GRY I ZABAWY W NAUCZANIU ORTOGRAFII

Zabawa jest podstawową formą aktywności dzieci, wykonywaną głównie dla przyjemności. Pomaga w poznawaniu rzeczywistości, a także zaspakaja indywidualne i społeczne potrzeby dziecka. Rolę zabawy mocno podkreśliła G. Kapica twierdząc za E. Claparedem: "Dla dziecka zabawa jest pracą, dobrem, obowiązkiem, ideałem życia. Jest to jedyna atmosfera, w której może ono psychicznie oddychać, a zatem i działać".

Pośród wielu rodzajów zabaw wyróżnia się również te, które wymagają od dziecka większego wysiłku umysłowego. Zabawy te nazwano zabawami dydaktycznymi.

W okresie wczesnoszkolnym, obok zabaw, pojawiają się również gry dydaktyczne. Każda gra zawiera pewne normy, które w czasie jej trwania muszą być przestrzegane. Uczy ona współdziałania i współzawodnictwa. Chociaż gra jest pewną formą zabawy, zachowuje właściwe sobie cechy, głównie przez obowiązujące w niej reguły.

Zabawy i gry dydaktyczne wykorzystują, a zarazem rozwijają procesy poznawcze i operacje myślowe (spostrzegawczość, pamięć, uwagę, wyobraźnię, myślenie, porównywanie, kojarzenie, rozumowanie itp.).

Gry i zabawy dydaktyczne nie tylko więc bawią dzieci i sprawiają im przyjemność, ale umożliwiają im również poznawanie, utrwalanie i rozszerzanie wiadomości.

W procesie nauczania ortografii najistotniejszym zadaniem jest wyrobienie tzw. czujności ortograficznej czyli umiejętności dostrzeżenia i zastosowania danej reguły ortograficznej.

Aby skutecznie nauczyć ortografii należy wielokrotnie powtarzać. Owo powtarzanie nie może być nudne, ale powinno być urozmaicone.

Stosowanie różnorakich gier i zabaw dydaktycznych w nauczaniu ortografii powoduje, że uczniowie wielokrotnie obcują z danym wyrazem ( z określoną trudnością ortograficzną), ale zawsze w inny sposób. Nauka ortografii oparta jest w ten sposób na wszystkich rodzajach pamięci: wzrokowej, słuchowej, ruchowej i emocjonalnej.

Warto podkreślić, że wszelkie ćwiczenia wykonywane mechanicznie, bez wysiłku i uczuciowego zaangażowania, sprzyjają utrwalaniu błędów.

Gry i zabawy dydaktyczne oprócz aktywności emocjonalnej, własnych zainteresowań, koncentracji uwagi, uczą także dokładności i wytrwałości w pokonywaniu trudności, dbałości o poprawność pisania oraz zmuszają do indywidualnej, samodzielnej pracy.

Wiadomości, które uczeń wykorzystuje do rozwiązywania zagadek, krzyżówek, rebusów itp. zostają utrwalane, a wiedza staje się bardziej operatywną. Poznawane reguły i normy ortograficzne nie są już wtedy pustymi formułami.

Gry i zabawy dydaktyczne powinny zatem wspierać, wspomagać i wzbogacać tradycyjne ćwiczenia ortograficzne.

Do najczęściej spotykanych gier i zabaw dydaktycznych stosowanych w nauczaniu ortografii należą:

- rebusy

- zagadki

- logogramy

- eliminatki

- plątaninki

- mini PUS-y

- rozsypanki literowe i sylabowe

- rozsypanki obrazkowo-wyrazowe

- wyszukiwanie w podanych wyrazach innych wyrazów

- układanie krótszych wyrazów z dłuższego, poprzez przestawianie liter

- inscenizacje ortograficzne

- rymowanki

- odczytywanie zaszyfrowanych wyrazów

- labirynty z hasłami

- przeskakiwanki

- teksty z lukami

- domina ortograficzne

- suwaki ortograficzne

1. Stosując rebusy należy pamiętać, aby wykonywane w nich rysunki były proste i jednoznaczne.

jas

(jaskółka)

2. Zagadki powinny być związane z aktualnie opracowywaną tematyką. Przygotowują one uczniów do rozwiązywania problemów, do udzielania trafnych odpowiedzi. Rozwijają wyobraźnię dzieci i urozmaicają lekcje.

Aby zagadka spełniała swoją rolę musi zawierać trzy elementy: wiedzę, pytanie i odpowiedź ukrytą w zadaniu.

Nie chodzą, lecz skaczą

nad stawem, po łące.

Gdy wieczór zapadnie,

dają ładny koncert.

(żaby)

Gdy po ziemią leżała,

była twarda jak skała.

Gdy jej w domu brak,

obiad traci smak.

(sól)

Mają mnie strażacy,

kiedy dom się pali.

Abym chronił głowę,

gdy belka się wali.

(hełm)

3.Logogramy łączą w sobie umiejętność pisania i czytania. Większą wartość mają te , które nie tylko w rozwiązaniu końcowym, ale także we wszystkich wyrazach pomocniczych „ukrywają” trudności ortograficzne.

A.

1. Nosisz w nim kapcie.

2. Oświetla mieszkanie.

3. Uwielbia go mysz.

4. W zoo i na ulicy.

5. Myjesz nim ręce.

6. Daje ludziom mleko.

7. Może być 1 a, 2 c, VII b

(warzywa)

B.

1. Nosi na głowie koronę.

2. Wydobywa węgiel.

3. Leżą na nich książki.

4. Zamarznięta woda.

5. Masz w nim ołówek i kredki.

6. Główka wypełniona makiem.

(królik)

4. Eliminatki są zadaniami złożonymi z zespołu liter. W każdym rzędzie należy skreślić litery, które tworzą dany wyraz. Wyraz ten może być podany w formie rysunku czy hasła. Pozostałe litery, czytane kolejno, dają właściwe rozwiązanie.

W	P	I	R	Ó	Ó	R	K	Ż	K	O	A
W	O	R	G	Ó	Ó	B	R	E	E	L	K
O	Ł	G	Ó	Ó	R	W	N	I	E	K	K

(piórko, wróbel ołówek)

1. Pomogła Kopciuszkowi zdobyć suknię balową

2. Jest zielony i kiszony.

3. Wydobywa węgiel.

5.Przykład „plątaninki”, w której należy odczytać hasło, nawlekając na nitkę kolejne koraliki.

(Andrzej porządkuje grządki)

6.Jedną z najbardziej lubianych przez dzieci gier są tak zwane „Mini PUS-y”. Obejmują one i rozwijają wiadomości i umiejętności z różnych dziedzin. Nauce ortografii poświęcone są Zeszyty nr 41 (pisownia ó - u) oraz nr 49 (zmiękczenia).

W przystępny sposób przybliżają one dzieciom trudne zagadnienia wymowy i pisowni. Pomagają zrozumieć różnicę pomiędzy brzmieniem głoski, a jej graficznym znakiem.

Właściwie dobrane ćwiczenia i zabawy językowe, wzbogacone krótkimi zdaniami, służą utrwalaniu pisowni, a także wzbogacają słownictwo i ogólną wiedzę uczniów. Ćennym walorem tych ćwiczeń jest barwna i bogata szata graficzna. Gra ta łączy naukę z zabawą i działaniem.

System edukacyjny PUS zapewnia dziecku możliwość samodzielnego i natychmiastowego sprawdzania poprawności wykonanego ćwiczenia.

7. W dominach ortograficznych można dokładać do siebie kolejno obrazek + wyraz lub też same wyrazy, które mają tę samą trudność ortograficzną.

8. Przykłady „suwaków ortograficznych”:

ż

arówka aba mija ona ółw yto

ch

omik oinka ata leb usta aber

Przedstawione przeze mnie przykłady zabaw i gier dydaktycznych na pewno urozmaicą trudną sztukę przyswajania reguł poprawnej pisowni.

Bibliografia:

1. Czytanie i pisanie - nowy język dziecka. red. A. Brzezińska, Warszawa 1987.

2. Hemmerling W.: Zabawy w nauczaniu początkowym. Warszawa 1984.

3. Kaleta - Sawicka M., Skalska I.: Vademecum nauczania ortografii w klasach początkowych. Kielce 1996.

4. Kapica G.: Rozrywki umysłowe w nauczaniu początkowym Warszawa 1986.

5. Kowalczyk K.: Rozrywki umysłowe w nauczaniu ortografii. „Życie szkoły” 1991, nr 2.

6. Kulpa J. Więckowski R.: Metodyka nauczania języka polskiego w klasach początkowych. Warszawa 1983.

7. Polański E.: Dydaktyka ortografii i interpunkcji. Warszawa 1995.

8. Strzelczyk W.: Możliwości zastosowania algorytmów w początkowym nauczaniu ortografii. Katowice 1989.

Hanka Gałązka

nauczyciel nauczania zintegrowanego

w Szkole Podstawowej

z Oddziałami Integracyjnymi nr 13

w Rudzie Śląskiej

D

R

N

A

I

Ą

P

J

E

Z

K

D

Ą

Z

R

G

E

J

U

K

D

Z

R

O

---