Kwestia ochrony środowiska we współczesnym świecie
W działalnościach na rzecz ochrony środowiska są możliwe 3 strategie:
- zachowanie środowiska w niezmienionym stanie,
- usuwanie ze środowiska substancji toksycznych, odpadów
- planowanie działalności gospodarczej tak, aby jej wpływ na środowisko był jak najmniejszy.
W praktyce stosuje się te trzy strategie razem.
Podejmowane działania na rzecz ochrony środowiska w Polsce są zbyt małe w stosunku do stanu zagrożenia. Konieczne jest stworzenie i egzekwowanie systemu prawnego (kary za zaśmiecanie, dewastację). Podstawą odnowy środowiska musi być świadomość ekologiczna - czyli postawa poszanowania i troski o jego czystość.
Ochrona kompleksowa - ochrona obszarów o ciekawej faunie i florze, o ciekawym krajobrazie. Zakazuje się ruchu turystycznego (tylko wydzielonymi ścieżkami), zakaz uszkadzania roślin, straszenia zwierząt, hałasowania, zakaz budowy zakładów przemysłowych w pobliżu. Te obszary to parki narodowe. Najstarszy na świecie park to Jelowstone Nacionale Park w St. Zjedn. (1872r), w Polsce najstarsze to: Białowieski P.N.1932, inne: świętokrzyski, pieniński, wielkopolski.
Ochrona gruntowa - ochrona gleby, miejsce upraw roślin - to jest podstawowy warunek rozwoju rolnictwa. Buduje się przemysł, domy- bloki na terenach nieurodzajnych, a dobre ziemie pozostawia się dla rolnictwa, upraw, wyżywienia ludzi.
Ekologia - ochrona przyrody prowadząca do zachowania ginących i zagrożonych gatunków zwierząt, roślin, zapobieganie dewastacji przyrody, zanieczyszczenia.
Ochrona środowiska jest to działalność mająca na celu ochronę wszystkich elementów otoczenia przed niekorzystnym wpływem działalności człowieka, jak też zachowanie tych obiektów przyrodniczych, które utrzymały w większym lub mniejszym stopniu swój charakter naturalny. Zadaniem tej działalności jest kształtowanie środowiska życia człowieka współczesnego, tak aby elementy przyrody łączyły się harmonijnie, z wytworami techniki i cywilizacji. Podstawowym warunkiem ochrony i racjonalnego kształtowania środowiska życia współczesnego człowieka jest wykorzystanie zdobyczy wiedzy i rozwijanie specjalnie ukierunkowanych badań naukowych. Ogromne znaczenie mają tu nauki techniczne ( inżynieria środowiska ), a także ekonomiczne ( rachunek ekonomiczny uwzględniający problemy środowiska ). Na tych podstawach muszą być oparte wszelkie akcje i poczynania w skali regionalnej i kontynentalnej, a ze względu na globalny charakter niektórych zagrożeń środowiska także w skali ogólnoświatowej. Powodami takich zagrożeń, może być w znacznej mierze, dynamiczny rozwój gospodarki człowieka i jej ujemne skutki takie jak: zanieczyszczanie wód ściekami przemysłowymi, chemizacja rolnictwa, zanieczyszczanie powietrza pyłami i gazami z zakładów przemysłowych i środków komunikacji, dewastacja powierzchni ziemi przez zwały górnicze i wyrobiska, degradacja gleb przez erozję, zmianę stosunków wodnych i inżynieryjnych, zajmowanie powierzchni leśnej i użytkowanie rolnicze, przez budownictwo miejskie, przemysłowe i komunikacyjne, emisje i opady radioaktywne, zaburzenia w bilansie wodnym.
Ochrona środowiska jest to także właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów i składników przyrody, w szczególności dziko występujących roślin i zwierząt oraz kompleksów przyrodniczych i ekosystemów, a także utrzymywanie otoczenia w czystości, minimalizacja zanieczyszczeń, czy zużywania mediów takich jak woda, energia cieplna itp. Niedokładna ochrona środowiska może doprowadzić do zanieczyszczeń środowiska, czyli zanieczyszczeń biosfery substancjami szkodliwymi, będącymi produktami ubocznymi procesów przemysłowych (śmieci komunalne, odpady poprodukcyjne) i rolniczych (nawozy, środki ochrony roślin) lub substancjami radioaktywnymi i surowcami, które wydobyte z ziemi mogą stanowić zagrożenie dla jakości środowiska (np. ropa naftowa).
Do najczęściej występujących pierwiastków niszczących środowisko zaliczamy:
Dwutlenek siarki (SO2) powstaje głównie w procesie spalania paliw stałych zawierających zwykle domieszki siarki i jej związków. Ma działanie toksyczne, atakuje najczęściej drogi oddechowe i struny głosowe. Po wniknięciu do ściany dróg oddechowych przenika do krwi i dalej do całego organizmu. Kumuluje się w ściankach tchawicy i oskrzelach oraz w wątrobie, śledzionie, mózgu i węzłach chłonnych. Duże stężenie SO2 może prowadzić również do zmian w rogówce oka. Szczególną szkodliwość na zdrowie człowieka przypisuje się jednoczesnemu skażeniu powietrza SO2 i siarczanami, jak też mieszaniną SO2, cząstek stałych i innych substancji powstających przy spalaniu kopalin.
Tlenki azotu (NOx) - główne rodzaje występujących w atmosferze tlenków to tlenek azotu (NO) i dwutlenek azotu (NO2). NO jest gazem bardziej aktywnym i szybko utlenia się do NO2. Tlenek azotu ma działanie toksyczne. Obniża odporność organizmu na infekcje bakteryjne, działa drażniąco na oczy i drogi oddechowe, jest przyczyną zaburzeń w oddychaniu, powoduje choroby alergiczne (m.in. astmę). Tlenki azotu są prekursorami powstających w glebie związków rakotwórczych i mutagennych. W połączeniu z gazowymi węglowodorami tworzą w określonych warunkach atmosferycznych zjawisko smogu fotochemicznego (tzw. letniego). Po utlenieniu w obecności pary wodnej, mają również udział w tworzeniu kwaśnych deszczów i ich niszczącym działaniu.
Pyły powodują podrażnienia naskórka i śluzówki. Najniebezpieczniejsze są pyły najdrobniejsze o wielkości cząstki do 5 ug/m3, które z łatwością przenikają do organizmu wywołując jego zatrucie, zapalenia górnych dróg oddechowych, pylicę, nowotwory płuc, choroby alergiczne i astmę.
Tlenek węgla (CO) powstaje w wyniku niezupełnego spalania węgla. Jest niezwykle groźny, silnie toksyczny. Powoduje cięzkie zatrucia (zaczadzenie). Najbardziej wrażliwy na jego działanie jest mózg. Około 80% zawartego w powietrzu CO jest wiązana z hemoglobiną we krwi, tworząc karboksyhemoglobinę (HbCO), niezdolną do przenoszenia tlenu, co prowadzi do niedotlenienia tkanek. Przy zawartości ok. 20% HbCO we krwi mówimy o tzw. "ostrym zespole mózgowym" charakteryzującym się spadkiem czujności i rozróżniania, sennością, dezorientacją, w końcu może dojść do śpiączki i śmierci. Po długiej ekspozycji w warunkach wysokiego stężenia CO może nastąpić również uszkodzenie mięśnia sercowego.
Ozon (O3) w naturalny sposób powstaje na wysokości 30-50 km. Na wysokości ok.25 km ozon już nie powstaje, jak również nie ulega rozpadowi. Powoli osiadając tworzy maksymalną koncentrację na wysokości ok. 23 km. Ta warstwa atmosfery to stratosfera, w której występuje prawie 90% ozonu. Do dolnych, gęstych warstw atmosfery ozon przenika w niewielkich ilościach, gdzie szybko ulega rozpadowi. Jest to troposfera, której pułap sięga (w zależności od szerokości geograficznej)wysokości 8-17 km, zawierająca około 10% ozonu. W stratosferze ozon stanowi swoistą "tarczę ochronną" chroniącą biosferę Ziemi, w troposferze jest niepożądany, gdyż należy do gazów cieplarnianych. Ozon troposferyczny jest zanieczyszczeniem wtórnym. Powstaje w wyniku reakcji fotochemicznych zachodzących w powietrzu zanieczyszczonym tlenkami azotu, węglowodorami i tlenkiem węgla (są to głównie reakcje transformacji tlenowych związków azotu) pochodzących ze źródeł antropogenicznych, głównie transportu drogowego. Formowaniu ozonu sprzyja wysoka temperatura, duże nasłonecznienie i duża wilgotność powietrza. Przy wyższych stężeniach ozon powoduje podrażnienia oczu, głównie zapalenie spojówek, zmiany w parametrach widzenia, zmiany czynności płuc (szczególnie u dzieci), zwiększoną częstotliwość ataków astmy oraz wzrost zachorowalności na raka skóry.
Substancje które przyczyniają się do tworzenia ozonu przyziemnego w powietrzu:
tlenki azotu, tlenek węgla, etan, etylen, acetylen, propan, propylen, butan, i-butan, 1-buten, trans-2-buten, cis-2-buten, 1,3-butadien, pentan, i-pentan, 1-penten, 2-penten, izopren, heksan, i-heksan, heptan, oktan, i-oktan, benzen, toluen, etylobenzen, m+p-ksylen, o-ksylen, 1,2,4-trimetylobenzen, 1,2,3-trimetylobenzen, 1,3,5-trimetylobenzen, formaldehyd, węglowodory inne niż metan ogółem
Amoniak (NH3) jest gazem o charakterystycznym, gryzącym zapachu. Substancja szkodliwa, działa silnie drażniąco na błony śluzowe dróg oddechowych, oczu i na skórę. Wywołuje przykre uczucie pieczenia w gardle, kaszel, ślinotok, nudności, łzawienie bóle głowy. Przy dużych dawkach mogą powstać owrzodzenia prowadzące do przebicia, po czym następuje cięzkie uszkodzenie oka, mogące doprowadzić do utraty wzroku. U osób, które przeżyły zatrucie amoniakiem powstają z reguły nieodwracalne zmiany w płucach i drogach oddechowych. Częste przebywaniw w atmosferze zawierającej amoniak może doprowadzić do przewlekłych nieżytów dróg oddechowych oraz zaburzeń w trawieniu i przemianie materii.
Benzen jest substancją działającą na organizm ludzki silnie toksyczne. Pary tej substancji powodują podrażnienie błon śluzowych i oczu, a w większych stężeniach również skóry. Główne objawy zatrucia są z działaniem na układ nerwowy. Następstwem zatrucia są:znużenie, bóle i zawroty głowy, oszołomienie, z pewną euforią przypominającą odurzenie alkoholowe, zupełna utrata sił i duszności, a w cięzkich wypadkach utrata przytomności.
Aby zapobiec zanieczyszczeniom ludzie zakładają fundacje i jak najbardziej próbują ochronić otaczającą ich przyrodę. Szkoły pomagają środowisku biorąc udział w akcjach takich jak „Sprzątanie świata”. Każdy człowiek powinien zapobiegać niszczeniu się natury, ponieważ od tego zależy nie tylko nie tylko przyszłość roślin i zwierząt, ale także nasza.
Z pewnością działalność człowieka niesie wielkie zagrożenie wobec środowiska i zagrożonych gatunków roślin jak i zwierząt. W ciągu ostatnich 400 lat znacznie wzrosło niebezpieczeństwo wymierania przez człowieka i zanieczyszczenia. Było to też spowodowane przyrostem populacji ludzkiej. Jeśli wysiłki dążące do zmniejszenia tempa przyrostu nie powiodą się, to pod koniec XXI wieku ludzkość będzie liczyła około 15 miliardów! Głód ludzi zmusi ich do niszczenia naturalnych środowisk zwierząt. Może to oznaczać ciężkie czasy dla parków narodowych, czy rezerwatów.
W ciągu ostatniego trzydziestolecia ludzie doprowadzili Ziemię na krawędź katastrofy. W lodówkach znajdują się freony, które powiększają dziurę ozonową, a to z kolei może doprowadzić do zmian klimatycznych czy zmiany struktury genów u zwierząt. Bardzo niebezpieczne, jeśli nie najniebezpieczniejsze, dla naszej planety są elektrociepłownie czy huty metali. Przez to zanieczyszczamy środowisko szkodliwymi pierwiastkami, a to z kolei prowadzi do zmian metabolicznych roślin. Stąd pokarm w tej postaci trafia do zwierząt, a to do ludzi.
Tak zwane kwaśne deszcze powodują niszczenie i fauny, i flory. Jeszcze jedną straszliwą katastrofą jest zagłada lasów tropikalnych, które są siedliskami wielu gatunków zagrożonych wyginięciem zwierząt. Wiadomo też, że lasy te mają wpływ na globalny klimat. Stopniowo wyrąbując te lasy przyczyniamy się do zmian prądów morskich, rozkładu opadów atmosferycznych, a to już droga do zmiany ziemskiego klimatu. Ludzie wypalając lasy zabijają niewinne zwierzęta. Dobrym przykładem mogą być Łąki Nowohuckie, gdzie niemal, co roku dochodzi do podpaleń. A tam schronienie mają gatunki np.: ptaków.
Ludzie nie zdają sobie sprawy z tego, że bezpowrotnie wyginą tysiące zwierząt. Niektórzy sądzą nawet, że nie zdąży się nawet nadać im nazw naukowych.
2