SZWECJA

Polityka socjalna Szwecji opiera się na założeniu, że wszyscy obywatele niezależnie od pochodzenia i stanu majątkowego powinni mieć równy dostęp do edukacji, służby zdrowia, dóbr kultury itd. Szwecja przeznacza poprzez budżet na cele socjalne 27% swojego PKB, jeden z najwyższych na świecie poziomów. W Szwecji 6,5% ludności oraz 3% dzieci żyje poniżej granicy ubóstwa. Szwecja zajmuje 6. miejsce na świecie pod względem HDI, wskaźnika rozwoju społecznego Szwecja jest monarchią konstytucyjną. Konstytucja nie jest jednolitym aktem prawnym, ponieważ w jej skład wchodzą oddzielne dokumenty:

• "Akt o formie rządów" z 1974 r.

• "Ustawa o wolności prasy" z 1948 r.

• "Akt o sukcesji tronu" z 1810 r.

• "Podstawowe Prawo Swobody Wyrazu" z 1991 r.

Welfare state to termin tłumaczony na język polski jako „państwo dobrobytu”, „państwo opiekuńcze” czy też „państwo pomyślności”. Według jednej z definicji „państwo dobrobytu” jest to państwo charakteryzujące się następującym kierunkiem działalności socjalnej, do której zalicza się opiekę nad zdrowiem obywateli, ubezpieczenia społeczne, pomoc dla matek, dodatki rodzinne, renty starcze itp.,

Kraj ten cechuje również pewna specyfika problemów politycznych, gospodarczych i społecznych. Właśnie ono zadecydowało, że Szwecja aż do XVII w. była kompletnie izolowana od reszty Europy.

Oficjalna definicja bezpieczeństwa socjalnego w Szwecji dzieli to pojęcie na trzy części:

• bezpieczeństwo ekonomiczne - oznaczające pewność zatrudnienia i zabezpieczenia w przypadku utraty dochodu z powodu choroby, wypadku przy pracy, bezrobocia i starości.

• bezpieczeństwo w znaczeniu fizycznym - jest to możliwość uzyskania pomocy w przypadku wystąpienia choroby lub starości i pomoc w zaspokojeniu innych potrzeb; zalicza się tu także zabezpieczenie od ryzyka w pracy i komunikacji oraz bezpieczeństwo w środowisku zamieszkania i w miejscu publicznym.

• bezpieczeństwo w znaczeniu socjalno-psychologicznym - chodzi tutaj o zasadę nie ingerowania w życie prywatne jednostki, o możliwość uzyskania pomocy od społeczeństwa bez konieczności podawania zbyt dużej ilości informacji o sobie.

Zabezpieczenie społeczne - świadczenia

1. zdrowie - Charakterystyczne dla Szwecji jest finansowanie służby zdrowia i emerytur z podatków, a nie dodatkowych ubezpieczeń społecznych. Państwo jest monopolistą w zaopatrywaniu swych obywateli w usługi zdrowotne, w tym też jeżeli chodzi o dystrybucję leków.

Zasiłek chorobowy jest wsparciem finansowym udzielanym w czasie choroby. Pełna kwota zasiłku może wynosić 80% zarobku, jednak maksymalnie 580 koron dziennie(290zł).

Zasiłek chorobowy może być również otrzymywany w związku z rehabilitacją, która ma na celu zapobieżenie rozwojowi choroby lub skrócenie jej okresu. Przez pierwsze 14 dni świadczenie jest opłacane przez pracodawcę, a jeżeli choroba nie ustaje -jest ono pobierane od biura ubezpieczeń społecznych. Zasiłek ten jest wypłacany od drugiego dnia choroby, gdyż pierwszy dzień jest okresem oczekiwania na określenie rodzaju i charakteru choroby.

Po upływie tego czasu wystawiane jest specjalne zaświadczenie, które w ciągu 7 dni ma być dostarczone do Narodowego Biura Ubezpieczeń Społecznych. Zasiłek może być pobierany przez nieograniczoną liczbę dni, jednak gdy Biuro Ubezpieczeń Społecznych oceni, że choroba będzie trwała jeszcze przynajmniej przez okres jednego roku, rozważa się przejście na okresową lub trwałą rentę dla niepełnosprawnych.

Stała i okresowa renta inwalidzka

Przysługuje osobom w wieku 16-64 lat, których zdolność do pracy została ograniczona przynajmniej w 25%. Renta jest wypłacana w formie emerytury (podstawowej i dochodowej) i jest uzależniona od tego, czy osoba pobierająca rentę jest samotna, czy też ma małżonka (wówczas pobiera niższe świadczenie).

Renta inwalidzka przysługuje osobom, które stały się niepełnosprawne w okresie od 16 do 65 roku życia. Może ona być także otrzymywana jako dodatek do emerytury podstawowej. Mogą się o nią ubiegać osoby potrzebujące pomocy w pracy lub w domu oraz jeżeli osoby ponoszące olbrzymie dodatkowe koszty niepełnosprawności. W przypadku tego świadczenia mamy do czynienia z trzema poziomami rekompensaty - 36%, 53% i 69% podstawowej kwoty w skali roku. Są one uzależnione od stopnia wymaganej pomocy. W każdym przypadku uprawnione są do tego świadczenia osoby niesłyszące i niewidome.

Pomoc społeczna, która jest mocno zintegrowana z systemem opieki zdrowotnej, zajmuje ważne miejsce w realizowanej przez szwedzki rząd polityce dobrobytu. W zakres jej działań wchodzą 2 główne obszary:

• pomoc indywidualna i rodzinna

• opieka nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi, w tym opieka pielęgniarska.

Opieka indywidualna i rodzinna ma na celu ochronę, wspieranie oraz pomoc osobom podatnym na niebezpieczeństwa socjalne takie jak: zagrożenie dla rodziny utratą środków do życia czy różnego rodzaju uzależnienia. Pomoc udzielana jest głównie poprzez przyznawanie i wypłacanie zasiłków, a także poprzez rozwinięte poradnictwo psychologiczne i prawne.

Szwedzka polityka rodzinna jest zdecydowanie prorodzinna, a składa się z trzech zasadniczych elementów:

• ekonomiczna pomoc dla rodzin z dziećmi,

• system dotowanej opieki nad dziećmi

• system świadczeń rodzicielskich

Jej podstawowym celem jest zapewnienie bezpieczeństwa finansowego rodzin oraz zrównanie standardów gospodarstw domowych małżeństw bezdzietnych, jak i tych posiadających dzieci. Ważne jest też wspieranie rodziców w trudach wychowywania potomstwa i dzielenia przez nich obowiązków między pracę zawodową a pracę w domu.

Ubezpieczenia rodzicielskie przybierają w Szwecji różne formy:

Świadczenie dla kobiet w ciąży jest zbliżone w swojej formie do świadczenia z tytułu choroby i wypłacane jest maksymalnie przez 50 dni w ciągu ostatnich 2 miesięcy ciąży. Z tego zasiłku korzysta około 25% ciężarnych, wykorzystując średnio 40 dni.

Ojcowskie świadczenie z tytułu urodzenia dziecka. Przysługuje ono także w przypadku adopcji dziecka. Jego celem jest umożliwienie pogodzenia obowiązków rodzicielskich i pracy. Jest ono odpłatne, na zasadach zasiłku chorobowego. Na jego podstawie przysługuje zwolnienie z pracy w wymiarze maksimum 10 dni w ciągu 60 dni od pojawienia się dziecka.

Świadczenie rodzicielskie związane z urodzeniem/adopcją dziecka przysługuje w wymiarze 360 lub 450 dni. Daje możliwość odpłatnego zwolnienia z pracy na zasadach zasiłku chorobowego i może być wykorzystane do ósmego roku życia dziecka. Każde z rodziców ma prawo do połowy tego okresu, lecz może być on dowolnie podzielony pomiędzy rodziców poza okresem zwanym „miesiącem ojca/matki”, który ma być w całości „odpracowany” przez jednego z rodziców.. Rodzice mogą podzielić te dni jak chcą, ale 60 dni, jest zarezerwowanych specjalnie dla ojca.

Wszyscy rodzice są uprawnieni do otrzymywania podstawowego zasiłku na dziecko, które nie ukończyło 16 roku życia. Poza tym, dla dzieci uczęszczających do szkoły, są przewidziane zasiłki rozszerzone. W przypadku pobierania zasiłków tego rodzaju na troje dzieci lub więcej, rodzice otrzymują uprawnienie do dodatkowego zasiłku na dziecko. Jest to świadczenie nieopodatkowane.

Czasowy zasiłek rodzicielski (wychowawczy) umożliwia rodzicom pozostawanie w domu w celu opiekowania się chorym dzieckiem, które nie ukończyło 12 roku życia. Rodzic może liczyć na 60 dni odpłatnego, na zasadach zasiłku chorobowego, zwolnienia na jedno dziecko w ciągu roku. To prawo może być delegowane z rodzica na innego dorosłego, który zostanie w domu z dzieckiem. Jeżeli dziecko jest niepełnosprawne, to czasowy zasiłek rodzicielski może być pobierany do 21 roku życia dziecka.Matka ma prawo do pobierania zasiłku rodzicielskiego nawet przed urodzeniem dziecka. Jest on wypłacany najwcześniej od sześćdziesiątego dnia poprzedzającego przewidywana datę narodzin dziecka. Obydwoje rodzice mogą otrzymywać zasiłki rodzicielskie jednocześnie, aby móc uczestniczyć w kursach przygotowawczych prenatalnych lub perinatalnych dla rodziców.

Od chwili narodzin dziecka, zasiłki rodzicielskie wypłacane są temu z rodziców, które rezygnuje z pracy zawodowej, aby zająć się dzieckiem. Matka ma jednak zawsze prawo do zasiłków rodzicielskich do dwudziestego dziewiątego dnia po porodzie, nawet jeśli nie opiekuje się dzieckiem. Dla zasiłków rodzicielskich istnieje gwarantowany poziom minimalny, który wynosi obecnie 180 SEK dziennie. Zasiłek rodzicielski jest świadczeniem uzależnionym od zamieszkania.

Świadczenie z tytułu adopcji dziecka z innego kraju Kwota świadczenia wynosi 40.000 SEK na dziecko.

Wnioski o świadczenia należy składać do lokalnego urzędu ubezpieczeń społecznych (Försäkringskassan). Jeżeli jesteś rezydentem innego państwa członkowskiego, skontaktuj się z właściwą instytucją w tym kraju

Wsparcie alimentacyjne zapewnia odpowiedzialność finansową rodzica nie mieszkającego z dzieckiem, za dziecko i rodzica nim opiekującego się. Jeżeli nie otrzymuje się go od rodzica do tego zobligowanego, to zapewnia je biuro ubezpieczeń społecznych. Zdarza się to w przypadku, gdy:

• jedno z rodziców nie żyje, a dziecko nie dostaje renty;

• ojciec nie został ustalony;

• tylko jedno z rodziców zaadoptowało dziecko;

• omówiona z nie zamieszkującym z dzieckiem rodzicem kwota wsparcia alimentacyjnego nie przewyższa 1173 SEK (wówczas nazywa się je dodatkowym zasiłkiem).

Renta dziecięca jest otrzymywana do 17 roku życia dziecka (do 20 roku życia, jeżeli uczęszcza do szkoły). W sytuacji, gdy jedno lub dwoje rodziców dziecka nie żyją, minimalna kwota świadczenia wynosi 763 SEK miesięcznie(370zł). Renta dziecięca jest wyliczana na podstawie emerytury rodziców i stanowi minimum 25% emerytury dochodowej i 30% z emerytury gwarantowanej.

Zasiłek mieszkaniowy jest wypłacany rodzinom (niekoniecznie małżeństwom) i młodym ludziom, którzy nie przekroczyli 28 roku życia. Wyliczany jest na podstawie wysokości dochodów osiąganych przez gospodarstwo domowe, jego rozmiarów oraz wysokości opłat mieszkaniowych. Kryterium dochodowe jest stosowane indywidualnie i jeżeli zarobki roczne wzrosną o 58500 SEK - jego poziom jest obniżany (dla samotnych rodziców dopiero po wzroście o 117000 SEK).

W 1992 r. opieka nad starszymi osobami znalazła się w gestii samorządów, które stały się odpowiedzialne za dostarczanie usług medycznych i pielęgnacyjnych. Zobowiązane są także do wspierania starszych członków społeczeństwa w ich własnych gospodarstwach domowych, jak i do zapewnienia im instytucjonalnej pomocy w formie ośrodków dziennego i stałego pobytu.

Nowe cele polityki społecznej w kwestii opieki nad starszymi osobami obowiązują od 1999 r., a są to:

• zapewnienie poczucia bezpieczeństwa finansowego i poczucia niezależności oraz prawa do traktowania z szacunkiem

• zagwarantowanie pełnego dostępu do opieki socjalnej i zdrowotnej

• zapewnienie możliwości prowadzenia aktywnego trybu życia (wpływ na przebieg życia codziennego) , w tym pełnienia ról w społeczeństwie.

W ostatnich latach obserwuje się dosyć wyraźny wzrost usług przeznaczonych dla starszej części obywateli szwedzkich, co niewątpliwie związane jest ze zmianami zachodzącymi strukturze demograficznej społeczeństwa. Pieniądze przeznaczane na realizowanie powyższych celów już dziś stanowią 56% całego budżetu pomocy społecznej.

Ubezpieczenie od bezrobocia, w przeciwieństwie do sytemu emerytalnego, ma charakter dobrowolny. Powodem, dla którego utrzymano dobrowolność ubezpieczeń od bezrobocia i pozostawienie administrowanie funduszami zakładowymi związkom zawodowym była chęć wzmocnienia poczucia odpowiedzialności pracodawców za pracowników oraz pracowników za siebie i innych.Świadczenia wypłacane są od 300 do 450 dni (dla bezrobotnych w wieku pomiędzy 57 a 64 lata) i zwykle stanowią 80% pobieranej ostatnio pensji.

Ubezpieczenie od wypadków w miejscu pracy wypłacane jest pracownikom tylko w przypadku trwałej utraty zdolności do pracy i zarobkowania. Na początku osoba objęta świadczeniem otrzymuje zasiłek chorobowy, a dopiero po jego wyczerpaniu - świadczenie od wypadku przy pracy, które stanowi odpowiednik (100%) płacy osiąganej i jest wypłacane do wysokości 7,5 sumy podstawowej w skali roku. Świadczenie to jest także uznawane przy chorobie spowodowanej ujemnym wpływem warunków pracy.

Szwedzki system emerytalny.

Emerytura dochodowa czyli emerytura skorelowana z zarobkami uzyskanymi w ciągu całego okresu aktywności zawodowej. Ponieważ nie ma ustalonego wieku emerytalnego dla emerytury publicznej, należy wystąpić z wnioskiem do Regionalnego Urzędu Ubezpieczeń Społecznych, aby ją otrzymać. Przysługuje każdemu kto przez przynajmniej 40 lat pracował i mieszkał w Szwecji, a wypłacana jest po 65 roku życia. Maksymalna emerytura gwarantowana wynosi 6112 SEK (3051zł) miesięcznie dla emerytów żonatych/zamężnych oraz 6850 SEK(3425 zł) dla niepozostających w związku małżeńskim.

Dużą zaletą nowego sytemu jest elastyczny wiek emerytalny czyli możliwość wyboru przez świadczeniobiorcę okresu, od którego zacznie pobierać świadczenie. Emeryturę dochodową można otrzymywać wraz z osiągnięciem 61 roku życia, a gwarantowaną w 65.

Edukacja

Tak jak w poprzednio omówionych państwach w Szwecji istnieje powszechny obowiązek nauki. Przez wiele lat w Szwecji istniały tylko szkoły państwowe. Na początku lat dziewięćdziesiątych prawicowy rząd, który rządził jedną kadencję, pozwolił na istnienie szkół prywatnych przy jednoczesnym finansowaniu tych szkół przez państwo. Uniwersytety w Szwecji są wyłącznie państwowe i studia na nich są bezpłatne. Dodatkowo, wszyscy studenci niezależnie od dochodów rodziców od pierwszego roku dostają stypendium

---