RAFAEL SANTI

(1483-1520)

Najmłodszy z wielkiej trójki renesansu

Styl i kompozycja dzieł

We wczesnej twórczości styl Rafaela jest naśladownictwem, a czasem niemal mistrzowskim kopiowaniem stylu Perugina. Jednak nawet w dziełach niewątpliwie wzorowanych na nim można uchwycić różnicę. Przykładem jest obraz pt. Zaślubiny Matki Boskiej (Lo Sposalizio), wzorowany na powstającym w tym samym czasie obrazie Perugina pod tym samym tytułem. Oba obrazy posiadają niemal jednakową scenerię i podobne rozłożenie postaci, jednak obraz Rafaela różni się od obrazu jego mistrza giętkością i naturalnością ruchów. Podczas gdy Perugino stosuje już nieco przestarzałą manierę izokefalii (umieszczania głów postaci na jednym poziomie), u Rafaela analogiczne postacie są wyższe lub niższe, stoją swobodnie i nie wyglądają jak ustawione w jednym rzędzie. Później Rafael porzucił wzorowanie się na dziełach konserwatywnego mistrza i stworzył nowy styl. Niewątpliwie na rozwój stylu malarskiego Rafaela miały wielki wpływ dzieła Michała Anioła, a zwłaszcza Leonarda da Vinci. Z dzieł Leonarda przyswoił sobie Rafael manierę sfumato, choć stosował ją bardziej umiarkowanie niż sam Leonardo.

Rafael Santi freski malował z równą biegłością, co obrazy olejne, a wielkie sceny tak dobrze jak portrety. Potrafił malować wszystko, lecz najgłębiej zapadły w pamięć jego liczne wizerunki Madonny. Stworzył on nawet pewnien typ twarzy Madonny jednocześnie słodki i zmysłowy. Gdy patrzy się na Madonnę Sykstyńską to wszystkie elementy tego obrazu są nieomylnie skoordynowane, a zapatrzone w przestrzeń oczy Matki jakby widziały dramat Syna. Rafael stworzył styl pełen harmonii, spokoju, powagi i klasycznego piękna; jego dzieła cechuje doskonałość formy i kompozycji. W póżnych pracach wprowadzał ujęcia już manierystyczne, czego przykładem jest ostatnie dzieło „Przemienienie na górze tabor”.

Opis dzieł

Do najbardziej znanych dzieł malarskich Rafaela należy słynna Madonna Sykstyńska. Została namalowana w latach 1513-14. Jako Madonna została przedstawiona urodziwa kochanka Rafaela Margherita Luti, zwana La Fornarina. Po lewej stronie adorujący ją św. Sykstus ma twarz papieża Juliusza II. Po prawej stronie obrazu stoi święta Barbara, patronka umierających. Obraz dziś jest ozdobą drezdeńskiej Gemäldegalerie.

Również słynne są freski Rafaela w Stanzach Watykańskich, a zwłaszcza najbardziej z nich znana i kojarzona z imieniem Rafaela Szkoła Ateńska. Jest to monumentalny fresk na ścianie, ograniczony łukiem sklepienia, przedstawiający spotkanie najwybitniejszych filozofów Starożytności. Rafael nader często portretował na swoich obrazach samego siebie oraz osoby sobie znane. Tak też jest w Szkole Ateńskiej, gdzie Platon (lewa z postaci centralnych) posiada twarz Leonarda da Vinci, siedzący na schodach Heraklit to sportretowany Michał Anioł, natomiast kreślący znaki cyrklem Euklides posiada fizjonomię Donata Bramante. Sam Rafael także jest widoczny - stoi nieco na uboczu jako drugi od prawej strony, obok Klaudiusza Ptolemeusza.

Dzieła malarskie:

o Koronacja Matki Boskiej dla kościoła św. Franciszka w Perugii oraz 3 obrazy na predelli ołtarza: Zwiastowanie, Hołd Trzech Króli oraz Ofiarowanie Jezusa

o Koronacja bł. Mikołaja z Tolentino, 1501

o Ołtarz Colonny, 1501-1502,

o Madonna Connestabile, 1502,

o Ukrzyżowanie, 1502-1503,

o Ołtarz Oddich, 1503,

o Zaślubiny Marii z Józefem (Lo Sposalizio), 1504

o Trzy Gracje, 1504-1505,

o Ołtarz Ansideich, ok. 1505,

o Portret Agnola Doniego, 1505,

o Portret Maddaleny Doni, 1505,

o Madonna Terranuova, 1505

o Madonna del granduca, 1505-1506,

o Madonna ze szczygłem (Madonna del cardellino), 1506,

o Święta Rodzina Caniianich, 1506-1508,

o Madonna z Dzieciątkiem i św. Janem, 1507

o Złożenie do grobu, 1507,

o Madonna Tempi, 1508,

o Portret papieża Juliusza II, 1511-1512,

o Portret młodzieńca, 1511.

o Madonna Sykstyńska, 1512-1513,

o Madonna della sedia, 1514

o Papież Leon X z kardynałami, 1518,

o Portret Baldasare Castiglionego, 1515-1516

o Święta Rodzina Franciszka I, 1517-1518

o La Fornarina, 1520,

o Madonna della Rosa, 1520,

o Przemienienie Pańskie, 1520, dzieło dokończone przez ucznia Rafaela, Giulio Romano,

Freski:

o Freski w Stanzach Watykańskich dla papieża Juliusza II i Leona X, 1508-1517:

+ Szkoła Ateńska

+ Dysputa o Najświętszym Sakramencie

+ Parnas

+ Wypędzenie Heliodara ze świątyni

+ Msza Bolseńska

+ Uwolnienie świętego Piotra z okowów

+ Pożar Borgo

o Freski o tematyce mitologicznej w Villa Farnesina w Rzymie:

o Triumf Galatei, 1511

Projekty architektoniczne:

o Kościół Sant'Eligio degli Orefici w Rzymie

o Kaplica Chigich przy kościele Santa Maria del Popolo w Rzymie, 1512-1513

---