Polska w dobie Kazimierza Wielkiego 2


Polska w dobie Kazimierza Wielkiego (1333 - 1370) podr. ,s. 128 - 136, mapa, s. 129, oprac. RM

1. Polityka zagraniczna, zdobycze terytorialne i położenie międzynarodowe monarchii

Kazimierza Wielkiego - mapa w podr. ,s. 129, sylwetka króla, podr., s. 128

  1. I zjazd w Wyszehradzie w 1335 r. (spotkanie trzech władców: króla Węgier Karola Roberta, króla Czech Jana Luksemburczyka, króla Polski Kazimierza) i jego postanowienia: Jan Luksemburczyk zrzekł się pretensji do tronu polskiego, za znaczną sumę pieniędzy wypłaconych mu przez Kazimierza Wielkiego (20 tys. kop groszy praskich)

b) postanowienia II zjazdu w Wyszehradzie w 1339 r. (ponowne spotkanie Karola Roberta , Jana Luksemburczyka

i Kazimierza Wielkiego):

▪ gdyby Kazimierz Wielki zmarł nie pozostawiwszy następcy (syna z legalnego małżeństwa), wówczas

królem Polski zostanie syn Karola Roberta i Elżbiety Łokietkówny (siostra Kazimierza)

▪ w razie bezpotomnej śmierci księcia Jerzego II, jego państwo (Ruś Halicko - Włodzimierska) zostanie

przejęte przez Kazimierza Wielkiego (przyłączone do Królestwa Polskiego)

c) stosunki Kazimierza Wielkiego z zakonem krzyżackim:

• arbitraż królów Czech i Węgier na zjeździe w Wyszehradzie w sporze polsko - krzyżackim

proces polsko - krzyżacki w Warszawie w 1339 r.: przedmiotem sporu była ziemia chełmińska,

Pomorze Gdańskie, Kujawy i ziemia dobrzyńska, proces odbył się na obszarze neutralnym - w

Warszawie (w księstwie mazowieckim), sędzią trybunału papieskiego nie był tym razem (jak w procesie w

Inowrocławiu w 1321 r.) poddany króla polskiego, tylko legat papieski (kardynał pochodzący z Francji), proces

zakończył się wydaniem orzeczenia nakazującego zakonowi krzyżackiemu zwrot spornych terytoriów,

krzyżacy jednak wyroku tego nie uznali

pokój w Kaliszu w 1343 r.: Kazimierz odzyskał Kujawy i ziemię dobrzyńską, natomiast

Pomorze Gdańskie i ziemia chełmińska pozostały w państwie zakonu krzyżackiego jako „wieczysta

jałmużna” od władcy polskiego, Kazimierz zachował jednak tytuł „pana i dziedzica Pomorza”

d) Śląsk w polityce Kazimierza Wielkiego

• wojna o Śląsk z królem Czech (1345 - 1348) i pokój w Namysłowie (1348), nie odzyskał Śląska

• pod naciskiem królów czeskich zrzeczenie się przez Kazimierza Wielkiego praw do zwierzchnictwa

nad księstwami śląskimi (trzykrotne: 1338, 1348, 1356), wynikało to m.in. z obawy przed zawiązaniem

sojuszu króla Czech z zakonem krzyżackim (Kazimierz zrzeczenie się praw do Śląska taktował jednak jako

rozwiązanie tymczasowe)

jedynym Piastem śląskim zachowującym (po 1356 r.) niezależność od króla Czech był Bolko - książę jaworsko - świdnicki

e) podbój Rusi Halickiej po śmierci Jerzego II od 1340 r. (etapy: 1340, 1344, 1349, 1366)

▪ postanowienia II zjazdu w Wyszehradzie w sprawie księstwa halicko - włodzimierskiego

▪ śmierć księcia Jerzego II (Bolesława Trojdenowica z Piastów mazowieckich) w 1340 r.

• konflikt Kazimierza z książętami litewskimi o Ruś Halicko - Włodzimierską

▪ etapy podboju Rusi Halickiej przez Kazimierza Wielkiego: 1340, 1344, 1349, 1366

▪ podział księstwa halicko - włodzimierskiego: inkorporacja Rusi Halickiej do Polski, natomiast

Ruś Włodzimierską oraz Podole uzyskali książęta litewscy (synowie Lubarta) od Kazimierza

Wielkiego w lenno - mapa w podr. s. 129

• znaczenie inkorporacji Rusi Halickiej do Królestwa Polskiego (polityczne, gospodarcze, kulturowe): znaczące powiększenie terytorium państwa o obszary etnicznie ruskie, zamieszkałe przez ludność prawosławną, obszar cenny gospodarczo, z rozwijającymi się miastami (Lwów, Halicz, Przemyśl), znajdujący się na ważnym szlaku handlowym prowadzącym z Europy Zachodniej na Ruś i do portów czarnomorskich (np. Kaffa - kolonia genueńska na Krymie) , z Rusi Halickiej pochodzi obraz Matki Bożej umieszczony w sanktuarium w Częstochowie przez księcia Władysława Opolczyka w okresie panowania w Polsce następcy Kazimierza - Ludwika Węgierskiego, Królestwo Polskie staje się zatem obszarem synkretyzmu kulturowego i religijnego (przenikania się kultury polskiej z kulturą ruską , katolicyzmu z prawosławiem)

f) inkorporacja księstwa płockiego (1351) i lenne podporządkowanie pozostałej części Mazowsza

(1351), mapa w podr., s. 129

g) próby odzyskania obszaru Nowej Marchii (zhołdowanie Santoka i Drezdenka w 1365 oraz odzyskanie części

obszaru Nowej Marchii w 1368 r.: ziemi wałeckiej z Wałczem, Drahimiem i Czaplinkiem), mapa w podr. s. 129

h) krakowski zjazd monarchów w 1364 r. (wraz z „ucztą u Wierzynka”) jako przejaw znaczenia

monarchii Kazimierza Wielkiego na arenie międzynarodowej

▪ uczestnicy: król Czech a zarazem cesarz niemiecki Karol IV, król Węgier Ludwik, król Cypru Piotr,

książę zachodniopomorski (szczeciński) Bogusław, książę jaworsko - świdnicki Bolko, czy w zjeździe

uczestniczył także król Danii Waldemar?

▪ cele kongresu krakowskiego: Kazimierz podjął się roli arbitra w sporze terytorialnym między królem

Węgier a królem Czech, zjazd miał ugruntować silną pozycję i autorytet Kazimierza w polityce

zagranicznej, król Cypru Piotr przybył do Krakowa, aby przekonać innych władców do zorganizowania

wyprawy krzyżowej przeciw Turkom, zdaniem niektórych historyków zjazdowi monarchów

towarzyszyło uroczyste otwarcie przez Kazimierza uniwersytetu krakowskiego

▪ rola bogatego mieszczanina krakowskiego Mikołaja Wierzynka na zjeździe krakowskim

(uczestników zjazdu ugościł wspaniałą, wystawną ucztą w swoim domu na rynku krakowskim - „uczta u Wierzynka”)

i) sojusznicy Kazimierza Wielkiego: król Węgier Ludwik Wielki, książę zachodniopomorski Bogusław

j) sprawa następstwa tronu w polityce Kazimierza Wielkiego i znaczenie jego kolejnych małżeństw

Kazimierz Wielki jak ostatni przedstawiciel dynastii Piastów na tronie polskim

▪ na drugim zjeździe w Wyszehradzie (1339) ustalono, że gdyby Kazimierz Wielki zmarł nie

pozostawiwszy następcy (syna z legalnego małżeństwa), wówczas królem Polski zostanie syn Karola

Roberta (dynastia Andegawenów) i Elżbiety Łokietkówny

▪ w następnych latach Kazimierz postanowienie to potwierdził, ustalając, iż gdyby zmarł nie pozostawiwszy

syna, wówczas tron polski przypadnie Ludwikowi Węgierskiemu (synowi Karola Roberta i Elżbiety Łokietkówny)

▪ w ostatnich latach życia Kazimierz rozważał możliwość ustanowienia następcą na tronie polskim swego

wnuka - księcia słupskiego Kaźka (syna księcia szczecińskiego Bogusława i swojej córki), w testamencie

zapisał Kaźkowi Kujawy, ziemie dobrzyńską, łęczycką i sieradzką (testament ten został następnie

unieważniony zaraz po jego śmierci przez Ludwika Węgierskiego)

▪ żony Kazimierza Wielkiego (z żadną z nich nie miał syna - następcy tronu): Aldona - Anna (córka Giedymina),

księżniczka heska Adelajda, Krystyna Rokiczana (córka praskiego mieszczanina), księżniczka żagańska Jadwiga (córka księcia

żagańskiego - jednego z Piastów śląskich)

k) bilans polityki zagranicznej Kazimierza Wielkiego - ponad dwukrotne powiększenie terytorium

państwa (z 102 do 244 tys. km. kw.), trzykrotny wzrost liczby mieszkańców, ocena polityki zagranicznej - s.131

- zdobycze terytorialne Kazimierza Wielkiego: Kujawy, ziemia dobrzyńska, ziemia wałecka (część

obszaru Nowej Marchii), księstwo płockie, Ruś Halicka, mapa w podr., s. 129

- ziemie uzależnione od Kazimierza Wielkiego (lenna Królestwa Polskiego): Mazowsze, księstwo

włodzimierskie, Podole, cześć Nowej Marchii (Santok i Drezdenko), mapa w podr., s. 129

l) monarchia Kazimierza Wielkiego jako państwo wielonarodowościowe (Polacy, Niemcy, Żydzi,

Rusini, Ormianie) i wielowyznaniowe (katolicy, prawosławni, ludność wyznania mojżeszowego)

  1. Administracja państwa w dobie Kazimierza Wielkiego (administracja monarchii Kazimierza Wielkiego)

- ziemia jako podstawowa jednostka podziału administracyjnego (terytorialnego)

- znaczenie urzędu starosty - posiada władzę (wykonawczą i sądowniczą) w danej ziemi w imieniu króla

(konfederacja Maćka Borkowica - bunt szlachty wielkopolskiej, m.in. przeciw silnej władzy starosty)

- rola rady królewskiej oraz urzędów centralnych (kanclerz, podkanclerzy, podskarbi, marszałek)

  1. Spisanie i kodyfikacja prawa w monarchii Kazimierza Wielkiego (kodyfikacja prawa - uporządkowanie, ujednolicenie prawa)

- statuty piotrkowskie dla Wielkopolski

- statuty wiślickie dla Małopolski (fragment, podr. ,s. 136)

- utworzenie „Sądu Wyższego Prawa Niemieckiego na Zamku w Krakowie” (sąd najwyższej

instancji dla mieszkańców lokowanych na prawie niemieckim miast i wsi)

- wymiar sprawiedliwości w monarchii Kazimierza Wielkiego w świetle kroniki Janka z Czarnkowa - podr., s. 135

4. Polityka obronna monarchy

- liczebność rycerstwa (ok. 20 tys.)

- zakres obowiązku służby wojskowej (rycerstwo, sołtysi wsi), zob. fragment statutu wiślickiego, podr. s. 136

- budowa zamków warownych (53) i murów obronnych (27), opis pod il. w podr. s. 131

5. Polityka gospodarcza króla („zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”)

  1. procesy osadnicze w monarchii Kazimierza Wielkiego - lokacje miast (ok. 100) i wsi (ok.1000)

lokacja m.in. miasta Kazimierz pod Krakowem i Kazimierza Dolnego

b) żupy solne (przedsiębiorstwa górnicze w Bochni i w Wieliczce) oraz kopalnie ołowiu i srebra (np. Olkusz)

jako istotne źródło dochodów władcy, żupa solna w Wieliczce przynosiła 25 % dochodów króla

c) poradlne jako ważny element systemu podatkowego monarchii Kazimierza Wielkiego

poradlne - podatek gruntowy, płacony na rzecz króla przez właścicieli ziemi (możnowładztwo, rycerstwo, Kościół)

  1. znaczenie usytuowania Królestwa Polskiego na ważnym szlaku handlowym prowadzącym z Europy Zachodniej do Europy Wschodniej i portów czarnomorskich (np. Kaffa - kolonia genueńska na Krymie)

  2. znaczenie przymusu drogowego (nałożony na kupców obowiązek poruszania się po ściśle określonych drogach) i prawa składu (nałożony na kupców obowiązek wystawiania towarów na sprzedaż w danym mieście, prawo składu było dla miast szczególnie cennym przywilejem) w życiu gospodarczym państwa

  3. ludność żydowska w monarchii Kazimierza Wielkiego (król nadał ludności żydowskiej przywilej, na mocy którego uzyskała ona swobodę wyznania, samorząd, możliwość swobodnego zajmowania się handlem i lichwą; w Kazimierzu pod Krakowem powstała gmina żydowska)

  4. reforma monetarna - w miejsce denara (monety o małej wówczas już wartości) wprowadzenie do obiegu (na wzór czeski) grosza (grubej srebrnej monety), zob. fragment statutu wiślickiego - o obiegowej w kraju monecie, podr., s. 136

6. Utworzenie przez Kazimierza uniwersytetu w 1364 r. (Akademii Krakowskiej),

„nauk przemożnych perła” - tak określa się uniwersytet krakowski w dokumencie królewskim

powołującym go do życia, profil i organizacja uniwersytetu kazimierzowskiego:

uniwersytet kazimierzowski był uczelnią o profilu prawniczym, swoją organizacją nawiązywał do tzw.

bolońsko - neapolitańskiego modelu średniowiecznego uniwersytetu *, nie było na uniwersytecie

kazimierzowskim wydziału teologicznego (powstanie dopiero w 1397 r.), dominowały liczebnie katedry

prawa: rzymskiego (5) i kanonicznego (kościelnego, 3), były także katedry medycyny (2) i jedna katedra sztuk wyzwolonych,

jest to drugi uniwersytet w E. Środkowej (po uniwersytecie Karola w Pradze), mapa w podr., s.195

* boloński model średniowiecznego uniwersytetu - uniwersytet o profilu prawniczym,

neapolitański model średniowiecznego uniwersytetu - uniwersytet założony przez władcę danego państwa (np. przez Fryderyka II

Hohenstaufa w Neapolu)

7. Państwo Kazimierza Wielkiego jako monarchia stanowa

cechy średniowiecznej monarchii stanowej: (więcej o m. stanowej: temat: Monarchie stanowe, podr., s. 92 - 93)

- „monarcha rządzi scentralizowanym państwem, przy współpracy przedstawicieli poszczególnych

stanów, monarchie stanowe pojawiły się w XIII w, a upowszechniły w XIV w” (podr., s. 93)

- stanowa struktura społeczeństwa (podział społeczeństwa na stany: duchowieństwo, szlachta,

mieszczaństwo, chłopi), zob. fragment statutu wiślickiego o naganie szlachectwa, podr., s. 136

- istnieje w państwie reprezentacja stanów społecznych ograniczająca niekiedy zakres władzy monarchy (w Polsce XIV w.

jest to np. rada królewska i episkopat, w Anglii parlament od XIII w., we Francji Stany Generalne od XIV w. )

- rola legistów w monarchii stanowej, legiści - prawnicy w służbie monarchy, którzy uzasadniali prawo króla do szerokiego

zakresu władzy wobec poddanych (w myśl zasady: „król jest cesarzem w swoim królestwie”oraz jego niezależności od cesarza i

papieża (legiści wypracowali więc zasadę suwerenności monarchii i jej władcy - suwerenności zewnętrznej i wewnętrznej)

- władca monarchii stanowej jest niezależny od uniwersalistycznych potęg (cesarstwa i papiestwa)

- w ewolucji ustrojowej od monarchii patrymonialnej do monarchii stanowej w niektórych krajach (np. Francja, Polska,

Czechy) wystąpił okres przejściowy w postaci rozdrobnienia feudalnego (zwanego niekiedy rozbiciem dzielnicowym)

8. Ukształtowanie się idei Korony Królestwa Polskiego (Corona Regni Poloniae) i jej cechy

(a zatem nie tylko te, które były we władaniu Kazimierza, ale także Śląsk, Mazowsze, Pomorze, ziemia lubuska)

9. „Renesans kazimierzowski” jako początek „złotej jesieni polskiego średniowiecza” w kulturze, np.

- rozwój architektury gotyckiej (np. dokończenie budowy gotyckiej katedry na Wawelu, fundacja przez króla

gotyckich kościołów św. Katarzyny, Bożego Ciała w podkrakowskim Kazimierzu, kolegiaty w Sandomierzu i w Wiślicy)

- utworzenie uniwersytetu („nauk przemożnych perła”)

- kronika Janka z Czarnkowa jako ważne źródło z okresu panowania Kazimierza Wielkiego i Ludwika Węgiersk 10. Kazimierz Wielki w legendzie i tradycji historycznej

- sylwetka króla - podr. s. 128 (il. - portret Kazimierza Wielkiego autorstwa Jana Matejki)

- idealizacja króla w kronice Janka z Czarnkowa (fragmenty kroniki - podr. s. 135)

- król, który „zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną.”

- mit „króla chłopów” (Jan Długosz)

- mit władcy, który... miał unikać wojen ? (taką opinię o królu prezentują czasem kronikarze, w rzeczywistości

Kazimierz unikał wojen, gdy zdawał sobie sprawę, że przeciwnik jest silniejszy, chodzi tu zwłaszcza o zakon krzyżacki)

- problem okrucieństwa króla - np. sprawa Marcina Baryczki, stłumienie konfederacji Maćka Borkowica

- opowieści na temat życia osobistego króla (Klara Zach, Esterka, Cudka), podr., s. 128

Charakterystyka króla Kazimierza Wielkiego przez Jana Długosza (autor kroniki z XV w.):

„Był to mężczyzna wysoki, tęgi. Jego twarz budziła szacunek (...)Broda opadała mu na piersi. Jąkał się trochę, ale głos miał donośny. Okazywał skłonność do ucztowania, miłostek i innych rozkoszy. Dla ojczyzny łaskawy, poddanych traktował z umiarem. Pragnął gorąco wzmocnienia i wzbogacenia ojczyzny i państwa. Uprzejmy i uczciwy łatwo dopuszczał do siebie ludzi każdego stanu, rodu i wieku. Był człowiekiem niezwykle skromnym, toteż dopuszczał do siebie zarówno ubogiego, jak i bogatego, przez co nie mógł uniknąć zarzutu ze strony rycerzy, że bardziej niż przystało królowi troszczy się o wieśniaków. Dla wszystkich życzliwy tak dla szlachty, jak dla wieśniaków, tak bardzo przestrzegał sprawiedliwości, ze nie dopuszczał, by panowie i dziedzice wyrządzali krzywdę i niesprawiedliwość własnym chłopom i strzegł ich jak jakiegoś szczególnego skarbu” sylwetka króla, podr., s. 128

1



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
2 05 Polska za Kazimierza Wielkiego
Polska w dobie Kazimierza Jagiellończyk2 najn wersja 2
Herbarz Polska Kazimierza Wielkiego
POLSKA ZA CZASÓW KAZIMIERZA WIELKIEGO, wszystko do szkoly
Tekst nr 51 Polska w dobie wielkiej emigracji
POLSKA ZA PANOWANIA KAZIMIERZA WIELKIEGO
Polska za panowania Kazimierza Wielkiego
Polska na pograniczu wielkich struktur geologicznych Europy, ● EDUKACJA, ♦ Geografia
Moneta polska w dobie piastowskiej
europa i polska w dobie renesansu, Sprawdziany, powtórki, referaty - klasa I LICEUM TECHNIKUM
Ruś Halicka za czasów Kazimierza Wielkiego
15 Polityka wewnetrzna Kazimierza Wielkiego
Ważne wydarzenia historyczne, Polityka wewnętrzna i zewnętrzna Kazimierza Wielkiego
!! Wypracowania !!, 75, Kazimierz Wielki (1333-1370) -Polityka wew
Polityka wewnętrzna i zewnętrzna Kazimierza Wielkiego, ważne wydarzenia historyczne
Polityka wewnętrzna i zewnętrzna Kazimierza Wielkiego, ważne wydarzenia historyczne

więcej podobnych podstron