MARSZAŁEK JÓZEF PIŁSUDSKI "Pisma - Mowy - Rozkazy"
POSTAĆ AUTORA, ŻYCIE, DOKONANIA.
Józef Klemens Piłsudski, pseud. Ziuk, Wiktor, Mieczysław, polityk, mąż stanu, Marszałek Polski - urodził się 5 grudnia 1867 w Zułowie (Litwa) niedaleko Podbrodzia na Wileńszczyźnie w starej rodzinie szlacheckiej. Matka „Ziuka”, Maria z Billewiczów Piłsudska, była gorącą patriotką. Z jej ust słyszał syn pierwsze opowieści związane z historią Polski i własnej rodziny. Ojciec jego Józef Wincenty Piłsudski był komisarzem Rządu Narodowego w czasie Powstania 1863 roku. Młody „Ziuk” - jak nazywano go w domu rodzinnym - wychowywał się wraz z pięcioma braćmi i czterema siostrami na wsi. Do najbardziej wzruszających pamiątek z okresu dzieciństwa „Ziuka” należy gazetka "Gołąb Zułowski" pisana ręcznie przez Józefa Piłsudskiego i jego braci. "Sielankowe" dzieciństwo kończy się z chwilą przenosin rodziny Piłsudskich do Wilna. W wieku 10 lat młody Józef wstąpił do rosyjskiego I gimnazjum wileńskiego mieszczącego się w gmachu uniwersyteckim. 26 czerwca 1867 dostał świadectwo dojrzałości nr 995. W sierpniu 1885 zapisał się na studia medyczne w Charkowie. Wkrótce został wydalony z uniwersytetu za udział w rozruchach studenckich i wrócił do Wilna. W 1887 został wmieszany w przygotowywany przez rewolucjonistów rosyjskich spisek na życie cara Aleksandra III. Władze aresztowały go i skazały na 5 lat zsyłki na Syberię, początkowo do Kiryńska nad Leną potem do Tunki. W 1892 Piłsudski wrócił na ziemie polskie i brał udział w tworzeniu Polskiej Partii Socjalistycznej. Od 1894 redagował i drukował pismo "Robotnik" pod pseudonimem "Wiktor". W tym czasie ożenił się z Marią Juszkiewiczową z Koplewskich. Po ośmioletniej pracy podziemnej został w 1900 roku aresztowany i osadzony przez Rosjan w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej przeznaczonym dla więźniów politycznych. Symulując obłęd, zmusił władze do przeniesienia go do szpitala św. Mikołaja w Petersburgu skąd zbiegł w 1901. W tej ucieczce pomógł mu lekarz Władysław Mazurkiewicz. Osiadłszy w Krakowie, brał udział w życiu politycznym Galicji, krzewiąc myśl walki zbrojnej z caratem. Gdy w 1906 roku w Polskiej Partii Socjalistycznej wziął górę kierunek, wrogi dążeniom niepodległościowym został przywódcą "Frakcji Rewolucyjnej" Podczas I wojny światowej organizował oddziały zbrojne - zalążek przyszłej armii polskiej. Po utworzeniu Legionów objął dowództwo nad pierwszą brygadą i na jej czele stoczył z rosjanami kilkadziesiąt bitew, potyczek i utarczek. Równocześnie zaczął tworzyć niezależnie od Legionów tajne wojsko niepodległościowe - Polską Organizację Wojskową. Narażony na ustawiczne starcia z władzami państw centralnych w lipcu 1916 podał się do dymisji z dowództwa 1 Brygady Legionów. 5 listopada 1916 został członkiem Tymczasowej Rady Stanu. Gdy na porządek dzienny weszła sprawa przysięgi legionistów na braterstwo broni z Niemcami, Piłsudski sprzeciwił się jej. 20 lipca 1917 został przez władze niemieckie uwięziony i osadzony w twierdzy w Magdeburgu. Przebywał tam do listopada 1918. W tym czasie urodziła się Piłsudskiemu pierwsza córka Wanda ze związku z Aleksandrą Szczerbińską - towarzyszką życia Komendanta jeszcze sprzed I wojny. Dwa lata później przyszła na świat druga córka - Jadwiga. W listopadzie 1918 r. w Warszawie Piłsudski objął urząd Naczelnika Państwa. W latach 1919-1920 skupił się na obronie zdobytej przez Polskę niepodległości. Jako Naczelny Wódz wojsk polskich przeprowadził Piłsudski zwycięską wojnę z bolszewicką Rosja, kończąc walkę pokojem w Rydze. Od 1920 został Marszałkiem Polski. W 1925 r. po wyborze Gabriela Narutowicza na prezydenta złożył urząd Naczelnika Państwa a w następnym roku zrezygnował ze wszystkich funkcji wojskowych i zamieszkał w Sulejówku pod Warszawą razem z córkami i żoną Aleksandrą, którą poślubił w 1921 r. po śmierci Marii Piłsudskiej. W maju 1926 r. dokonał zamachu wojskowego i przejął władzę, zmuszając do ustąpienia z urzędu prezydenta Wojciechowskiego i premiera Witosa. Od tej chwili wywierał decydujący wpływ na wszystkie ważniejsze zagadnienia polityczne w Polsce. Wiosną 1935 r. u mającego od wielu lat kłopoty ze zdrowiem Marszałka stwierdzono raka wątroby.12 maja 1935 roku Józef Piłsudski zmarł. Pogrzeb Piłsudskiego stał się żałobną manifestacją całego społeczeństwa. Ciało Jego złożono na Wawelu (18 maja 1935) początkowo w krypcie św. Leonarda, potem w specjalnie na ten cel przygotowanej krypcie pod wieżą "Srebrnych dzwonów", serce zaś - zgodnie z Jego ostatnią wolą - spoczęło obok ciała Jego matki na cmentarzu wileńskim "na Rossie".
EPOKA, PAŃSTWO, POLITYKA, TECHNIKA.
- Polska 1831-1914
W dziejach Polski w ciągu tych 83 lat doszło min. do wydarzeń roku 1846, Wiosny Ludów, powstania styczniowego i rewolucji roku 1905. Wszystkie one, wraz z rozwojem polskiej myśli politycznej i tworzeniem się kierunków, ugrupowań i wreszcie partii politycznych oraz organizacji i związków zbrojnych lub organizacji paramilitarnych, a także działań na rzecz budowy nowoczesnego społeczeństwa w sensie społecznym i gospodarczym, stanowiły o historii tego okresu.
W sensie historycznym należy tu wyodrębnić Wielką Emigrację, która w latach 1831-1863 tworzyła i decydowała o kierunkach polskich ruchów narodowo-niepodległościowych, pracę organiczną, która legła u podstaw gospodarczego rozwoju Polski pod zaborami, ruchy niepodległościowe (partyzantka Zaliwskiego, powstanie krakowskie, Wiosna Ludów, powstanie styczniowe), aż po ostatnie działania organizacji lewicowych, narodowych i ludowych w początkach XX wieku.
Klęska powstania listopadowego wzmocniła pozycję Rosji w Europie i negatywnie wpłynęła na sytuację społeczeństwa polskiego. Car Mikołaj I odszedł całkowicie od polityki Aleksandra I, co zachęciło również pozostałych zaborców do wprowadzenia ostrego kursu na własnym terenie.
Lata 1831-1914 były okresem odradzania się narodu i państwa polskiego, które pod zaborami poddane ostrej akcji wynaradawiania trwały w walce na wielu frontach o odzyskanie i zachowanie polskości.
Na przełomie wieków dominującą rolę zaczęły w Polsce odgrywać trzy orientacje polityczne - socjalistyczna, ludowa i narodowa. Każda z wyłaniających się z nich partii politycznych musiała zająć stanowisko w stosunku do dwóch głównych kwestii poruszających polskie społeczeństwo: sprawy odrodzenia państwowości polskiej i walki o prawa klas społecznych. Poza tym partie musiały podjąć wybór instrumentów dla realizacji tych celów: aktywna walka zbrojna albo walka drogą parlamentarną, którą umożliwiało powstanie parlamentaryzmu w państwach zaborczych.
- Polska w latach 1914-1918
W 1914 roku wybuchła I wojna światowa z udziałem mocarstw rozbiorowych: Austro-Węgier, Niemiec i Rosji. Doprowadziła ona do rozbudzenia wśród Polaków poczucia tożsamości narodowej, a jej przebieg i rezultaty (przede wszystkim upadek wszystkich trzech mocarstw zaborczych) umożliwiły odtworzenie niepodległego państwa polskiego.
Okres ten charakteryzował się fatalnym stanem zaopatrzenia i wyżywienia społeczeństwa, a także znacznymi stratami, zarówno wśród żołnierzy wcielonych do walczących ze sobą armii, jak i ludności cywilnej, która zmuszona do świadczeń na rzecz armii okupujących kraj, ponosiła ogromne ciężary. Ocenia się, że w okresie 1914-1920 zniszczeniu uległo około 30 % majątku narodowego na ziemiach polskich, zaś poziom produkcji przemysłowej w roku 1919 wyniósł w Polsce 30% stanu z roku 1913 w tych samych granicach.
Okres ten zawiera się pomiędzy dwiema datami - 3 sierpnia 1914 (przemówienie Piłsudskiego do żołnierzy w krakowskiej dzielnicy Oleandry) i 11 listopada 1918 (przekazanie Piłsudskiemu władzy przez Radę Regencyjną). Na przestrzeni tego czasu - wraz z przesuwaniem się frontów i zmiennymi losami poszczególnych mocarstw zaborczych, kształtowały się zarówno koncepcje polskie (dotyczące sposobów i dróg do odzyskania niepodległości), jak i koncepcje zaborców oraz Europy Zachodniej i Stanów Zjednoczonych, prowadzące do rozwiązania sprawy polskiej. Wszystko to razem sprawiło, że gdy 11 listopada 1918 roku I wojna światowa została zakończona, Polska powstała jako państwo uznane na arenie międzynarodowej, dysponujące przygotowana kadrą polityczną i administracyjną oraz zawiązkami wojska, organów władzy wykonawczej i sądowniczej.
Polacy byli poddanymi trzech dworów cesarskich, a ich los w każdym z zaborów był inny. W omawianym okresie największymi swobodami politycznymi i obywatelskimi cieszyli się mieszkańcy zaboru austriackiego (Galicji), podczas gdy w dwóch pozostałych trwała nasilona akcja rusyfikacyjna i germanizacyjna, a w rosyjskim panował ponadto nieprzerwanie stan wojenny. Z kolei - w sensie gospodarczym - najlepiej wypadał zabór pruski, najgorzej zaś Galicja. W zaborze rosyjskim - gdzie postawiono na rozwój przemysłu i handlu z Rosją - przejściowy sukces ekonomiczny osiągnęła Łódź, a polscy przemysłowcy i kupcy działali aktywnie na znacznym obszarze imperium.
- Polska w latach 1918-1939.
W latach 1918-1921 na ziemiach polskich toczyło się sześć konfliktów zbrojnych, z czego tylko jeden zagrażał niepodległości - wojna polsko-bolszewicka.
W przeciągu całej historii II Rzeczypospolitej dochodziło do sporów politycznych. Niestabilna sytuacja na szczytach władzy doprowadziła do przeprowadzenia w maju 1926 roku przez Józefa Piłsudskiego przewrotu majowego. Po tym wydarzeniu Polska zmieniła swój ustrój z parlamentarnego na prezydencko-autorytarny. Władzę przejęła tzw. sanacja. 1 września 1939 roku Rzeczpospolita zostaje zaatakowana przez III Rzeszę. Kilkanaście dni później przez Związek Radziecki. Atak był realizacją tajnego protokołu do paktu Ribbentrop-Mołotow. Polska utraciła swoją niepodległość.
W trakcie 21 lat swojego suwerennego funkcjonowania Rzeczpospolita graniczyła z Niemcami, Czechosłowacją (od 1938 z Słowacją i Węgrami), Rumunią, ZSRR, Łotwą, Litwą i ponownie z Niemcami (Prusy Wschodnie). Powierzchnia II RP wynosiła 389.720km². Walutą obowiązującą na terenie całego kraju od 1920 roku była marka polska, a od kwietnia 1924 - złoty polski. II Rzeczpospolita liczyła 34,8 mln obywateli. W obliczu klęski państw centralnych powstawały lokalne ośrodki władzy, które organizowały polską administrację, rozbrajały wroga i przejmowały własność obcego kapitału.
Nowo powstałą Rzeczpospolitą na konferencji pokojowej w Paryżu reprezentowali: Roman Dmowski, Władysław Grabski oraz Ignacy Paderewski. Pierwszy raz przedstawili swoją koncepcję granic 29 stycznia 1919 roku. W swoim pięciogodzinnym przemówieniu Roman Dmowski przedstawił problemy wewnętrzne i międzynarodowe Polski oraz zaprezentował zakres roszczeń terytorialnych wobec byłych zaborców. Zdaniem przedstawicieli II Rzeczypospolitej, Polska powinna mieć odpowiednie duże terytorium oraz odpowiednio dużą liczbę ludności, aby móc się obronić zarówno ze wschodu - ZSRR - jak i z zachodu Niemcy.
Granica zachodnia. Reprezentanci proponowali przyznanie Polsce ziem I. zaboru pruskiego i ziem, na których ludność czuje przynależność do Rzeczypospolitej, ale bez tych, na których poczucie narodowościowe osłabło po rozbiorach.
Granica wschodnia. Pomiędzy delegatami istniały pewne różnice zdań. Grupa reprezentantów była za ustanowieniem federacji z Litwą, Białorusią, a w przyszłości także z Ukrainą. Roman Dmowski domagał się jednak przyłączenia do Polski terenów, które będzie w stanie wchłonąć. Ostro sprzeciwiał się utworzenia federacji, gdyż uważał, iż osłabi ona Rzeczpospolitą.
Nowo powstała Polska związana z traktatem wersalskim starała się ściśle współpracować z państwami zainteresowanymi jego utrzymaniem. Już w 1921 roku Polska zawarła sojusz militarny z Francją i Rumunią. Układ z Francją miał na celu przeciwdziałanie spodziewanej rewizji traktatu przez Niemcy. Sojusz polsko-rumuński miał wzmacniać oba kraje w obliczu ZSRR. II Rzeczpospolita stała się członkiem Ligi Narodów.
Najważniejszym zadaniem po odzyskaniu niepodległości była budowa nowoczesnego państwa. Po przewrocie majowym II Rzeczpospolita uważana jest za państwo autorytarne. Pozycje ministerialne, stanowiska w armii, administracji państwowej, policji otrzymywali zaufani współpracownicy Piłsudskiego z czasów I wojny światowej i gdy działał w PPS. W dwa miesiące po przewrocie majowym parlament uchwalił poprawkę do konstytucji marcowej zwaną nowelą sierpniową. Dawała ona większe uprawnienia władzy wykonawczej Na polecenie Józefa Piłsudskiego w 1928 roku Walery Sławek powołał Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem (BBWR), w celu budowy ponadpartyjnego obozu politycznego. Podczas pobytu w więzieniu przywódców Centrolewu odbyły się wybory brzeskie (sfałszowane), w których miażdżącą przewagę uzyskał BBWR.
W 9. rocznicę przewrotu majowego zmarł przebywający w Sulejówku Józef Piłsudski. Funkcję Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych piastowaną dotychczas przez Marszałka objął Edward Rydz-Śmigły.
ŹRÓDŁA WIEDZY (METODOLOGIA).
"Pisma - Mowy - Rozkazy", ukazały się w latach 1930-1936. Wydane z inicjatywy Instytutu Badania Najnowszej Historii Polski, opracowane zostały przez Komitet Redakcyjny, złożony z Juliana Stachiewicza, Michała Sokolnickiego oraz Wł. Pobóg-Malinowskiego, jako sekretarza redakcji.
"Pisma - Mowy - Rozkazy" były wydaniem pierwszym, a więc pionierskim, to też wydawcy ich musieli się przedzierać przez prawdziwy gąszcz trudności, jaki przedstawiało zgromadzenie i opracowanie twórczości Piłsudskiego, zawartej w słowie pisanym i mówionym. Trudnościami tymi były: zasada wyboru, ustalenie autorstwa, metoda wydania oraz układ, o czym wydawcy piszą w przedmowie w słowach następujących:
"Nie czas dzisiaj już myśleć o pełnym wydaniu pracy piśmienniczej Józefa Piłsudskiego. Zebranie zresztą materiału, do tego potrzebnego, byłoby obecnie jeszcze niemożliwością. Ponadto nie znalazłby się komitet redakcyjny w takim składzie, któryby miał prawo w chwili dzisiejszej rozsądzać, co można już opublikować, a co musi być zachowane w archiwach ze względu na swoją tajność czy poufność. To też Instytut Badania Najnowszej Historii Polski postanowił ograniczyć to pierwsze wydanie zbiorowe pism Józefa Piłsudskiego tylko do tych prac i korespondencji, które dotychczas gdziekolwiek bądź drukiem były publicznie ogłoszone. Zdajemy sobie sprawę, że tego rodzaju ograniczenie jest bardzo zewnętrzne i nieistotne. Specjalną trudność redakcyjną stanowił dla wydawców układ prac Józefa Piłsudskiego. Przy różnorodności jego pracy publicystycznej trzeba było zasadniczo rozstrzygnąć, czy rozdzielać prace według ich treści i charakteru, czy też w systemie chronologicznym. To też wydawcy, przyjąwszy zasadę chronologicznego uporządkowania pism, zdecydowali się na drobne pod tym względem odstępstwa w obrębie poszczególnych okresów twórczej pracy Józefa Piłsudskiego, dopuszczając w tych okresach zgrupowanie prac w porządku ich treści, o ile ten sposób obraz pracy Piłsudskiego rozjaśniał, a nie zaciemniał".
Przyjąwszy zasadę wyboru oraz układ chronologiczny oparty na tych samych podstawach, które ustalone zostały dla "Pism - Mów - Rozkazów" - wprowadzono znaczne natomiast zmiany pod względem zakresu i podziału oraz metody wydawniczej.
Zakres i podział zebranego materiału, zastosowany w "Pismach - Mowach - Rozkazach", przechodził swoje odrębne koleje. Przede wszystkim Komitet Redakcyjny tego wydawnictwa oparł zebranie materiałów nie na wszystkich okresach twórczości Piłsudskiego, lecz zamknął swą pracę na maju 1926 r., całość zaś ograniczoną latami 1892-1926 podzielił na osiem okresów, z których każdy zawarty został w poszczególnym tomie. Wkrótce jednak opracowany został przez Antoniego Anusza i Wł. Pobóg-Malinowskiego tom pt. "1926-1929", zawierający prace Marszałka z lat objętych tym tytułem. Tom ten potraktowany został najpierw przez czytelników, a później przez wydawców jako tom IX "Pism - Mów -Rozkazów", połączony chronologicznie z tomami poprzednimi. W roku następnym doszedł tomik pt. "Poprawki Historyczne", potraktowany znów jako tom X, oraz wydany w r. 1936 tom dodatkowy, tzw. Suplementy, będący tomem XI, który zamknął ostatecznie "Pisma - Mowy - Rozkazy".
"Pisma Zbiorowe Józefa Piłsudskiego" zakres i podział posiadają odmienny. Tak więc, objąwszy całość twórczości Piłsudskiego, przeprowadzony został podział na dziewięć tomów, zamkniętych na roku 1935. Ponadto wewnątrz poszczególnych tomów, granice czasowe zostały przesunięte, w niektórych zaś określone całkiem na nowo, co we wstępie do każdego tomu zostało wyraźnie zaznaczone.
Każdy z tomów "Pism Zbiorowych" posiada swego redaktora, który zaopatrzył dany tom we wstęp oraz opracował aparat naukowy, poddawszy ponownej kontroli kompletność materiału oraz wiarygodność tekstów. Tak więc Leon Wasilewski opracował tom I i II, Wacław Lipiński tom III i IV, Kazimierz Świtalski tomy V, VI, VIII i IX. Tom VII, zawierający "Rok 1920", redaktora nie posiada, ponieważ, podobnie jak i w "Pismach - Mowach - Rozkazach" ukazuje się bez aparatu naukowego.
Nowością w stosunku do "Pism - Mów - Rozkazów" jest tom X "Pism Zbiorowych", który zawiera wyczerpujący indeks rzeczowy, opracowany przez Henryka Wereszyckiego. Sekretariat wydawnictwa prowadził Stanisław Giza.
KONSTRUKCJA DZIEŁA.
Praca ta jest pierwszą analityczną próbą pokazania wielkości postaci Józefa Piłsudskiego, jego znaczenia dla epoki oraz ponadczasowości. Pozycja ta pozwala ukierunkować własny pogląd na temat Marszałka oraz daje podstawę do studiowania bogatej lektury dotyczącej jego życia i twórczości, a także wybiórczego analizowania niektórych obszarów. Autor zbioru w sposób profesjonalny dokonał wyboru i doboru treści, które przedstawił w logicznym układzie.
Część pierwsza: Myśli
O Polsce i Polakach
Spustoszenia
Frazes i samozłuda
Anarchizm Polski
Pamięć
Odi et amo
Wyzwania
Carat i jego dziedzictwo
Mechanizm imperium
Rusyfikacja
Dziedzictwo caratu - krytyka porewolucyjnej Rosji
Socjalizm
Etyczny wymiar socjalizmu
Zarys doktryn
Socjalizm i Polska
Pożegnanie
W rycerskim kręgu
Sztuka wojenna
Mała i wielka strategia
Żołnierz i wódz
Etos wojskowy
O sobie samym do potomności
Cień matki i cień poezji
Siły na zamiary
Romantyzm celów, pozytywizm środków
Obrazy duszy, wyobrażenie świata
Słusznie dumny
Część druga: Pisma, mowy i rozkazy
Z powodu jubileuszu Puszkina
Jak słałem się socjalistą
List do Feliksa Perla
W przeddzień rewolucji 1905 roku
Przemówenie nad grobem Józefa Kajetana Strzemieńczyka-Janowskiego
Przemówienie do załączonych kompanię kadrową oddziałów Związków i Drużyn Strzeleckich
Przemówienie na bankiecie w Wiedniu
Rozkaz na pierwszą rocznicę wojny
Rozkaz na drugą rocznicę wojny
List do Romana Dmowskiego
Odezwa do mieszkańców byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego
Przemówienie w Mińsku Litewskim
Odezwa do mieszkańców Ukrainy
Przemówienie przy odsłonięciu tablicy pamiątkowej na cześć poległych wychowanków Szkoły Podchorążych
Rozkaz z powodu setnej rocznicy śmierci Napoleona
Przemówienie w Wilnie o wspólnych dziejach Polski i Litwy
Toast na cześć prezydenta Rzeczypospolitej, Gabriela Narutowicza
Rok 1863
List do rektora Uniwersytetu Wileńskiego, Alfonsa Parczewskiego
Czeremoszno (fragment)
Przemówienia utrwalone na płytach gramofonowych
Psychologia więźnia
Wywiad udzielony prasie po pierwszym dniu walk majowych
Rozkaz do żołnierzy
Przemówienie do przedstawicieli stronnictw sejmowych
Przemów. przy składaniu prochów Słowackiego do grobów wawelskich
Testament
Źródła tekstów
Lektura tej pozycji bez znajomości rysu historycznego, a także faktów z życia marszałka będzie spłycona i powierzchowna, nie dająca odbiorcy możliwości zrozumienia zawartych tez i sentencji.
TEZY STRATEGICZNE.
„Być zwyciężonym i nie ulec to zwycięstwo, zwyciężyć i spocząć na laurach to klęska”
„Armia podczas wojny robi tylko to, czego jej nauczono w czasie pokoju”
„Praca wojny jest sztuką. Sztuka tworzy dzieła, a obiektem sztuki wojny jest zawsze zwycięstwo”
„Chodzi o to aby armia była silna i daleka od kłótni partyjnych”
„Losy wojny są w ręku Boga, ale ludzie są po to, aby wojnie dopomóc”
„Rysem historycznym tłumu jest, że ogląda się ona na jednostki. Wobec tego tłum należy rozdrobnić i każdemu odłamkowi dać komendanta”
„Należy skierować atak na słabe strony armii, aby tą drogą zmniejszyć wagę sił. Zniszczenie sieci komunikacji telefonicznej i telegraficznej, zepsucie linii kolejowej, wysadzenie mostów uniemożliwienie dowozu żywności i ładunków, rozdrobnienie siły wojskowej za pomocą napadów na liczne punkty i instytucje, które muszą być strzeżone, zamachy na przedstawicieli władz i kierowników oddziałów wojskowych, demoralizowanie armii za pomocą propagandy antyrządowej - wszystko to są środki osłabiające siły rządu i dające nam możność uzyskania przewagi”
„Należy iść w granice wroga, by przenieść ciężar wojny na obcy teren”
„Mało jest zdobyć okopy. Nieprzyjaciela wypartego trzeba prześladować”
„Pokój nie jest zawarty w formie skończonej. Żołnierz polski ma go czekać z bronią u nogi, cierpliwie i spokojnie, gotowy w każdej chwili stanąć w obronie owoców swego zwycięstwa”
„Kto naciera z energią, zawsze ma powodzenie”
„Wyzyskać ten najpiękniejszy przywilej wojny, niespodziankę, która zabija siłę”
„Interesem Polski jest, by siła militarna Rosji była ześrodkowana przy dalekiej od niej granicy wschodniej”
Wyznaję całkowicie zasadę, którą wypowiedział największy człowiek na świecie - Napoleon: „Sztuką łamania przeszkód jest sztuka nieuważania tego lub owego za przeszkodę.”
„Moralność na wojnie mierzy się moralnością tyłów”
ROLA I WPŁYW DZIEŁA NA NAUKĘ I SZTUKĘ STRATEGII.
Marszałek Piłsudski swoim życiem i twórczością wywarł znaczący wpływ na kształtowanie się nowych strategii w odrodzonym państwie. Jego poglądy w tym obszarze obarczone są jednak wpływem, przede wszystkim Napoleona oraz innych osób. Jego tezy interdyscyplinarne i ponadczasowe pozwalają na pełne zrozumienie otoczenia i środowiska, w których powstały. Epoka, w której przyszło mu żyć i tworzyć, była bardzo bogata w przykłady pozytywne i negatywne postaw bohaterskich i patriotycznych. Na tej podstawie kreowana przez Piłsudskiego metoda widzenia i analizowania rzeczywistość była bardzo dosadna i konkretna, nie dająca możliwości polemizowania.
Aktualność tez jest zauważalna już po płytkiej i wstępnej analizie rzeczywistości. Zmiany w przepisach prawa i regułach postępowania spowodowane są, w wielu wypadkach, lekturą jego twórczości.
„Chodzi o to aby armia była silna i daleka od kłótni partyjnych.”
Apolityczność armii gwarantuje obronę suwerenności państwa a nie interesów określonego ugrupowania politycznego.
W obszarze dotyczącym armii, strategii i taktyki widać wpływ jego tez, które mają odzwierciedlenie w regulaminowych i proceduralnych zapisach. O to przykłady sentencji, które po dostosowaniu do wymogów współczesnego pola walki znalazły zastosowanie we współczesnej strategii.
„Trzeba myśleć o wrogu i o tym, że on o nas myśli. Trzeba pamiętać, że przestrzeń to wróg, którego też zmóc trzeba”
`Kto naciera z energią, zawsze ma powodzenie”
„Należy skierować atak na słabe strony armii, aby tą drogą zmniejszyć wagę sił. Zniszczenie sieci komunikacji telefonicznej i telegraficznej, zepsucie linii kolejowej, wysadzenie mostów uniemożliwienie dowozu żywności i ładunków, rozdrobnienie siły wojskowej za pomocą napadów na liczne punkty i instytucje, które muszą być strzeżone, zamachy na przedstawicieli władz i kierowników oddziałów wojskowych, demoralizowanie armii za pomocą propagandy antyrządowej - wszystko to są środki osłabiające siły rządu i dające nam możność uzyskania przewagi”
„Być zwyciężonym i nie ulec to zwycięstwo, zwyciężyć i spocząć na laurach to klęska”
Również wnioski z ówczesnej polityki mocarstwowej Rosji, zostały zapisane przez Piłsudskiego i nie zdezaktualizowały się do dzisiaj.
„Interesem Polski jest, by siła militarna Rosji była ześrodkowana przy dalekiej od niej granicy wschodniej”
Przykłady aktualnych zmian oraz relacji międzynarodowych świadczą dobitnie o aktualności w/w tez oraz pozwalają przewidywać jaki będzie dalszy rozwój i zmiany w strategii bezpieczeństwa Rosji oraz polityce zagranicznej.
Na bazie tych kilku przykładów można jednoznacznie stwierdzić, że bez analizy jego twórczości oraz czynów nie ma mowy o prowadzeniu badań czy też wprowadzaniu zmian w strategii, gdyż będzie ona oderwana od rzeczywistości.
ODNIESIENIE TEZ DZIEŁA DO POLSKI (PRZESZŁOŚĆ, WSPÓŁCZESNOŚĆ).
W okresie od listopada 1918 r., do maja 1926 r,. rządziło Polską co najmniej 14 różnych gabinetów, na ogół szybko upadających wskutek rozgrywek frakcyjnych. Marszałek tak oceniał ten stan:
„Ponad wszystkim w Polsce zapanował interes jednostki i partii, zapanowała bezkarność za wszelkie nadużycia i zbrodnie. … Ustawiczne waśnie personalne i partyjne, jakieś dziwne rozpanoszenie się brudu i jakiejś bezczelnej, łajdackiej przewagi sprzedajnego nieraz elementu”
„Nie chcę czynić nacisku ale ostrzegam, że sejm i senat są instytucjami najbardziej znienawidzonymi w społeczeństwie” Te słowa jak bardzo aktualnie są współcześnie.
„Boję się, że sejm chce pozostać. A trzeba, abyście panowie rozeszli się na pewien czas, bo musi się przecież stać coś nowego”
.Józef Piłsudski urodził się 140 lat temu a to stwierdzenie nie straciło na aktualności, a wręcz przeciwnie nabrało nowego sensu.
„Żołnierze! Nie po raz pierwszy słyszycie mój głos. Ongiś na polach bitew, gdy młode państwo jeszcze ząbkowało, jak chorobliwe dziecko, prowadziłem was w boje, które w zwycięstwach, pod moim dowództwem wywalczonych, na długie wieki okryły sławą i blaskiem bohaterskie Wasze sztandary. Po innych bojach przemawiam do was dzisiaj. Gdy bracia żywią miłość ku sobie, wiąże się węzeł między nimi, mocniejszy nad inne węzły ludzkie. Gdy bracia się waśnią i węzeł pęka, waśń ich również silniejszą jest nad inne. To prawo życia ludzkiego. Daliśmy mu wyraz przed paru dniami, gdy w stolicy stoczyliśmy między sobą kilkudniowe walki. W jedną ziemię wsiąkła krew nasza, ziemię jednym i drugim jednakowo drogą, przez obie strony jednakowo umiłowaną. Niechaj krew ta gorąca, najcenniejsza w Polsce krew żołnierza, pod stopami naszymi będzie nowym posiewem braterstwa, niech wspólną dla braci prawdę głosi. (...)Niech Bóg nad grzechami litościwy nam odpuści i rękę karzącą odwróci, a my stańmy do naszej pracy, która ziemię naszą wzmacnia i odradza” Z rozkazu do żołnierzy wydanego 22 maja 1926 roku.
Z przemówienia wygłoszonego 28 czerwca 1927 r. przy składaniu prochów Słowackiego do grobów wawelskich, zakończonego słowami:
„W imieniu rządu Rzeczypospolitej polecam panom oficerom odnieść trumnę do krypty królewskiej, bo królom był równy” (słyszano także: by królom był równy.)
- O życiu politycznym wypowiadał się bardzo krytycznie. Dla niego nie liczyła się przynależność partyjna, a tylko i wyłącznie OJCZYZNA i jej dobro.
„Choć nieraz mówię o „durnej Polsce”, wymyślam na Polskę i Polaków, to przecież tylko Polsce służę”
„Każde nadużycie, każde łajdactwo było dobrym wtedy, gdy robił je członek partii własnej, złym zaś tylko wtedy, gdy robił je członek innej partii. Chciwość zaś na pieniądze jako czynnik siły partyjnej rosła tak gwałtownie, że każda partia cuchnęła zbyt silnie, abym ja był w stanie wytrzymać”
- O sobie myślał i mówił poprzez pryzmat tego co dla OJCZYZNY zrobił i co jeszcze może zrobić.
„Ponieważ na własną, nie na obcą, liczę moc, nazywają mnie romantykiem i budowniczym zamków na lodzie te rodzime karły i padalce, które uważają, że jedyną realną pracą jest budowanie zamków na gnoju”
W dzieciństwie moim ciągle mi szeptano w uszy tak zwane mądre przysłowia: „Nie dmuchaj pod wiatr!”, „Głową muru nie przebijesz!”, „Nie porywaj się z motyką na słońce!”. Doszedłem później do tego, że silna wola, energia i zapał mogą te właśnie zasady złamać. Kiedy stoimy wobec wielkich zadań dalszej budowy państwa polskiego, właśnie potrzeba nam ludzi, którzy potrafią tej starej mądrości tych przysłów się przeciwstawić.
- O Polakach, o Polsce myślał w kategoriach OJCZYZNY, WOLNOŚCI i WALKI. Ich niedomagania odbierał jako osobiste porażki, a w słowach nie przebierał próbując obudzić uśpiony patriotyzm.
„Polacy pomiędzy sobą są, niestety, wrogami nieubłaganymi. Jest to dziwna strona psychiczna, która stała się naszą właściwością, naszą cechą organiczną”
„W Polsce upadał każdy, kto chciał zmian na lepsze. Zabijały go złe prawo i mafie”
„Zgnuśnieliśmy bezwarunkowo i uczyć się musimy od nowa odwagi i waleczności. Pół stulacie pokoju, brak własnej armii, teoria pracy organicznej, oryginalny anarchizm groszorobów odrzucających konieczność formy państwowej dla narodu uczyniły z nas społeczeństwo najbardziej pokojowe usposobione na świecie. Jesteśmy ideałem pacyfistów”
„Nie mogę przyjąć znaku jednej partii, mam obowiązek działać w imieniu całego narodu”.
Podsumowując sądzę, że ponadczasowość tez, myśli marszałka powinna być zawarta w większym zakresie w podręcznikach dla dzieci i młodzieży oraz w tzw. „Zasadach prawdziwego Polaka - Patrioty”. Dowody tego mamy w życiu codziennym, gdzie na bazie demokratycznego państwa, przedstawiciele władzy różnych szczebli realizują politykę własnego ego a nie Polski, a zwykli ludzie nie widzą swojej siły jaką im daje Demos cratos. Nie kształtuje się przyszłych patriotów, tradycje polskie zanikają wyparte przez obce, nieznane. Po prostu patriotyzm nie jest modny. Młodzież nie czuje dobrodziejstw płynących z WOLNOŚCI, ani zagrożeń wynikających z jej utraty.
Mimo, że „Pisma, mowy i rozkazy” Piłsudskiego zebrano w wielu tomach, Marszałek pozostaje w zbiorowej pamięci jako człowiek czynu, natomiast jego wypowiedzi są dziś mało znane. Nie zdążyły się utrwalić przez cztery lata po jego śmierci a potem przez pół wieku nie można było ich przytaczać. I tak to, co mówił swoim współczesnym i co powinno dotrzeć do następnych pokoleń, uległo zapomnieniu. Zakończę myślą Marszałka, która potwierdza tą tezę:
„Kto nie szanuje i nie ceni swej przeszłości, nie jest godzien szacunku teraźniejszości ani prawa do przyszłości”
10