PARAZYTOLOGIA Wykład 21 30.11.2004.

Pasożytnicze stawonogi (Arthropoda) i wywoływane przez nie choroby zwierząt

Gromady:

Skorupiaki (Crustacea)-pasożyty zewnętrzne ryb

Pajęczaki (Arachnoidea)

Roztocze (Acarina)-pasożyty zewnętrzne gadów, ptaków i ssaków

OWADY- (Insecta) pasożyty zewn. Gadów, ptaków i ssaków (wtórna utrata skrzydeł u wszy, pcheł, wszołów i pluskiew)

GROMADA: Owady (Insecta)

Rząd: Wszy (Anoplura) - wyłącznie pasożyty

Wszoły (Mallophaga)- wyłącznie pasożyty

Pchły (Siphonaptera)- pasożytuje dorosły owad

Dwuskrzydłe (Diptera): meszki (Simulidae) pasożytują dorosłe

komary (Culicidae, Anophelidae) pasożytują dorosłe

gzy (Oestridae, Gasterophilidae) pasożytują larwy

muchy (Muscidae) pasożytują larwy

Pluskwiaki (Heteroptera)

Pluskwa domowa- Cimex lectularius

Ametabola (brak przeobrażenia, brak poczwarki)

Holometabola (metamorfoza pełna)

WSZY I WSZOŁY

Anoplura- krwiopijne= wszy właściwe

Mallophaga- wszoły (żywią się nabłonkiem, sierścią, piórami, jedynie niektóre gatunki są krwiopijne)

WSZAWICA ŚWIŃ - Hematopinus suis

- z jaj po 8-18 dniach wylęgają się nimfy, które po 3 linieniach (ok.18dni) osiągają dojrzałość

- samiec 3,5-4,5 mm, samica4-6mm (największeze wszystkich), szarobrunatne. Zarażenie przez kontakt, szczególnie jesień/zima.

Objawy kliniczne:

- częste ukłucia oraz ich wędrówki powodują silny świąd

- wskutek ukłuć dostaje się ślina-ma charakter drażniący, podobnie jak odchody. Dochodzi do ciągłego drapania się, ocierania o napotkane przedmioty, dochodzi do uszkodzeń skóry i wyprysków

- ubytki skóry w okolicy uszu, na łopatkach, ubytki szczeciny, zrogowacenie naskórka, rany i strupy

Wykazuje duża swoistość żywicielską, nie rozwija się nawet u dzików ( tu H. apri)

- liczne inwazje u młodych świń mogą wywołać niedokrwistość, zahamowanie wzrostu i charłactwo

- niepokojone zwierzęta mniej przyjmują paszy co wpływa ujemnie na ich rozwój i stan ogólny

Wszy przenoszą Eperythrozoon suis, riketsje wywołującą silną anemię i żółtaczkę oraz wirusa ospy świńskiej.

Profilaktyka i zwalczanie:

- przed wprowadzeniem nowych zwierząt do chlewni trzeba je dobrze obejrzeć (uszy) i zbadać

Leczenie:

Ivomec, Baymec, Dectomax, Iverminal, Iwermektyna, Pularyl 0,5-2%, Tactic. Po upływie 2 tygodni powtórzyć celem zwalczenia pasożytów, które w tym czasie wylęgną się z jaj

- opryskiwanie ścian, podłóg, generalnie całych pomieszczeń

WSZAWICA BYDŁA

HAEMATOPINUS EURYSTERNUS- najczęstsza, samiec 3,5-5mm, samica 2,5-3,5mm

LINOGNATHUS VITULI- 2,5mm niebieskoczarna

SOLENOPTES CAPILLATUS- 1,2mm, brązowa głowa

- lokalizacja: kark, grzbiet, nasada ogona. Przy dużych inwazjach całe ciało

- zarażenie: przez kontakt bezpośredni, wilgoć, brak światła (nasilenie jesień/zima)

Objawy: intensywna inwazja wywołuje niepokój, świąd (drażniące działanie śliny), ocieranie, urazy mechaniczne, zapalenie skóry, wyłysienia z obecnością strupów

Przy ciężkich inwazjach (cielęta) anemia, zmniejszenie przyrostów ciała, spadekprodukcji mleka, rzadko zejście śmiertelne.

Diagnostyka:

- badanie włosa i zeskrobiny na granicy wyłysień

- jaja można znaleźć na bokach szyi i okolicy uszu

Leczenie

- opryski, zmywanie środkami pasożytobójczymi (Biocyd)

WSZOŁOWICE PRZEŻUWACZY

- wszoły: głowa zawsze szersza od tułowia, brak skrzydeł.

- Wszoły bydła żywią się złuszczonym naskórkiem

Cykl: jajo wszoła przyczepione do włosa-po 10 dniach wykluwa się larwa- 3 stadia larwalne podobne do imago. Rozwój do postaci dojrzałej trwa 21 dni.

BOVICOLA (Damalinia) BOVIS, BOVICOLA CAPRAE

- małe przeżuwacze : owca i koza

Rozwój prosty:

- jajo-5-8 dni-larwy (L2,L3)- 2-5 tyg- samce i samice

Zarażenie: kontakt bezpośredni, narzędzia do strzyżenia, ciemność i wilgoć sprzyja. Poza żywicielem wszoły żyją do 2 tyg.

Lokalizacja: tam gdzie mało wełny (głowa, brzuch)

Obraz kliniczny:

- duże inwazje: niepokój, świąd skóry, ocieranie- urazy, stany zapalne skóry- zgrubienia lokalne i wyłysienia. U owiec wyskubywanie i wypadanie wełny, wychudzenie.

Linognathus pedalis- wesz owcza

WSZAWICE I WSZOŁOWICE KONI

Drogi zarażenia:

- kontakt bezpośredni i przybory do pielęgnacji. niektóre konie są szczególnie wrażliwe na inwazje wszy i są nosicielami.

- nowonabyte konie muszą być dokładnie sprawdzone i odwszone przed wprowadzeniem do stajni, podobnie szczotki,uprzęż, siodła, deski (mogą zawierać włosy z gnidami)

- duże zawszenia są częstsze zimą i wczesną wiosną kiedy konie mają dłuższy włos chroniący wszy przed zimnem i przed zlizywaniem przez żywiciela

- konie źle żywione mogą pod wpływem wszawicy stracić formę, konie niedożywione są bardziej wrażliwe na inwazję. Wszoły są mniej szkodliwe.

HAEMATOPINUS ASINI

WSZOŁY KONI

TRICHODECTES PILOSUS

WERNECKIELLA EQUI

- cykle życiowe podobne

gnidy rozwijają się w 5-14 dni i pojawiają się nimfy, które po 2-3 tyg osiągają dojrzałość płciową. Po kopulacji samica składa 50-100 jajw ciągu życia (4-5tyg)

Lokazlizacja:

- wszy i wszoły mogą wyst. na całym ciele ale ponieważ żywiciele sami usuwają owady są przede wszystkim widoczne na głowie, szyi i ogonie.

Małe inwazje łatwo przeoczyć a duże inwazje na ciele powodują poddenerwowanie, drapanie, ocieranie, gryzienie.

Nasilenie inwazji w okresie zimowym.

WERNECKIELLA EQUI

- czułki z 3 członów

- samiec 1,6mm, samica1,8-2mm

WSZAWICE MIĘSOŻERNYCH

LINOGNOTHOSUS SETOSUS

- psy, samiec 1,5mm, samica 1,6mm

- głównie na przodzie ciała (szyja, klatka piersiowa)

Objawy:

- zmiany zapalne skóry, powikłania wtórne, infekcje bakteryjne, osłabienie apetytu,niedokrwistość

TRICHODECTES CANIS

- samiec 1,7mm, samica 1,9mm ( ż. pośredni D. caninum)

FELICOLA SUBROSTRATA

- samiec 1-1,2mm, samica 1,2-1,4mm

- głowa, szyja, brzuch i boki (u szczeniąt grzbiet)

Zarażeni przez kontakt bezpośredni, przedmioty do pielęgnacji

Objawy:

- szybkie poruszanie się wszołów drażni- świąd, drapanie się, ogryzanie- stany zapalne skóry, strupy, lokalne wyłysienia.

CZŁOWIEK

- tylko wszy

Wesz głowowa- PEDICULUS CAPITIS ( przeżywają tylko na głowie)

PEDICULUS HUMANUS HUMANUS- wesz odzieżowa (jaja składa na ubraniu)

PHTHIRUS PUBIS- wesz łonowa

PTAKI

MENOPON GALLINAE (wszoł)

- kury, kaczki, gołębie- całe ciało

CUCLOTOGASTER HETEROGRAPHUS (piórojad)

- kury

- lok.: pióra skrzydeł

narządy gębowe: gryzące

jajo- 5-8dni- larwy 3-5tyg. Samica za życia (2,5m-ca) składa 100000 jaj.

EOMENACAUTHUS STRAMINEUS (5mm)

- piórojad, indyki, kury

- lok.: piersi, uda (nadgryza nasady piór)

Jaja mają charakterystyczne wyrostki na przedniej częściskorupki i operculum. Są przylepione do piór. Po 8-18 dniach wylęga się larwa.

Masy jaj są przylepione u podstawy piór. Dorosłe i nimfy lokalizują się na piórach i powierzchni skóry. Żywią się piórami i nasórkiem.

Rząd: Heteroptera

Rodzina: Cimicidae

CIMEX LECTULARIUS

- pluskwa posiada narządy gębowe typu kłującossącego.

- 4-5mm długości i około 3mm szerokości

- kolor czerwonobrązowy

- ciało silnie spłaszczone grzbietobrzusznie, zwężające się ku przodowi

- pasożytują dorosłe

Na brzusznej stronie ciała u nasady 3 pary nóg są gruczoły wydzielające substancje o charakterystycznej, niemiłej woni. Wyst. kosmopolitycznie.

Samica składa jaj w marcu, maju i czerwcu. W ciągu jednego sezonu pluskwa składa 250-500 jaj. Larwy wylęgają się po około 10 dniach. Rozwój ich trwa kilka tyg. w tym okresielinieją 5 razy.

Najczęściej samica składa jaj w szparach w podłodze, mebli etc.

Pluskwy pobierają krew żywiciela (człowieka) co kilka dni, głównie nocą.

Są bardzo odporne na niekorzystne warunki bytowania jak niska temperatura i brak pożywienia, bez których może przeżyć kilkanaście miesięcy.

INWAZJE PCHEŁ

- pobierają więcej krwi niż potrzebują, mają przekształcone jelita które zagęszczają krew- jest obecna na odchodach.

PCHLICE ZWIERZĄT

Typ: Arthropoda

Gromada: Insecta

Rząd: Siphonapterida

Rodzina: Pulicidae

Rodzaje: Pulex (P. irritans)

Spilopsyllus ( S. cuniculi)

Archeopsyllus (A. erinacei)

Ctenocephalides (C. felis, C. canis)

Rodzina: Ceratophyllidae

Rodzaj: C. Gallinae, C. columbae

Wielkość od 2-8mm

TUNGA PENETRANS

- samica stale przebywa na żywicielu, powiększa objętość ciała ok 100x, wywołuje obrzęk tkanki żywiciela, bujanie tkanek, martwice

Pchły- znaczenie ekonomiczne, pchlice mięsożernych i drobiu, koszt środków insektobójczych i leków antyalergicznych. Znaczenie medyczne ma T. penetrans i Pulex irritans. Larwy pcheł żywią się odchodami pcheł dorosłych. Samce i samice pcheł są krwiopijne, dorosłe P. irritans żyją ok. 1 roku. Poczwarka rozwija się w kokonie często inkrustowanym piaskiem. Larwa p.irritans 4-10mm.

CTENOCEPHALIDES FELIS

- stadium dorosłe żyje 133 dni.

- larwa L1, 1-2mm po 2 linieniach rozwija się L3 (4-5mm)

- grzebień na głowie: 7-9 kolców, oczy obecne

- cykl pchły kociej 21-35 dni

Patogeneza i biologia

- samica pchły konsumuje14ul krwi na dobę. Silne inwazje pcheł powodują niedokrwistość z niedoborem żelaza, zwłaszcza u szczeniąt i kociąt ( a także koźląt,jagniąt,prosiąt)

- samice pobierają 15x więcej krwi niż samce. 220 samic wypija w ciągu doby 10% krwi kocięcia o masie 450g

- co 40 pchła jest żywicielem D. caninum

- samica pchły składa 11-46 jaj/dzień, w ciągu życia 300-500 jaj

- larwy wylęgają się 1-10 dni po złożeniu jaj (zależnie od temp. i wilgotności). Larwa L1 wykluwa się przy pomocy zęba jajowego.

- stadia larwalne L1-L3 żywią się odchodami dorosłych pcheł, te odchody to lekko nadtrawiona i odwodniona krew żywiciela

- L3 żerują 5-12 dni

- L3 po osiągnięciu stadium dojrzałości zaprzestaje odżywiania, opróżnia p. pokarmowy i zaczyna wytwarzać kokon

- samce i samice produkują odchody o odmiennym (charakterystycznym dla płci) kształcie- taka ciekawostka!!!

- pierwsze jaja składane są w 24-36 h po pierwszej konsumpcji krwi

- jaja są strząsane na legowisko gdzie są przemieszane z odchodami pcheł

- optymalne warunki do rozwoju jaj: wilgotność>50%,temp. 25 C

Poczwarki:

- wewnątrz kokonu 3 posatcie:

prepoczwarka ( w kształcie litery U), poczwarka, stadium przeddorosłe

- stadium najbardziej odporne na warunki środowiska

- w mało sprzyjających warunkach może nawet przetrwać 6 m-cy.

Dorosłe owady:

- samice opuszczają kokon 1,6 dnia wcześniej niż samce

- sygnały do opuszczenia kokonu: ucisk, ciepło ciała przyszłego żywiciela.

Od momentu rozpoczęcia żerowania samice pcheł muszą regularnie pobierać krew!

ALERGICZNE PCHLE ZAPALENIE SKÓRY- (APZS)

- ślina pcheł zawiera hapteny, które łączą się z białkami skóry żywiciela (mogą to być kolageny) tworząc pełne alergeny

- alergenów pcheł wykryto już wiele zaś uczulone zwierzęta (psy) produkują IgE swoiste dla tychże alergenów.

- psy z APZS rozpoznają w ekstrakcie somatycznym dorosłych pcheł komponenty o cząst. 25, 40 i 58 kDa (po co ja piszę te pierdoły???)

- w surowicach niektórych psów wykryto Ab reagującejeszcze dodatkowo z 13 innymi polipeptydami.

Pchły są najczęstszym pasożytem skóry mięsożernych 50% pacjentów dermatologicznych i 35% wszystkich zgłoszeń to APZS psów i kotów.

Lokazlizacja:

Pies: nasada ogona i okolice

Koty: okolica szyi, stawu biodrowego

Pchły przenoszą:

1. larwy tasiemców t.j D. caninum, Hymenolepis nana, H. diminuta, H. citelli, H. microstoma)

2.mikrofilarie: Dipetalonemareconditum

3.wirusy i bakterie: Rickettsia typhi, Yersinia pestis, Brucella abortus, B. melitensis, wirus leukopeni

LECZENIE:

- pyretroidy (permetryna)

- karbaminiany (karbaryl)

- zw. P-org. ( dichlorfos, cythioat, fenthion, kumafos,diazinon)

- formamidyny (amitraz) NIE U KONI!!!

- regulatory wzrostu (lufenuron)

- fenylopirazole (fipronil)

1

---