Elementy zachowania:Składniki - wrodzone/nabyte o różnym stopniu złożoności, nie pełnią samodzielnej funkcji biologicznej,Elementarne rodzaje zachowania - wrodzone, obejmują zazwyczaj cały organizm, pełnią samodzielną rolę biologiczną.Toniczne reakcje przystosowawcze - Odruchy posturalne,Wywoływane głównie przez bodźce proprioceptywne, Mają często charakter odruchów tonicznych.
Znieruchomienie: Pełni funkcję ochronną, Występuje u kręgowców i bezkręgowców, Szczególną formą jest tanatoza (udawanie martwego) występująca głównie u bezkręgowców.
Reakcje orientacyjne i startowe:Po zadziałaniu nowego bodźca występuje przerwanie dotychczasowej działalności, Gdy bodziec jest bardzo silny może pojawić się reakcja startowa (odruch wzdrygnięcia).
Odruchy ochronne:cofania (retrakcyjne) i czyszczące (repulsyjne) polegają na szybkich skurczach mięśni nie powodujących jednak ruchu osobnika.
Nastie:nie powodują ruchu osobnika w przestrzeni (skurcz polegający na zamknięciu się całego ciała),głównie u organizmów o promienistej symetrii ciała (pierwotniaki, jamochłony).
Kinezy-reakcje lokomocyjne np. u pierwotniaków i stawonogów, prowadzą do znalezienia optymalnych warunków środowiska - preferendum etologicznego,ich intensywność zależy od siły bodźca. wyróżniamy : - orto- i klinokinezy.- chemo-, foto-, higrokinezy
Tropizmy najczęściej u organizmów osiadłych, wydłużonych i giętkich - wygięcie osi ciała w stronę do lub od bodźca, klasyfikacja opiera się na rodzaju bodźca i kierunku względem bodźca, traumatotropizm.
Taksje: mechanizm reakcji prowadzących do przyjęcia i utrzymania właściwej pozycji ciała (kierunku ruchu), ruch zorientowany taktycznie nazywamy zachowaniem taktycznym albo elazją, przywrócenie pozycji ciała względem bodźca nazywamy obrotem taktycznym.
Reakcja optokinetyczna: polega na podążaniu głową lub oczami za poruszającym się spójnym ruchem obiektem - u człowieka oczopląs kinetyczny lub kolejowy, zasada reaferentacji.
Zachowanie się korekcyjne:Powrót na pierwotny tor ruchu po jego chwilowej zmianie, Zachodzi bez udziału bodźców zewnętrznych, jest oparte na propriocepcji .
Motywacją - nazywamy całokształt mechanizmów sterujących zachowaniem popędowym.Czynniki motywacyjne to bodźce uruchamiające popędy
Popęd - wewnętrzne źródło działania osobnika, jest wynikiem pobudzenia pewnych struktur mózgowych, które uruchamiają aktywność organizmu ukierunkowaną na zaspokojenie pewnej potrzeby biologicznej lub usunięcie się z pod działania szkodliwego czynnika.
Popęd egzogenny- ich mechanizmy mózgowe pobudzane są przez bodźce eksteroceptywne [zewnętrzne].
popęd endogenny-ich mechanizmy mózgowe pobudzane są przez czynniki wewnętrzne [humoralne]
Potrzebę biologiczna- fizjologiczny stan organizmu, będący odchyleniem od homeostazy lub optimum etologicznego, wynikający z braku lub nadmiaru jakiegoś czynnika.
Emocje subiektywne- związany z istnieniem pewnej potrzeby biologicznej i jej zaspokojeniem.
Emocje obiektywne- obejmuje on zmiany zachowania i funkcjonowanie narządów
Bodźce wyzwalające-Zestawienie bodźców wychwytywanych przez określony WMW, Bodźce kluczowe (znaki), Bodźce wyzwalacze (często suma bodźców).
Wrodzony mechanizm wyzwalający: Zdolność zwierząt do właściwego reagowania na niektóre znaczące biologicznie bodźce środowiskowe (bodźce kluczowe) bez konieczności wstępnego uczenia się, Polega na ośrodkowym filtrowaniu bodźców. Oparty jest na prostej analizie bodźca.
Sztywny wzorzec zachowania: Najczęściej składa się z ciągu dziedzicznych reakcji behawioralnych, z których jedna może być stosunkowo prostym odruchem, ale też wszystkie człony mogą być nieskomplikowane np. dziobanie i połykanie. Wykonanie SWZ jest torowane przez popęd.Pierwotnie zachowanie instynktowne, Obecnie specyficzne gatunkowo ciągi działań, Ruchy wspólne dla wszystkich osobników danego gatunku, element fazy konsumacyjnej zachowania instynktowego.
zachowania intencjonalne- Polegają na występowaniu zachowań próbnych lub zachowań w formie początkowe, mogą wywoływać zachowania allelomimetyczne innych osobników,Mogą mieć one również funkcje zachowań przerzutowych.
Rytualizacja -Ewolucyjny proces prowadzący do przekształcenia pierwotnie użytkowych form behawioralnych w informacyjne.
Pojęcie ewolucji: - Długotrwały proces, Stopniowe zmiany, Zmiany ilościowe.
Poglądy Arystotelesa: Organizmy można klasyfikować na podstawie podobieństwa i różnic w budowie, homologie i analogie w budowie zwierząt, uszeregowanie organizmów w postaci łańcucha kierując się ich podobieństwem,Zachodzi walka o byt.
Lamarck- gatunki są przystosowane do środowiska, w którym żyja, istnieją formy przejściowe,zmiany zachodzą w geologicznej skali czasu.
Cuvier-Teoria katastrofizmu: Zmiany gatunkowe powstają gwałtownie i nieregularnie w zależności od częstości i wielkości katastrof, Podczas katastrofy giną gatunki a na ich miejsce pojawiają się nowe,
Poglądy Darwina: Wątpliwości Darwina:niewielka ilość form przejściowych w materiale kopalnym,istnienie cech nieprzydatnych, początek cech użytecznych, krótki czas istnienia Ziemi, mechanizm dziedziczenia.
Mutacjonizm: podstawową przyczyną zmian ewolucyjnych są mutacje,mutacje nadają ewolucji kierunek (organizm ma „wbudowaną” tendencję do zmian w określonym kierunku),dobór naturalny ma marginalne znaczenie ponieważ różnice międzyosobnicze są znikome (pojęcie genotypu dzikiego).
Saltacjonizm: za zmiany ewolucyjne odpowiedzialne są makromutacje (jednoczesne mutacje obejmujące wiele genów) - w ich wyniku powstają organizmy potomne znacząco różniące się od rodziców.
Syntetyczna teoria ewolucji:podlega jej populacja (dem),populację cechuje pula genowa, pula stała w każdym pokoleniu = stan równowagi genetyczna, pula zmienna = ewolucja kierunek zmian wyznaczany jest przez dobór naturalny,mutacje są jednym ze źródeł zmienności.
Specjacja allopatryczna: zmiany ewolucyjne wynikają ze zmian częstości genów w populacji ,specjacja i powstawanie nowych taksonów wynika ze stopniowego gromadzenia takich zmian w populacjach, specjacja wymaga izolacji części populacji,przyczyną izolacji może być bariera geograficzna.
Punktualizm:1972 r. - Gould i Eldredge ogłaszają koncepcję naruszanej równowagi ewolucyjnej:Darwin błędnie zakłada stałość tempa ewolucji, tempo ewolucji jest zmienne: przeplatają się dwie fazy - stazy i skoki (specjacje).
Ewolucja neutralna: Pod koniec lat 70-tych japoński genetyk Kimura stwierdził, że:znaczna część zmian ewolucyjnych zachodzi bez udziału doboru naturalnegowiększość podstawień aminokwasów ma charakter neutralny dla różnych klas białek tempo mutacji neutralnych jest różne,tempo ewolucji neutralnej odpowiada tempu mutacji neutralnych, zmiany molekularne mogą być traktowane jako zegar wydarzeń ewolucyjnych.
William D. Hamilton: Teoria dostosowania łącznego. Przetrwanie niekoniecznie oznacza reprodukcję,To geny mają być przekazane a więc nie trzeba się rozmnażać wystarczy pomóc rozmnażać się „członkom rodziny”.
Zachowania analogiczne - zachowania pełniące podobną funkcję u gatunków nie spokrewnionych,
Zachowania homologiczne - podobne zachowania u gatunków spokrewnionych.
Rytualizacja - proces prowadzący do przekształcenia pierwotnie użytkowych form zachowania w informacyjne.
Koncepcja optymalności: adaptacyjne strategie zachowania przynoszą korzyści, ale równocześnie obciążone są kosztami, dobór naturalny faworyzuje te strategie, które maksymalizują zyski.
Strategia ewolucyjnie stabilna SES (Maynard-Smith): Pojęcie charakteryzujące populację, Strategia, która nie może być wyparta przez inną, jeśli większość osobników w populacji ją stosuje, Strategia, która najlepiej sobie radzi sama ze sobą.
Strategie warunkowe: Strategie zazwyczaj uwzględniają różnice międzyosobnicze (tzw. asymetrie).
Dystans osobniczy (społeczny) - najmniejsza odległość utrzymywana przez osobniki tego samego gatunku,
Dystans ucieczki - minimalna odległość, na którą może zbliżyć się drapieżnik,
Dystans krytyczny - minimalna odległość, po przekroczeniu, której następuje atak (gdy nie można już uciec).
Terytorium (zwane też rewirem) to każdy broniony przez zwierzę obszaru (lub użytkowany na zasadzie wyłączności),Nie oznacza to, że zwierzę nie opuszcza czasowo swego terytorium, jak również faktu, że poza terytorium również może walczyć np. o upolowaną ofiarę.
Areał całkowity - obszar, na którym przebywał osobnik w ciągu całego swego życia.,
Areał osobniczy - obszar, który osobnik dokładnie poznaje i patroluje,
Obszar centralny - najbardziej regularnie wykorzystywany intensywnie obszar areału osobniczego,
Terytorium - broniony obszar zajmowany przez osobnika lub grupę - musi być stałym punktem geograficznym,
Obszar niezdobyty - fragment terytorium broniony za wszelką cenę.
John Christian w latach 50. XXw. Choć z wykształcenia był patologiem medycznym interesował się etologią - wysunął tezę, że zwierzęta w przegęszczeniu giną od długotrwałego nieustającego stresu! Aby udowodnić śmiałą tezę potrzebował 5 lat badań na Wyspie Jerzego - 112hektarów oddalonych o lądu stałego stanu Maryland o 1,6km,
Eksperymenty Johna Calhouna:Jeśli dziesięcioarowa zagroda miała boksy po 2000cm2 to na tym terenie można było hodować 5000 szczurów. Jeśli dziesięcioarowa zagroda miała boksy po 400cm2 to na tym terenie można było hodować 50 000 szczurów!!!!
Rozród i opieka jako swoisty „dylemat” osobnika: Stosowanie strategii opieki nad potomstwem, które będąc jakiś czas uzależnione od rodzica (rodziców) może nie przetrwać (a więc nie przetrwają i geny), gdy zabraknie opiekuna,Stosowanie strategii rozmnażania się - może zamiast opiekować się potomstwem urodzić nowe, im więcej rodzi się potomków tym więcej jest moich genów w populacji,Aby rozród i opieka były strategią stabilną ewolucyjnie musi istnieć właściwa proporcja między zachowaniami opiekuńczymi i rozrodczymi. Jedynie czysta strategia opiekuńcza nie może być nigdy strategią stabilną ewolucyjnie.
Zbiór - ogół osobników o wspólnej cesze wyróżnionej przez obserwatora,
Zbiorowość społeczna (zespół) - skupienie osobników, w którym występuje więź społeczna (ogół relacji, połączeń, zależności).
Hierarchia biologiczna - dominowanie osobników jednego gatunku nad osobnikami innego gatunku,
Zespoły wielogatunkowe - styczność osobników różnych gatunków:-pasożytnictwo (trwałe, czasowe, lęgowe, pracy),-komensalizm,-protokooperacja,-symbioza,-stada heterotypowe.
Agregacja - czasowa zbiorowość o charakterystyce tłumu
Krąg społeczny - luźny związek bez trwałych stosunków np. psy na spacerach,
Para lub dwójka - związek seksualny lub oparty na przywiązaniu (kompani),
Grupa społeczna - co najmniej 3 osobniki, które pozostają w stałych relacjach - (gromada).
Typy gromad:
Grupy rozrodcze - są związane wspólnym pochodzeniem:
rodzinne - przynajmniej jeden rodzic i potomstwo,
szczepy - więcej niż dwa pokolenia,
Grupy wielorodzinne - pochodzące od więcej niż jednej pary rodziców:
w nazewnictwie etologicznym horda - jest to pierwotna grupa dla naszego gatunku,
Grupy terytorialne:-kolonie lęgowe,-wspólnoty gniazdowe (grupy celowe),-grupy tokowiskowe.Grupy składające się z osobników o jednakowym charakterze biologicznym:np. kasty (gdy w obrębie jednej płci występują co najmniej 2 typy osobników o różnej budowie i funkcji)
Państwa:Wysoko uorganizowane zbiorowości owadów. Rodzine, Wielorodzinne.Członkowie takich zbiorowości są uzależnieni społecznie.
Dobór grupowy-faworyzuje cechy korzystne dla grupy,
Dobór indywidualny- faworyzuje cechy korzystne dla osobnika.
Argumenty na rzecz doboru grupowego:Altruizm, Agresja zrytualizowana, Samoregulacja populacji.
Argumenty na rzecz doboru indywidualnego:Wątpliwa realność istnienia gatunku, Zasada oszczędności w wyjaśnianiu,Obserwacje niewyjaśnione dobrem gatunku.
Hierarchia społeczna: zespół podtrzymywanych relacji dominacji/uległości,ustala się w rezultacie interakcji agresywnych,ma charakter absolutny lub względny,
Zachowanie prospołeczne:każde działanie ukierunkowane na niesienie korzyści innej osobie, czynności zorganizowane tak, by podtrzymać, chronić lub rozwijać interes innych obiektów społecznych (osób, grup, społeczności, instytucji).
Zachowanie altruistyczne:zachowanie przynoszące istotną korzyść biorcy, wymagające znacznego poświęcenia dawcy i zamiaru przysporzenia korzyści tylko biorcy,każde działanie ukierunkowane na niesienie korzyści drugiej osobie z pominięciem własnego interesu; często wiąże się z poniesieniem kosztów.
Etapy rozwoju osobniczego: Ewolucja osobnicza,Transwolucja osobnicza, Inwolucja osobnicza.
Uczenie się- Definicja psychologiczna kładzie nacisk na trwałość zmian i pojawianie się elementów nowych w zachowaniu, Definicja etologiczna podkreśla adaptacyjny charakter uczenia się.
Habituacja- Przywykanie to stopniowy zanik reakcji na powtarzające się bodźce,Jest to proces uczenia polegający na zabezpieczeniu organizmu przed zbędnym reagowaniem, Habituacja odgrywa ważną rolę w procesie uwagi.
Klasyfikacja - Metoda prób i błędów:Rodzaj uczenia się wykorzystywany w laboratoriach w procesie warunkowania,Organizm eliminuje nieskuteczne reakcje na rzecz powtarzania skutecznych,Prowadzi do wytwarzania nawyków.
Klasyfikacja - Uczenie się przez wgląd:Uczenie przez wgląd polega na rozwiązaniu problemu przez zastosowanie reakcji skutecznej w innym zachowaniu,Jest ono reorganizacją wcześniejszego doświadczenia.
Klasyfikacja - Naśladowanie:Jest to wykonywanie działań nowych przez osobnika, który wcześniej widział je u innych osobników,Dalsze kształtowanie nabytej umiejętności zachodzi już na drodze „prób i błędów” lub uczenia się motorycznego.
Klasyfikacja - Uczenie się motoryczne:Uczenie motoryczne jest analogiczne do percepcyjnego,W przeciwieństwie do percepcyjnego polega na tym, że to reakcje a nie bodźce tworzą złożone zespoły.
Uczenie się percepcyjne:Dzięki wielokrotnemu spostrzeganiu pewnych układów bodźcowych tworzą one pewne zespoły i są odbierane jako całość,Takie uczenie się ma charakter utajony, Może też mieć charakter uczenia ze wzmocnieniem pozytywnym lub negatywnym.
Wpajanie: Imprinting to rodzaj szybkiego uczenia się, które od innych form uczenia odróżnia się tym, że:-Jest to typ uczenia się bez wzmocnienia,-Może zajść tylko w okresie krytycznym,-Wystarczy krótkotrwały kontakt ze źródłem bodźców,-Cechy obiektu wpajanie są ze ściśle związanymi zachowaniami,-Efekt jest trwały i nieodwracalny,-Przejawia się ono w preferowaniu obiektów o cechach wpojonych. jest uczeniem się o charakterze społecznym,
Inteligencja - to zespół zdolności psychicznych umożliwiający osobnikowi sprawne korzystanie z nabytych umiejętności i przejawianie skutecznego zachowania się w nowej sytuacji,
Myślenie to proces poznawczy polegający na ocenie zjawisk zachodzących w środowisku i powiązaniu tych zjawisk z uprzednio zdobytym doświadzczeniem
Myślenie sensoryczno-motoryczne:Najprostsza forma myślenia konkretnego to myślenie metodą prób i błędów, Inny rodzaj myślenia konkretnego to wgląd - jego istotą jest znalezienie elementów wspólnych dla starej i nowej sytuacji:
Myślenie abstrakcyjne:U Homo Sapiens silnie powiązane z mową - stąd przez długie lata odmawiano takiej zdolności zwierzęto Eksperymenty Sary Boysen jako przykład ujawniania zdolności abstrakcyjnego myślenia.
Język to system arbitralnych symboli dźwiękowych, za pomocą których współdziała dana społeczność.