Mgr Michał Wojenka Bochnia, 21. stycznia 2008 roku.
Instytut Archeologii UJ
Ul. Gołębia 11
31-007 Kraków
ĆWICZENIA Z ARCHEOLOGII ŚREDNIOWIECZA - KONSPEKT ZAJĘĆ
(II rok, studia dzienne i wieczorowe)
Początki kultury wczesnosłowiańskiej w świetle źródeł archeologicznych.
Pojawienie się etnosu słowiańskiego na arenie dziejowej Europy, archeologiczne wyznaczniki kultury słowiańskiej w najwcześniejszym stadium jej rozwoju, budownictwo półziemiankowe, ceramika w typie praskim i „sukowskim”. Omówienie kultury kijowskiej, praskiej, kołoczyńskiej, pieńkowskiej i kultury bancerowszczyna-tuszemlja. Obrządek pogrzebowy wczesnych ugrupowań słowiańskich. Zagadnienie najwcześniejszych grodów na terenie Słowiańszczyzny.
Okres plemienny na ziemiach polskich w świetle źródeł archeologicznych.
Początki okresu plemiennego na ziemiach polskich. Nowe formy osadnictwa - budownictwo grodowe. Charakterystyka obrządku pogrzebowego w świetle źródeł archeologicznych i pisanych. „Geograf bawarski” i jego znaczenie dla rekonstrukcji układu plemiennego na ziemiach polskich w okresie plemiennym. Zagadnienie „obiektów wannowatych”. Początki obtaczania ceramiki naczyniowej.
Kraków przedlokacyjny - charakterystyka osadnictwa.
Osadnictwo na terenie Krakowa we wczesnym średniowieczu. Architektura romańska i przedromańska. Wawel i Okół.
Wczesnośredniowieczna ceramika naczyniowa na ziemiach polskich.
Charakterystyka garncarstwa na ziemiach polskich w okresie wczesnego średniowiecza. Ceramika praska, sukowska, ceramika obtaczana fazy plemiennej, ceramika okresu wczesnopaństwowego. Zajęcia bazować będą na autentycznych fragmentach ceramiki z okresu wczesnosłowiańskiego i wczesnopaństwowego.
Wczesnośredniowieczne elementy uzbrojenia na ziemiach polskich.
Uzbrojenie okresu wczesnego średniowiecza. Miecz, hełm, włócznia / oszczep, topory bojowe, broń miotana, oporządzenie jeździeckie.
Kultura awarska w świetle źródeł archeologicznych.
Zarys kultury awarskiej (VI- pocz. IX wieku) na terenie dawnego Kaganatu. Zabytki awarskie z terenu Polski.
Kultura staromadziarska w świetle źródeł archeologicznych.
Zarys kultury staromadziarskiej we wczesnym średniowieczu. Zabytki staromadziarskie na terenie Polski, cmentarzysko staromadziarskie w Przemyślu-Zasaniu.
Kultura fińska we wczesnym średniowieczu w świetle źródeł archeologicznych.
Zarys kultury materialnej Finów doby wczesnego średniowiecza. Kultura kurhanów wydłużonych, kultura sopek, kultura z grobami grodzonymi typu „tarand”. Infiltracja skandynawska i słowiańska środowisk fińskich.
Kultura wczesnośredniowiecznej Skandynawii w świetle źródeł archeologicznych.
Zarys kultury wczesnośredniowiecznej Skandynawii, kultura okresu Vendel, kultura „wikińska”, style zdobnicze wczesnośredniowiecznej Skandynawii i ich wpływ na chronologię. Infiltracja ziem polskich przez ugrupowania skandynawskie (problem Pomorza).
Kultura bałtyjska we wczesnym średniowieczu w świetle źródeł archeologicznych.
Zarys kultury pruskiej i jaćwieskiej w dobie wczesnego średniowiecza. Problem pogranicza słowiańsko-bałtyjskiego. Charakterystyk osadnictwa społeczności bałtyjskich. Grody i osady otwarte, lauksy, charakterystyka obrządku pogrzebowego. Kultury bałtyjskie w okresie formowania się państwa krzyżackiego.
Kultura wielkomorawska w świetle źródeł archeologicznych.
Zarys kultury wielkomorawskiej. Budownictwo grodowe, architektura sakralna. Misja cyrylo-metodejska. Cmentarzyska szkieletowe. Problem domniemanej ekspansji Wielkich Moraw na teren Dolnego Śląska. Zabytki wielkomorawskie na ziemiach polskich.
Podstawowa literatura.
K. Godłowski, Pierwotne siedziby Słowian, Kraków 2000.
P. Kaczanowski, M. Parczewski (red.), Archeologia o początkach Słowian, Kraków 2005.
Z. Kurnatowska, Słowiańszczyzna Południowa, Wrocław 1977.
L. Leciejewicz, Słowianie Zachodni, Wrocław 1989.
Ł. Okulicz-Kozaryn, Życie codzienne Prusów i Jaćwięgów w wiekach średnich (IX-XIII w.), Warszawa 1983.
Ł. Okulicz-Kozaryn, Dzieje Prusów, Wrocław 1997.
M. Parczewski, Najstarsza faza kultury wczesnosłowiańskiej w Polsce, Kraków 1988.
J. Poleski, Podstawy i metody datowania okresu wczesnośredniowiecznego w Małopolsce, Kraków 1992.
W. Szymański, Słowiańszczyzna Wschodnia, Wrocław 1973.
W. Szymański, E. Dąbrowska, Awarzy. Węgrzy, Wrocław 1979.