WYŻSZA SZKOŁA OFICERSKA

im. Tadeusza KOŚCIUSZKI

WYDZIAŁ WOJSK ZMECHANIZOWANYCH

ppłk dypl. Zbigniew WIKTOROWSKI

ppłk dypl. Aleksander RZEŹNIK

OBRONA ODDZIAŁU I ZWIĄZKU TAKTYCZNEGO

Wrocław

1999 r.

SPIS TREŚCI

WSTĘP - 3

1. Ogólne zasady obrony. - 4

1.1. Miejsce oddziału /ZT/ w ugrupowaniu obronnym - 16

2. Ugrupowanie bojowe oddziału i ZT w obronie. - 17

2.1. Charakterystyka elementów ugrupowania bojowego - 18

3. Struktura obrony oddziału i ZT. - 38

4. Dowodzenie - 46

4.1. Organizacja i zadania sztabu brygady - 46

4.2. Zasady ogólne - 50

4.3. System dowodzenia - 53

4.4. System łączności - 54

4.5. Przebieg procesu dowodzenia. - 59

4.5.1. Ustalenie położenia - 61

4.5.2. Planowanie - 62

4.5.2.1.Plan pracy sztabu - 64

4.5.2.2. Informowanie operacyjne - 66

4.5.2.3. Ocena możliwości działania - 71

4.5.2.4. Odprawa koordynacyjna - 75

4.5.2.5. Wypracowanie wariantów działania - 79

4.5.2.6. Rozważenie wariantów działania - 81

4.5.2.7. Porównanie sposobów działania - 86

4.5.2.8. Odprawa decyzyjna - 88

4.5.2.9. Opracowanie planów i rozkazów - 93

4.5.3. Stawianie zadań - 96

4.5.4. Kontrola - 96

4.6. Stanowiska dowodzenia BZ - 98

4.6.1. Ogólne zasady organizowania i funkcjonowania SD - 98

4.6.2. Zadania i przeznaczenie poszczególnych struktur

organizacyjnych SD - 100

5. Prowadzenie obrony przez oddział i ZT. - 114

5.1. Walka przed przednią linią obrony - 115

5.2. Walka o utrzymanie przedniej linii obrony - 120

5.3. Walka w głębi obrony - 124

LITERATURA - 129

ZAŁĄCZNIKI

W S T Ę P

Zmiany polityczne w Świecie i Europie ostatnich lat zasadniczo wpłynęły na obecne założenia doktrynalne naszego państwa. Rzutują także na kwestie związane z ewentualnym użyciem wojsk lądowych w operacjach na obszarze kraju i realizację określonych zadań w ramach obrony suwerenności oraz niepodległości terytorialnej i nienaruszalności granic.

W marcu 1999 roku Polska wstąpiła w struktury organizacyjne NATO. Wiąże się z tym konieczność przyjęcia norm i zasad prowadzenia działań obronnych zgodnych z procedurami obowiązującymi w armiach Sojuszu Północnoatlantyckiego.

Nowe Regulaminy Działań Taktycznych wprowadzają wiele istotnych zmian w sposobie organizacji i prowadzeniu obrony. Pomimo przeobrażeń pola walki nie zmienił się jednak cel obrony. Pewnej ewolucji ulega jednak droga do osiągnięcia tego celu, bowiem zmieniają się warunki prowadzenia działań bojowych i środki walki. Działania obronne coraz bardziej przybierają kształt działań obronno - zaczepnych, które umożliwiają powstrzymanie natarcia przeważających sił, a następnie ich rozbicie.

Celem niniejszego opracowania jest zgromadzenie w jednym dokumencie wiedzy z zakresu prowadzenia działań obronnych przez oddział i związek taktyczny w świetle obowiązujących obecnie poglądów i uwarunkowań zawartych w dokumentach normatywnych.

1. OGÓLNE ZASADY OBRONY

Obrona stosownie do przyjętego kryterium znaczeniowego i charakteru działań taktycznych zakwalifikowana została do działań rozstrzygających (walki). Zaliczana jest do podstawowego rodzaju walki. Może być działaniem zamierzonym lub wymuszonym.

Pomimo przeobrażeń zachodzącym na współczesnym polu walki cel obrony nie zmienia się.

Obrona jest rodzajem walki prowadzonej w celu udaremnienia lub odparcia uderzeń wojsk przeciwnika, zadania mu maksymalnych strat, utrzymania zajmowanego pasa ( rejonu ) oraz stworzenia warunków do działań zaczepnych.

Celem działań obronnych jest uniemożliwienie przeciwnikowi opanowania terenu, rozbicie zgrupowań uderzeniowych i załamanie jego natarcia oraz przejęcie inicjatywy. Cel ten może być osiągnięty poprzez realizacją celów szczegółowych do których zaliczyć możemy:

• utrzymanie określonego terenu;

• rozbicie przeciwnika, który włamał się w ugrupowanie obronne;

• zyskanie na czasie;

• zrównanie potencjałów walczących stron poprzez okresową utratę terenu;

• umożliwienie kolejnym siłom ześrodkowania się i wykonania zwrotu zaczepnego;

• zmuszenie przeciwnika do przyjęcia walki w niedogodnym dla niego terenie.

Czynnikiem decydującym o skuteczności obrony i zdolności odparcia uderzeń lądowo - powietrznych zgrupowań przeciwnika jest jej trwałość i aktywność. Trwałość obrony rozumiana jako zdolność do skutecznego przeciwstawiania się przeciwnikowi w wyznaczonym pasie (rejonie) obrony i czasie przy jak najmniejszych stratach wojsk własnych nierozerwalnie związana jest z aktywnością. Te dwa czynniki wzajemnie się uzupełniają. Innymi słowy obrona będzie tym bardziej trwała, im aktywniejsze będą działania obrońcy.

Trwałość i aktywność obrony realizowana będzie poprzez:

• rozpoznanie przygotowań przeciwnika do natarcia,

• niszczenie wykrytych środków rażenia i obezwładniania elektronicznego oraz stanowisk dowodzenia i środków łączności,

• prowadzenie skutecznej walki ze środkami napadu powietrznego, zwalczanie desantów powietrznych, pododdziałów i grup powietrznoszturmowych,

• wykorzystanie właściwości taktycznych terenu do prowadzenia ognia, wykonywania uderzeń falą elektromagnetyczną, organizowania zapór i przeszkód, które ograniczają nacierającemu prowadzenie obserwacji i manewru,

• rozśrodkowanie oraz maskowanie wojsk i obiektów,

• sprawne odtwarzanie naruszonego obszaru ( rejonu, pasa ) obrony i nieprzerwane oddziaływanie ogniem na elementy ugrupowania przeciwnika,

• prowadzenie działań na całą głębokość jego ugrupowania w celu zakłócenia zorganizowanego rozwinięcia zgrupowania uderzeniowego oraz wprowadzenia odwodów,

• wykonywanie kontrataków i manewrów połączonych z utrzymaniem najważniejszych rejonów i obiektów,

• skuteczną ochronę wojsk oraz jednostek i urządzeń logistycznych.

Istotny wpływ na trwałość i aktywność obrony ma teren. Uwzględnienie walorów obronnych terenu ułatwia prowadzenie walki ogniowej, zmniejsza straty broniących się wojsk a także niweluje występujące różnice w potencjale bojowym. Teren jest więc zasadniczym komponentem trwałości i aktywności obrony. Pozycje obronne czy też pozycje opóźniania należy rozbudowywać wzdłuż naturalnych przeszkód terenowych, przestrzegając zasad maskowania. Usytuowanie pozycji powinno zapewniać dobre warunki obserwacji, prowadzenia ognia oraz skrytego manewru i odejścia broniących się wojsk, a jednocześnie utrudnić przeciwnikowi obserwację, rozwijanie wojsk i prowadzenie natarcia.

Na współczesnym polu walki we wszystkich rodzajach działań taktycznych wyraźnie wzrasta rola manewru. Najogólniej mówiąc działanie to ma doprowadzić do stworzenia przewagi, czy też zrównoważenia sił w decydującym miejscu i czasie lub też uchylenia się od starcia w niekorzystnych dla obrońcy warunkach. W obronie manewr ma wytworzyć sprzyjające (korzystne) warunki do prowadzenia działań obronnych poprzez połączenie ruchu zgrupowań ogólnowojskowych i ognia w celu zadania nacierającemu przeciwnikowi jak największych strat.

Z definicji i istoty manewru wynika, że podczas działań obronnych polega on głównie na przeniesieniu wysiłku z jednego kierunku (rejonu) lub miejsca na drugie. Jest to realne po dokonaniu koniecznych i możliwych przegrupowań i przesunięć wojsk pierwszego rzutu, odwodu oraz innych elementów ugrupowania bojowego. Manewr będzie skuteczny wówczas, gdy będzie prosty w zamiarze, przeprowadzony sprawnie i szybko a także w miarę możliwości skrycie.

Przy prowadzeniu powietrzno - lądowych działań taktycznych występuje coraz bardziej widoczna integracja manewru na lądzie z działaniami w powietrzu i przy użyciu śmigłowców. Śmigłowce dają całkiem odmienne możliwości stosowania manewru. Ich walory techniczno - bojowe oraz możliwość wykonywania przelotów ponad linią walczących wojsk i w lukach między nimi niezależnie od warunków terenowych zapewniają w bardzo krótkim czasie wprowadzenie do działań na najbardziej zagrożonych kierunkach nowych sił.

Duże znaczenie manewru (ruchu) w przyszłej obronie nie pomniejsza roli i znaczenia inżynieryjnej rozbudowy. Potencjalnie duże możliwości rozpoznania i precyzyjnego rażenia w połączeniu z powietrzno - lądowym charakterem natarcia, przemawiają za niecelowością tworzenia ciągłych w pełni rozbudowanych pozycji obronnych. Ich przygotowanie i prowadzenie powinno być ukierunkowane na rozbudowę inżynieryjną wybranych miejsc, rejonów kluczowych decydujących o trwałości i możliwości osiągnięcia celu obrony. Nowe środki walki sprawiają, że ogniskowo - przestrzenna rozbudowa inżynieryjna, ujęta w system, nadal zapewniać będzie skuteczne oddziaływanie na nacierającego. Możliwym będzie tworzenie stref ognia ciągłego przed przednią linią obrony i w lukach między punktami oporu. Ponadto taki charakter inżynieryjnej rozbudowy będzie zapewne uniemożliwiał przeciwnikowi trafne określenie przebiegu poszczególnych pozycji obronnych, a zapory inżynieryjne w znacznym stopniu utrudnią lub uniemożliwią prowadzenie natarcia na konkretnych kierunkach.

Decydującym czynnikiem w walce obronnej zapewniającym osiągnięcie celu obrony jest rażenie ogniowe przeciwnika. Zadania te realizują środki ogniowe będące w bezpośredniej dyspozycji dowódcy, jak również środki ogniowe przełożonego w ramach wsparcia ogniowego. Celem rażenia ogniowego będzie obniżenie potencjału bojowego przeciwnika, jego zdolności bojowej i dezorganizacja jego działań co w efekcie końcowym ma doprowadzić do zerwania natarcia.

Głębokość obrony powinna zapewnić potęgowanie przeciwdziałania natarcia wojsk przeciwnika, wzajemną więź taktyczną między elementami ugrupowania bojowego oraz przeprowadzenie manewru odwodami. Szerokość pasa (rejonu) obrony uzależniona będzie przede wszystkim od możliwości bojowych, miejsca w ugrupowaniu operacyjnym (bojowym), właściwości terenu oraz przewidywanej siły przeciwnika i sposobu jego działania na lądzie, w powietrzu i w eterze. Szerokość i głębokość obrony powinna umożliwić prowadzenie skutecznej walki z przeciwnikiem prowadzącym natarcie w wymiarze powietrzno - lądowym.

Przechodząc do obrony z zasady większość sił rozmieszczona będzie w pierwszym rzucie. Będzie to cechą charakterystyczną podczas prowadzenia obrony pozycyjnej. Jednak nie zawsze celowym jest skupianie punktu ciężkości na uporczywym bronieniu pierwszej pozycji. Rozstrzygnięć w wykonaniu otrzymanego zadania i osiągnięcia celu obrony szukać należy również w głębi określonego pasa (rejonu) obrony na kolejnych pozycjach lub dogodnych rubieżach terenowych. Będzie to miało miejsce podczas prowadzenia obrony manewrowej.

Niezależnie od zamiaru prowadzenia działań obronnych, w każdej sytuacji należy posiadać odwód (odwody) ogólnowojskowy gotowy do szybkiej reakcji w dynamicznych sytuacjach. Odwody zapewniają swobodę działania elementom ugrupowania bojowego bez konieczności zmniejszania ich w trakcie walki. W skład odwodów ogólnowojskowych powinny wchodzić oddziały (pododdziały) zmechanizowane i pancerne, których zadaniem może być:

• wzmocnienie obrony oddziałów (pododdziałów) pierwszego rzutu;

• zatrzymanie przeciwnika włamującego się w głąb obrony;

• rozbicie przeciwnika, który włamał się w ugrupowanie obronne;

• walki z desantami powietrznymi przeciwnika;

• ochrony rejonów tyłowych.

Jeżeli odwód otrzyma zadanie wejścia do walki należy dążyć do jego jak najszybszego odtworzenia. Odtworzenie odwodów jest istotnym elementem w reagowaniu zarówno na planowaną jak i nieoczekiwaną sytuacją pola walki. Część oddziałów (pododdziałów) stanowiących odwody powinna być przygotowana do działań powietrzno - lądowych. Jednym z pierwszoplanowych zadań odwodu (odwodów) ogólnowojskowego jest rozbicie przeciwnika, który włamał się w ugrupowanie obronne. Zadanie to zazwyczaj będzie realizowane w formie przeprowadzenia zwrotu zaczepnego (kontrataku). Zwroty zaczepne są najwyższym wyrazem aktywności w działaniach obronnych. W sprzyjających sytuacjach wyprowadzając kontratak zmusza się przeciwnika do zmniejszenia tempa natarcia, wcześniejszego wprowadzenia jego odwodów i w konsekwencji do załamania natarcia.

Podstawowymi warunkami do wyprowadzenia kontrataku jest:

• zatrzymanie lub co najmniej w znacznym stopniu spowolnienie natarcia przeciwnika;

• uzyskanie na planowanym kierunku kontrataku przynajmniej 1,5 - 2 -krotnej przewagi;

• przemieszczające się z głębi odwody przeciwnika zostały zatrzymane;

• zapewnienie przewagi w powietrzu na czas prowadzenia kontrataku.

Kontratak musi być zawsze skoordynowany z walką pierwszorzutowych oddziałów (pododdziałów) i realizowany w szybkim tempie w taki sposób, aby swym działaniem zaskoczyć przeciwnika. Najkorzystniej jest wykonywać kontratak w skrzydło (skrzydła) i na tyły zgrupowania uderzeniowego przeciwnika w momencie gdy dochodzi do zmiany ugrupowania sił i środków nacierającego przeciwnika.

Celem kontrataku może być:

• rozbicie zatrzymanych sił przeciwnika i odzyskanie utraconego terenu;

• rozbicie przeciwnika, odzyskania rejonu kluczowego i umocnienie opanowanej rubieży w gotowości do odparcia ponownego ataku przeciwnika;

• uderzenie w takie miejsce zgrupowania uderzeniowego przeciwnika, aby zablokować i zniszczyć jego urządzenia logistyczne.

Kontrataki są konieczne wówczas, gdy należy odzyskać utracony teren oraz utrzymać rejon kluczowy (rejony kluczowe). Broniący się związek taktyczny (oddział) wykonuje kontratak samodzielnie lub bierze udział częścią sił w kontrataku (przeciwuderzeniu) przełożonego.

Jakkolwiek nie zmienia się cel walki obronnej, to dochodzi jednak do pewnych przewartościowań „sposobów” osiągnięcia tego celu.

W zależności od zamiaru (koncepcji) prowadzenia działań obronnych obronę dzielimy na pozycyjną i manewrową.

Obrona pozycyjna polega na utrzymaniu terenu, dążeniu do rozbicia nacierających zgrupowań uderzeniowych przeciwnika przed przednią linią obrony lub w rejonie oddziałów (pododdziałów) pierwszego rzutu. W wypadku wdarcia się jego sił w głąb obrony dąży się do ich zatrzymania, po czym, przez wykonanie zwrotu zaczepnego do odzyskania utraconego terenu. Wynika z tego, że celem nadrzędnym jest w tym przypadku utrzymanie wyznaczonego pasa (rejonu) obrony. W obronie pozycyjnej wysiłek broniących się wojsk ukierunkowany jest na zadanie przeciwnikowi jak największych strat podczas walki na podejściach i przed przednią linią obrony. Opiera się na systemie ognia i zapór inżynieryjnych oraz wykorzystaniu naturalnych przeszkód terenowych. Dominującym czynnikiem jest opór.

Manewr podporządkowany jest tworzeniu i przemieszczaniu zgrupowań, głównie środków ogniowych na najważniejsze w danym okresie walki obronnej kierunki czy też pozycje. Znajduje to wyraz między innymi w manewrze odwodami przeciwpancernymi, oddziałami zaporowymi oraz odwodami ogólnowojskowymi na rubieże ogniowe.

Obrona manewrowa jest oparta na ruchliwości wojsk i ich aktywności oraz na obronie obiektów i rejonów kluczowych, których utrzymanie umożliwi skierowanie ruchu wojsk przeciwnika w pożądanym dla obrońcy kierunku. Jej celem jest osłabienie i wyhamowanie natarcia przeciwnika, zyskanie czasu dla stworzenia przewagi na wybranym kierunku, zatrzymanie go na dogodnej rubieży terenowej oraz rozbicie w wyniku zwrotów zaczepnych jego głównych sił. Istotą obrony manewrowej jest dążenie do zmiany stosunku sił i środków za pomocą manewru, koncentracji wysiłku w najważniejszym punkcie obrony.

Dowódca ZT ( oddziału ) organizował będzie obronę w ramach przydzielonego pasa (rejonu ) odpowiedzialności obronnej. Pod pojęciem pasa ( rejonu ) odpowiedzialności obronnej rozumieć należy obszar, który został przydzielony dowódcy danego szczebla organizacyjnego, w którym jest on zobowiązany do zorganizowania i prowadzenia działań obronnych w ramach sił i środków jakimi dysponuje. Pas odpowiedzialności obronnej ZT składa się z pasa sił przesłaniania i pasa obrony, który obejmuje także pas tyłowy. Rejon odpowiedzialności obronnej oddziału składa się z rejonu sił przesłaniania i rejonu obrony, który obejmuje także rejon tyłowy.

W pasie ( rejonie ) przesłaniania działania prowadza wydzielone siły przed pierwszą linią obrony, których zadania polegać mogą na :

• rozpoznaniu zgrupowań przeciwnika i ustaleniu kierunku ich uderzenia ;

• zmniejszeniu tempa natarcia wojsk przeciwnika ;

• zyskaniu czasu na zorganizowanie obrony lub ześrodkowania sił do wykonania zwrotu zaczepnego;

• skierowaniu uderzenia przeciwnika w rejon kluczowy obrony ;

• zamaskowaniu przebiegu przedniej linii obronnej.

W pasie sił przesłaniania ZT zadania te realizować może oddział (oddziały) wydzielony w składzie od wzmocnionego batalionu do brygady. Na szczeblu oddziału w rejonie sił przesłaniania może być organizowana pozycja przednia w sile od kompanii do batalionu. Oddział ( pododdziały ) realizuje swoje zadania poprzez prowadzenie działań obronno - opóźniających na pozycjach opóźniania. Jeżeli przed frontem oddziału organizowana jest pozycja przednia, wówczas na jej kierunku nie organizuje się ubezpieczeń bojowych. Jednakże w każdej sytuacji przed przednią linię obrony wysyła się ubezpieczenia bezpośrednie. Wydzielone siły działające w pasie ( rejonie ) sił przesłaniania po wykonaniu zadań przekraczają ugrupowanie wojsk własnych i z reguły po odtworzeniu zdolności bojowej przechodzą do odwodu ogólnowojskowego.

Pas ( rejon ) obrony jest to teren ograniczony z przodu przednią linią obrony z pozostałych trzech stron liniami rozgraniczania.

To właśnie w tym terenie prowadzi się decydującą walkę, w zależności od założonego celu obrony. Związek taktyczny ( oddział ) broniący pasa ( rejonu ) obrony może wykonywać następujące zadania :

• zatrzymać natarcie przeciwnika przed przednią linią obrony, a w wypadku włamania się jego sił w głąb obrony, rozbicie go i odzyskanie utraconego terenu poprzez wykonanie zwrotu zaczepnego swoim odwodem ;

• zatrzymać natarcie przeciwnika w głębi obrony i stworzenie warunków do wykonania zwrotu zaczepnego siłami przełożonego.

Oddziały realizować będą te zadania poprzez prowadzenie walki obronnej w oparciu o zorganizowane pozycje obronne i ryglowe. Działania w pasie ( rejonie ) tyłowym, który wchodzi w skład pasa ( rejonu ) obrony polegać będą w głównej mierze na zapewnieniu ciągłości dowodzenia, swobody działania, wsparcia ogniowego oraz zabezpieczenia logistycznego.

1.1. Miejsce oddziału ( ZT ) w ugrupowaniu obronnym.

Oddział może się bronić w pierwszym rzucie lub odwodzie związku taktycznego, który z kolei może przechodzić do obrony w pierwszym rzucie lub odwodzie operacyjnym., w obszarze przygranicznym lub w głębi kraju.

Klasycznym i jednocześnie najtrudniejszym wariantem jest obrona oddziału w pasie przygranicznym w pierwszym rzucie związku taktycznego w punkcie ciężkości obrony.

Ponadto oddział może działać jako oddział wydzielony organizując obronę w pasie przesłaniania lub być w odwodzie związku taktycznego.

Niekiedy oddział może bronić się na samodzielnym kierunku będąc w składzie związku taktycznego lub w podporządkowaniu wyższego szczebla.

Do pierwszego rzutu lub działania w pasie przesłaniania wyznacza się z zasady brygadę zmechanizowana. Natomiast brygadę pancerną przewiduje się najczęściej do odwodu i rozmieszcza na kierunku punktu ciężkości obrony związku taktycznego.

Dywizja odwodowa może być rozmieszczona w obszarze tyłów korpusu. Zależnie od sytuacji może przyjmować ugrupowanie obronne lub zajmować rejon ześrodkowania.

2. UGRUPOWANIE BOJOWE ODDZIAŁU I ZT W OBRONIE.

Ugrupowanie obronne jest to uszykowanie oraz rozmieszczenie sił i środków w terenie odpowiednio do celu ( koncepcji ) obrony.

Powinno ono stwarzać jak najlepsze warunki do wykonania zadania bojowego, zwłaszcza zapewnić efektywne użycie różnych środków walki, wykonanie swobodnego manewru oraz wykorzystanie właściwości terenu. W konsekwencji powinno umożliwić osiągnięcie zakładanego celu obrony.

W skład ugrupowania wchodzą elementy podstawowe i dodatkowe.

W obronie ugrupowanie składa się z :

• pierwszego rzutu,

• odwodu ogólnowojskowego,

• zgrupowań artylerii,

• oddziału ( pododdziału ) przeciwlotniczego,

• elementów rozpoznania,

• odwodu przeciwpancernego,

• oddziału zaporowego,

• stanowisk dowodzenia,

• odwodów innych rodzajów wojsk i służb,

• oddziałów ( pododdziałów ) i urządzeń logistycznych.

Dodatkowo mogą być tworzone:

• oddział wydzielony,

• taktyczny desant powietrzny,

• zgrupowanie ( grupa ) desantowoszturmowe,

• odwód przeciwdesantowy,

• oddział ratunkowo - ewakuacyjny

W specyficznych środowiskach walki oraz w zależności od sposobu i koncepcji rozegrania wali mogą być organizowane:

• oddziały obejścia,

• oddział /grupy/ szturmowy,

• oddziały zabezpieczenia ruchu,

W skład ugrupowania wojsk operacyjnych włącza się oddziały i pododdziały wojsk obrony terytorialnej, straży granicznej oraz innych sił znajdujących się w pasie /rejonie/ obrony.

2.1. Charakterystyka elementów ugrupowania bojowego.

Pierwszy rzut przeznaczony jest do zatrzymania natarcia przeciwnika i niedopuszczenia do przerwania pierwszej pozycji obrony. W razie włamania się przeciwnika w głąb zajmowanej pozycji powinien stworzyć warunki do wykonania - w sprzyjającej sytuacji - kontrataku. Do pierwszego rzutu wydziela się większość sił oddziału (ZT). W zasadzie powinny to być bataliony (brygady) zmechanizowane (na kierunku punktu ciężkości). O liczbie batalionów (brygad) wydzielonych do pierwszego rzutu decydować będą ich możliwości bojowe, szerokość otrzymanego rejonu (pasa) brony oraz prawdopodobny skład zgrupowania uderzeniowego przeciwnika. Bataliony pierwszego rzutu mogą bronić rejonów obrony o szerokości sięgającej 5 km i głębokości do 3 km. Podstawą batalionowych rejonów obrony są kompanijne punkty oporu, które są przygotowane do obrony okrężnej. Bataliony pierwszego rzutu muszą mieć przygotowane dodatkowe rubieże, które w trakcie działania mogą spełniać rolę rubieży do kontrataku lub określonej rubieży ogniowej.

Odwód oddziału (ZT) tworzy się w celu pogłębienia obrony i zapewnienia manewru siłami na głównym kierunku zagrożenia. Z reguły będzie on formowany w oparciu o wzmocniony batalion (brygadę). Rodzaj wzmocnienia będzie zależny od składu sił przeciwnika i przewidywanego sposobu działania przeciwnika. Niekiedy do odwodu będzie przeznaczany batalion (brygada), który wcześniej był wykorzystywany do działania na pozycji przedniej. Najczęściej odwód będzie wykorzystywany do wykonania kontrataku.

Zgrupowania (oddziałów, pododdziałów) artylerii to określony skład pododdziałów (oddziałów) artylerii organicznej i przydzielonej, rozmieszczonej w ugrupowaniu bojowym lub marszowym wojsk. Tworzy się je zgodnie z decyzją dowódcy. Przy tworzeniu zgrupowania dokonuje się podziału dysponowanej artylerii między podległe oddziały i pododdziały i w razie potrzeby łączy się je na określony czas w odpowiednie struktury organizacyjne.

Zgrupowanie artylerii organizuje się na początku walki i zmienia w toku działań bojowych stosownie do zmieniającej się sytuacji i zadań wspierających wojsk.

W skład zgrupowania artylerii związku taktycznego wchodzą: artyleria do ognia pośredniego i odwód (odwody) przeciwpancerny /OPpanc/ będące w dyspozycji dowódcy ZT oraz artylerii oddziałów (pododdziałów).

Rozmieszczenie w obronie będzie zależeć od charakteru obrony.

W styczności z przeciwnikiem będzie rozmieszczana pomiędzy pierwszym rzutem a odwodem , z reguły na przewidywanym kierunku punktu ciężkości obrony. Natomiast w sytuacji, gdy organizowana jest pozycja przednia należy przewidzieć użycie artylerii z tymczasowych stanowisk ogniowych, położonych niekiedy przed przednią linią obrony z zadaniem wsparcia ogniowego pododdziałów znajdujących się na tej pozycji. W każdej sytuacji należy obowiązkowo przygotować kilka zapasowych stanowisk ogniowych(2-3) położonych tak, aby zapewnić szybki i skryty manewr pododdziału (oddziału).

Zadanie artylerii w działaniach obronnych o charakterze pozycyjnym to zadanie zdecydowanych strat zgrupowaniu wojsk pancernych i zmechanizowanych przeciwnika przede wszystkim na podejściach do obrony i przed przednią linią obrony.

Zadania artylerii w działaniach obronnych o charakterze manewrowym to stworzenie warunków do wykonania manewru wycofania, oderwania się od przeciwnika i przejścia do obrony w głębi na zawczasu przygotowanej rubieży ( linii ), zmuszenie przeciwnika do obniżenia jego skuteczności systemów rażenia w czasie manewru naszych wojsk, zyskanie na czasie niezbędnym do wykonania manewru przez własne siły i przygotowanie skutecznego oporu w głębi obrony.

Oddział ( pododdział ) przeciwlotniczy wykorzystywany będzie w obronie w zasadzie do osłony przed uderzeniami lotnictwa na stanowiska dowodzenia, zgrupowania artylerii oraz inne elementy ugrupowania bojowego realizujące w danym okresie walki działania decydujące o powodzeniu. W wypadku użycia pododdziału przeciwlotniczego do osłony pierwszorzutowych pododdziałów rozmieszcza się je w całości lub bateriami w rejonie kompanijnych punktów oporu , w odległości 500 - 1000 m od przedniej linii obrony, aby uniemożliwić przeciwnikowi rażenie pododdziałów przeciwlotniczych ogniem broni maszynowej i przeciwpancernych pocisków kierowanych. W celu wprowadzenia przeciwnika w błąd co do rzeczywistego rozmieszczenia pododdziałów przeciwlotniczych w obronie oraz zwiększenia ich żywotności, organizuje się działanie pododdziałów wędrownych , okresową zmianę stanowisk ogniowych, działanie pododdziałów z zasadzek oraz stałe wszechstronne i dokładne ich maskowanie, a także rozbudowę stanowisk pozornych. Dla każdego pododdziału wyznacza się 2 - 3 stanowiska zapasowe i określa sposób ich zajęcia. Szybkie przejście na zapasowe stanowisko ogniowe - manewr sprzętem lub pododdziałami pozwoli wzmocnić obronę przeciwlotniczą na zagrożonym uderzeniami środków napadu powietrznego kierunku, kompensując w ten sposób powstałe luki w systemie obrony przeciwlotniczej.

Zadaniem pododdziału wędrownego będzie niszczenie celów powietrznych w czasie rozpoczęcia ataku przez przeciwnika naziemnego, a przez to ukrycie rzeczywistego ugrupowania bojowego pododdziałów przeciwlotniczych. Siły i środki wyznaczone do pododdziału wędrownego powinny odznaczać się wysoką aktywnością i dużą manewrowością. W przeciwnym przypadku działanie jego będzie mało skuteczne i tym samym nie uda się przeciwnika wprowadzić w błąd co do struktury systemu OPL , liczby i położenia środków w ugrupowaniu oddziału. Zadaniem pododdziału wędrownego będzie również prowadzenie ognia ciągle zmieniając stanowiska w celu ograniczenia swobody działania środków napadu powietrznego przeciwnika.

W skład pododdziału wędrownego mogą wejść: pluton armat ZU - 23x2 (ZSU - 23x4) lub część plutonu przeciwlotniczego z jedną drużyną rakiet przeciwlotniczych S - 2M.

Stawiając zadanie pododdziałowi wędrownemu określa się:

• rejony kolejnych stanowisk ogniowych;

• drogi manewru;

• czas przebywania na kolejnych stanowiskach ogniowych;

• limit zużycia amunicji (rakiet);

• sposób utrzymania łączności z przełożonym;

• sygnały dowodzenia.

W zależności od struktury pasa obrony oraz warunków terenowych, a przede wszystkim charakteru działania środków napadu powietrznego przeciwnika, organizuje się na najbardziej prawdopodobnych kierunkach ich uderzenie zasadzki przeciwlotnicze.

Sposób działania i skład zasadzki określa przełożony. Z reguły rozmieszcza się ją (je) na kierunkach nie bronionych przez pododdziały ogólnowojskowe, a jednocześnie umożliwiające środkom napadu powietrznego najłatwiejszy dolot i atak wybranych celów naziemnych.

Pododdział (środek lub środki OPL) wyznaczony do zasadzki przeciwlotniczej zajmuje skrycie wcześniej rozpoznane stanowisko ogniowe i rozmieszcza sprzęt w przygotowanych ukryciach. Bardzo ważne jest, aby zasadzka przeciwlotnicza nie została zdemaskowana wcześniej, zanim nie pojawi się cel powietrzny. W tym celu przeprowadza się w przygotowanych rejonach pełne maskowanie przed rozpoznaniem naziemnym i powietrznym przeciwnika. Po wykonaniu postawionego zadania (ostrzelaniu celów powietrznych) pododdział działający na zasadzce, zmienia stanowisko ogniowe i z reguły przystępuje do działania jako pododdział wędrowny.

Elementy rozpoznania przeznaczone są do zbierania informacji o przeciwniku i terenie w rejonie zainteresowania oddziału (ZT). Są to działania mające na celu wsparcie dowódcy w procesie decyzyjnym oraz skutecznym zwalczaniu przeciwnika już na podejściach do przedniego skraju obrony.

Sposób organizacji i prowadzenia rozpoznania zależy od ogólnego położenia wojsk oraz warunków i czasu np.: w styczności z przeciwnikiem czy też bez, w początkowym okresie wojny, czy w czasie jej trwania itp. Zależy również od możliwości organizacji elementów rozpoznawczych na poszczególnych szczeblach dowodzenia. ( tabela nr 1 i 2 ) Krótki czas, duża gwałtowność, szybkość rozwoju i niejasność sytuacji, decentralizacja dowodzenia, ogromny moralny i psychiczny wstrząs, który odczuje ludność cywilna jak i wojsko, wywołany rozmiarami zniszczeń spowoduje, że ogólnowojskowe rozpoznanie musi skoncentrować się z konieczności przede wszystkim na głównych zadaniach (problemach ), którymi będą:

• ustalenie rejonów rozmieszczenia środków przenoszenia broni jądrowej, chemicznej i biologicznej oraz precyzyjnego rażenia;

• ustalenie rejonów ześrodkowania wojsk przeciwnika i charakteru ich działań bojowych, a zwłaszcza ciągłe śledzenie jego odwodów;

• ustalenie składu (pododdziałów , oddziałów, ZT), ich ugrupowania bojowego, możliwości i sposobów prowadzenia działań bojowych;

• ustalenie w pasie działań bojowych rozmieszczenia min jądrowych i punktów kierowania wybuchami;

• wykrycie rozmieszczenia środków ogniowych a szczególnie środków przeciwpancernych;

• ustalenia charakteru tereny, rodzaju umocnień inżynieryjnych oraz zniszczeń i przeszkód;

• rozpoznanie systemów łączności i środków radiolokacyjnych przeciwnika oraz wykrycie punktów i stanowisk dowodzenia;

• wykrycie środków obrony przeciwlotniczej oraz bazowania i charakteru działań lotnictwa a szczególnie śmigłowców ppanc.;

• ustalenie wyników ogniowych oddziaływania na przeciwnika przez własne lotnictwo, artylerią i wojska rakietowe;

• określenie stref (rejonów) i stopnia skażeń: promieniotwórczego, chemicznego i biologicznego;

• ustalenie stanu zaopatrzenia wojsk przeciwnika, szczególnie w amunicję specjalną.

Najważniejszą rzeczą jest zachowanie ciągłości rozpoznania przy stałym uwzględnieniu czynnika czasu, gdyż każda informacja dostarczona z opóźnieniem może okazać się już zbędna.

Tabela nr 1

ILOŚĆ ORGANIZOWANYCH ELEMENTÓW ROZPOZNAWCZYCH W BZ

Lp.	Rodzaj elementów rozpoznawczych	Ilość elementów
1	Grupa rozpoznawcza ( GR )	2
2	Samodzielny patrol rozpoznawczy ( SPR ) Patrol rozpoznawczy ( PR )	4
3	Posterunek obserwacyjny ( PO )	14
4	Posterunek obserwacji skażeń ( POSk )	2
5	Patrol rozpoznania skażeń ( PRSk )	2

Tabela nr 2

ILOŚĆ ORGANIZOWANYCH ELEMENTÓW ROZPOZNAWCZYCH W DZ

Lp.	Rodzaj elementu rozpoznawczego	Ilość elementów rozpoznawczych
		BZ	BZ	BKPanc	br	Razem	Uwagi
1	Grupa rozpoznawcza ( GR )	2	2	2	4	10
2	Samodzielny patrol rozpoznawczy (SPR) Patrol rozpoznawczy ( PR )	4	4	4	5	17
3	Posterunek obserwacyjny ( PO )	14	14	14	25	67
4	Posterunek namierzania ( PN )	-	-	-	3	3	krel
5	Posterunek zakłóceń ( PZ )	-	-	-	3	3	krel
6	Posterunek przechwytu ( PP )	-	-	-	3	3	krel
7	Posterunek obserwacji skażeń (POSk)	2	2	2	6	12
8	Patrol rozpoznania skażeń ( PRSk )	2	2	2	6	12

Odwód przeciwpancerny ( OPpanc ) tworzy się na bazie organicznego pododdziału przeciwpancernego. Odwód przeciwpancerny rozmieszcza się między pierwszym rzutem a odwodem ogólnowojskowym, na kierunku największego zagrożenia użycia broni pancernej przez przeciwnika. Rejon rozmieszczenia powinien zapewniać możliwość szybkiego wyjścia na zagrożony kierunek oraz dobre warunki maskowania. Na każdy z planowanych 2 - 3 kierunków organizuje się 2 - 3 rubieże ogniowe, integralnie połączone z liniami ryglowymi, ogniowymi odwodu ogólnowojskowego bądź kontrataku. Rubieże ogniowe wybiera się na kierunkach prawdopodobnych uderzeń pancernych przeciwnika, stosownie do zamiaru rozegrania walki przez dowódcę ogólnowojskowego. Rubieże te i drogi manewru przygotowuje się w miarę możliwości i za wczasu.

Do zasadniczych zadań odwodu przeciwpancernego należy:

• niszczenie czołgów i innych celów opancerzonych przeciwnika, które włamały się przez przednią linię obrony;

• zwalczanie celów opancerzonych przeciwnika w ramach osłony skrzydeł, styków, luk w ugrupowaniu bojowym, a także podczas osłony rubieży wprowadzenia do walki zgrupowania uderzeniowego (odwodu);

• wsparcie ogniowe oddziałów i pododdziałów ogólnowojskowych broniących opanowanych rubieży (obiektów, rejonów);

• udział w walce z desantami przeciwnika.

Zadania odwód przeciwpancerny wykonuje we współdziałaniu z oddziałem zaporowym, oddziałami i pododdziałami ogólnowojskowymi, współdziała także ze śmigłowcami bojowymi i artylerią strzelającą z zakrytych stanowisk ogniowych.

Na szczeblu związku taktycznego mogą być organizowane dwa odwody przeciwpancerne (w oparciu o pułk przeciwpancerny). Natomiast na szczeblu oddziału drugi odwód może być organizowany w oparciu o pododdziały zmechanizowane lub czołgów.

Oddział zaporowy (OZap) przeznaczony jest do pospiesznej budowy zapór minowych na rzeczywistych kierunkach działania wojsk przeciwnika w celu zadania mu strat oraz utrudnienia manewru jego wojskom. Oddział zaporowy tworzy się z pododdziałów minowania (minerów) lub pododdziału saperów. Wyposażenie lądowych oddziałów zaporowych stanowią transportery opancerzone oraz ciągnione przyczepne ustawiacze min (mogą być również wykorzystane odpowiednio przystosowane samochody ciężarowo - terenowe wyposażone w pochylnie minerskie). Liczbę min stanowiącą jednokrotne „załadownie” oddziału zaporowego nazywa się jednostką minowania. Oddział zaporowy oddziału wyposaża się w dwie, a oddział zaporowy związku taktycznego w trzy jednostki minowania.

Stanowisko dowodzenia

W zależności od szczebla i stopnia zagrożenia stanowiska dowodzenia mogą być w pełni mobilne, zdolne do przemieszczania się lub też stacjonarne.

Na szczeblu brygady funkcjonuje stanowisko dowodzenia ( główne )
i zapasowe stanowisko dowodzenia oraz doraźnie organizowane wysunięte stanowisko dowodzenia.

Każde stanowisko dowodzenia spełnia określone zadanie.

Charakterystyka oraz zadania stanowisk dowodzenia zostaną omówione w rozdziale 4 .

Odwody wojsk wspierających tworzy się z sił, które nie zostały użyte do zorganizowania innych elementów ugrupowania bojowego brygady. Z reguły organizowane będą na bazie pododdziałów inżynieryjnych ( odwód inżynieryjny), rozpoznawczych ( odwód rozpoznawczy ) itp. Zasadniczo rozmieszcza się je w pobliżu stanowiska dowodzenia. Stanowią rezerwę dowódcy, wykonując doraźne zadania wynikłe w toku walki.

Pododdziały ( oddziały ) logistyczne oddziału, ZT w obronie rozmieszcza się na kierunkach najmniej prawdopodobnych uderzeń przeciwnika. Rejony rozmieszczenia pododdziałów (oddziałów) i urządzeń logistycznych powinny być położone w pobliżu dróg samochodowych oraz rokad szczebla wyższego, posiadać korzystne warunki do rozwinięcia i pracy (z wykorzystaniem elementów terenowej infrastruktury), maskowania oraz ochrony i obrony.

Ugrupowania oddziałów (pododdziałów) i urządzeń logistycznych zależy od otrzymanego przez nie zadania, ugrupowania bojowego ZT (oddziału), przewidywanego sposobu działania przeciwnika oraz warunków terenowych i atmosferycznych.

A/. Brygada

W brygadzie walczącej w pierwszym rzucie dywizji pododdziały i urządzenia logistyczne ugrupowuje się w dwóch rzutach logistycznych.

W pierwszym rzucie logistycznym działają:

• kompania medyczna brygady, która za odwodem brygady rozwija brygadowy punkt opatrunkowy ( BPO ) ;

• grupy ewakuacyjno - remontowe ( GER ) z kompanii remontowej, które działają między pododdziałami pierwszego rzutu a odwodem brygady;

• niekiedy transport z amunicją z kompanii zaopatrzenia wydzielony na kierunkach działania batalionów pierwszego rzutu.

W drugim rzucie logistycznym działają:

• kompania zaopatrzenia ( bez części wydzielonej do pierwszego rzutu ) tworząca brygadowy punkt zaopatrzenia ( BPZ );

• kompania remontowa, bez części sił wydzielonych do pierwszego rzutu ( GER ), która rozwija punkt zbiórki uszkodzonego sprzętu ( PZUS ).

Tabela nr 3

ORIENTACYJNE NORMY UGRUPOWANIA ODDZIAŁÓW I URZĄDZEŃ LOGISTYCZNYCH BRYGADY W OBRONIE

Wyszczególnienia	Odległość od linii styczności wojsk
Pierwszy rzut logistyczny
GER	3 - 5 km
BPO	8 - 12 km
czołówka materiałowa	5 - 8 km
Drugi rzut logistyczny
kzaop ( BPZ )	10 - 15 km
krem ( PZUS )	10 - 15 km

W brygadzie działającej jako odwód dywizji pododdziały i urządzenia logistyczne ugrupowuje się podobnie jak w brygadzie pierwszorzutowej, niekiedy jednak w jednym rzucie do 15 km od przewidywanej linii styczności wojsk.

2. Dywizja.

W dywizji walczącej w pierwszym rzucie związku operacyjnego oddziały i urządzenia logistyczne w obronie ugrupowuje się w dwóch rzutach logistycznych.

W pierwszym rzucie logistycznym dywizji działają:

• batalion medyczny lub jedna z jego kompanii medycznych, a także mogą działać ( zamiast etatowego bmed ) kompania medyczna i kompania szpitalna oraz pluton ewakuacji z batalionu wzmocnienia medycznego przydzielone ze związku operacyjnego, który rozwija dywizyjny punkt opatrunkowy ( DPO );

• 2 - 3 grupy ewakuacyjno - remontowe ( GER ) i patrol rozpoznania technicznego ( PRT ) batalionu remontowego działającego w ugrupowaniu bojowym pierwszorzutowych brygad;

• niekiedy część batalionu zaopatrzenia ( tzw. czołówka materiałowa ) z amunicją dla brygad pierwszego rzutu.

W drugim rzucie logistycznym dywizji działają;

• batalion zaopatrzenia bez części sił - / jeżeli wydzielono czołówkę materiałową / rozwija dywizyjny punkt zaopatrzenia ( DPZ );

• batalion remontowy / bez części wydzielonej do pierwszego rzutu /, który rozwija dywizyjny punkt zbiórki uszkodzonego sprzętu ( PZUS - D );

• batalion lub kompania medyczna dywizji, bądź batalion wzmocnienia medycznego - bez sił wydzielonych do organizowania DPO, który działa jako odwód medyczny.

W dywizji organizującej obronę w odwodzie związku operacyjnego oddziały i urządzenia logistyczne ugrupowują się w jednym rzucie i rozmieszczają za ugrupowaniem bojowym brygad.

Tabela nr 4

ORIENTACYJNE NORMY UGRUPOWANIA ODDZIAŁÓW I URZĄDZEŃ LOGISTYCZNYCH DYWIZJI W OBRONIE

Wyszczególnienia	Odległość od linii styczności wojsk
Pierwszy rzut logistyczny
2 - 3 GER	10 - 15 km
PRT	Działa w całym pasie dywizji
Bmed ( kmed lub część bwmed )	25 - 30 km
czołówka materiałowa	do 20 km
Drugi rzut logistyczny
Bzaop		25 - 30 km
brem ( PZUS )		20 - 30 km
bmed ( odwód medyczny )		25 - 30 km

Oddział wydzielony ( OW ) przeznacza się w zasadzie do prowadzenia walki na przedpolach pierwszej pozycji obrony. W wielu przypadkach będzie obsadzał pozycje przednią, wprowadzając przeciwnika w błąd co do przebiegu przedniej linii obrony. Niekiedy, podczas przechodzenia do obrony w styczności z przeciwnikiem może opanowywać i utrzymywać do czasu podejścia sił głównych oddziału (ZT) dogodną rubież obrony. Tworzy się go na bazie wzmocnionego batalionu (brygady) zmechanizowanej lub zgrupowania taktycznego. Jako wzmocnienie może otrzymywać pododdział (oddział) artylerii, pododdział czołgów, pododdział artylerii przeciwlotniczej oraz plutony ( drużyny ) innych rodzajów wojsk. W wypadku konieczności prowadzenia działań w oddaleniu od sił głównych oddziału (ZT) może być wzmocniony pododdziałami logistycznymi.

Taktyczny desant powietrzny ( TDP ) organizuje się w przypadku, gdy oddział (ZT) otrzyma możliwość wykorzystania śmigłowców. Do przerzucenia desantu w sile wzmocnionego batalionu potrzeba trzy eskadry śmigłowców Mi - 8 lub Mi - 6, natomiast kompanii piechoty - od 12 do 15 śmigłowców. TDP w obronie w dogodnej sytuacji może wykonać specyficzne zadanie w ugrupowaniu przeciwnika dezorganizując podejście i rozwinięcie części zgrupowania uderzeniowego przeciwnika. Najczęściej, wobec trudności z powrotem do sił głównych po wykonaniu zadania będzie on musiał przejść do prowadzenia działań nieregularnych.

Grupa desantowoszturmowa ( GDSz ) może być zorganizowana w oddziale (ZT) po spełnieniu warunków podobnych jak w przypadku TPD. Nieco inna będzie specyfika jej działania. W zasadzie powinna realizować działania metodą szturmu powietrznego niszcząc newralgiczne elementy ugrupowania bojowego przeciwnika. Zaliczyć do nich należy stanowiska dowodzenia, urządzenia logistyczne, pododdziały rakiet itp. Organizowana będzie z reguły na bazie plutonu zmechanizowanego działającego na śmigłowcach Mi - 24D.

Odwód przeciwdesantowy ( OPDes ) powinien być tworzony na bazie batalionu zmechanizowanego jednakże z powodu permanentnego braku sił będzie to raczej jedno z kilku zadań odwodu ogólnowojskowego. Od decyzji dowódcy brygady będzie zależało jakie zadanie powinno być w danym momencie wykonywane. Organizacja OPdes. Najczęściej będzie leżała w gestii dowódcy ZT z możliwością wykorzystania również sił OT będących w rejonie odpowiedzialności obronnej dywizji. Niejednokrotnie walkę z desantami podejmować będą pododdziały znajdujące się najbliżej rejonu lądowania desantu - mogą to być pododdziały logistyczne, artylerii itp. W takiej sytuacji zadanie odwodu przeciwdesantowego ograniczać się będzie do zblokowania desantu i utrudnienia mu realizacji zaplanowanych działań.

Oddział obejścia ( OOb ) przeznacza się do realizacji zadań w bardzo specyficzny sposób. Powinien on przeniknąć pieszo na tyły przeciwnika i nagłym, zdecydowanym uderzeniem na oddziały przeciwnika zdezorganizować działanie wybranych elementów jego ugrupowania bojowego. Specyfika działania sprawia, że najbardziej do utworzenia OO nadają się bataliony zmechanizowane. Warunki sprzyjające do działania OO występować będą podczas prowadzenia obrony w terenie górzystym ( góry ), lesistym lub lesisto - jeziornym.

Oddział szturmowy ( OSz ) organizuje się z zasady podczas prowadzenia obrony w terenie zabudowanym ( w mieście ). W działaniach będzie zazwyczaj występował pododdział w składzie wzmocnionego batalionu zmechanizowanego ( zgrupowania taktycznego ). Oddział szturmowy powinien być użyty podczas wykonania kontrataku i jeżeli zajdzie potrzeba odzyskania obszaru o gęstej zabudowie typu miejskiego.

Oddział rajdowy ( OR ) może być utworzony na bazie pododdziałów zmechanizowanych lub czołgów. Działanie oddziału rajdowego w działaniach obronnych będzie uzasadnione w przypadku braku możliwości wysłania TDP ( GDSz ).Oddział rajdowy powinien realizować zadania podobne do zadań wykonywanych przez TDP, otrzymując w zadaniu obiekty do zwalczania lub pas działania. Oddział rajdowy podobnie jak TDP powinien być przygotowany do działań nieregularnych.

W celu zabezpieczenia działań obronnych w brygadzie organizuje się dodatkowo takie elementy ugrupowania bojowego jak: oddział zabezpieczenia ruchu i oddział ratunkowo - ewakuacyjny.

Oddział zabezpieczenia ruchu ( OZR ) organizuje się na bazie pododdziałów inżynieryjno - drogowych wzmacnianych pododdziałami saperów, zmechanizowanych lub czołgów oraz innych rodzajów wojsk. Przeznaczeniem oddziału zabezpieczenia ruchu jest przygotowanie i utrzymanie (torowanie) dróg w celu stworzenia sprzyjających warunków do ruchu i manewru wojsk.

Oddział zabezpieczenia ruchu może:

• prowadzić rozpoznanie inżynieryjne dróg;

• usuwać zniszczenia na drogach;

• wykonywać objazdy zniszczonych odcinków dróg i mostów;

• torować przejścia w zaporach inżynieryjnych na drogach.

Do realizacji powyższych zadań w oddziale zabezpieczenia ruchu tworzy się następujące elementy:

• grupa rozpoznawczo - torująca;

• grupa ubezpieczenia;

• grupa drogowo - mostowa.

W związku taktycznym oddział zabezpieczenia ruchu organizuje się w sile kompanii drogowo - mostowej, niekiedy wzmocnioną innymi rodzajami wojsk, w oddziale w sile plutonu drogowo - mostowego wzmocnionego siłami i sprzętem innych rodzajów wojsk.

W obronie utrzymanie dróg organizuje się odcinkami. Polega to na rozmieszczeniu sił oddziału zabezpieczenia ruchu w najbardziej newralgicznych punktach ( rejonach przewidywanych zniszczeń ) w gotowości do natychmiastowej naprawy dróg, usuwania zniszczeń, zapór lub innych przeszkód.

Oddział ratunkowo - ewakuacyjny ( ORE ) jest elementem ugrupowania bojowego, który jest wyznaczony w czasie działań. W skład ORE wchodzą pododdział wojsk inżynieryjnych, remontowy, medyczny, przeciwchemiczny oraz pododdziały zmechanizowane. Używa się go na określony sygnał w przypadku uderzeń przeciwnika na określony element ugrupowania, który poniesie bardzo wysokie straty i nie jest w stanie sam prowadzić akcji ratowniczej własnymi siłami. ORE w czasie działań może być również użyty w celu wsparcia akcji ratowniczych oddziałom obrony cywilnej w rejonach przebywania ludności cywilnej w rejonach porażenia.

Ugrupowanie bojowe powinno stwarzać jak najlepsze warunki do wykonania zadania bojowego, zwłaszcza zapewnić efektywne użycie różnych środków walki, wykonanie swobodnego manewru oraz wykorzystanie właściwości terenu. W konsekwencji powinno umożliwić osiągnięcie zakładanego celu obrony. Obrona powinna być giętka i elastyczna posiadać możliwość wielowariantowego reagowania na rozwój sytuacji. Przyjęte ugrupowanie nadaje odpowiedni do celu walki kształt strukturze obrony, która powinna być dostosowana do potrzeb i możliwości wojsk.

3. STRUKTURA OBRONY ODDZIAŁU I ZT.

Strukturę obrony stanowi układ i wzajemne relacje elementów składających się na całość obrony.

Dowódca organizujący obronę w ramach przydzielonego pasa (rejonu) odpowiedzialności określa:

• rejony lub pozycje obronne;

• pozycję przednią;

• pozycje ryglowe;

• rejony stanowisk ogniowych podporządkowanej artylerii;

• rubieże ogniowe i kierunki ( rubieże ) planowanych kontrataków;

• rubieże ogniowe odwodów przeciwpancernych i rubieże minowania oddziałów zaporowych;

• węzły, strefy zapór i niszczeń;

• strefy rażenia i pułapek ogniowych;

• rejony rozmieszczenia odwodów i wojsk wspierających oraz elementów rozpoznania i walki elektronicznej;

• rejony rozmieszczenia oddziałów, pododdziałów i urządzeń logistycznych;

• lądowiska śmigłowców;

• stanowiska dowodzenia;

• rejony zastrzeżone;

• drogi manewru, dowozu i ewakuacji.

Rejony lub pozycje obronne jest to teren ograniczony z przodu przednia linią obrony, z pozostałych trzech stron liniami rozgraniczenia. W tym terenie prowadzi się decydującą walkę, w zależności od założonego celu obrony.

W rejonie obrony organizuje się pozycje obronne i ryglowe. Usytuowanie pozycji powinno zapewniać dobre warunki obserwacji, prowadzenia ognia oraz skrytego manewru (odejścia) wojsk własnych, a jednocześnie utrudnić przeciwnikowi obserwację, rozwijanie wojsk i prowadzenie natarcia.

Podstawę pozycji obronnych stanowią przygotowane do obrony okrężnej batalionowe rejony obrony oparte na kompanijnych punktach oporu osłoniętych zaporami inżynieryjnymi, zwłaszcza przeciwpancernymi polami minowymi powiązanymi z przeszkodami naturalnymi.

Pozycję przednią organizuje się w celu rozpoznania nacierających zgrupowań przeciwnika, opóźniania tempa ich natarcia i zyskania czasu na przygotowanie obrony lub ześrodkowanie sił do wykonania zwrotu zaczepnego. Pozycję przednią przygotowuje się ponadto w celu osłabienia uderzenia przeciwnika na przednią linię obrony oraz zamaskowania przebiegu zasadniczych pozycji obronnych.

Pozycję przednią , utworzoną systemem punktów oporu, bronią z reguły siły do batalionu. Istotne jest, aby pozycja ta nie odróżniała się od pozostałych pozycji pasa obrony. W innej bowiem sytuacji trudno będzie wprowadzić przeciwnika w błąd i zmusić go do wcześniejszego rozwinięcia sił głównych. Na odcinki, na których nie przewiduje się pozycji przedniej, z batalionów pierwszego rzutu wysyła się ubezpieczenia bojowe przed przednią linię obrony. W każdej sytuacji przed przednią linię obrony wysyła się ubezpieczenie bezpośrednie.

Pozycje ryglowe rozbudowuje się w celu uniemożliwienia nacierającemu przeciwnikowi rozprzestrzeniania się w stronę skrzydeł. Z reguły one także zakreślają obszar planowanego rejonu rażenia lub pułapki taktycznej. Pozycje ryglowe mogą też stanowić rubieże rozwinięcia do kontrataków lub rubieże ogniowe dla pododdziałów odwodu. Podstawę ich rozbudowy fortyfikacyjnej stanowią rowy strzeleckie i łączące, okopy dla czołgów, bojowych wojów piechoty i transporterów opancerzonych wykonane maszynami inżynieryjnymi lub materiałem wybuchowym.

Rejony stanowisk ogniowych podporządkowanej artylerii jest to obszar terenu zajęty lub przygotowany do zajęcia przez dywizjon ( baterię ), zapewniający skryte rozmieszczenie i szybkie wyjście dywizjonu ( baterii ) na planowaną rubież ogniową lub do kolejnego rejonu rozmieszczenia. W rejonie dywizjon rozmieszcza się w sposób rozśrodkowany bateriami. Można także w rejonie rozmieszczenia zająć lub przygotować rubież ogniową. Wymiary rejonu mogą wynosić dla dywizjonu 1 - 2 km wszerz i w głąb.

Rubieże ogniowe i kierunki ( rubieże ) planowanych kontrataków. Podczas prowadzenia działań taktycznych w głębi pasa (rejonu) obrony istotną rolę odgrywa walka na rubieżach ogniowych, realizowana przez pododdziały zmechanizowane i czołgów. Szybkie a zarazem skryte zajęcie przez nie dominującej rubieży terenowej oraz wykonanie silnego, zaskakującego ognia przeciwpancernego może zadać nacierającemu poważne straty. Będą one jeszcze większe, gdy nastąpi połączenie wojsk wychodzących na rubieże ogniowe z działaniem odwodów specjalnych i śmigłowców bojowych.

Kierunki planowanych kontrataków organizuje się na kierunkach prawdopodobnego włamania się przeciwnika w głąb obrony w celu szybkiego i skrytego wprowadzenia odwodu ogólnowojskowego do walki. Dla pododdziałów wychodzących do kontrataku wyznacza się rubieże ogniowe, drogi podejścia i drogi manewru.

Rubieże ogniowe odwodów przeciwpancernych i odcinki ( rubieże ) minowania oddziałów zaporowych. Rubieże ogniowe OPpanc wybiera się na kierunkach prawdopodobnych uderzeń pancernych przeciwnika, stosownie do zamiaru rozegrania walki przez dowódcę ogólnowojskowego. W toku walki na komendę ( sygnał ) przełożonego OPpanc. wychodzi na wskazaną rubież ( planową lub nie planową ), rozwija się w ugrupowanie bojowe i niszczy nacierające czołgi, bojowe wozy piechoty i inne środki opancerzone przeciwnika. Po odparciu ataku zgrupowania uderzeniowego przeciwnika, odwód przeciwpancerny osiąga gotowość do ponownej walki z przeciwnikiem z tej samej lub nowej rubieży ogniowej. Oddziałom zaporowym wyznacza się zasadniczy i zapasowy rejon wyjściowy między pierwszym rzutem a odwodem ugrupowania bojowego, 2 - 3 kierunki działania, na każdym kierunku 2 - 3 rubieże minowania oraz drogi z rejonu wyjściowego do rejonu minowania. W czasie minowania oddział zaporowy może współdziałać z odwodem przeciwpancernym ( OPpanc).

Węzły, strefy zapór i niszczeń organizuje się w miejscach kanalizujących ruch przeciwnika, w lukach między oddziałami i związkami taktycznymi. Do wykonania węzła zapór inżynieryjnych /WZI/ i niszczeń wykorzystywane są pododdziały saperów. Przyjmuje się, że ksap jest w stanie urządzić 3 - 4 WZI w czasie około 10 godzin.

Do urządzenia jednego WZI z zasady wyznacza się plsap, któremu przydziela się około 300 -500 min ppanc. i 500 - 1000 kg MW. Są to środki zasadnicze, jednakże w zależności od struktury i rodzaju WZI, do jego budowy mogą zostać wykorzystane również inne środki minersko zaporowe oraz sprzęt niezbędny do wykonania zadania ( np. sieci rozdzielcze, przewody minerskie, zapalarki, KRAB1 - M, ZKW - 1, przyrządy kontrolno - pomiarowe, zestawy minerskie itp.).

Podczas urządzania jednego węzła można w przybliżeniu zrealizować następujący zakres prac minersko - zaporowych:

• przygotować do wysadzenia most ( wiadukt ) o długości 60 - 80 m lub inny obiekt drogowy średniej wielkości;

• przygotować do zniszczenia odcinek drogi o długości 400 - 600 m lub większy węzeł drogowy;

• założyć od jednego do dwóch odcinków przeciwpancernego pola minowego o długości 100-200m;

• ustawić kilkanaście grup min;

• wykonać zawałę leśną o długości kilkudziesięciu metrów;

• założyć 1 - 2 kierowane pola minowe;

• urządzić 1 - 2 punkty kierowania wybuchami ( PKW ).

Uwzględniając możliwości ewentualnego wykorzystania tak własnych środków jak również zdobycznych środków MW, pocisków artyleryjskich, bomb lotniczych, a także wielu innych środków ( np. napalm ) ilość przedsięwzięć w ramach urządzonego WZI można odpowiednio zwiększyć.

Strefy zapór i niszczeń składają się z 4 - 6 WZI, wewnątrz których mogą przebiegać drogi manewru, dowozu i ewakuacji.

Rejony rozmieszczenia pododdziałów i urządzeń logistycznych zaopatrywania i zabezpieczenia medycznego powinny być położone w pobliżu dróg dowozu i ewakuacji oraz rokad wyższego szczebla, a zabezpieczenie techniczne w pobliżu dróg ewakuacji technicznej. Powinny one posiadać korzystne warunki do rozwinięcia i pracy, maskowania oraz obrony i ochrony. Z zasady pododdziały logistyczne powinny organizować rozmieszczenie urządzeń logistycznych w obiektach infrastruktury lub w sposób mieszany.

Pododdziały i urządzenia logistyczne wydzielone do pierwszego rzutu logistycznego rozmieszcza się między pierwszym rzutem a odwodem, natomiast drugi rzut logistyczny rozmieszcza się za odwodem ogólnowojskowym.

W obronie, poza głównym rejonem rozmieszczenia pododdziałów i urządzeń logistycznych wyznacza się i rozpoznaje 1 - 2 rejony zapasowe w odległości 4 - 6 km od rejonów głównych.

Tabela nr 5

NORMY ROZMIESZCZENIA PODODDZIAŁÓW I URZĄDZEŃ LOGISTYCZNYCH

Nazwa pododdziału	Rozwija	Powierzchnia	Czas na: ( min )
	Urządzenie logistyczne	Rejonu rozmieszczenia ( w km ^2)	Rozwinięcie	Zwinięcie
Kompania zaopatrzenia	BPZ	4 - 6	30 - 40	30
Kompania remontowa	PZUS	0,5	60	45
Kompania medyczna	BPO	0,1 - 0,2	10 - 15	30
Batalion zaopatrzenia	DPZ	2 - 2,5	60	30 - 40
Batalion remontowy	PZUS	3 - 4	60 - 120	90
Batalion medyczny	DPO	1,5	120	120

Drogi manewru, dowozu i ewakuacji. W celu zapewnienia ciągłości dostaw zaopatrzenia oraz ewakuacji materiałowej, medycznej i technicznej, a także dogodnych warunków do przemieszczenia odwodów brygady ( dywizji ) oraz pododdziałów ( oddziałów ) i urządzeń logistycznych wyznacza się i utrzymuje drogi dowozu i ewakuacji.

W brygadzie ( dywizji ) na kierunku obrony każdego batalionu ( brygady ) pierwszego rzutu przygotowuje się co najmniej jedną zasadniczą drogę dowozu i ewakuacji oraz jedną drogę ewakuacji technicznej. Jedna z zasadniczych dróg dowozu i ewakuacji stanowi zazwyczaj przedłużenie drogi dowozu i ewakuacji szczebla wyższego. Zasadnicze drogi dowozu i ewakuacji przebiegają od rejonów rozmieszczenia jednostek i urządzeń logistycznych przełożonego do rejonów rozmieszczenia urządzeń logistycznych batalionów ( brygad ) pierwszego rzutu.

W celu umożliwienia manewru przemieszczających się po drogach kolumn zaopatrzenia i wojsk między zasadniczymi drogami dowozu i ewakuacji wyznacza się drogi rokadowe. Przebiegają one na rubieży rozmieszczenia pododdziałów ( oddziałów ) i urządzeń logistycznych pierwszorzutowych batalionów ( brygad ), stanowisk ogniowych artylerii brygadowej ( dywizyjnej ), a w sytuacji wystąpienia w pasie obrony brygady ( dywizji ) przeszkody wodnej, również przed i za przeszkodą wodną.

W brygadzie ( dywizji ) oprócz dróg zasadniczych i rokadowych wyznacza się również drogi zapasowe, w brygadzie jedną, w dywizji jedną - dwie.

Droga zapasowa przeznaczona jest do przejęcia ruchu transportu w sytuacji gdy korzystanie z drogi zasadniczej będzie niemożliwe.

W pasie działania brygady ( dywizji ) wyznacza się i utrzymuje również drogi ewakuacji technicznej. Łączą one miejsca zbiórki uszkodzonego sprzętu batalionów z PZUS brygad, a także PZUS brygad i dywizji. Na drogi ewakuacji technicznej wybiera się z reguły drogi drugorzędne lub przygotowuje drogi na przełaj. Wymienione drogi utrzymują w stanie przejezdności pododdziały inżynieryjno - drogowe kompanii ( batalionu ) saperów, natomiast regulacje ruchu organizuje sztab brygady ( dywizji ) siłami pododdziału ochrony i regulacji ruchu.

4. DOWODZENIE

4.1 Organizacja i zadania sztabu brygady .

Cechą charakterystyczną jest podział dowództwa na elementy składowe / grupy / posiadające ściśle wyznaczone obszary odpowiedzialności.. Ogólnie można wyróżnić następujące elementy :

• grupa dowódcy;

• grupa główna (sztab);

• grupa specjalistyczna;

• oficerowie łącznikowi.

W dalszej części opracowania rozpatrywana będzie tylko grupa główna. To właśnie głównie ta grupa zajmuje się realizowaniem procesu decyzyjnego, którego efektem jest rozkaz operacyjny.

Chcąc prowadzić dalsze rozważania na temat działania dowódcy i sztabu brygady po otrzymaniu zadania należy określić organizację sztabu brygady w oparciu o którą będzie realizowane powyższe działanie.

Sekcje sztabu brygady oznacza się w skrócie „G / S /” i numeruje się odpowiednio G/S/1, G/S/2, G/S/3, G/S/4 itd.

Podział i zadania komórek organizacyjnych sztabu:

• Szef sztabu odpowiada za:

• koordynacje pracy sekcji sztabu;

• występuje w roli kierownika podczas wszelkiego rodzaju odpraw;

• odpowiada za terminowe opracowywanie i przekazywanie rozkazów i zarządzeń;

• G/S/1 - komórka ds. uzupełnienia i spraw personalnych. Odpowiada za:

• zarządzanie zasobami ludzkimi (rezerwy i uzupełnienia strat);

• ewidencję strat;

• przestrzeganie dyscypliny;

• kontakty ze środkami masowego przekazu;

• opiekę nad jeńcami wojennymi;

• G/S/2 - komórka do spraw rozpoznania. Odpowiada za:

• rozpoznanie (zdobywanie wiadomości);

• szeroko rozumiane bezpieczeństwo (przeciwdziałanie rozpoznaniu przeciwnika, ochronę tajemnicy);

• G/S/3 - komórka do spraw operacyjnych, koordynująca pracę wszystkich komórek organizacyjnych w dowództwie. Odpowiada za:

• kierowanie walką;

• planowanie;

• szkolenie;

• łączność i dowodzenie;

• G/S/4 - komórka do spraw zabezpieczenia logistycznego. Odpowiada za:

• transport;

• zabezpieczenie materiałowe;

• zabezpieczenie techniczne;

• zabezpieczenie medyczne;

• G /S/ 5 - komórka ds. współpracy cywilno- wojskowej - realizuje przedsięwzięcia w zakresie :

• negocjacji i wykorzystania na rzecz wykonania zadania środków należących do państwa - gospodarza

• G/S/ 6 - komórka zabezpieczenia dowodzenia.

• Grupa Specjalistyczna - komórka obejmująca specjalistów wojskowych wspomagających sztab, w procesie planowania oraz prowadzenia działań, w rozwiązywaniu szczegółowych problemów wykorzystania rodzajów wojsk i służb.

• Grupa Dowódcy - oficerowie bezpośrednio pracujący z dowódcą

• Grupa oficerów łącznikowych - oficerowie i kurierzy utrzymujący stały kontakt z podległymi i nadrzędnymi sztabami w celu zbierania aktualnych danych o położeniu oraz w celu przekazywania zadań w imieniu dowódcy.

Podstawową komórką, o którą generalnie opiera się praca sztabu, jest sekcja operacyjna G/S/3. To ona integruje i koordynuje pracę całego sztabu. Wszystkie informacje wchodzące i wychodzące z grupy głównej (sztabu) powinny przejść przez sekcje operacyjną. Zapobiega to występowaniu sprzeczności w meldunkach, zarządzeniach, rozkazach i innych dokumentach wychodzących na zewnątrz sztabu.

Niezgodności jakie mogą wystąpić w strumieniu informacyjnym wychodzącym z poszczególnych komórek organizacyjnych, niekoniecznie będą występować pomiędzy G/S/3 a resztą sekcji. Trzeba mieć na uwadze iż sprzeczność, np. w propozycjach zadań przedstawianych dowódcy, mogą zaistnieć między poszczególnymi sekcjami np. między G/S/4 a G/S/1. Należy mieć świadomość, że np.: cel jaki będzie stawiała sobie sekcja logistyczna nie koniecznie musi się dokładnie pokrywać z celami sekcji personalnej. Może to wynikać z innego rodzaju działalności w jakiej partycypuje dana komórka sztabowa. Oczywiście nie należy rozumieć roli G/S/3 jako decydenta we wszystkich sprawach. Sekcja operacyjna, w sferze decyzyjnej, wypracowuje propozycje dla dowódcy w zakresie swoich obowiązków. Niemniej, aby uniknąć wszelkiego rodzaju niezgodności i bałaganu informacyjnego, propozycje wychodzące z innych komórek powinny być sprawdzane w G/S/3 pod względem zgodności z myślą przewodnią i wytycznymi dowódcy. W przypadku wystąpienia niezgodności, sporne komórki powinny skonsultować się w celu wyeliminowania ich. Główną rolę w rozwiązywaniu tego rodzaju problemów będzie odgrywał szef sztabu. Jako przełożony i koordynator pracy wszystkich sekcji będzie miał w tym względzie największe możliwości. Natomiast G/S/3 występować będzie tutaj, jako swego rodzaju filtr wyłapujący wszelkiego rodzaju błędy.

Nasuwa się wniosek, że to sekcja operacyjna jest najbardziej rozbudowaną komórką sztabu wokół, której koncentruje się działalność wszystkich sekcji.

4. 2. Zasady ogólne

Dowodzenie jest specyficzną odmianą kierowania, jest w swej treści procesem informacyjnym, który łączy zwykle takie funkcje organu kierującego jak uzyskanie niezbędnej informacji wyjściowej o kierowanym obiekcie i otaczającym go środowisku, powzięcie decyzji i zaplanowanie działania, sprecyzowanie i postawienie zadań kierowanemu obiektowi oraz nadzór nad ich sprawną i właściwą realizacją.

Dowodzenie to wykonywanie funkcji związanych z kierowaniem wojskami, które jest określonym procesem, w wyniku ,którego wszelka działalność jednostek wojskowych jest celowa, skoordynowana i kontrolowana, zmierzająca do wykonania określonych zadań.

Dowodzenie jest to proces, poprzez który dowódca narzuca swoją wolę i zamiary podwładnym. Obejmuje władzę i odpowiedzialność za użycie podległych mu sił i środków do wykonania zadania

Odpowiedzialność dowódcy jest niepodzielna i nie może być przekazywana. To również proces, w ramach którego dowódca wspomagany przez swój sztab planuje, organizuje, koordynuje i ukierunkowuje działania podległych mu sił poprzez użycie standardowych procedur działania i wszelkich dostępnych środków przekazywania informacji.

Dowodzenie spełnia następujące funkcje:

• planowanie,

• organizowanie,

• przewodzenie (praca z ludźmi, motywowanie),

• kontrolowanie.

Do podstawowych zasad dowodzenia należą: jednolitość, jednoosobowość oraz dowodzenie przez określenie celu działania.

Jednolitość dowodzenia opiera się na takim samym pojmowaniu obowiązków, praw, zasad dowodzenia, wychowania wojskowego, wyszkolenia oraz jednolitej interpretacji pojęć. Stosowanie tej zasady zapewnia zgodność myślenia i działania wszystkich dowódców i oficerów sztabu w realizacji zamiaru (planu działania) przełożonego.

Jednoosobowość to osobiste podejmowanie przez dowódcę (szefa) decyzji i całkowita odpowiedzialność za rezultaty osiągnięte przez podległe wojska (siły).

Dowodzenie przez określenie celu działania zapewnia podporządkowanym dowódcom swobodę działania. Jej zakres zależy od rodzaju wykonywanego zadania. Dowódca zapoznaje podwładnych ze swoim zamiarem, określa wyraźnie zadania i przekazuje do dyspozycji konieczne siły i środki. Szczegóły określa tylko w celu koordynacji działań służących osiągnięciu wspólnego celu. Ingerować może tylko wówczas, gdy niewłaściwe działania podwładnych zagrażają realizacji jego zamiaru. Podwładni, osiągając wspólny cel, mogą działać samodzielnie, wykazywać się inicjatywą, natychmiast reagować na rozwój sytuacji i wykorzystywać sprzyjające okoliczności. Stosowanie tej zasady opiera się na zaufaniu przełożonego do profesjonalizmu podwładnego.

Dowodzenie wojskami powinno odpowiadać określonym wymaganiom, powinno być trwałe, ciągłe, operatywne i skryte.

Trwałość i ciągłość to stałe oddziaływanie organów dowodzenia na przebieg działań wojsk.

Operatywność to sprawne, zorganizowane ingerowanie w procesy (zjawiska) zachodzące w wojskach (siłach) w celu dostosowania ich działania do zmieniającej się sytuacji.

Skrytość to zachowanie w tajemnicy przedsięwzięć związanych z przygotowaniem i prowadzeniem operacji (walki).

4. 3. System dowodzenia

Zasadniczym uwarunkowaniem powodzenia w przyszłych działaniach wojennych będzie koordynacja i synchronizacja działalności dowództw, która charakteryzować się powinna szybkim przekazywaniem informacji (zbliżonym do czasu rzeczywistego). Warunek ten może być spełniony tylko w przypadku posiadania wysoce sprawnego systemu dowodzenia stanowiącego integralną część systemu walki (operacji), a tworzą go funkcjonalne i wewnętrznie skoordynowane elementy organizacyjne, ludzkie i materiałowe wzajemnie ze sobą powiązane i uzależnione od siebie.

System dowodzenia brygady /batalionu / to sprzężone informacyjnie elementy dające się zgrupować w trzy komponenty:

• organizacja dowodzenia,

• środki dowodzenia,

• proces dowodzenia.

Komponent pierwszy − organizacja dowodzenia obejmuje: sposób organizacji dowództw do wykonania zadania, zadania dowództw i relacje pomiędzy nimi, uprawnienia i odpowiedzialność dowództw, ich podział (strukturę ) funkcjonalny.

Komponent drugi − środki dowodzenia, traktowane jako urządzenia mające sprawnie i w sposób ciągły zapewnić przepływ informacji niezbędnych do dowodzenia działaniami podległych sił.

Komponent trzeci − proces dowodzenia, rozumiany jest tu jako całokształt działań realizowanych przez organa dowodzenia w celu podjęcia decyzji, opracowania i postawienia zadań podwładnym i nadzorowania ich wykonania. Jest to proces, który realizuje dowódca, jego sztab i podwładni dowódcy, w celu zaplanowania, kierowania, koordynowania i nadzorowania wykonania zadania. Obejmuje on wszystkie czynności wykonywane w ramach dowództwa od chwili otrzymania zadania do jego wykonania.

Jest to ukierunkowany i powtarzający się zawsze cykl myślenia i działania na wszystkich szczeblach i we wszystkich obszarach dowodzenia.

• 4. 4. System łączności

Łączność jest istotnym elementem dowodzenia. Z punktu widzenia potrzeb dowodzenia, planowania, koordynowania działań jednostkami sąsiadującymi (wspierającymi, współdziałającymi), oraz kontroli wykonywanych zadań, system łączności musi zapewnić wymianę informacji w „poziomie” - między działającymi systemami pola walki oraz w „pionie” − między elementami systemów dowodzenia.

System łączności jest to organizacyjno-techniczny zespół sił i środków łączności oraz informatyki, odpowiadający potrzebom dowodzenia i sterowania środkami rażenia, charakterowi prowadzonych działań i wykonywanym zadaniom.

System łączności sił zbrojnych składa się z dwóch zasadniczych komponentów:

• stacjonarnej sieci łączności sił zbrojnych RP,

• polowej sieci łączności.

Stacjonarna sieć łączności sił zbrojnych RP jest siecią telekomunikacyjną zbudowaną na bazie sieci telekomunikacyjnej kraju, wzbogaconej o wojskowe siły i środki łączności zorganizowane w węzły i linie łączności.

Polowy system łączności jest siecią telekomunikacyjną zbudowaną w oparciu o mobilne siły i środki łączności oraz informatyki.

Sieci łączności stacjonarnej i polowej są przewidziane do wspólnego wykorzystania.

System łączności tworzą: węzły łączności / stanowisk dowodzenia / i pomocnicze węzły łączności, linie łączności, elementy informacyjnego zabezpieczenia dowodzenia, podsystem zarządzania i kierowania systemem łączności, odwód sił i środków łączności.

Bezpośrednim organizatorem polowego systemu łączności jest szef (dowódca) łączności.

System łączności organizuje się, zapewniając kompleksowe wykorzystanie różnorodnych środków łączności we wszystkich relacjach dowodzenia, współdziałania, powiadamiania, ostrzegania i alarmowania oraz sterowania środkami rażenia.

Zasadniczym zadaniem polowego systemu łączności jest zapewnienie terminowej, wiernej i skrytej łączności dla potrzeb dowodzenia wojskami i sterowania środkami rażenia, współdziałania i powiadamiania, ostrzegania i alarmowania.

W systemie łączności brygady wyróżnia się:

1. Łączność dowodzenia brygady − organizuje przełożony do podwładnego w celu przekazywania rozkazów (zarządzeń) oraz przyjmowania meldunków i sprawozdań. Organizuje się ją bezpośrednio z podległymi organami dowodzenia z uwzględnieniem możliwości oddziaływania o jeden szczebel dowodzenia niżej. Obejmuje ona również łączność wewnętrzną stanowisk dowodzenia.

Osoby sprawujące kierownicze funkcje w systemie dowodzenia i przebywające okresowo poza stanowiskiem dowodzenia obowiązane są posiadać przy sobie środki łączności umożliwiające dowodzenie.

Odpowiedzialność za łączność z podwładnymi ponosi przełożony, jednak w wypadku jej utraty, zarówno przełożony, jak i podwładny mają obowiązek przedsięwziąć niezbędne działania w celu jej odtworzenia;

2. Łączność współdziałania brygady − tworzy się na podstawie decyzji dowódcy organizującego współdziałanie. Niezbędne siły i środki łączności i informatyki wydzielają szefowie (dowódcy) łączności szczebla organizującego współdziałanie, tworząc niezbędne relacje łączności.

Odpowiedzialność za funkcjonowanie łączności współdziałania - jeżeli nie zostanie to ustalone inaczej - ponoszą:

1. W wojskach lądowych:

• między związkami taktycznymi (oddziałami, pododdziałami) a związkami (oddziałami, pododdziałami) rodzajów wojsk - dowódcy ogólnowojskowych związków taktycznych (oddziałów, pododdziałów) ogólnowojskowych;

• wzdłuż frontu - sąsiad z lewej strony na prawą;

• z głębi ugrupowania do frontu - dowódcy znajdujący się w odwodzie;

• z desantem - dowódca związku taktycznego (oddziału, pododdziału) wchodzącego w rejon działania desantu;

• z terenowymi organami dowodzenia jednostek wojsk obrony terytorialnej i niemilitarnymi ogniwami obrony - dowódca związku operacyjnego (taktycznego, oddziału, pododdziału) wchodzącego w rejon przez nie administrowany;

2. Między wojskami lądowymi a pozostałymi rodzajami sił zbrojnych:

• z lotnictwem wspierającym - zespoły funkcjonalne (ośrodek koordynacji działań powietrznych na szczeblu korpusu sił lądowych; grupy dowodzenia lotnictwem taktycznym na szczeblu dywizji do batalionu) wydzielane z Sił Powietrznych, przybywające z własnymi siłami i środkami łączności i informatyki na stanowisko dowodzenia wojsk lądowych;;

• z siłami Marynarki Wojennej − zespół funkcjonalny (grupa operacyjna) wydzielony z Marynarki Wojennej, przybywający z własnymi siłami i środkami łączności i informatyki na odpowiednie stanowiska dowodzenia wojsk lądowych.

Łączność współdziałania − organizuje się na każdym szczeblu dowodzenia. Na jej potrzeby wydziela się oddzielne relacje łączności.

Przekazywanie sygnałów ostrzegania i alarmowania odbywa się poza wszelką kolejnością na wszystkich szczeblach dowodzenia i we wszystkich relacjach łączności. Do przekazywania sygnałów powiadamiania, wydziela się oddzielne linie (sieci) łączności (realizuje się to na szczeblu operacyjnym i operacyjno-taktycznym).

4. 5. Przebieg procesu dowodzenia

Jednym z elementów systemu dowodzenia jest proces dowodzenia

Proces dowodzenia jest to powtarzający się cykl organizacyjny utrzymywany w ruchu poprzez ciągłe zbieranie, przetwarzanie i wykorzystywanie informacji. Na bazie tych informacji zostaje podjęta decyzja, określony zamiar działania i opracowany graficzny plan operacji (walki).

Stanowi on podstawę do opracowania dokumentów dowodzenia.

Dowódca jest odpowiedzialny za wykonanie zadania, dlatego osobiście podejmuje decyzję i określa zamiar walki, ponosi za nią całkowitą odpowiedzialność. Podjęcie decyzji jest twórczą działalnością dowódcy wyrażającą się w umiejętnym kształtowaniu modelu przyszłych działań taktycznych, przewidywaniu jej rozwoju i odpowiednim doborze sił i środków oraz sposobów ich użycia zgodnie z zamiarem przełożonego i możliwościami wojsk w konkretnej sytuacji.

W procesie podejmowania decyzji istotną rolę odgrywa znajomość zasad działań taktycznych, twórcza wyobraźnia dowódcy, umiejętność logicznego myślenia i wyciągania wniosków z oceny sytuacji, a także intuicja. Im bardziej dowódca poznał obiektywnie istniejącą sytuację, tym większą wartość posiada intuicja w podjęciu decyzji.

Podjęcie decyzji jest więc procesem złożonym i twórczym, wymagającym odpowiedniego przygotowania zarówno dowódcy, jak i oficerów sztabu. Składa się na to szereg operacji myślowych wzajemnie ze sobą powiązanych i zależnych; umiejętne ich przeprowadzenie zapewnia sprecyzowanie sposobu wykonania zadania odpowiadającemu wymaganiom i warunkom.

Działalność dowódcy i całego sztabu powinna być skoncentrowana na ocenie rozwoju sytuacji oraz jej wpływu na realizowane i otrzymane zadanie. Ocena ta obejmuje przedsięwzięcia konieczne do wykonania zanim dowódca zadecyduje o sposobie wykonania zadania. Plan działania powinien być przemyślany i prosty do wykonania. Elastyczny plan pozwala dowódcy wykorzystać dogodne sytuacje, jakie mogą pojawić się podczas realizacji zadania i umożliwia mu reagowanie w nieprzewidzianych okolicznościach.

• Proces dowodzenia rozpoczyna się z reguły od momentu otrzymania zadania od przełożonego i trwa do chwili zakończenia działań operacyjnych (taktycznych), tj. osiągnięcia celu operacji (walki). Niekiedy podczas prowadzenia operacji może się on rozpoczynać z inicjatywy dowódcy. Przebiega on w czterech fazach:

• ustalenie położenia,

• planowanie,

• stawianie zadań,

• kontrola.

Przebieg procesu dowodzenia zależy od : zadania , rozwijających się działań bojowych , jak również od posiadanego czasu.

Podstawą do rozpoczęcia pracy na danym szczeblu dowodzenia jest m. in. Rozkaz operacyjny / bojowy /, który dostarczany jest do sztabu. Pozwala on uruchomić działanie wszystkich komórek sztabu nad wypracowaniem decyzji dowódcy.

4.5.1. Ustalenie położenia

Ustalenie położenia z reguły zapoczątkowuje proces dowodzenia i tworzy warunki do dobrego opracowania planu. Ponieważ położenie wojsk często ulega zmianie może powstać przestarzały jego obraz, dlatego też cały stan dowództwa powinien systematycznie uzupełniać wszelkie wiadomości niezbędne do planowania działań operacyjnych. Polegać to będzie na zdobywaniu informacji od przełożonego, podwładnych, sąsiadów i wojsk współdziałających oraz ludności cywilnej i określaniu aktualnego położenia wojsk. Mogą do tego służyć meldunki, orientowania o sytuacji, dokumenty dowodzenia. Aby to wykonać koniecznym jest wykorzystywanie do zbierania informacji wszelkich możliwych środków technicznych jak i również organów rozpoznawczych oraz mediów. Trwa przez cały czas prowadzenia walki.

Podstawę do ustalenia położenia stanowią m.in. meldunki, np. o uzyskaniu styczności z przeciwnikiem, użyciu broni masowego rażenia, i gwałtownych zmianach sytuacji na polu walki lub o nowych siłach przeciwnika. Ustalenie położenia uzupełnia lub poszerza obraz położenia. Wyniki przedstawia się na mapach sytuacyjnych.

Mapa sytuacyjna może zawierać:

• linie koordynacyjne oraz stanowiska dowodzenia;

• ugrupowanie wojsk;

• siły i środki przełożonego mające wpływ na wykonanie zadania;

• zadania sąsiadów i innych rodzajów wojsk we własnych obszarach. zainteresowania;

• siły obrony terytorialnej mające wpływ na działania własnych wojsk:;

• kluczowy obszar terenu, niszczenia i zapory;

• ważne urządzenia rodzajów wojsk;

• ważne zadania obrony cywilnej;

• kod terenu.

Mapy sytuacyjne są prowadzone we wszystkich komórkach organizacyjnych.

4.5.2. Planowanie

Faza druga procesu dowodzenia to planowanie

Planowanie walki obejmuje:

• ocenę sytuacji,

• podjęcie decyzji i określenie zamiaru dowódcy,

• opracowanie graficznego planu i rozkazu operacyjnego oraz pozostałych dokumentów dowodzenia.

Ocena sytuacji jest logiczną częścią rozumowania prowadzącego do najlepszego rozwiązania problemu w posiadanym czasie. Początkiem tego procesu jest zazwyczaj otrzymanie zadania od przełożonego. Podwładny jest ukierunkowywany przez swojego przełożonego co do tego jaki cel (efekt) ma on osiągnąć swoim działaniem.

W ocenie sytuacji wyróżnia się następujące etapy:

• analiza zadania,

• określenie możliwości działania,

• rozważenie i porównanie wariantów działania.

Za przeprowadzenie analizy zadania i wydanie dla sztabu wytycznych do planowania , a przede wszystkim , za określenie własnego zadania /które stanowi jednocześnie pkt. 2 Rozkazu Bojowego / - odpowiada dowódca i szef sztabu.

Dowódca we wszystkich przypadkach powinien działać w zgodzie z zamiarami swojego przełożonego. Dlatego po otrzymaniu zadania analizuje je w celu otrzymania odpowiedzi na pytania:

• Co jest zamiarem dowódcy wyższego szczebla i jaka jest rola mojej jednostki w ogólnym planie? / w jaki sposób moje działanie musi / może/ wesprzeć ten zamiar/;

• Co należy zrobić lub jakie zasadnicze zadania muszą być wykonane w celu wywiązania się z zadania?

• Czy istnieje swoboda działania i czy istnieją jakieś ograniczenia? /np.: czas, przestrzeń, zapasy, możliwość wsparcia logistycznego, czego nie mogę robić? i inne/;

• Czy sytuacja taktyczna zmieniła się w zasadniczy sposób i czy przełożony zmieniłby postawione zadanie, gdyby wiedział o zmianie sytuacji?

Po zakończeniu analizy zadania dowódca precyzuje swoją myśl przewodnią, a na jej podstawie formułuje wytyczne do dalszego planowania. Zawiera w nich najistotniejsze problemy, do których sztab będzie musiał się odnieść w dalszej pracy i określa najważniejsze kryteria oceny wariantów działania. Wytyczne te stanowią podstawę do zorganizowania pracy sztabu. /opracowania planu pracy sztabu /. Często mogą być określane zadania główne wsparcia logistycznego.

4.5.2.1. Plan pracy sztabu

Zadaniem sztabu jest wspieranie dowódcy we wszystkich obszarach dowodzenia. Powinien on rzeczowo informować dowódcę, doradzać mu, przygotowywać decyzje, rozkazy oraz nadzorować ich wykonanie.

Warunkiem skutecznego współdziałania dowódcy i sztabu jest wzajemne informowanie się. Dowódca informuje sztab o swoich ocenach, zamiarach i decyzjach, a jeżeli uzna to za stosowne, to również o ich powodach. Sztab informuje z kolei dowódcę w odpowiednim czasie i w takim zakresie jak wymaga tego sytuacja i zadanie.

Pracę sztabu koordynuje szef sztabu, bowiem on jest z zasady pierwszym doradcą dowódcy i odpowiada za sprawne jego funkcjonowanie.

W sztabach, w których nie ma szefa sztabu zadanie to realizuje oficer operacyjny (szef komórki operacyjnej sztabu).

Komórki organizacyjne sztabu zajmują się problematyką swoich obszarów dowodzenia zgodnie z wytycznymi szefa sztabu. Przebieg pracy sztabu odbywa się wg schematu, który przedstawia (zał. nr 1) oraz na podstawie wcześniej przygotowanego planu pracy. ­

Trzeba tu zwrócić uwagę na tzw. spotkania oficerów sztabu, które w języku angielskim znane są jako briefingi, a tutaj zostały określone jako:

• informowanie operacyjne;

• odprawa koordynacyjna;

- odprawa decyzyjna.

Szczegóły tych przedsięwzięć zostaną przedstawione nieco później.

W trakcie pracy sztabu mogą być wysyłane zarządzenia przygotowawcze oraz stosowane tzw. orientowanie o sytuacji. Polega ono na tym, że przełożony, ludność cywilna, urzędy administracji cywilnej itp. - przekazują do wojsk / podwładnych/ wiadomości o przeciwniku , wojskach własnych w dowolnej formie . Ważne aby wiadomość dotarła do adresata.

Komórka operacyjna zgodnie z wytycznymi przygotowuje plan pracy sztabu; a następnie po powieleniu wręcza wszystkim kierownikom komórek organizacyjnych sztabu do realizacji. Niekiedy dopuszcza się nawet niewykonywanie takiego planu, lecz wówczas przestrzega się zasady - wszyscy powinni wiedzieć co i do kiedy mają zrobić i w czym uczestniczyć.

Plan pracy sztabu może być wykonywany w formie tabelarycznej /Tabela 6/. Zawiera on wówczas:

• wykonawców (ich stanowiska służbowe);

• zakres działania (wyszczególnienie czynności);

• terminy.

Tabela nr 6. Plan pracy sztabu.

Plan pracy sztabu
Jednostka wojskowa Sztab							18 maj				19 maj
Stanowisko służbowe					Procedura / zakres działania		22	23	24	1		2	3	4
D-ca	Z-ca	Szef					Czas / godz
						0,5
						0,5

4.5.2.2. Informowanie operacyjne / odprawa informacyjna /

Cel - zapoznanie osób funkcyjnych ze sprecyzowanym zadaniem, aktualnym stanem informacji, wytycznymi do pracy;

• uczestniczą kierownicy komórek organizacyjnych, oficerowie specjaliści, prowadzi je szef sztabu;

• po zakończeniu wysyła się zarządzenie przygotowawcze.

Po przygotowaniu planu pracy rozpoczyna się informowanie operacyjne . Podczas tego spotkania sztab dostarcza dowódcy dostępne informacje oparte na znajomości ostatnich wydarzeń oraz aktualnej sytuacji w zakresie zależnym od wymagań dowódcy, posiadanego czasu, charakteru otrzymanego zadania i innych czynników.

Treść informowania operacyjnego może być następująca:

- własne zadanie;

- położenie przeciwnika albo położenie wojsk biorących udział w konflikcie;

- położenie i zamiar przełożonego;

- położenie i zamiar sąsiadów (przy działaniu w strukturach koalicyjnych też położenie partnera koalicyjnego);

• własne położenie na wszystkich szczeblach dowodzenia wraz z zamiarem.

W razie potrzeby mogą być referowane:

• skutki przekazu przez media (jakie mogą być);

• szczególne problemy dowodzenia;

• wnioski i propozycje. ­

Informowanie operacyjne powinno być należycie przygotowane. Szef sztabu (lub oficer operacyjny) przygotowuje plan jego przebiegu. Powinno ono tylko to zawierać co słuchający po wypełnienia swoich zadań wiedzieć muszą. Może ono być również prowadzone w przypadkach;

• przybycia przełożonego lub innych osób;

- przekazywania zmiany na inne stanowisko dowodzenia.

W końcowej fazie informowania wydawane są wytyczne przez dowódcę (szefa sztabu) do dalszej pracy - czyli kto, co i do kiedy ma wykonać.

Dowódcy podległych pododdziałów otrzymują w tym etapie informacje dotyczące przyszłego zadania w postaci - zarządzeń przygotowawczych.

Mają one za zadanie ułatwić podwładnym rozpoczęcie przygotowania i wykonywania nowego zadania poprzez podanie im najważniejszych szczegółów nadchodzących działań łącznie z czasem , którym dysponują do celów planowania.

Szczegółowy układ odprawy informacyjnej / wariant /

/przy założeniu , że do czasu odprawy wszyscy referujący oficerowie mają i znają informacje dotyczące:

• rejonu odpowiedzialności i rejonu zainteresowania

• położenia wojsk strony przeciwnej i ogólne ich możliwości;

• terminów wynikających z dokumentów dyrektywnych i kalkulacji czasu;

• położenia wojsk własnych./

·:· szef sztabu - przedstawia porządek i organizację odprawy oraz jej cele;

- zapoznaje uczestników z rejonem odpowiedzialności i rejonami

zainteresowania /w razie konieczności/.

·:· G2 - dokonuje oceny przeciwnika i terenu;

• prezentuje właściwości i ocenę terenu ze szczególnym uwzględnieniem lądowych i powietrznych dróg podejścia;

• omawia warunki meteorologiczne;

• prezentuje możliwe zagrożenia wynikające z bieżącej sytuacji;

• omawia możliwe wpływy aktualnej sytuacji na wojska własne i prze­ciwnika.

·:· G3 - zapoznaje z zamiarem wyższych przełożonych o dwa szczeble wyżej oraz sąsiadów i innych współdziałających dowódców;

- przedstawia aktualne położenie wojsk (fakty), a w tym: · organizację wojsk;

· ich położenie i wskaźniki gotowości bojowej poszczególnych pododdziałów,

- ukompletowanie i możliwości bojowe;

• jakie zadania aktualnie realizują;

• omawia pododdziały sąsiadów i pododdziały wspierające;

• prezentuje uwarunkowania czasowe oraz kalkulacje czasu;

• omawia stosunki sił;

• przedstawia zadania jakie zostały sprecyzowane w rozkazie przez przełożonego i innych dokumentach dyrektywnych;

• jakie zadania nie są bezpośrednio wymienione w rozkazie, ale ich wykonanie jest niezbędne do osiągnięcia celu działań;

• jakie zadania maja kluczowe znaczenie dla dalszych działań;

• jakie występują szeroko rozumiane ograniczenia własnego działania, zmniejszające swobodę działania dowódcy i wojsk;

• omawia dopuszczalny poziom ryzyka;

• podsumowuje swoje wystąpienie, przedstawiając propozycje, rekomen­dacje, braki i prośby.

·:· G1 - przedstawia wnioski wynikające z obsady etatowej i spraw perso­nalnych, a w tym:

• procent ukompletowania oraz stan morale;

• uzupełnienie oraz ponowny powrót do służby ze szpitali itp.;

• wykorzystanie miejscowych zasobów służby zdrowia;

• krytyczne braki w określonych pododdziałach;

• wykorzystanie sił i środków miejscowych;

• organizacja uzupełnienia.

Ponadto przedstawia wnioski dotyczące:

· przewidywanej wielkości ukompletowania stanu osobowego w dniu rozpoczęcia działań;

· propozycje, rekomendacje, braki i prośby.

·:· G4 - przedstawia ocenę sytuacji logistycznej w zakresie:

• ewakuacji rannych i własnych możliwości w zakresie wsparcia me­dycznego;

• przeciwdziałania epidemiologicznego;

• stanu zapasów i środków w zakresie odpowiedzialności poszczegól­nych służb logistycznych;

• sprawy krytyczne;

• zaopatrywanie w MPS oraz problematyka remontów;

• szeroko pojęta problematykę transportu;

• ograniczenia i braki oraz propozycje;

• problematykę współpracy cywilno-wojskowej.

·:· Na zakończenie pierwszej odprawy Szef sztabu :

- precyzuje zadania własnego sztabu i wytyczne do dalszego planowania.

- do kiedy ma być zakończona ocena sytuacji, czyli opracowane wa­rianty działania; - kiedy odbędą się odprawy sztabu;

- do kiedy ma być opracowany plan operacji i rozkaz operacyjny;

- kiedy odbędzie się zmiana stanowiska dowodzenia.

Z tą chwilą we wszystkich komórkach organizacyjnych - rozpoczyna się praca nad oceną sytuacji obejmująca wszystkie piony i rodzaje wojsk. Szef sztabu koordynuje pracę sztabu i wraz z G3 opracowuje koncepcję działań, która ma na celu ukierunkowanie prac w zakresie poszukiwania możliwych sposobów wykonania zadania.

Przygotowanie koncepcji rozpoczyna się od przeglądu wytycznych do­wódcy dotyczących planowania. Dostarcza to pionowi operacyjnemu (G3) niezbędnych informacji, aby nadać kształt rozwinięciu możliwych kierun­ków działania.

Początkowo, koncepcja jest wyrażana w najogólniejszym zarysie, ale nie­zbędna dla komórek specjalistycznych (jednostek wspierających) w celu ukierun­kowania ich działalności w poszukiwaniu wariantów użycia ich wojsk. Do­datkowo, dostarcza ona ram dla niezbędnej analizy sztabowej, zadaniem której jest rozważenie wszystkich czynników i dedukcja celem której jest określenie wykonalności różnych opcji (wariantów).

4.5.2.3. Ocena możliwości działania

Po odprawie informacyjnej, w oparciu o uzyskane dane oraz informacje, sztab przystępuje do opracowania szczegółowych ocen oraz kalkulacji, które będą wykorzystywane przy zespołowym wypracowaniu wariantów działania, w grze wojennej oraz w odprawie decyzyjnej. Dlatego też powinny one być przedstawione w formie tabelarycznej, dostępne dla każdego, kto musi z nich korzystać.

W trakcie tego etapu każda sekcja sztabu zajmuje się opracowaniem danych w swoim zakresie:

G-1 /S-1/:

• określenie stanów osobowych w poszczególnych pododdziałach;

• wielkość strat osobowych oraz sposoby i terminy ich uzupełniania;

• stan dyscypliny;

• poziom morale;

G-2 /S-2/:

• ocena warunków terenowych w rejonie przyszłych działań:

• określenie terenu nieprzekraczalnego, trudno przekraczalnego, przekraczalnego;

• określenie korytarzy ruchu oraz ich pojemności (wojsk własnych i przeciwnika);

• określenie terenu o kluczowym znaczeniu;

• analiza możliwości prowadzenia obserwacji i ognia;

• ocena warunków atmosferycznych;

• ocena przeciwnika (jego skład, potencjał, możliwości bojowe, rejony rozmieszczenia (oleat), ugrupowanie bojowe, itp.)

• możliwe warianty działania przeciwnika (najlepiej w formie oleat - oleaty zdarzeń);

• ocena zagrożeń.

G-3 /S-3/:

• ocena potencjału pododdziałów walczących wojsk własnych;

• określenie możliwości wojsk własnych (możliwości ogniowe, manewr, ugrupowanie, itp.);

• ocena możliwości sąsiadów oraz możliwy stopień koordynacji działań w powiązaniu z nimi;

• ocena możliwości wsparcia dowodzenia wewnętrznego i zewnętrznego

G-4 /S-4/:

• ocena poziomu zapasów (środki walki, żywność, paliwo, środki medyczne);

• skalkulowanie potrzeb materiałowych związanych z przyszłymi działaniami;

• ocena możliwości technicznego i medycznego zabezpieczenia działań brygady;

• ocena możliwości zaopatrywania pododdziałów przed i w czasie walki;

• skalkulowanie długości drogi jaką może pokonać sprzęt techniczny przy dostępnych zapasach paliwa i smarów;

Grupa wsparcia działań:

• ocena potencjału posiadanych pododdziałów wspierających (artylerii , przeciwlotniczych, przeciwpancernych, saperów, przeciwchemicznych i innych);

• ocena możliwości wsparcia i zabezpieczenie działań przez, będące w dyspozycji pododdziały rodzajów wojsk oraz przez pododdziały będące w dyspozycji przełożonego;

• ocena możliwości koordynacji ogniowej z sąsiadami;

• ocena potrzeb;

Podczas prowadzenia ocen sekcje działają zazwyczaj osobno. Niemniej jednak G-2 /S-2/, z uwagi na bardzo szeroką ocenę jaką przeprowadza, podczas swojej działalności w tym etapie musi korzystać z pomocy specjalistów np. przy ocenie terenu z pomocy sapera lub przy ocenie możliwości artyleryjskich przeciwnika z pomocy artylerzysty z grupy wsparcia działań. Należy mieć na uwadze, że oceny dokonane przez G-2 /S-2/ w zasadniczy sposób będą wpływać na planowanie późniejszego działania.

W powyższym etapie należy wykorzystać oceny i kalkulacje przeprowadzone przez przełożonego oraz opracowanie wcześniej przez sztab brygady

4.5.2.4. Odprawa koordynacyjna

W trakcie prowadzonej oceny sytuacji mogą być prowadzone odprawy koordynacyjne, których celem jest rozwiązanie określonego problemu. Ilość odpraw będzie zależała od potrzeb.

Celem odprawy jest - poinformowanie szefów komórek specjalistycz­nych o rozpatrywanych w pionie operacyjnym (G3) wariantach działania. Warianty te stanowią, podstawę do "nałożenia" niejako sposobów działa­nia poszczególnych jednostek wspierających.

Uczestnicząc w tej odprawie specjaliści jednostek wspierających biorą czynny udział w analizowaniu możliwych sposobów działania, poprzez udzielanie ofice­rom G3 wszelkich, niezbędnych informacji w ramach swojej specjalności. Do chwili jej przeprowadzenia w G3 przy współudziale G2, przygotowywa­na jest ocena terenu, na która niejako "nakłada się" wypracowywane w G2 - możliwe warianty (kierunki) działania przeciwnika.

Warianty te mogą, być przedstawiane w różnej formie, na papierze, fo­lii, kalce przyjmując formę planu działania. Przy każdym z nich powinny być wyszczególnione jego zalety i wady (silne i słabe strony) oraz przewi­dywany stosunek sił.

Należy przy tym pamiętać, że specyfika powstawania wariantów działania różni się nieco od siebie w zależności od tego jakich działań do­tyczy.

W przypadku gdy planowane są działania zaczepne, G3 ma pełne prawo przygotować warianty działania wojsk własnych, nie czekając na zakończenie oceny przeciwnika dokonywanej przez G2, gdyż to strona atakująca ma narzucić przeciwnikowi własną, inicjatywę. Natomiast w przy­padku planowania działań obronnych sytuacja jest odwrotna. Celowym zatem jest konstruowanie wariantów działania z wykorzystaniem wniosków z oceny przeciwnika sporządzoną przez G2.

Czynności związane z rozważaniem wariantów działania na tym etapie wypracowania decyzji, polegają na krytycznej ocenie (porównywaniu) każdego z nich w odniesieniu do:

• zgodności z zamiarem i myślą przewodnia przełożonego;

• prawdopodobnych wariantów działania przeciwnika;

• możliwości zabezpieczenia realizacji wariantu poprzez poszczególne rodzaje wojsk i pod względem logistycznym.

Rozpatrywanie wariantów wobec prawdopodobnych działań przeciwnika powinno - w idealnych warunkach - polegać na symulowaniu przyszłych działań metodą "każdy z każdym". Jednak w praktyce czynnik czasu po­woduje, że nie zawsze uda się w pełni to przeprowadzić. W każdej sytuacji sztab zobowiązany jest wskazać, który wariant działania przeciwnika jest najbardziej w danej sytuacji prawdopodobny i zostanie przyjęty do dal­szych prac sztabu.

Liczba organizowanych w sztabie odpraw podczas procesu wypracowania decyzji uzależniona jest od wielu czynników. Między innymi od wyszkole­nia sztabu, jego doświadczenia oraz samej sytuacji operacyjno-taktycznej. O ich prowadzeniu decyduje zawsze szef sztabu. Natomiast sam scena­riusz odprawy koordynacyjnej, może być różny.

Do czasu odprawy koordynacyjnej biorący w niej udział oficerowie powinni orientować się co do znajomości następującej problematyki:

• zadania wyższego przełożonego i zamiaru przełożonego;

• sposobu realizacji zadania przez własnego dowódcę;

• warunków terenowych i pogodowych w dniu działań;

• sposobów taktyki działania przeciwnika, możliwości operacyjno ­taktycznych wraz z oceną, możliwości sposobów działania;

• sytuacji bieżącej i położenia wojsk własnych;

• niezbędnego stosunku sił do realizacji zadania;

• celów i obiektów własnych i przeciwnika.

P r z e b i e g o d p r a w y - może być następujący: ·

:· G2 - omawia:

• uaktualnioną, ocenę przeciwnika i terenu oraz warunków meteo;

• zagrożenia wynikające z oceny terenu i przeciwnika;

• możliwe sposoby działania przeciwnika wraz z ich oceną.

·:· G3 - przypomina zamiar wyższego przełożonego oraz sąsiadów i in­nych

współdziałających dowódców;

- omawia stosunki sił w konkretnych wariantach działania;

- prezentuje po kolei poszczególne propozycje działania wojsk własnych omawiając ugrupowanie, system dowodzenia, punkt ciężkości, poziom

ryzyka, charakterystykę operacyjno-taktyczna, rozmach oraz możliwości

zabezpieczenia i ochrony wojsk;

- porównuje każdy przyjęty wariant odpowiadając na pytania dlaczego zo­stał przyjęty taki wariant np. ugrupowania.

·:· G1, G4, G5 - uaktualniają i uzupełniają założenia, rekomendują wy­brany sposób działania do rozważenia podczas zorganizowanej w późniejszym terminie gry wojennej.

Zespołowy sposób wypracowania decyzji wymaga posiadania umiejętności współpracy z ludźmi oraz wysokich kwalifikacji osób funkcyjnych w zakresie swoich obowiązków. Podczas pracy sztabu, gdzie wymogiem jest praca grupowa, kontakty pomiędzy różnymi komórkami muszą się odbywać na wszystkich możliwych płaszczyznach. Obieg informacji nie może być blokowany. Konieczne jest wytworzenie poczucia przynależności do grupy, nie należy wytworzyć atmosfery rywalizacji pomiędzy poszczególnymi komórkami. Należy mieć świadomość pracy we wspólnym interesie, a podczas odpraw, na których następuje wymiana informacji, wszyscy muszą być otwarci, atmosfera musi być swobodna i przyjazna.

Zespołowe wypracowanie decyzji posiada wiele zalet. Niemniej należy pamiętać że jest ono czasochłonne. Dlatego nie należy się go sztywno trzymać. W sytuacjach kryzysowych i dynamicznych, kiedy decyzja musi być podejmowana natychmiast, dowódca musi przyjąć autokratyczny styl dowodzenia.

4.5.2.5. Wypracowanie wariantów

Wypracowanie wariantów jest jednym z najtrudniejszych elementów oceny sytuacji.

Sposoby w jaki mogą być wypracowane warianty działania mogą być różne. Uzależnione jest to od metod pracy jakie wypracowały poszczególne sztaby, od wyszkolenia, doświadczenia i sprawności oficerów sztabowych, a także od sposobu dowodzenia jaki prezentuje dowódca lub szef sztabu.

Można to zadanie zlecić sekcji G-3 /S-3/ lub też zaangażować w to przedsięwzięcie cały sztab. S(G)3 przygotowuje następnie sposób działania w postaci pisemnej ( notatki ), która określa CO, KIEDY, GDZIE, W JAKI SPOSÓB I W JAKIM CELU będzie wykonane. W przejrzystej i krótkiej formie wyjaśnia się w niej cel walki, miejsce i sposób skupienia punktu ciężkości i ogólny schemat manewru. Szkic natomiast jest ilustracją treści zawartej w notatce.

Powinny być na nim naniesione:

• linie rozgraniczenia głównych elementów ugrupowania bojowego;

• linie koordynacyjne;

• pasy natarcia;

• sektory obrony;

• rejony ześrodkowania;

• pozycje obronne;

• obiekty ataku;

• przedni skraj obrony ( FEBA ), przednia linia obrony /FLOT/ lub rubież ataku;

• sposób skupienia głównego wysiłku /punkt ciężkości/ ;

• siły przeznaczone do wykonania zadań.

Szkic taki wykonywany jest na folii, a pisemne wyjaśnienie umieszczane jest gdziekolwiek na szkicu, jeśli nie utrudnia odczytania go. Pełna czytelność wariantu jest jedynym warunkiem ograniczającym wykonawcę.

W trakcie tworzenia wariantu można stosować kontrolę przebiegu procesu wypracowania wariantów, to znaczy że po wypracowaniu idei wariantu zespół powinien przeprowadzić wstępne konsultacje ze specjalistami z poszczególnych komórek organizacyjnych sztabu. Specjalista z sekcji już na tym etapie, wstępnie, powinien dokonać oceny przedstawionego wariantu ze swojego punktu widzenia. Powinien on także, w ogólnej formie, zaplanować użycie swojego rodzaju wojsk w tym wariancie na osobnej oleacie. Jego ocena polega przede wszystkim na tym, czy w danym wariancie jest on w stanie zabezpieczyć działanie pododdziałów brygady, czy też nie posiada on takich możliwości. Nie wolno oceniać na tym etapie czy ten wariant jest lepszy czy gorszy. Ocena wariantu w trakcie procesu jego tworzenia powoduje iż w późniejszych etapach, rozpatrujemy warianty, które mogą być korzystniejsze lub mniej korzystne, ale nie niemożliwe do realizacji. Nie występuje też sytuacja w której należy opracowywać warianty od początku. Należy pamiętać o tym, że mimo iż jakiś wariant został odrzucony przez specjalistę z sekcji sztabu, to wariant taki można poprawić lub zostawić go i przedstawić jako kolejny wariant działania. W miejsce jednak wariantu odrzuconego, w trakcie wypracowywania wariantów działania, należy opracować inny który przejdzie przez wstępne sito selekcji. Każdy wariant powinien być przedstawiony w formie graficznej na folii (kalce technicznej) z policzonymi kalkulacjami czasowo przestrzennymi, potencjałami oraz innymi potrzebnymi danymi. Propozycje tak opracowanych wariantów przechodzą do kolejnego etapu jakim jest gra wojenna.

4.5.2.6. Rozważenie wariantów działania

Dokonuje się dokładnego przedyskutowania każdego sposobu działania, wyszukuje się i określa wady oraz zalety każdego z nich.

W sytuacji posiadania dostatecznej ilości czasu S(G)3 rozpatruje je (zwykle przy wykorzystaniu metody gry wojennej, czyli swego rodzaju symulacji) w stosunku do prawdopodobnego działania ( działań ) przeciwnika. Podczas symulacji, będącej w istocie procesem opartym na zasadzie: akcja - reakcja - przeciwreakcja, konieczna jest bardzo dobra znajomość zasad działań taktycznych, wyobraźnia taktyczna, i co ma szczególne znaczenie, osobiste doświadczenie i zgranie oficerów sztabu ( orientacyjne możliwości wybranych pododdziałów w niektórych rodzajach działań, użyteczne podczas tego etapu , przedstawia zał. nr 2 ).

Podczas analizy, rozpatrywany sposób działania może zostać zmodyfikowany, czy wręcz zmieniony. Można także łączyć najlepsze rozwiązania kilku sposobów w celu stworzenia kolejnego, pozbawionego wad poprzedników.

Podstawowe zasady prowadzenia symulacji ( gry wojennej ) są następujące:

• wady i zalety wariantów wyszczególnia się ( zapisuje ) w miarę jak stają się oczywiste w wyniku prowadzonej procedury;

• prowadzącego symulację obowiązuje pełna bezstronność wobec rozpatrywanych wariantów;

• podczas gry wojennej unikać należy porównywania wariantów, będzie na to czas podczas kolejnego etapu - porównania sposobów działania;

• unikać należy również wyciągania przedwczesnych wniosków a następnie szukania argumentów do ich uzasadnienia;

• każdy sposób działania powinien być od początku do końca "przegrany" wobec prawdopodobnego działania przeciwnika, chyba, że w pewnym momencie okaże się niezgodny z istotą zadania, wtedy przerywa się analizę.

Przed rozpoczęciem symulacji, na mapę obszaru działania (dywizja i niższe szczeble dowodzenia - 1:50 000) nakładane są oleaty: sytuacyjna (położenie i prawdopodobne działanie przeciwnika), położenie wojsk własnych ( bieżące, z mapy sytuacyjnej S(G)3 ), oraz szkic sposobu działania, który ma być analizowany.

Następnie S(G)3 prowadzi symulację w następującym układzie:

(a) Zestawienie wariantów działania przeciwnika. Jeżeli brak czasu nie pozwala na rozważenie każdej możliwości, pozostaje się przy tych najbardziej prawdopodobnych.

(b) Zestawienie wszystkich sił własnych będących w dyspozycji dowódcy.

(c) Zestawienie zdarzeń krytycznych. Czynność ta polega na przypomnieniu zadań cząstkowych określonych podczas analizy zadania oraz innych ważnych jego etapów, które muszą być wzięte pod uwagę podczas symulacji. Mogą to być na przykład:

W obronie:

• walka z przeciwnikiem podczas jego podejścia i rozwinięcia;

• zwalczanie pierwszego rzutu przeciwnika;

• walka z odwodami przeciwnika;

• wykonanie kontrataku;

• wyjście z walki.

(d) Zestawienie przypuszczeń co do rozwoju sytuacji.

Przypuszczenia ( przewidywania ) co do rozwoju sytuacji wyszczególnia się wówczas, jeżeli nie dysponuje się niezbędnymi faktami ( sprawdzonymi informacjami ). Są one zwykle oparte na składowych METT-T ( Mission, Enemy, Troops, Terrain, Time Available - czyli zadanie, przeciwnik, siły własne, teren i czas. Są to czynniki porządkujące prowadzenie wszelkiego rodzaju kalkulacji, ocen i analiz ). Znaczenie przewidywań rozpatrywane jest na zasadzie postawienia pytania:

„czy przewidywanie w tym zakresie jest absolutnie niezbędne do rozwiązania problemu?” lub

„czy wynik końcowy będzie inny, jeżeli przewidywania się nie sprawdzą?”

Jeżeli odpowiedź jest negatywna, przewidywania nie mają większego znaczenia i nie są dalej rozpatrywane.

(e) Wybór kryteriów określania wad i zalet. Podstawowe źródła kryteriów to:

• zasady sztuki wojennej;

• specyfika zadania, przeciwnika, terenu, posiadanych sił;

• myśl przewodnia dowódcy.

(f) Przeprowadzenie symulacji wariantu.

• przeanalizowanie zdarzeń krytycznych;

• określenie wymagań wobec wsparcia bojowego i logistycznego;

• określenie potrzeb dodatkowego wsparcia przez przełożonego;

• określenie poziomu ryzyka.

Wyniki przeprowadzonej gry wojennej są odnotowywane w celu wykorzystania w następnym etapie ( Porównanie wariantów ). W konsekwencji analizy sposobów działania komórka S(G)3 może:

• zmodyfikować lub zmienić rozpatrywany sposób;

• określić zadania dla podwładnych ( walczących elementów ugrupowania bojowego );

• wyszczególnić wady i zalety każdego sposobu działania.

Równolegle z symulacją prowadzoną przez S(G)3, podobny proces trwa w pozostałych komórkach sztabu.

S(G)2 odgrywa w nim rolę przeciwnika, określając jego reakcje, przewidując straty i weryfikując prawidłowość wcześniejszych ocen.

S(G)4 analizuje każdy sposób działania w celu zidentyfikowania potencjalnych problemów logistycznych. Przeprowadza wstępne kalkulacje, zwracając szczególną uwagę na następujące grupy problemów:

• pojemność obszaru działania - pod kątem możliwości rozmieszczenia elementów logistycznych i zapewnienia im swobody działania;

• szeroko rozumiany transport;

• potrzeby każdego sposobu działania w zakresie zaopatrzenia, ewakuacji itp.

W wyniku porównania wyników tych kalkulacji i analiz z posiadanymi możliwościami S(G)4 określa potencjalne "wąskie gardła" wsparcia logistycznego, oraz sposoby ich wyeliminowania lub co najmniej zmniejszenia negatywnego ich wpływu.

Z kolei S(G)1 analizuje poszczególne sposoby działania przede wszystkim pod kątem wielkości strat w ludziach.

Członkowie grupy specjalistycznej biorą udział w analizie sposobów działania poprzez udzielanie wszelkich informacji w ramach ich specjalności. Określają JAK najlepiej mogą wesprzeć realizację zadania.

4.5.2.7. Porównanie sposobów działania.

Jest to kolejny, przedostatni krok oceny sytuacji. Polega on na rzeczowym porównaniu przygotowanych i przeanalizowanych sposobów działania. Jedną z możliwych technik stosowanych w tym celu jest tak zwana tabela porównawcza ( comparison matrix ), której jeden z wielu wariantów może być następujący:

Kryterium	Znaczenie kryterium	Sposób działania 1	Sposób działania 2	Sposób działania 3
Prostota	2	2/4	1/2	3/6
Zaskoczenie	3	1/3	3/9	2/6
Czynnik czasu	5	1/5	2/10	3/15
Ekonomia sił	1	1/1	2/2	1/1
Wsparcie Logistyczne	2	1/2	3/6	2/4
Celowość działania	1	1/1	1/1	1/1
Działania połączone	1	1/1	2/2	1/1
Razem / Razem po uwzględnieniu znaczenia kryteriów		8/17	14/32	13/34

Wariant tabeli porównawczej sposobów działania.

W lewej skrajnej kolumnie tabeli wpisywane są kryteria oceny, które wcześniej zostały określone przez szefa sztabu , przyjęte i użyte podczas poprzedniego etapu. Górny wiersz tabeli wylicza porównywane sposoby działania. W omawianym przykładzie przyjęto maksymalistyczny sposób oceny - najwyższa ocena według danego kryterium wynosi 3 punkty, a najniższa 1. Suma punktów przedstawia wartość danego wariantu. Jednakże znaczenie poszczególnych kryteriów oceny może być różne. W pewnych sytuacjach jeden ( kilka ) z nich może być ważniejszy od pozostałych. W takim wypadku dowódca lub S(G)3 wpisuje w drugiej kolumnie od lewej "ciężar gatunkowy" danego kryterium. W ten sposób otrzymana wcześniej ocena może zostać znacznie zwiększona przez pomnożenie oceny i znaczenia kryterium.

UWAGA!

Podczas określania znaczenia poszczególnych kryteriów zachować należy szczególną uwagę i rozsądek. Naprawdę rzadko zdarza się, aby jeden czynnik miał tak ogromne znaczenie, by mógł wyeliminować inne sposoby działania, które właśnie w tym względzie otrzymały gorsze noty. Tabela jest tylko narzędziem sumującym wyniki pracy sztabu nad przygotowaniem sposobów działania. Pozwala na ich usystematyzowanie i ułatwia podjęcie decyzji. W żadnym jednak wypadku nie narzuca jej dowódcy.

Etap ten / tak przeprowadzona odprawa koordynacyjna / pozwala na wybranie tego sposobu działania , który będzie rekomendowany dowódcy.

4.5.2.8. Odprawa decyzyjna

W celu wyeliminowania wszelkich wątpliwości sztabu, oraz przedstawienia wszystkich ważnych i decydujących czynników umożli­wiających dowódcy dokonanie wyboru wariantu działania i podjęcie w tym zakresie ostatecznej decyzji, szef sztabu zarządza kolejną odprawę szta­bu. Nosi ona nazwę - odprawy decyzyjnej.

Uczestniczą w niej szefowie zespołów funkcjonalnych, którzy przedsta­wiają, wnioski z oceny położenia. Wyrażają, oni opinie najogólniej o tym :

a) jakie siły posiadamy i co nimi możemy zrobić w przywiązaniu do dane­go wariantu działania,

b) istotne trudności wynikającego z danej sytuacji,

c) siły i środki będące w dyspozycji,

d) możliwości wsparcia operacji oraz potrzeby.

Do czasu rozpoczęcia odprawy sztab powinien zakończyć pracę nad wa­riantami działania i uzgodnić ostateczne stanowisko co do wariantu, który będzie przedstawiony dowódcy - zdaniem sztabu - jako najlepszy.

Za przygotowanie i przeprowadzenie odprawy odpowiedzialny jest szef sztabu.

Przebieg odprawy decyzyjnej może być różny. Uzależniony jest od wielu czynników. Na przykład od: sytuacji taktycznej, doświadczenia sztabu, stylu dowodzenia dowódcy itp. Wariant scenariusza odprawy decyzyjnej może zatem być następujący:

·:· Szef sztabu - dokonuje wprowadzenia i przedstawia porządek odprawy,

- przedstawia najogólniejsze wnioski z analizy zada­nia.

·:· G3 - przedstawia intencje wynikające z zamiaru przełożonego wyż­szego szczebla (o dwa szczeble wyżej);

• omawia zadanie wynikające z dokumentów dyrektywnych;

• przedstawia ocenę terenu po stronie przeciwnika i własnej pod kątem jego wpływu na działanie wojsk;

·:· G2 - przedstawia wnioski z oceny przeciwnika / co ma, co może przypuszczalnie zrobić / i terenu oraz warunków meteorologicznych;

• przedstawia, charakteryzując wszystkie ocenione sposoby działania przeciwnika;

• przedstawia najbardziej prawdopodobny sposób działania przeciwnika.

·:· G3 - przedstawia zasadnicze cechy rozpatrywanych wariantów działania, charakteryzując ich wady i zalety oraz wyniki przeprowadzonej symulacji;

• określa jaki należałoby posiadać niezbędny stosunek sił.

·:· G2 i G3 - w zależności od posiadanego czasu dokonują porównywa­nia działania wojsk własnych z możliwościami działania przeciwnika, na zasadzie przeciwstawności.

Oficerowie specjaliści / reprezentujący jednostki wspierające / prezentują możliwości zabezpieczenia poszczególnych sposobów działania ;

·:· Szef sztabu - rekomenduje dowódcy jeden z przedstawianych wa­riantów działania, który uzgodniono w sztabie jako najlepszy;

·:· Dowódca - podejmuje decyzję i określa zamiar.

Odprawa ta jest szczególnym etapem pracy dowództwa, bowiem ma stworzyć dowódcy warunki do podjęcia racjonalnej decyzji. Wymaga to więc z jednej strony profesjonalnego przygotowania każdego z biorących w niej udział ofice­rów, z drugiej zaś bezwzględnego przestrzegania dyscypliny czasowej, aby nie przedłużać spotkania i nie zasypywać dowódcy nadmiarem zbyt szczegółowych informacji.

Istotnym elementem są kryteria według których szefowie komórek orga­nizacyjnych oceniają (plusy - minusy; koszt - efekt) możliwości zastosowania każdego wariantu.

Dowódca po zapoznaniu się z przedstawianymi wariantami dokonuje aktu wyboru jednego z nich, a więc podejmuje decyzję i precyzuje (wyraża) swój zamiar działania. Określa również kto, i co ma dopracować, rozwiązać, do kiedy przedstawić ostateczne wnioski, które powinny znaleźć swoje od­zwierciedlenie w rozkazie operacyjnym.

Decyzja odzwierciedla jego wolę przeprowadzenia określonych działań, a rozwinięty na jej podstawie zamiar dowódcy przedstawia sposób oraz kolejność ich wykonania i obejmuje:

• podział sił,

• sposób działania,

• elementy dowodzenia i koordynacji,

• ugrupowanie,

• podział odpowiedzialności za działania w obszarze tyłowym,

• priorytety we wsparciu i zabezpieczeniu działań,

• łączność.

Po podjęciu decyzji i określeniu zamiaru przez dowódcę sztab opracowuje graficzny plan operacji (walki), który stanowi podstawę do opracowania pozostałych dokumentów dowodzenia.

Rozkaz operacyjny jest zasadniczym dokumentem dowodzenia, który wyraża decyzję i zamiar dowódcy. Powinien być prosty, jasny i zwięzły. Może on być pisemny, ustny lub graficzny, a niekiedy ich kombinacją. Jego układ jest zawsze jednakowy i obejmuje pięć punktów:

• pkt. 1 - sytuacja,

• pkt. 2 - zadanie,

• pkt. 3 - realizacja,

• pkt. 4 - zabezpieczenie logistyczne,

• pkt. 5 - dowodzenie i łączność.

Integralną część rozkazu stanowią aneksy. Ich liczba zależy od potrzeb. Może to być dokument pisemny lub graficzny na folii, kalce, mapie itp. Każdy aneks może być uzupełniony apendyksami.

Przed przystąpieniem do opracowania dokumentacji może mieć miejsce odprawa koordynująca. Odprawy koordynacyjne mogą być organizowane przez dowódcę lub szefa sztabu w zależności od potrzeb. Najczęściej organizuje się je w przypadku zaistnienia okoliczności, które mogą mieć istotny wpływ na działanie brygady i które mogą spowodować wprowadzenie istotnych korekt w opracowywanych planach . Może to być np. wpłynięcia nowych informacji.

W czasie tej odprawy udział biorą szef sztabu oraz komórki organizacyjne sztabu. Podczas odprawy przedstawiony, lub przypomniany, zostaje zamiar dowódcy oraz ustalone wszystkie szczegóły związane z wybranym wariantem, przy uwzględnieniu wszystkich dodatkowych informacji. Podczas odprawy należy ostatecznie określić i sprecyzować (jeżeli wcześniej nie zostało to zrobione) np.:

• podział sił i środków;

• określenie punktów koordynacyjnych, rejonów odpowiedzialności, rubieży, rejonów rozmieszczenia, itp ;

• określenie dokładnych zadań, dla poszczególnych sekcji i osób funkcyjnych, związanych z opracowaniem dokumentacji;

• ostateczne ustalenie reżimów czasowych;

• ostateczne sprecyzowanie sposobów dowodzenia oraz związane z tym środki;

• podanie dodatkowych informacji.

Po przeprowadzeniu odprawy koordynującej można przejść do opracowywania planów i rozkazów.

4.5.2.9. Opracowywanie planów i rozkazów

Podczas tego etapu następuje opracowywanie w formie graficznej i pisemnej rozkazu bojowego. Poszczególne komórki organizacyjne (osoby funkcyjne ) sztabu są odpowiedzialne za opracowywanie określonych części rozkazu. W trakcie pisania rozkazu, wydawane są zarządzenia bojowe dla dowódców pododdziałów, które mają na celu zapoznanie podwładnych z decyzją dowódcy i umożliwienie im szybkie rozpoczęcie przygotowania działań taktycznych. Układ zarządzenia bojowego / wstępnego zarządzenia bojowego, rozkazu dla jednego wykonawcy / jest taki sam jak układ rozkazu bojowego.

Podczas sporządzania rozkazów bojowych obowiązują określone zasady:

• plany i rozkazy wydawane są w formie pisemnej, przy czym wybrane elementy przedstawiane są w formie graficznej, zwykle na folii stanowiącej załącznik do części pisemnej. Dopuszcza się również umieszczanie części pisemnej bezpośrednio na folii.

• dane przedstawione graficznie obejmują zwykle linie rozgraniczenia, pozycje bojowe, przebieg przedniego skraju bronionego obszaru FEBA, drogi, rejony ześrodkowania, stanowiska dowodzenia, rubieże wyjściowe, kierunki natarcia, punkty koordynacji, obiekty ataku, linie koordynacyjne.

• dąży się do przekazania maksymalnej ilości informacji w formie graficznej, jednak zadanie jest zawsze zapisywane, nawet jeżeli zostało przedstawione na oleacie.

• w sytuacji gdy używa się graficznego załącznika do rozkazu, szczególne znaczenie ma przywiązanie oleaty do terenu.

• w rozkazie pisemnym ujmuje się wszystkie punkty, lecz nie zawsze konieczne jest wypełnianie ich treścią. Często używa się określenia „bez zmian”, „patrz załącznik B” itp. Wyjątkiem jest pkt. 2 który powinien być zawsze przedstawiony w pełnej formie.

• w rozkazach często używa się skrótów celem zaoszczędzenia na czasie i objętości dokumentu.

• nazwy miejscowości, czy charakterystycznych punktów zapisuje się drukowanymi literami dokładnie tak jak na mapie.

• obszary określa się przez podanie najpierw skrajnego północnego punktu, a następnie kolejnych zgodnie z ruchem wskazówek zegara.

• rubieże opisywane są z lewa na prawo, od przodu do tyłu, frontem do przeciwnika.

• drogi przedstawia się za pomocą punktów terenowych przez które jest ona przeprowadzona.

• linie rozgraniczenia określa się za pomocą łatwych do ustalenia punktów terenowych. Linie koordynacyjne opisuje się z lewa na prawo. Określenie „włącznie”, „wyłączne” znajduje powszechne zastosowanie dla umiejscowienia różnego rodzaju linii.

• kierunki określane są z użyciem stron świata lub poprzez podanie azymutu.

• klauzula tajności umieszczona jest w główce i stopce każdej strony.

• data i czas podpisania rozkazu czyli tzw. grupa data - czas, zapisywana jest w systemie 24 - godzinnym. Na przykład 12 maja 1998 roku, godz. 10.25 zapisana zostanie 121025A Maj 1998.

• dzień w którym ma się rozpocząć określone działanie określa się jako D (D - day).

• godzina rozpoczęcia działań to godzina H (H - hour).

• każdy plan (rozkaz) otrzymuje swój numer kodowy który pozwala powołać się na ten dokument w korespondencji jawnej.

Czytanie rozkazu bojowego

Po opracowaniu rozkazu bojowego, w obecności szefa sztabu i sekcji, czytany jest rozkaz. Celem czytania jest sprawdzenie, czy w rozkazie nie tkwią jakieś błędy bądź sprzeczności. Każda sekcja sprawdza czy aneksy i załączniki, które zostały przez te komórki sztabowe zredagowane, są dokładną konsekwencją zadań umieszczonych w rozkazie bojowym. Po tym sprawdzeniu realizowany jest przez sztab kolejny etap procesu dowodzenia w którym stawiany jest rozkaz bojowy.

4.5.3. Stawianie zadań

Jest to przekazanie podwładnym decyzji i zamiaru dowódcy. Zadania mogą być postawione w formie:

• wstępnego zarządzenia operacyjnego,

• rozkazu operacyjnego,

• zarządzenia operacyjnego.

Układ zarządzeń jest taki sam jak rozkazu operacyjnego.

1. Kontrola

Kontrola właściwej realizacji zamiaru operacji (walki) i wykonania zadania jest funkcją dowodzenia sprawowaną przez dowódcę i sztab. To proces ciągły stanowiący podstawę do ustalania położenia oraz rozwoju sytuacji. Istota kontroli polega na ustaleniu stanu rzeczywistego, to jest warunków, sposobów, wyników lub stopnia realizacji postawionych zadań, porównaniu stanu rzeczywistego z obowiązującymi normami czasowo-przestrzennymi, określonymi w zadaniu (planie), wykryciu przyczyn niezgodności stanu rzeczywistego z wyznaczeniami, wskazaniu drogi do osiągnięcia sprawności i skuteczności działania przez: określenie sposobu usunięcia stwierdzonych niezgodności i niedociągnięć; ustalenie niezbędnych zmian w przebiegu procesu realizacji zadania lub korekty zadań; wskazanie pozytywnych środków, czynności lub wyników działania wpływających na realizację zadania.

Procedury zgodnie z którymi sztab i dowódca wypracowują wariant działania, a później rozkaz, mają wiele plusów i minusów. Główną ich wadą jest czasochłonność. Ponadto aby pracować zgodnie z tymi procedurami, konieczne jest zabezpieczenie sztabu pod względem logistycznym oraz organizacyjnym. Poszczególne etapy powinny być planowo realizowane zgodnie z harmonogramem /planem/ pracy sztabu, ponadto musi funkcjonować, w sztabie i pododdziale, odpowiednio zorganizowany system wymiany informacji i łączności.

Nie należy jednak zbyt sztywno trzymać się kolejności realizowania poszczególnych elementów w etapach pracy sztabu. Trzeba mieć na uwadze sytuację w jakiej się znajdujemy. Jeżeli czasu jest mało, koniecznością staje się pominięcie wielu analiz czy ocen. Dowódca po otrzymaniu zadania może sam, po analizie zadania, przedstawić wariant działania do którego sztab doplanuje użycie rodzajów wojsk i logistyki.

Sprawność działania sztabu oraz zmniejszenie czasu wypracowania rozkazu osiąga się przez wprowadzanie informatycznych systemów wspomagania kierowania. Szeroko stosowane są programy komputerowe, które liczą potencjały, kalkulują możliwości pododdziału w zależności od terenu czy pogody.

Biorąc wszystkie „za i przeciw” należy stwierdzić iż procedury, które zostały przedstawione i zgodnie z którymi działa sztab i dowódca w procesie decyzyjnym stają się niezbędne w czasach kiedy działania bojowe cechują się bardzo dużą złożonością, nasyceniem techniki, dużą dynamiką i manewrowością.

4.6. Stanowiska dowodzenia BZ

4.6.1. Ogólne zasady organizowania i funkcjonowania stanowisk dowodzenia.

Ważnym elementem w systemie dowodzenia są stanowiska dowodzenia. Umożliwiają one dowódcy sprawowanie dowodzenia w walce.

W zależności od szczebla i stopnia zagrożenia stanowiska dowodzenia mogą być w pełni mobilne, zdolne do przemieszczania się lub też stacjonarne.

Na szczeblu brygady i ZT funkcjonuje stanowisko dowodzenia ( główne ) i zapasowe stanowisko dowodzenia oraz doraźnie organizowane wysunięte stanowisko dowodzenia.

Natomiast w batalionie funkcjonuje stanowisko dowodzenia oraz doraźnie organizowany punkt dowódczo - obserwacyjny ( PDO ).

Jako zasadę przyjmuje się, że dowódca znajduje się na tym stanowisku dowodzenia, z którego może najlepiej spełniać swoją funkcję w danej sytuacji.

Każde stanowisko dowodzenia spełnia określone zadanie. Zasadnicze stanowiska dowodzenia ( główne i zapasowe ) powinny zapewnić :

• łączność ze wszystkimi elementami ugrupowania bojowego;

• łączność z wysuniętymi SD;

• łączność z przełożonymi i sąsiadami;

• kierowanie aktualnymi działaniami;

• ciągłe przygotowanie informacji potrzebnych dowódcy do oceny sytuacji i podejmowania decyzji;

• przygotowywanie planów i rozkazów wsparcia ogniowego ze wsparciem lotniczym;

• przygotowanie i przesłanie meldunków do przełożonego;

• koordynację prowadzenia rozpoznania i analizę informacji rozpoznawczych ze wszystkich dostępnych źródeł;

• koordynację potrzeb zabezpieczenia logistycznego;

• planowanie kolejnych ( przyszłych ) działań bojowych;

• nadzór nad realizacją zadań;

• kierowanie zabezpieczeniem logistycznym bieżących działań;

• przewidywanie potrzeb w zakresie logistyki dotyczących przyszłych działań;

• realizacja planowania zabezpieczenia logistycznego;

• przygotowanie rozkazów logistycznych;

• koordynowanie i kierowanie działaniami w strefie tyłowej.

Zapasowe stanowisko dowodzenia jest organizowane w celu zapewnienia ciągłości dowodzenia podczas przemieszczania lub w przypadku poważnych strat głównego SD, uniemożliwiającego wykonywanie jego zadań. W istocie jest to stanowisko zdolne w sposób przemienny spełniać rolę głównego SD.

Wysunięte stanowisko dowodzenia rozwija się okresowo, stosownie do potrzeb, w celu umożliwienia dowódcy bezpośredniego dowodzenia podległymi wojskami w decydujących fazach walki oraz na kierunkach pomocniczych.

Zadania tego stanowiska obejmują:

• nadzór nad prowadzonymi działaniami bojowymi;

• nadzór i koordynację manewru i wsparcia ogniowego;

• koordynację i integrację wsparcia ogniowego ze wsparciem lotniczym;

• przekazywanie potrzeb zabezpieczenia logistycznego do głównego SD.

Ponadto wysunięte SD powinno zapewniać:

• możliwość częstej i szybkiej zmiany rejonu rozmieszczenia stanowiska;

• zapewnienie ciągłej łączności z podległymi wojskami, pozostałymi stanowiskami dowodzenia oraz przełożonymi i sąsiadami.

4.6.2. Ogólne zadania i przeznaczenie poszczególnych struktur organizacyjnych stanowisk dowodzenia BZ.

Wszystkie stanowiska dowodzenia, niezależnie od szczebla ich występowania posiadają w ogólnym zarysie podobną strukturę organizacyjną i funkcjonalną. Występują w niej te same główne elementy, choć ich wielkość i zakres zadań będzie proporcjonalny do szczebla ich występowania. Uwzględniając powyższe, każde stanowisko dowodzenia - w zależności od szczebla - powinno obejmować następujące elementy:

• centrum dowodzenia;

• centrum wsparcia dowodzenia;

• centrum wsparcia działań;

• centrum zabezpieczenia działań.

Struktura stanowiska dowodzenia

Centrum dowodzenia

Przeznaczone jest do zapewnienia dowódcy realizacji przedsięwzięć związanych z procesem dowodzenia wojskami, a także do koordynacji pracy sztabu na stanowisku dowodzenia. Jest zasadniczym miejscem pracy dowódcy i Szefa Sztabu.

W skład centrum wchodzą:

• zespół planowania;

• zespół rozpoznania;

• zespół kierowania działaniami.

Zespół planowania przeznaczony jest do planowania użycia wojsk oraz ich zabezpieczenia bojowego. Do jego zasadniczych zadań należy:

• opracowanie i uaktualnianie planu pracy sztabu;

• przygotowanie wariantów działania wojsk własnych do decyzji dowódcy;

• opracowanie planów walki;

• opracowanie planów współdziałania między jednostkami wspierającymi, zasadniczymi elementami ugrupowania bojowego oraz innymi ogniwami;

• koordynacja pracy planistycznej poszczególnych komórek organizacyjnych stanowiska dowodzenia, a także współpraca z odpowiednimi komórkami na pozostałych stanowiskach dowodzenia danego szczebla oraz przełożonego;

• współudział w organizacji systemu stanowisk dowodzenia;

• utrzymywanie współpracy w zakresie wymiany informacji z innymi komórkami organizacyjnymi stanowiska dowodzenia oraz zwierzchnikami, odpowiedzialnymi za kierowanie zabezpieczeniem bojowym wojsk;

• przygotowanie danych do koncepcji użycia jednostek wspierających oraz zabezpieczenia bojowego działań bojowych.

Zespół kierowania działaniami przeznaczony jest do zapewnienia dowodzenia wojskami w sytuacjach dynamicznych, wymagających szybkiego podejmowania decyzji i ich niezwłocznej realizacji. Do jego zasadniczych zadań należy:

• zapewnienie bezpośredniego dowodzenia wojskami;

• ciągłe zbieranie danych o sytuacji, dokonywanie analiz i wstępnych ocen napływających informacji oraz niezbędnych kalkulacji dotyczących danego użycia wojsk;

• przekazywanie do zespołu planowania SD wiadomości i danych wymagających wnikliwej analizy i bardziej szczegółowych kalkulacji;

• przygotowanie i składanie dowódcy ( Szefowi Sztabu ) jego zastępcy meldunków o położeniu i działaniu wojsk;

• prowadzenie map sytuacyjnych.

Zespół rozpoznania przeznaczony jest do realizacji, nadzorowania i koordynowania przedsięwzięć dotyczących organizacji i prowadzenia rozpoznania

Zasadnicze zadania tego zespołu to:

• doprowadzenie do pełnej gotowości sił i środków rozpoznania oraz zorganizowanie i utrzymywanie ciągłego zbierania danych o sytuacji;

• ciągłe aktualizowanie i opracowywanie wniosków z oceny sytuacji w zakresie zagrożenia przez przeciwnika ( ocena przeciwnika ) oraz terminowe ich przekazywanie przełożonym;

• planowanie ( weryfikacja planów ) użycia sił i środków rozpoznania oraz wypracowanie zadań rozpoznawczych i bieżące kierowanie ich realizacją przez jednostki rozpoznania;

• rozpowszechnianie nowych zasad organizacji i prowadzenia działań bojowych przez stronę przeciwnika.

Centrum wsparcia dowodzenia

Przeznaczone jest do wsparcia dowódcy i sztabu w procesie dowodzenia poprzez:

• planowanie i organizowanie systemu dowodzenia;

• realizację przedsięwzięć zapewniających utrzymanie ciągłości dowodzenia;

• kierowanie przepływem informacji wewnątrz stanowisk dowodzenia, jak i na zewnątrz;

• organizacja przedsięwzięć mających na celu ochronę danych i systemu dowodzenia przed przeciwnikiem;

• zabezpieczenie współpracy systemów dowodzenia;

• określenie sposobów przetwarzania informacji.

Centrum wsparcia dowodzenia składa się z następujących zespołów:

• łączności i informatyki;

• informacyjny;

• zespół komendanta SD;

• organa łącznikowe;

• kancelaria;

• węzeł łączności.

Zespół łączności i informatyki odpowiada za:

• organizację sieci łączności;

• opracowanie dokumentów łączności;

• opracowanie aneksu łączności i informatyki do rozkazu bojowego dowódcy.

Zespół informacyjny odpowiada za:

• procedury, obieg i przetwarzanie informacji na danym szczeblu dowodzenia ( np. poprzez określenie priorytetów, adresowanie itp. );

• planowanie sieci informacyjnej;

• wykorzystanie zautomatyzowanych miejsc pracy.

Zespół komendanta SD odpowiada za:

• terminowe przygotowanie SD do pracy ( urządzenie miejsc pracy i odpoczynku );

• organizacja łączności wewnętrznej na SD;

• utrzymywanie ustalonego porządku i organizację regulacji ruchu w rejonie rozmieszczenia SD;

• maskowanie, ochronę i obronę SD;

• kierowanie realizacją wszystkich przedsięwzięć związanych z rozwinięciem, zwijaniem i przemieszczaniem SD;

• rozpoznanie nowego rejonu SD;

• opracowanie planu ochrony i obrony ( mapa, szkic z legendą ) oraz przekazanie zadań z nich wynikających pracownikom sztabu;

• logistyczne zabezpieczenie SD;

• sprawność pojazdów mechanicznych sztabu;

• zabezpieczenie służby kurierskiej ( łączników );

• zabezpieczenie ppoż..

Węzeł łączności realizuje następujące zadania:

• rozwija zgodnie z planem łączności poszczególne elementy węzła łączności oraz zapewnia ich właściwą eksploatację;

• rozwija sieć wewnętrzną stanowiska dowodzenia;

• przemieszczanie.

Centrum wsparcia działań przeznaczony jest do wspomagania dowódcy głównie w zakresie wykorzystania jednostek wspierających. W skład centrum wsparcia działań wchodzą:

• zespół artylerii;

• zespół saperów;

• zespół ABC;

• zespół kierowania lotnictwa;

• zespół OPChem.

Zespół artylerii jest zasadniczym elementem centrum. Podstawowym jego zadaniem jest planowanie i kierowanie wsparciem ogniowym oraz planowanie użycia i kierowanie działaniem WRiA, a w szczególności:

• informowanie dowódcy i dowództwa o stanie i możliwościach wykonania zadań wsparcia ogniowego organicznych i przydzielonych środków wsparcia ogniowego;

• prowadzenie oceny sytuacji w zakresie użycia środków wsparcia ogniowego wojsk - opracowanie wariantów wykorzystania środków wsparcia ogniowego i wykonania przez nie zadania;

• uczestniczenie w opracowaniu części głównej oraz aneksu „wsparcie ogniowe” wraz z niezbędnymi załącznikami ;

• współpraca z zespołem rozpoznania i WRE w zakresie organizacji rozpoznania na rzecz wsparcia ogniowego oraz aktualizacji danych o obiektach rażenia;

• współpraca z centrum zabezpieczenia działań w zakresie ustalenia dowozu amunicji, a ponadto w zakresie remontów i uzupełniania sprzętu artyleryjskiego;

• ocena sytuacji w toku walki i formułowanie propozycji dla dowódcy odnośnie wykonania planowych i nieplanowych działań przez poszczególne rodzaje środków wsparcia ogniowego --kierowanie działaniem artylerii pozostającej w dyspozycji;

• w razie potrzeby samodzielne podejmowanie decyzji o wykonaniu zadań przez podległe mu WRiA.

Zespół saperów przeznaczony jest do realizacji zadań planistycznych i organizacyjnych związanych z dowodzeniem wojskami inżynieryjnymi, a także do planowania organizowania i kierowania zabezpieczeniem inżynieryjnym w walce.

Do zasadniczych jego zadań należy:

• ciągłe gromadzenie informacji o stanie i położeniu i możliwościach wojsk własnych i przeciwnika w zakresie dotyczącym realizacji zadań zabezpieczenia inżynieryjnego;

• prowadzenie analizy rozwoju sytuacji inżynieryjnej w strefie działań;

• przygotowanie danych do podjęcia decyzji do działań bojowych w zakresie zabezpieczenia inżynieryjnego;

• opracowanie danych do rozkazu bojowego;

• określenie potrzeb zaopatrzenia w sprzęt i materiały inżynieryjne.

Zespół OPL przeznaczony jest do planowania użycia i kierowania działaniem wojsk OPL. Zasadniczymi zadaniami jakie realizuje są:

• dowodzenie swoimi i innymi organami dowodzenia w zakresie użycia pododdziałów przeciwlotniczych;

• ocena możliwości bojowych podległych jednostek OPL;

• planowanie i organizowanie współdziałania z osłanianym i obiektami i sąsiadami;

• koordynacja współdziałania z zespołem rozpoznania;

• przygotowanie części przeciwlotniczej planów i rozkazów;

• nadzorowanie zużycia i uzupełnianie amunicji przeciwlotniczej.

Zespół ABC przeznaczony jest do planowania i organizowania przedsięwzięć związanych z obroną przed środkami masowego rażenia.

Do zadań tego zespołu należą:

• określenie wytycznych do powszechnej obrony ABC, dla podległych szczebli dowodzenia;

• planowanie działania i kierowanie służbą meldunkowo - ostrzegawczą;

• udział w organizowaniu medycznej obrony przed bronią masowego rażenia;

• udział w określaniu zadań samoobrony wszystkich rodzajów wojsk przed skutkami użycia broni masowego rażenia.

Centrum zabezpieczenia działań przeznaczone jest do planowania i realizacji zabezpieczenia materiałowego, technicznego, medycznego, transportowego oraz gospodarowania zasobami ludzkimi. W skład centrum zabezpieczenia działań wchodzą:

• zespół dowodzenia logistyką;

• zespół zaopatrywania;

• zespół medyczny;

• zespół techniczny;

• zespół kadr;

• administracja;

• żandarmeria.

Zespół dowodzenia logistyką przeznaczony jest do koordynowania działań w zakresie zabezpieczenia logistycznego walki.

Zespół ten realizuje następujące zadania:

• bieżąca znajomość sytuacji istotnej do pracy logistyki ( decyzji, rozkazów, zarządzeń dowódcy );

• przekazywanie podstawowych danych z planu zabezpieczenia logistycznego zainteresowanym komórkom SD;

• przekazywanie niezbędnych danych dotyczących zabezpieczenia logistycznego do meldunków, decyzji ;

• :podejmowanie w sytuacjach szczegółowych decyzji dotyczących zabezpieczenia logistycznego;

• opracowanie na bieżąco sytuacji logistycznej oraz niezbędnych dokumentów opisowych;

• ścisłe współ pracowanie z zespołami materiałowym. technicznym i medycznym.

Zespoły: materiałowy, techniczny i medyczny w ścisłym współdziałaniu z zespołem dowodzenia logistyką realizują następujące zadania główne:

• współuczestniczą w prognozowaniu, planowaniu, kontrolowaniu realizacji zadań związanych z zaspokojeniem potrzeb logistycznych;

• ustalają zasady eksploatacji mienia wojskowego organizacji ochrony zdrowia;

• koordynują i nadzorują działalność logistyczną;

• organizują zabezpieczenie logistyczne podległych wojsk.

Zespół kadr przeznaczony jest do bieżącego prowadzenia spraw personalnych. Jego zasadnicze zadania to:

• koordynowanie działalności mobilizacyjno - uzupełnieniowej;

• współpraca z organami realizującymi usługi na rzecz jednostek;

• koordynowanie działalności kontrolnej, organizowanie szkolenia mobilizacyjnego;

• stała znajomość strat w stanie osobowym i środkach transportowych;

• zbierane i analizowanie meldunków o sytuacji uzupełnieniowej oraz potrzebach uzupełnieniowych;

• bezpośrednie kierowanie uzupełnieniami.

Administracja przeznaczona jest do zabezpieczenia, obsługi oraz funkcjonowania wszystkich komórek organizacyjnych SD. Do jej głównych zadań należy:

• udzielanie dowódcy i Szefowi Sztabu porad w sprawach administracyjnych;

• opracowanie projektu budżetu;

• gospodarowanie przydzielonymi środkami finansowymi;

• realizacja zadań wynikających ze współpracy z administracją ogólną.

Żandarmeria przeznaczona jest do sprawowania nadzoru nad należytą ochroną i zabezpieczeniem przed penetracją sił destrukcyjnych na stanowisku dowodzenia

STRUKTURY ORGANIZACYJNE STANOWISK DOWODZENIA:

Batalion zmechanizowany

*) doraźnie

SD PDO

• Dowódca i Szef Sztabu Dowódca

• S1,S2,S3,S4,S6 Dowódca kwsp

• pl. łącz.. S 6

• oficerowie łącznikowi oficer naprowadzania lotnictwa

• dowódcy

• pl. rem. *)

• pl. zaop. *)

• pl. med. *)

• oficer naprowadzania lotniczego

• administracja

*) doraźnie

Brygada

5. PROWADZENIE OBRONY

Sposób prowadzenia obrony zależy od jej celu, rodzaju oraz innych uwarunkowań. Na szczeblu oddziału podstawowym wariantem jest prowadzenie obrony pozycyjnej . Ma on wiele elementów przewidywanej aktywności, które mogą w sytuacjach dynamicznych spełniać rolę udziału w obronie manewrowej wyższych szczebli dowodzenia. W walce obronnej wyróżniamy:

• działania sił przesłaniania (działania osłonowe) na przedpolach pasa (rejonu) obrony;

• rozstrzygającą walkę obronną obejmującą: walkę o utrzymanie przedniej linii obrony i walkę w głębi obrony.

Sposób prowadzenia walki obronnej na przedpolach pasa (rejonu ) obrony, będzie zależał od wielu czynników. Istotną role odgrywają tu tworzone elementu ugrupowania bojowego związku taktycznego i oddziału.

Brygada rozpoczyna walkę z nacierającym przeciwnikiem w momencie jego wejścia w zasięg środków ogniowych znajdujących się w dyspozycji dowódcy brygady. Ważnym warunkiem powodzenia jest skuteczne rozpoznanie, które powinno w porę ustalić przygotowania przeciwnika do natarcia, rozpoczęcie opuszczania zajmowanych rejonów i kierunki podejścia.

5.1. Walka przed przednią linią obrony.

Działania osłonowe na przedpolach rejonu obrony są jednym z warunków powodzenia w walce obronnej. Straty zadawane przeciwnikowi znacznie wzrastają, jeżeli prowadzona jest walka sił przesłaniania wykorzystujących sprzyjający teren i myląc przeciwnika co do rozbudowy pierwszej pozycji obrony.

Dla brygady realizującej zadania obronne najbardziej korzystna sytuacja nastąpi wtedy, gdy przeciwnik zostanie zmuszony do rezygnacji z uderzenia, uderzenia częścią sił lub przynajmniej do jego opóźnienia. Dlatego dowódca brygady powinien dążyć wszelkimi możliwymi sposobami do podjęcia skutecznej walki już przed przednią linią obrony.

Jednym z warunków zrealizowania powyższych celów jest rozpoznanie przeciwnika. Elementy rozpoznawcze brygady, szczególnie te działające po stronie przeciwnika powinny, ustalić zakończenie przygotowań do natarcia oraz rozmieszczenie wybranych elementów ugrupowania bojowego. Umożliwi to dowódcy brygady dokonanie niezbędnych korekt w przyjęciu sposobu obrony oraz podjęcie czynności, w wyniku których uderzenie przeciwnika będzie mniej skuteczne.

Mimo ograniczonych sił i środków na szczeblu brygady można zrealizować wiele form przeciwdziałania. Zaliczyć do nich można wszystkie dostępne formy rażenia przeciwnika, działania wojsk w pasie przesłaniania, na pozycji przedniej (strefie ubezpieczeń) oraz nękanie przeciwnika przez niewielkie pododdziały prowadzące walkę w jego ugrupowaniu.

Zanim siły przesłaniania nawiążą styczność z przeciwnikiem naziemnym, powinien być on nękany uderzeniami z powietrza. Artylerię rozwija się w rejonie sił przesłaniania w celu wydłużenia zasięgu oddziaływania na cele przeciwnika.

Rozpatrując problematykę rażenia można stwierdzić, że na szczeblu brygady w tym etapie walki realizowane będzie w zasadzie tylko rażenie ogniowe. Wynika to z wyposażenia brygady w środki walki. Nie należy przewidywać w najbliższym czasie wyposażenia brygady w siły i środki walki elektronicznej czy też psychologicznej. Oczywiście, na kierunku obrony brygady realizowane są przedsięwzięcia tego typu, ale przez siły i środki przełożonego.

Rażenie przeciwnika przez środki ogniowe będące w dyspozycji dowódcy brygady powinno zostać skoncentrowane na wybranych obiektach. Zaliczamy do nich artylerię na stanowiskach ogniowych, stanowiska dowodzenia i punkty dowódczo-obserwacyjne, elementy rozpoznania oraz inne wyselekcjonowane elementy ugrupowania bojowego.

Z dużym prawdopodobieństwem można założyć, że potencjalny przeciwnik ­podobnie zresztą jak i my przyjmujemy - przesunie zasadniczą część artylerii na stanowiska ogniowe położone stosunkowo blisko rubieży styczności wojsk. Ich wykrycie oraz dążenie do zniszczenia (obezwładnienia) powinno przynieść określone korzyści. Zmusi przeciwnika do zmiany stanowisk ogniowych co w efekcie zmniejszy intensywność prowadzonego przez niego ognia, obniży w pewnym stopniu skuteczność prowadzonego ognia, co z kolei zmniejszy straty w broniącej się brygadzie.

Rażenie ogniowe stanowisk i punktów dowodzenia powinno przynajmniej zakłócić skomplikowany proces podejścia przeciwnika na rubież ataku. Podobne efekty powinno przynieść rażenie obiektów rozpoznawczych.

Rozpatrując problematykę rażenia ogniowego nie można pominąć kwestii związanych ze zwalczaniem podchodzących zgrupowań pancerno-zmechanizowanych. Ze względu na ograniczane efekty prowadzenia ognia do kolumn posiadanymi środkami brygada nie może podjąć się zwalczania wszystkich wykrytych, a niekiedy nawet dokładnie umiejscowionych kolumn. Należy sądzić, że najlepsze efekty uzyska się poprzez rażenie jednej wybranej kolumny, ale za to prowadzone od momentu jej wejścia w zasięg artylerii.

Dodatkowo, połączenie rażenia ogniowego z innym oddziaływaniem na wybrane zgrupowanie może w efekcie doprowadzić do opóźnienia jego podejścia. A przecież rozłożone w czasie, niejednoczesne uderzenie przeciwnika to jeden z warunków powodzenia w walce obronnej.

Bardzo istotne znaczenie dla przebiegu walki obronnej mają działania opóźniające, prowadzone na przedpolach zasadniczej linii obrony. W tym celu organizuje się niejednokrotnie pas przesłaniania lub pozycję przednią. Z chwilą wykonania uderzenia przez przeciwnika na pozycje sił przesłaniania, prowadzą one działania opóźniające, zmuszają go do zaangażowania jak największych sił.

Należy sądzić, że brygada samodzielnie, wyłącznie organicznymi siłami nie może organizować pas przesłaniania, ponieważ w przeciętnych warunkach brygada zmuszona będzie do posiadania w pierwszym rzucie dwóch - trzech batalionów. Konieczność wydzielenia i utrzymania odwodu sugeruje, że do walki w pasie przesłaniania brygada może wydzielić maksymalnie jeden batalion. Sądzić należy, że batalion działający w pasie terenu o szerokości sięgającej 20 km. nie będzie w stanie spełnić pokładanych w nim zadań. Problematyczna okazuje się możliwość opóźnienia podchodzącego przeciwnika oraz dodatkowo istnieje realna groźba jego utraty. Oczywiście brygada (całością lub' częścią sił) może brać udział w działaniach w pasie przesłaniania organizowanym przez przełożonego.

Nieco inaczej wygląda organizowanie pozycji przedniej. Do jej zadań zaliczamy wprowadzenie przeciwnika w błąd co do przebiegu przedniej linii obrony, rozpoznanie kierunku uderzenia, środka ciężkości działania przeciwnika, ubezpieczenie sił głównych przed niespodziewanym uderzeniem a w sprzyjających warunkach nawet opóźnienie ataku. Niewielkie oddalenie od pierwszej pozycji - sięgające 6 - 8 km, możliwość wsparcia walki oraz zabezpieczenia wyjścia z niej przemawiają za przyjęciem takiego rozwiązania. Pozycję przednią brygady obsadzał będzie z reguły jeden z batalionów. Powinna być ona spleciona z pierwszą pozycją i sprawiać wrażenie, że jest jej częścią. Powinna być przygotowana na ocenianym kierunku głównego uderzenia przeciwnika.

Po jego podejściu na odległość rażenia posiadanymi środkami przeciwpancernymi batalion na pozycji przedniej rozpoczyna intensywny ogień i zmusza przeciwnika do rozwinięcia się w ugrupowanie bojowe. Następnie, pod osłoną ognia artylerii skrycie odchodzi z zajmowanych pozycji i wykorzystując przygotowane przejścia we własnych zaporach inżynieryjnych przemieszcza się do rejonu położonego w głębi ugrupowania brygady. Luki w zaporach, jakie zostały pozostawione dla wycofujących się sił przesłaniania i ubezpieczeń , muszą być strzeżone , a po przekroczeniu zamykane. Odejście batalionu z pozycji przedniej powinno być tak skalkulowane, aby spełnić przynajmniej dwa warunki. Po pierwsze wciągnąć nacierające wojska przeciwnika do rejonu (na kierunek) dogodny z punktu widzenia obrońcy. Po drugie, nie dopuścić do sytuacji, w której czołowe pododdziały przeciwnika wejdą w głąb bronionego rejonu tuż za wychodzącym z walki batalionem.

Na kierunki, gdzie dowódca brygady nie organizuje pozycji przedniej należy przewidzieć ubezpieczenia bojowe. Przyjmuje się, że każdy batalion pierwszego rzutu powinien wysłać ubezpieczenie w sile plutonu z odwodowej kompanii, na odległość około 2km od przedniej linii obrony. Obsadzają one punkty oporu o nieco większej szerokości niż normalnie, bo sięgającej do 500 m. W efekcie przed frontem obrony brygady powinna powstać strefa ubezpieczeń bojowych, powiązanych z pozycją przednią. Jej zadaniem będzie niedopuszczenie do niespodziewanego uderzenia oraz ograniczenie działania elementów rozpoznawczych przeciwnika.

Obok wyżej wymienionych przedsięwzięć bardzo istotne w tym etapie walki obronnej, są działania doraźnie tworzonych elementów ugrupowania bojowego, które będą prowadziły działania na terenie zajętym przez przeciwnika. Stosując różne formy walki typu zasadzka, napad itp., mogą w efekcie dezorganizować a nawet opóźnić podejście przeciwnika na linię ataku. Aktywny udział w działaniach tego, typu powinni wziąć udział żołnierze ze składu sił OT, albowiem kapitalne znaczenie dla podjęcia skutecznej walk odgrywała będzie znajomość terenu.

Wszystkie opisane wyżej działania powinny doprowadzić do przynajmniej chwilowego zatrzymania przeciwnika, zakłócenia procesu podejścia i rozwinięcia jego wojsk. W ten sposób dowódca brygady zyska czas na niezbędne korekty w sposobie obrony oraz możliwość manewru dodatkowych sił na rozpoznany kierunek głównego uderzenia nacierającego zgrupowania.

5.2. Walka o utrzymanie przedniej linii obrony

Określana jest ona często jako najważniejszy okres walki obronnej zaczyna się w czasie, gdy przeciwnik podchodzi do przedniej linii obrony i znajdzie się w zasięgu podstawowych środków przeciwpancernych brygady.. Wojska blokują natarcie przeciwnika i rażą jego cele tak daleko z przodu jak to możliwe. Luki w zaporach, jakie zostały pozostawione dla wycofujących się sił przesłaniania, muszą być strzeżone, a po ich przejściu zamykane.

. Celem walki brygady w tym czasie jest niedopuszczenie do włamania się przeciwnika w głąb bronionego rejonu. Bardzo istotne znaczenie ma również zadanie przeciwnikowi takich strat, które zmuszą go do wycofania oraz uzupełnienia strat przed ewentualnym ponownym natarciem. Znaczenie walki o utrzymanie pierwszej pozycji obrony brygady wynika z kilku przesłanek. Po pierwsze, jest to najsilniejsza, najlepiej przygotowana pozycja obronna. Po drugie, przed jej przednią linią przygotowano pas zapór inżynieryjnych, których nie da się przenieść w inny rejon. Po trzecie, została przygotowana w terenie o najlepszych walorach obronnych. Biorąc pod uwagę tylko te przesłanki, można sobie z całą mocą uświadomić znaczenie pierwszej pozycji dla osiągnięcia zakładanych celów walki obronnej brygady.

Biorąc pod uwagę posiadane uzbrojenie bezpośrednia walka w tym okresie zacznie się od odległości rzędu 1500 - 2000 m. Na jej pokonanie przeciwnik zużyje około 15 - 20 minut. Będą to minuty decydujące niekiedy o wykonaniu zadania. Tworząc koncepcję rozegrania walki, a szczególnie planując system ognia należy dążyć do jego maksymalnego natężenia w tym właśnie czasie. Powiązanie ognia z zaporami inżynieryjnymi powinno zaowocować takimi stratami nacierającego zgrupowania, które zniweczą pierwotne zamiary przeciwnika i powstrzymają jego ruch do przodu. Po osiągnięciu takiego stanu wysiłek obrony przenosi się na inne kierunki, na których przeciwnik szukał będzie szans powodzenia.

W czasie walki o utrzymanie przedniej linii obrony dowódca brygady musi się liczyć z tym, że pomimo czynionych wysiłków przeciwnikowi uda się włamać w pierwszą pozycję obrony. Jeżeli przeciwnik podejdzie do pierwszej pozycji obrony i uda mu się w nią wedrzeć, należy blokować i rozbijać jego siły.

Wykorzystując działanie odwodów specjalnych brygady oraz wojsk wycofujących się z bronionych dotychczas rejonów należy dążyć do zatrzymania przeciwnika i niedopuszczenia do przerwania pierwszej pozycji. Już pierwsze symptomy świadczące o możliwości włamania przeciwnika powinny skłonić dowódcę brygady do skierowania na zagrożony kierunek OPpanc i OZap lub pododdziału czołgów (piechoty na BWP) na rubież ogniową. Biorąc pod uwagę to że OPpanc potrzebuje około 10 min. na rozwinięcie się na rubieży ogniowej a OZap około 25 min. na zaminowanie określonej rubieży - decyzja o ich użyciu musi być podjęta maksymalnie wcześnie.

Jeżeli wojska przewidziane do obrony w pierwszym rzucie nie zdołały zatrzymać w rejonie swoich pozycji przeciwnika, wówczas intensyfikuje się rażenie ogniowe jego zgrupowań. Maksymalny ciężar ognia musi być skupiony na przetrzymanie tego okresu walki. Stosownie do rozwoju sytuacji, należy ciągle wzmacniać punkt ciężkości obrony, wykorzystuje się do tego celu siły z kierunków mniej zagrożonych.

Wykorzystując działanie odwodów specjalnych wycofujące się wojska powinny dążyć do obsadzenia przygotowanych pozycji ryglowych i ostatecznego załamania natarcia przeciwnika. Jeśli uda się to osiągnąć przed dowódcą brygady stanie kolejny dylemat, ­odtwarzać (odzyskiwać) utraconą przednią linię obrony poprzez wykonanie kontrataku, czy też nie. Odpowiedź na to pytanie będzie zależała od konkretnej sytuacji taktycznej, ale zawsze niesie ze sobą określone zagrożenia.

Załóżmy, że dowódca nie zdecyduje się na wykonanie kontrataku dążąc jedynie do ustabilizowania sytuacji na zagrożonym kierunku. A zatem musi liczyć się z tym, że przeciwnik usiłując poszerzyć powstały wyłom wprowadzi na tym kierunku posiadane drugie rzuty i odwody. Jak długo uderzenia przeciwnika wytrzyma obrona, której głębokość sięga ugrupowania kompanii? Sądzić należy, że niedługo. Wobec powyższego możemy stwierdzić, że decyzja taka będzie wtedy zasadna, jeśli dowódca widzi możliwość wyprowadzenia z traconego rejonu i ostatecznego zatrzymania natarcia przeciwnika na drugiej pozycji.

Rozpatrzmy zatem inną sytuację . Dowódca podjął decyzję o odtworzeniu przedniej linii obrony. Ten wariant działania niesie za sobą wymierne korzyści. Uzyskuje się możliwość rozbicia określonej części nacierającego zgrupowania przeciwnika. Odzyskuje się całą przygotowaną wcześniej infrastrukturę, a szczególnie obiekty fortyfikacyjne i zapory.

Bardzo szybko można odtworzyć naruszony system ognia i dowodzenia. Jednak podejmując decyzję o wykonaniu kontrataku należy liczyć się z kilkoma zagrożeniami: Przede wszystkim wiąże się ona z wyjściem odwodu z przygotowanego rejonu obrony a tym samym z opuszczeniem przynajmniej części drugiej pozycji. Ponadto, z reguły decyzja o wykonaniu kontrataku będzie podejmowana jeszcze przed zatrzymaniem przeciwnika. A to wiąże się z ryzykiem związania odwodu w boju spotkaniowym - jeśli plan zatrzymania nacierających wojsk nie zostanie zrealizowany. Nie można również lekceważyć faktu, że w warunkach pówietrzno-lądowego pola walki przemieszczające się na linię kontrataku pododdziały zostaną zatrzymane przez desant przeciwnika lub narzutowe pole minowe. Powinny być spełnione pewne warunki aby kontratak uzyskał powodzenie m. in.: zatrzymanie nacierającego przeciwnika, odizolowanie odwodów, uzyskanie właściwego stosunku sił, zapewnienie szybkiego manewru itp.

Jak z powyższych rozważań wynika nie ma recepty na sukces. Każda sytuacja taktyczna jest jedyna i niepowtarzalna a do niej właśnie musi być dostosowana decyzja dowódcy. Powinna być jednak zawsze poparta wnikliwą analizą oraz prognozą najbardziej prawdopodobnego rozwoju sytuacji.

5.3. Walka w głębi obrony

Postrzegana jest ona często jako najtrudniejszy etap walki obronnej. Celem działania brygady jest ostateczne zatrzymanie nacierającego zgrupowania przeciwnika przed drugą pozycją obrony.

Od szczebla oddziału wzwyż wydziela się siły do wzmocnienia, blokowania i prowadzenia kontrataku.

Wojska walczące wzmacniane są siłami z wydzielonych związków i oddziałów odwodowych albo z innych wojsk niezaangażowanych w walkę.

W tym etapie walki punkt ciężkości obrony powinien zostać skupiony w zasadzie na dwóch przedsięwzięciach. Pierwsze z nich polega na uporczywej obronie tych sił, które pozostały na pierwszej pozycji. Ich walka, niekiedy prowadzona nawet w warunkach grożącego okrążenia, uniemożliwi bowiem rozprzestrzenianie się przeciwnika na skrzydła i tyły brygady oraz sąsiadów.

Drugie polega na dążeniu do ostatecznego załamania natarcia przeciwnika i zadaniu mu strat,

Blokowanie jest rozwinięciem wojsk w celu zatrzymania nacierających wojsk, które przełamały pozycje obronne. Harmonogram rozwinięcia sił blokujących zależeć będzie od sposobu, w jaki rozwija się działanie przeciwnika, ze szczególnym zwróceniem uwagi na jego siłę, prędkość i kierunek podchodzenia. Czynniki te muszą być przeanalizowane i powiązane z rozmieszczeniem i wielkością dostępnych sił blokujących, ich czasem reakcji i czasem przygotowania pozycji ryglowych. Często tylko poprzez blokowanie możliwe jest zyskanie czasu potrzebnego na zatrzymanie przeciwnika i wykonanie kontrataku.

W razie włamywania się zgrupowania uderzeniowego przeciwnika w głąb obrony dąży się do: zatrzymania jego natarcia od czoła, uniemożliwienia rozprzestrzeniania się w stronę skrzydeł, odizolowania jego odwodów podchodzących z głębi. Ogniem wszystkich środków, manewrem odwodów specjalnych, oddziału zaporowego zadaje się mu maksymalne straty, stwarzając tym samym warunki do wykonania kontrataku. W tym celu angażuje się możliwie największą ilość sił, aby uderzyć na przeciwnika w decydującym miejscu i czasie. Planowanie kontrataku jest podstawową i istotną częścią obrony. Musi być ono aktualizowane wraz z rozwojem sytuacji. Możliwe warianty kontrataków mogą obejmować odzyskiwanie utraconego terenu, odcinanie lub rozbicie określonych sił przeciwnika, zakończone odtworzeniem położenia obronnego. Po podjęciu decyzji do kontrataku wykonuje się go wykorzystując wszystkie dostępne siły i środki, potrzebne do osiągnięcia powodzenia. Precyzując zadanie dla wojsk kontratakujących, należy również określić sposób działania po wykonaniu kontrataku. W wypadku dużej przewagi przeciwnika kontrataku nie wykonuje się, a jego wojska powinny zostać zatrzymane na pozycjach w głębi.

Bardzo istotną rolę w tym etapie walki spełniać mogą pododdziały brygady walczące na pozycjach ryglowych, ogniowych i innych. Połączenie ich wysiłków z uporczywą obroną drugiej pozycji powinno przynieść pożądany efekt. Walczące wojska i ich dowódcy muszą sobie zdawać sprawę, że utrata drugiej pozycji może doprowadzić do ostatecznego rozbicia brygady.

W wielu wypadkach utrzymanie drugiej pozycji obrony stwarza warunki do wykonania zwrotu zaczepnego przez odwód przełożonego. Również ten aspekt należy brać pod uwagę. Dlatego walczące pododdziały powinny być przygotowane do wykonania uderzenia wspólnie z kontratakującymi wojskami. A szczególnie te, które powstrzymują natarcie przeciwnika na skrzydłach. Niejednokrotnie w wyniku kontrataku odtworzona zostanie przednia linia obrony. W takiej sytuacji dążyć należy do jak najszybszego odtworzenia systemu ognia, zapór inżynieryjnych oraz dowodzenia. Niebagatelne znaczenie będzie miało sprawne dostarczenie zaopatrzenia a szczególnie amunicji oraz innych środków materiałowych.

W przypadku gdy przełożony podejmie decyzję o zastąpieniu brygady przez świeże siły dowódca brygady powinien określić sposób i kolejność przekazania dotychczasowych rejonów obrony, miejsca zbiórki poszczególnych pododdziałów, drogi marszu oraz czas i sposób zajęcia rejonu odtwarzania zdolności bojowej.

Ważnym zagadnieniem, które będzie warunkowało skuteczne prowadzenie obrony jest spoistość obrony. Jeżeli obrona ma przetrwać, to dowódca musi być przygotowany do zmian ugrupowania, przeniesienia punktu ciężkości walki stosownie do zagrożenia w celu podtrzymania jej spoistości. Pod uwagę powinny być wzięte następujące uwarunkowania :

1. Luki pomiędzy rejonami obrony mogą być akceptowane, lecz nie wolno ich pozostawiać bez osłony i wariantowego działania wojsk. Muszą one być obserwowane, osłaniane ogniem lub, gdzie to możliwe, zablokowane zaporami. Odpowiedzialność za to musi być jasno określona.

2. Siły blokujące lub kontratakujące wyznaczone powinny być z własnych elementów ugrupowania bojowego.

3. Jeśli w trakcie walki okaże się, że spoistość obrony nie może być dłużej utrzymana, to kolejny wyższy przełożony wyznaczyć może dodatkowe siły wzmacniające, blokujące lub kontratakujące.

4. Decyzja o wycofaniu musi być podejmowana z uwzględnieniem sąsiednich pasów (rejonów) obrony, a nową przednią linię obrony ustala ten dowódca, który odpowiada za obronę danego pasa (rejonu) obrony.

5. Gdy tylko jest to konieczne, nawet podczas krótkich przerw w walce, wojska muszą być przeorganizowane, uzupełnione i wzmocnione. Podjęte muszą być także prace w celu naprawy zniszczeń w pozycjach obronnych, zaporach, drogach przegrupowania i zaopatrywania.

6. Gdy natarcie przeciwnika zostanie odparte, wykorzystywane powinny być wszelkie możliwości do odtworzenia pierwotnej sytuacji. Powinno być to skoordynowane za skrzydłowymi oddziałami (pododdziałami).

7. Obronę kończy ten dowódca, który nakazał przejść do niej, on również decyduje czy ma być kontynuowana.

LITERATURA:

1. Regulamin działań wojsk lądowych, DWL. Warszawa , 2000.

2. Regulamin działań taktycznych wojsk zmechanizowanych i pancernych

batalion - kompania, DWL, Warszawa,1999.

3. ATP-35(B) Land Force Tactical Doctrine, MAS, 1985

4. CARLINI Frank „The battalion TACSOP - A new approach”, INFANTRY, styczeń - luty 1997.

5. FM 101-5, Command and staff decision processes, Fort Lavenworth, 1992.

6. FM 7-20 The infantry battalion, Washington, 1992.

7. FM 7-30 The infantry brigade, Washington, 1995.

8. HUZARSKI M.,KACZMAREK W., Podstawy działań taktycznych, AON,1996

9. HUZARSKI M.,KACZMAREK W., Działania taktyczne batalionu, AON 1996.

10. HUZARSKI M. WOŁEJSZO J., Album szkiców taktycznych, AON, 1998.

11. KRĘCIKIJ J., Przygotowanie działań taktycznych w NATO (na przykładzie WL SZ USA), AON, Warszawa 1996.

12. Mc KINLEY Kevin, INFANTRY, Troop- Leading procedures. A JRTC Observer-controler editorial, marzec - kwiecień 1995.

13. Organizacja procesu dowodzenia w jednostkach operacyjnych Wojsk Lądowych, część I Podstawowe pojęcia, zadania i struktury organizacji dowództw jednostek operacyjnych Wojsk Lądowych, AON, Warszawa 1997.

14. Organizacja procesu dowodzenia w jednostkach operacyjnych Wojsk Lądowych, część III Proces dowodzenia, AON, Warszawa 1997

15. Wł. HAUZER Organizacja i przygotowanie oraz prowadzenie odpraw ( briefingów ) ze sztabem podczas wypracowania decyzji i planowania działań zgodnie z procedurami obowiązującymi w NATO, DWL .

16. Wł. HAUZER, Model pracy sztabu według procedur obowiązujących w NATO. Struktura organizacyjna oraz podstawowe zadania komórek funkcjonalnych dowództwa / sztabu / w zakresie planowania działań, DWL.

Organizacja dowodzenia w jednostkach operacyjnych Wojsk Lądowych, część I Podstawowe pojęcia, zadania i struktury organizacji dowództw jednostek operacyjnych Wojsk Lądowych, AON, Warszawa 97, str.

Regulamin działań Wojsk Lądowych ,DWL, Warszawa 1999.

66

4

Grupa wsparcia działań

• oficer wsparcia ogniowego

• oficer naprowadzania lotnictwa *)

• dowódca kwsp

Dowódca

Szef Sztabu

S2,S3

Grupa wsparcia dowodzenia

S6, d-ca pl.łącz.

Grupa Zabezpieczenia Działań

S1,S4, d-cy plutonów rem., zaop., med.

Centrum dowodzenia

Zespół planowania

planowania

Zespół planowania

Zespół kierowania działaniami

Centrum Wsparcia Dowodzenia

Zespół informacyjny

Organa łącznikowe

Kancelaria

Zespół łączności i informatyki

Zespół Komendanta SD

Węzeł łączności

Centrum Wsparcia Działań

Zespół artylerii

Zespół ABC

Zespół kierowania lotnictwa

Zespół Saperów

Zespół OPL

Centrum Zabezpieczenia Dowodzenia

Zespół dowodzenia logistyką

Zespół Medyczny

Administracja

Zespół zaopatrywania

Zespół Kadr

Zespół Techniki

Żandarmeria

Rys. 2 Podział

obszaru odpowiedzialności obronnej korpusu

FEBA

HL

PRZESŁANIANIA

XX

XX

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

XX

X

PAS

OBRONY

REJON

OBRONY

DYWIZJI

OBSZAR

REJON

TY

BRYGADY

X X X

XX

X

X

X

OBSZAR SIŁ

LINIA PRZEJĘCIA

ODPOWIEDZIALNOŚCI

GŁÓWNY

GŁÓWNY

PAS TYŁOWY

TYŁOWY

OB

S

Z

AR OBRON

Y KOR

P

U

S

U

TYŁOWY KORPUSU

R

E

JON OBRONY

P

A

S

O

B

R

O

N

Y

D

Y

W

I

Z

J

I

BRYGADY

---