Skrypt UOOP

Na podstawie:

UOOP repetytorium cześć szczegółowa Bodio, Borkowski, Demendecki

UOOP pod redakcja Szmulik, Żmigrodzki wyd. UMCS 2005

oraz Skrypt ze strony UMCS.net.pl

1/ 2 Pojęcie ochrony prawnej, jej rodzaje i przedmiot

Ochrona prawna oznacza za pomocą prawa prawa, określonych dóbr i wartości niezbędnych do prawidłowego rozwoju jednostki, grup społecznych oraz całego społeczeństwa. Polega głownie na realizacji norm prawnych prze ich stosowaniu polegające na orzekaniu skutków prawnych określonych sytuacji faktycznych, na wykonywaniu takich orzeczeń na kontroli przestrzegania prawa oraz na pomocy prawnej.

Ze względu na cele i funkcje, czyli efekt, jaki ma wywołać ochronę prawną dzielimy na:

represję i prewencję.

Represja polega na przywróceniu stanu sprzed naruszenia. Jest działalnością następczą utożsamianą z sankcją lub będącą jej synonimem.

Prewencja natomiast polegająca na zapobieganiu naruszenia prawa jest działalnością o charakterze uprzednim reagująca na groźbę naruszenia. Prewencja może mieć charakter ogólny, dotyczący wszystkich adresatów lub indywidualny do określonego podmiotu. Zakresowo prewencja jest znaczeniem węższym i mieści się w represji, ponieważ działalność represyjna jest również prewencją.

Ze względu na kryterium treści ochronę prawną dzielimy na:

• Działalność rozstrzygającą

• Pojednawczą

• Kontrolę przestrzegania prawa - kontrolę legalności

• Pomoc prawną

Działalność rozstrzygająca

Jeden ze sposobów ochrony prawnej ze względu na treść polegająca na wydawaniu decyzji wiążącej inaczej stanowczej, co do sposobu rozstrzygnięcia sytuacji konfliktowej za pomocą środków w prawie. Polega na wiążącym rozwiązaniu sytuacji istniejącego sporu przy użyciu środków dostępnych w prawie. Sytuacja konfliktowa może dotyczyć, prawa, jego istnienia bądź nie istnienia, treści, zakresu. Skutkiem rozstrzygnięcia sporu jest wiążąca decyzja, narzucona na strony sporu, od której nie przysługuje uchylenie się. Podmiotem rozstrzygającym spór jest jedna ze stron konfliktu np. reklamacja. Ideałem jest rozstrzygnięcie sporu poza prawem. W ramach działalności rozstrzygającej przez prawo stosowane są następujące środki: dolegliwości, czyli środki przymusu państwowego i środki wychowawcze, zwane również oddziaływania nie objęte rygorem przymusu państwowego, Np. postawa moralna.

Kontrola przestrzegania prawa

Zwana kontrolą legalności polega na badaniu zgodności z prawem zachowania się określonego podmiotu tzw. podmiotu kontrolowanego ( sensu stricto ) i zgłaszaniu odpowiednich wniosków w przypadku naruszenia prawa przez ten podmiot ( sensu largo ). W ramach kontroli w znaczeniu wąskim używa się środków ujawnienia, a w ramach ochrony w znaczeniu szerokim środków reagowania, czyli używanych w celu reakcji. Kontrolę dzielimy na zupełną, dotyczącą badania zgodności wszystkich podmiotów na podstawie wszystkich obowiązujących przepisów we wszystkich aspektach działalności kontrolowanej i ograniczoną dotyczącą wyłącznie określonych podmiotów w określonych aspektach działalności kontrolowanej tych podmiotów i określonych przepisów prawnych. Dalej kontrolę legalności dzielimy na samoistną stanowiącą wyłączny przedmiot działania danego organu lub niesamoistną stanowiącą jeden z wielu przedmiotów działalności organów kontrolujących.

Pomoc prawna

Pojęcie pomoc prawna sensu stricto oznacza działalność w zakresie odpowiadającym uprawnieniom adwokata lub radcy prawnego. Obejmuje ona w szczególności udzielanie porad prawnych, sporządzanie opinii prawnych, opracowanie projektów aktów prawnych oraz występowanie przed sądami i urzędami. Pomoc prawna sensu largo oznacza działalność wyspecjalizowanych podmiotów mającą na celu ochronę praw obywatelskich oraz interesów obywatelskich. Chodzi o zapewnienie podmiotom stosunków prawnych możliwości realizacji ich praw. Organy pomocy prawnej można podzielić pod względem podmiotowym na korporacje ochrony praw oraz rzeczników praw i wolności. Do 1 grupy zaliczamy adwokatów, radców prawnych, notariuszy, rzeczników patentowych, do 2 natomiast Rzecznika Praw Obywatelskich, Praw Dziecka itd.

• Klasyfikacja organów ochrony prawnej

Organy ochrony prawnej dzielą się na:

1. organy rozstrzygające/ orzekające/ jurysdykcyjne/ judykacyjne:

1. organy sądowe

2. organy quasi sądowe

3. organy pozasądowe

2. organy kontroli legalności/ przestrzegania prawa.

3. Organy pomocy prawnej

AD 1)

Organy sądowe dzielą się na

1. sądy

b) trybunały

AD a) Sądy dzielą się na

- sądy powszechne : rejonowe, okręgowe, apelacyjne

- sądy specjalne : WSA i NSA

- sądy wojskowe: Garnizonowe sądy wojskowe i Okręgowe sądy wojskowe.

- Sąd Najwyższy - nie zalicza się do żadnej grupy sądów, ponieważ jest naczelnym organem władzy sądowniczej i sprawuje on kontrole nad pozostałymi sądami.

AD b)

Trybunał dzielą się:

- trybunał stanu

- trybunał konstytucyjny

Trybunały i sądy międzynarodowe:

- Europejski Trybunał praw człowieka

- europejski Trybunał Sprawiedliwości

4. Pojęcie wymiaru sprawiedliwości

Zgodnie z art. 175 wymiar sprawiedliwości sprawują w Polsce Sąd Najwyższy, sądy powszechne, specjalne i wojskowe. Według doktryny, sądy oprócz sprawowania wymiaru sprawiedliwości mogą wykonywać inne działania określone przez przepisy prawne.

5 Pojęcie i źródła prawa do sądu.

Pojęcie prawa do sądu oznacza powszechny dostęp do wymiaru sprawiedliwości przez obywateli. W konstytucji RP określa to art. 45. Mówi on, o że każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia swojej sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy niezależny i niezawisły sąd. Podobnie kształtują się źródła prawa międzynarodowego. Pierwszym z nich jest Powszechna Deklaracja Praw Człowieka ONZ z 10 grudnia 1948r. w art. 10 mówi o tym, że każdy człowiek ma prawo wysłuchania i orzeczenia w swojej sprawie przez niezależny i niezawisły sąd. Podobnie traktuje o tym Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka z 4 listopada 1950r. W art. 6 traktuje ona o tym, że każdy człowiek ma prawo do rozpatrzenia swojej sprawy w niezależnym niezawisłym sądzie w dogodnym terminie w jawny sposób, jeśli nie zagraża to bezpieczeństwu państwa, ochronie dzieci nieletnich, ochronie życia stron lub w innych szczególnych wypadkach w granicach uznanych przez sąd za bezwzględne. Art. 6 ust. 2 stwierdza zasadę domniemania niewinności tzn. każda osoba, która została oskarżona uznawana jest za niewinną do czasu ogłoszenia wyroku skazującego( polska konstytucja mówi o tym w art. 43 ust.1). Natomiast art.6 ust. 3 mówi o prawach przysługującym oskarżonemu.:

1. otrzymaniu informacji w zrozumiałym dla niego języku o istocie i przyczynie skierowania oskarżenia

2. do dostatecznego czasu potrzebnego na zorganizowaniu obrony.

3. Prawo do obrony, a jeśli nie pozwala na to jego stan finansowy na bezpłatną obronę z urzędu.

4. Przesłuchania świadków obrony na tych samych prawach, co świadków oskarżenia.

5. Korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeśli proces toczy się w języku, którego nie rozumie oskarżony

Trzecim aktem prawa międzynarodowego jest Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 19 grudnia 1966r. Art. 14 jest zbliżony do art.6 EKPC z tym, że poszerza je o równość przed trybunałami i sądami, zwraca uwagę na procesy nieletnich i ich reedukacje, mówi o prawie do dowołania się od decyzji sądu do wyższej instancji.

6. Konstytucyjne i gwarantowane prawem międzynarodowym cechy sądów i sędziów. <Patrz ptk.5>

7. Gwarancje niezawisłości sędziego

Niezawisłość sędziów określa Konstytucja w artykule 178 ust., 1 który stanowi o tym, że sędziowie prawują swój urząd są niezawiśli i podlegają jedynie konstytucji i ustawom. Oznacza to brak jakiejkolwiek możliwości wpływania na decyzje sędziów. Gwarancje niezawisłości sędziów dzielimy na dwie grupy:

1. Gwarancje konstytucyjne i ustrojowe( wynikające z praw o sądach i trybunałach) zalicza się do nich:

1. Odpowiedni poziom moralno-etyczny sędziego i jego kwalifikacje zawodowe

2. Stałość zawodu sędziego

3. Materialną niezależność sędziego

4. Niepołączeni zawodu sędziego z innym zawodem

5. Apolityczność sędziego

6. Immunitet sędziowski

7. Odpowiedzialność dyscyplinarną sędziego

2) gwarancje procesowe (wynikające z zasad postępowania cywilnego i procedury karnej) dotyczące odpowiedniego biegu postępowania sądowego. Zaliczamy do nich:

A) kolegialność składu orzekającego

B) jawność rozprawy sądowej

C) tajność narady

D) zasadę swobodnej oceny dowodów

E) instytucje wyłączenia sędziego

Rozwinięcie strony 27 - 38

8. Sądy powszechne w PR

Sądy powszechne w RP to sądy rejonowe( sąd I instancji zajmuje się sprawami mniejszej wagi), okręgowe ( sąd II instancji od decyzji sądów rejonowych lub sąd I instancji dla ważniejszych spraw), apelacyjne (sąd II instancji, odwoławczy dla decyzji sądów okręgowych). Sądy rejonowe tworzy się dla jednej lub więcej gmin, w szczególnych przypadkach można stworzyć kilka sądów rejonowych na obszarze jednej gminy. Sądy okręgowy tworzy się dla obszaru właściwości, co najmniej dwóch sądów rejonowych. Sąd apelacyjny tworzy się dla obszaru właściwości, co najmniej okręgów sądowych.

9. Podział sądów powszechnych na wydziały.

Sąd rejonowy dzieli się na wydziały:

1. Cywilny - do spraw a zakresu prawa cywilnego

2. Karny - do spraw z zakresu prawa karnego ( w sprawach o wykroczenie jako II instancja)

3. Rodzinny i nieletnich (sąd rodzinny): do spraw z zakresu

1. Prawa rodzinnego i opiekuńczego

2. Dotyczący demoralizacji i czynów karnych nieletnich

3. Dotyczący leczenia osób uzależnionych od alkoholu, lub innych środków odurzających.

4. Pracy - w zakresie prawa pracy

5. Ksiąg wieczystych - do prowadzenia ksiąg wieczystych i innych spraw cywilnych z tym związanych

6. Sądy grodzkie - wydziały zamiejscowe sądów rejonowych. ( Powierza im się ·sprawy o: -wykroczenia w I instancji, - o wykroczenia skarbowe, - o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego, - o pozostałe przestępstwa podlegające rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, - cywilnych podlegających rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym. Sądy grodzkie tworzy i znosi Minister sprawiedliwości w drodze rozporządzenia.

Sąd rejonowy mający siedzibę w mieście sądu okręgowego może także utworzyć wydział: pracy i ubezpieczeń społecznych i gospodarczy.

Sąd okręgowy dzieli się na wydziały:

1. Cywilny - do rozpoznawania w I instancji spraw cywilnych i rodzinnych oraz w II instancji spraw cywilnych oraz spraw należących do właściwości sądów rodzinnych, z wyjątkiem spraw przeciwko nieletnim o popełnienie czynu karalnego.

2. Karny- do spraw z zakresu prawa karnego w I II instancji oraz spraw w II instancji dotyczących czynu karnego popełnionego przez nieletniego, wobec którego zastosowano środek poprawczy.

3. Penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń karnych

4. Pracy- do spraw z zakresu prawa pracy.

5. Gospodarczy - do spraw gospodarczych

W Sądzie Okręgowym w Warszawie działają ponadto wydziały:

1. Sąd konkurencji ochrony konkurencji i konsumentów

2. Jednostka do spraw rejestrowych powierzonych temu sądowi na podstawie odrębnych przepisów.

3. Sąd wspólnotowych znaków towarowych i wzorów przemysłowych.

Sąd apelacyjny dzieli się na wydziały:

1. Cywilny - do spraw cywilnych, gospodarczych i rodzinnych w II instancji

2. Karny - do spraw z zakresu prawa karnego w II instancji

3. Pracy i ubezpieczeń społecznych - do spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych w II instancji

W Sądzie Apelacyjnym w Warszawie działa także wydział lustracyjny, który sprawdza przeszłość polityczną osób zajmujących wysokie stanowiska w państwie, głównie współprace z SB. Składa się z prezesa, wiceprezesa oraz sędziów. Rozpatrywanie spraw odbywa się z udziałem ławników, którzy mają równe prawa z sędziami.

10. Organy sądów powszechnych a samorząd sędziowski

W sądach powszechnych funkcjonuje kolegialny samorząd sędziowski. Możemy wyróżnić:

1. Zgromadzenie ogólne sędziów okręgu. Składa się z sędziów sądu okręgowego i delegatów sądów rejonowych w liczbie 2/3 liczby sędziów sądu okręgowego. Przewodniczącym zostaje prezes sądu okręgowego. Do jego zadań zaliczymy:

1. Przedstawianie KRS kandydatów na stanowisko sędziego, po zasięgnięciu opinii kolegium sądu

2. Wyrażanie opinii na kandydata prezesa sądu okręgowego

3. Wybieranie przedstawicieli na zebranie ogólne sędziów

4. Ustalenie liczby i wybieranie członków kolegium sądu okręgowego

5. Wysłuchiwanie raportów prezesa i ocenianie ich

6. Rozpatrywanie sprawozdań z działalności kolegium i nadawanie kierunku jego działaniom.

2. Zgromadzenie ogólne sędziów sądu okręgowego. Składa się z sędziów sądu apelacyjnego. Jego przewodniczącym jest prezes sądu apelacyjnego. Do jego zadań zaliczamy

1. Przedstawianie KRS kandydatów na sędziów sądu apelacyjnego po zaopiniowaniu przez kolegium właściwego sądu

2. Wybieranie przedstawicieli na zebranie ogólne sędziów sądów apelacyjnych

3. Wyrażanie opinii o kandydacie na prezesa sądu apelacyjnego

4. Wybieranie członków kolegium sądu apelacyjnego

5. Wybieranie kandydata na rzecznika dyscyplinarnego

6. Wysłuchiwanie informacji prezesa o działalności sądu, ocena

7. Rozpatrywanie sprawozdań z działalności kolegium i omawianie kierunków jej pracy.

Od organów samorządu sędziowskiego należy odróżnić organy sądowe.

1. W sądzie rejonowym - prezes sądu i kierownik finansowy

2. W sądzie okręgowym- prezes sądu, kolegium sądu apelacyjnego i dyrektor sądu okręgowego

3. W sądzie apelacyjnym- prezes sądu, kolegium sądu apelacyjnego i dyrektor sądu apelacyjnego.

Prezes sądu:

1. Kieruje sądem i reprezentuje go na zewnątrz, z wyjątkiem spraw należących do kierownika albo dyrektora

2. Pełni funkcje administracji sądowej

3. Pełni inne czynności przewidziane w ustawie oraz odrębnych przepisach

4. Jest zwierzchnikiem sędziów danego sądu

5. Powierza sędziom funkcje i odwołuje ich z nich

Kolegium sądu okręgowego składa się z czterech do ośmiu sędziów sądu okręgowego mianowanych przez zgromadzenie sędziów okręgu. Przewodniczy prezes sądu okręgowego. Do zadań należą:

1. Ustala podział czynności w sądzie

2. Przedstawienie zgromadzeniu ogólnemu sędziów okręgu opinii o kandydatach na sędziów sądów rejonowych i okręgowych

3. Wyrażanie opinii na temat kandydatów na prezesów sądów rejonowych i okręgowych

4. Wyrażania opinii o kandydatach do pełnienia w sądzie okręgowym funkcji przewodniczących wydziałów, zastępców przewodniczących wydziałów itp.

5. Rozpoznawanie wniosków z wizytacji sądów i lustracji

6. Rozpatrywanie odwołania od rozstrzygnięcia prezesa sądu okręgowego odmawiającego zgody na podjęcie dodatkowego zatrudnienia przez sędziego

7. Wybieranie zastępcy rzecznika dyscyplinarnego

8. Wyrażanie opinii o planach finansowych

9. Wypowiadanie się w przypadkach sędziów naruszających zasady etyki.

Kolegium sądu apelacyjnego składa się z trzech do pięciu członków wybieranych przez członków kolegium sądu apelacyjnego na 2 lata. Patrz wyżej okręgowy zmieniaj na apelacyjny.

11. Czynności z zakresu nadzoru nad działalnością administracyjną sądów powszechnych.

Nadzór administracyjny sprawuje Minister sprawiedliwości, za pośrednictwem prezesów sądów lub odpowiednich organów nadzoru. Nadzór administracyjny polega na dokonywaniu odpowiednich czynności z zakresu nadzoru nad działalnością administracyjną sądów, tj. dokonywaniu wizytacji i lustracji sądów, badaniu toku i sprawności postępowaniami w poszczególnych spraw oraz kontroli działalności sekretariatów w sądach. Nadzór nie może naruszać niezawisłości sędziów.

12. Modele nadzoru judykacyjnego.

Apelacyjny- sad wyższej instancji samodzielnie dokonuje ustalenia stanu faktycznego, przeprowadzając postępowanie dowodowe, a w miejsce zaskarżonego orzeczenia wydaje nowe ale o innej treści niż zaskarżone.

Rewizyjny- od modelu apelacyjnego odróżnia związanie sadu wyższej instancji stanem faktycznym ustalonym przez sad niższej instancji

Kasacyjny- sad kasacyjny stwierdziwszy błędy zaskarżonego orzeczenia uchyla to orzeczenie i przekazuje sprawe do ponownego rozpatrzenia.

13 Powoływanie na stanowisko sędziego sądu powszechnego.

Prezydent powołuje sędziów na stanowiska i określa od razu miejsce służbowe sędziego. Istnieje też system kooptacji. Minister sprawiedliwości corocznie do 1 czerwca określa ilość wolnych miejsc w sądach powszechnych. W razie zwolnienia miejsca ogłasza to w ciągu 2 miesięcy. Ogłasza się to w Monitorze Polskim. Kandydat ma miesiąc na złożenie podania do odpowiedniego prezesa sądu okręgowego lub rejonowego. Ten przedstawia kandydaturę kolegium, ono rekomenduje kandydata, ustala termin zgromadzenia ogólnego sędziów. Zgromadzenie głosuje nad kandydatami i oddaje swoją opinie prezesowi wraz z liczbą uzyskanych głosów. Ocenione kandydatury wędrują do KRS przez ministra sprawiedliwości. Minister sprawdza jednocześnie w określonej jednostce policji czy kandydat był karany.

Warunki, które musi spełnić osoba na sędziego:

1. Posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw obywatelskich

2. Ukończył wyższą szkołę prawniczą i uzyskał tytuł magistra, lub szkołę zagraniczną uznaną w Polsce

3. Jest nieskazitelnego charakteru

4. Jego stan zdrowia pozwala na pełnienie funkcji sędziego

5. Zdał egzamin sędziowski lub prokuratorski

6. Ukończył 29 lat

7. Pracował w charakterze asesora sądowego lub prokuratorskiego, co najmniej 3 lata lub referendarza sądowego przez 5 lat

Z ptk. 5 i 7 zwolnieni są osoby:

1. Zajmujące stanowisko sędziego okręgowego lub apelacyjnego, lub sądu wojskowego

2. Zajmował stanowisko prokuratora

3. Pracował w polskiej szkole wyższej w PAN, lub w innej placówce badawczo-naukowej i uzyskał tytuł naukowy profesora lub doktora habilitowanego nauk prawnych

4. Wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego, notariusza, przez co najmniej 5 lat.

Na stanowisko sędziego sądu okręgowego może być powołany

1. Sędzia sądu rejonowego, wojskowego sądu garnizonowego, prokurator, który posiada, co najmniej 4 letni okres pracy na stanowisku,

2. Ten, kto spełnia warunki na sędziego rejonowego w ptk. 1-4 i :

1. Wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego, notariusza przez 6 lat

2. Pracował na stanowisku dydaktycznym, w polskiej wyższej szkole itp. i uzyskał tytuł naukowy profesora, lub doktora habilitowanego nauk prawnych

3. Zajmował stanowisko sędziego wojskowego sądu okręgowego

Na stanowisko sędziego sądu okręgowego może być powołany:

1. Sędzia sądu powszechnego i wojskowego, który posiada, co najmniej 6 letni starz pracy na stanowisku, lub prokurator, w tym 3 letni starz na stanowisku sędziego sądu okręgowego, sędziego wojskowego sądu okręgowego lub prokuratora prokuratury generalnej.

2. Prokurator, z co najmniej 6 letnim stażem w tym 3 lata na stanowisku prokuratora okręgowego, wojskowego okręgowego, sędziego sądu okręgowego,, wojskowego sądu okręgowego, prokuratora prokuratury apelacyjnej, lub prokuratura IPN

3. Ten kto spełnia warunki na sędziego rejonowego w ptk. 1-4 i:

1. Wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego, notariusza, przez co najmniej 8 lat

2. Pracował na stanowisku naukowym i uzyskał stopień profesora lub doktora habilitowanego nauk prawnych

Stosunek służbowy nawiązuje się po dostarczeniu mu aktu powołania, sędzia ma się stawić w określonym sądzie w ciągu 14 dni, jeśli tego nie zrobi bez usprawiedliwienia, powołanie ustaje co stwierdza Minister Sprawiedliwości.

14. Ustanie stosunku służbowego sędziego sądu powszechnego, przeniesienie na inne stanowisko lub w stan spoczynku.

Konstytucja w art. 179 stwierdza że sędzia powoływany jest na okres nieokreślony. Sędzia przechodzi w stan spoczynku po ukończeni 65 lat. Może na złożyć wniosek do KRS i przedłużyć stosunek służbowy do wieku 70 lat, musi to zrobić 6 miesięcy przed ukończeniem 65 lat. Także na swój wniosek może przejść on w stan spoczynku w wieku 55 lat w przypadku kobiet która przepracowała 25 lat na stanowisku, i 60 w przypadku mężczyzn który przepracował 30 tal na stanowisku.

Może także zostać przeniesiony w stan spoczynku na specjalny wniosek:

1. Kolegium sądowego, z powodu niewystarczającego stanu zdrowia,

2. Na wniosek kolegium jeśli z powodu choroby lub płatnego urlopu zdrowotnego nie pełnił funkcji przez rok. Do tego wlicza się urlopy poprzednie przekraczające 30 dni.

3. Jeżeli bez uzasadnionej przyczyny nie poddał się badaniu na wniosek, właściwego kolegium sądowego, lub ministra sprawiedliwości

4. Na wniosek ministra sprawiedliwości z powodu zmiany ustroju sądów lub granic okręgów sądowych, a on nie został przydzielony do żadnego sądu

Przeniesienie sędziego na inne stanowisko służbowe może wystąpić tylko za zgodą tego sędziego. Przeniesienie może wystąpić gdy:

1. Zniesienia stanowiska wykonywanego dotychczas, lub zmiany siedziby sądu

2. W skutek zawarcia przez sędziów stosunku małżeńskiego lub innego stosunku powinowactwa

3. Gdy wymaga tego wzgląd na powagę stanowiska

4. Przeniesienia w wyniku kary dyscyplinarnej

Ustanie stosunku służbowego możliwe jest gdy:

1. Sędzia sam zrzeknie się stanowiska

2. Gdy zostanie wydane prawomocne orzeczenie sądu dyscyplinarnego o zrzeczeniu się urzędu przez sędziego, lub gdy sąd karny wyda prawomocny wyrok o pozbawieniu praw publicznych sędziego

3. Gdy utraci obywatelstwo polskie

4. Gdy minister sprawiedliwości odwoła prezesa lub wiceprezesa za rażące niedopełnienia w ich działalności.

15. Prawa i obowiązki sędziego sądu powszechnego.

1. Sędzia jest zobowiązany postępować zgodnie ze ślubowaniem sędziowskim i stale podnosić swoje kwalifikacje

2. Sędzia powinien zachować powagę swojego urzędu i nie dopuścić do zhańbienia go.

3. Sędzia powinien zachować tajemnicę kiedy powziął informacje w tajnym procesie sądowym

4. Sędzia powinien być apolityczny, może jedynie pełnić funkcje posła lub senatora

5. Sędzia nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia, chyba że na stanowisku dydaktycznym, nieprzekraczającym pełnego etatu. Nie może kolidować to z pracą sędziego

6. Sędzia w stanie spoczynku może używać tytułu „sędzia w stanie spoczynku”

7. Sędziego obowiązuje zadaniowy czas pracy

8. Sędzia na rozprawach używa stroju urzędowego

9. Sędzia jest zobowiązany do złożenia oświadczenia o swoim stanie majątkowym

10. Sędzia musi powiadomić swojego przełożonego o sprawie toczącej się w której występuje jako strona procesu

11. Sędzia ma prawo do urlopu i płatnego urlopu w celu podratowania zdrowia.

16. Odpowiedzialność dyscyplinarna sądu powszechnego.

Sędzia ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną przed sądem dyscyplinarnym. W I instancji sąd apelacyjny w II sąd Najwyższy. Sądy orzekają w składzie 3 sędziów. Oskarżycielem jest rzecznik lub zastępca rzecznika dyscyplinarnego. Podejmuje to działanie na wniosek ministra sprawiedliwości. Jeśli nie znajdzie podstaw do podjęcia postępowania odmawia jego rozpoczęcia. Sędzia może być powołany przed sąd dyscyplinarny za:

1. Przewinienia służbowe, w tym rażącą i oczywistą obrazę przepisów prawa

2. Uchybienie godności urzędu

17. Aplikanci i asesorzy w sądach powszechnych

APLIKACJA

Aplikacja obejmuje zaznajomienie się z czynnościami sądowymi. Aplikantem sądowym może zostać

1. Posiada obywatelstwo polskie i posługuje się pełnią praw cywilnych i obywatelskich

2. Jest nieskazitelnego charakteru

3. Ukończył polską szkołę wyższą i uzyskał tytuł magistra nauk prawnych, lub zagraniczne uznane w Polsce

4. Został zakwalifikowany na aplikację przez komisję egzaminacyjną po przeprowadzeniu konkursu\

Może odbywać aplikacje w ramach stosunku pracy lub poza stosunkiem pracy. Zwolnienie aplikanta następuje:

1. Kiedy zrzekł się stanowiska?

2. Nie czyni postępów w toku aplikacji

3. Rażąco narusza obowiązki aplikanta sądowego

4. Został uznany za trwale niezdolnego do pełnienia stanowiska aplikanta sądowego

Po odbyciu aplikacji kandydat przystępuje do egzaminu sędziowskiego.

ASESORZY

Asesorem może zostać osoba która:

1. Ukończyła aplikację sądową lub prokuratorską

2. Zdała egzamin sędziowski lub prokuratorski

3. Posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich

4. Jest nieskazitelnego charakteru

5. Ukończył polską szkołę wyższą i uzyskał tytuł magistra nauk prawnych, lub zagraniczne uznane w Polsce

6. Jej stan zdrowia pozwala na pełnienie obowiązku sędziego.

Kandydat na asesora przedstawia wyciąg z Krajowego Rejestru Karnego i zaświadczenie o stanie zdrowia. Minister sprawiedliwości może powierzyć asesorowi za zgodą kolegium sądu okręgowego pełnienie funkcji sędziego sądu rejonowego na okres określony nieprzekraczający 4 lat. Możliwe jest przedłużenie tego okresu do ukończenia 29 lat. Asesorzy sądowi są niezawiśli i podlegają jedynie konstytucji i ustawom. Asesor któremu nie powierzono pełnienia czynności sądowych pełni funkcję referendarza. Asesor na czas pełnienia funkcji sędziego pozostaje pod pieczą sędziego wyznaczonego do pełnienia funkcji konsultanta. Może on doradzać asesorowi, ale nie wpływać na jego decyzje.

18 Referendarze sądowi, kuratorzy sądowi, ławnicy oraz organy pomocnicze sądów powszechnych.

Referendarz sądowy jest uprawniony do wykonywania określonych w ustawach czynności należących do sądów w zakresie ochrony prawnej, a w szczególności związanych z prowadzeniem ksiąg wieczystych i rejestrów sądowych. Referendarzem może być mianowany obywatel polski posiadający pełnię praw cywilnych i obywatelskich, posiadający nieskazitelny charakter, który ukończył studia prawnicze, ma ukończone 24 lata, odbył aplikację, trwającą 1 rok i zdał egzamin. Referendarza mianuje i rozwiązuje z nim stosunek pracy Minister na wniosek prezesa sądu okręgowego. Rozwiązanie stosunku pracy może nastąpić w razie otrzymania ujemnej oceny kwalifikacyjnej, potwierdzonej ujemną oceną ponowną po okresie 3 miesięcy, zniesieniem sądu lub jego reorganizacją, uznanie przez lekarza ZUS niezdolnego do pracy lub nabycia prawa do emerytury. Za naruszenie obowiązków referendarz ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną, Np. nagana, nagana z ostrzeżeniem, nagana z obniżeniem wynagrodzenia 10 % na okres 2 lat lub wydalenie z pracy.

Asystent sędziego

Wykonuje samodzielne czynności administracji sądowej oraz czynności przygotowawcze spraw sądowych. Asystentem sędziego może być osoba będąca obywatelem polskim, posiadająca pełnię praw, która ukończyła studia prawnicze i 24 lata i odbyła staż urzędniczy w sądzie lub prokuraturze. Asystent po przepracowaniu 6 lat może zgłosić prezesowi przełożonemu sądu apelacyjnego zamiar składania egzaminu sędziowskiego. Przed zatrudnieniem na stanowisko asystenta prezes zasięga informacji o kandydacie od Krajowego Rejestru Karnego.

1. Ławnik a sędzia przysięgły

Bezpośrednim rodzajem udziału społeczeństwa w wymiarze sprawiedliwości jest instytucja sędziego przysięgłego, występującego w krajach anglosaskich i ławnika, który występuje w krajach kontynentalnych Europy także w Polsce. Sędzią przysięgłym jest przedstawiciel społeczny wybierany w drodze losowania, który na mocy wyboru staje się członkiem ławy przysięgłych. Ławnikiem jest przedstawiciel społeczny wybierany przez organy samorządu terytorialnego - rady gminy spośród osób cieszących się zaufaniem społecznym, ławnicy nie muszą posiadać wiedzy ani doświadczenia prawnego. Instytucje te różni zakres uprawnień. Rozgraniczenie to jest najbardziej widoczne w procesie karnym, gdzie ława sędziów przysięgłych ocenia stan faktyczny, winny czy nie winny w oparciu o poczucie sprawiedliwości tzw. udział ograniczony. Ławnicy natomiast są pełnoprawnymi członkami organów rozstrzygających.

19. Sądy Wojskowe w RP.

Wojskowy sąd garnizonowy

Woskowy sąd okręgowy.

20-23 Sąd Najwyższy

Sąd Najwyższy - struktura i kompetencje

SN funkcjonuje na podstawie uregulowań konstytucyjnych oraz ustawy z dnia 23 listopada 2002 roku o Sądzie Najwyższym. Jest naczelnym organem wymiaru sprawiedliwości, sprawującym nadzór judykacyjny, czyli nadzór nad działalnością sądów powszechnych i szczególnych w zakresie orzekania. Nadzór judykacyjny funkcjonuje jako instancyjny, polegający na rozpoznaniu środków odwoławczych od orzeczeń sądów niższej instancji i nadzór pozainstancyjny, polegający na podejmowaniu uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne.

Do zadań SN należy sprawowanie wymiaru sprawiedliwości przez zapewnienie w ramach nadzoru zgodności z prawem oraz jednolitości orzeczeń sądów powszechnych i wojskowych przez rozpoznawanie kasacji i innych środków odwoławczych, podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne, rozpoznawanie protestów wyborczych oraz stwierdzenia ważności wyborów, referendum, opiniowanie projektów ustaw, na podstawie, których orzekają i funkcjonują sądy.

SN dzieli się na Izby:

Cywilną,Karną, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych, Wojskową.

W SN działa kancelaria Pierwszego Prezesa SN, wykonująca zadania związane z obowiązkami Pierwszego prezesa SN w zakresie spraw finansowych, kadrowych i administracyjno - gospodarczych. Kieruje ją Szef kancelarii, którego mianuje i odwołuje Pierwszy Prezes SN. Biuro Studiów i Analiz SN wykonuje zadania związane z pełnieniem przez SN oraz jego prezesa funkcji związanych z pieczą na d zgodnością z prawem i jednolitością orzecznictwa sądów powszechnych i szczególnych oraz ocenę spójności prawa stosowanego przez sądy. Biurem kieruje dyrektor, powoływany i odwoływany przez Pierwszego Prezesa SN.

Organy Sądu Najwyższego i organy samorządu Sądu Najwyższego

Organami SN są: Pierwszy Prezes SN, Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN, zgromadzenie sędziów izby SN i Kolegium SN.

Pierwszy Prezes SN jest powoływany przez Prezydenta RP na 6 - letnią kadencję, spośród sędziów SN w stanie czynnym. Kieruje on pracami i reprezentuje SN oraz wykonuje czynności określone ustawą, regulaminem, powołuje i odwołuje przewodniczących wydziałów w izbach na wniosek Prezesa SN, a w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym reprezentuje SN.

Prezes SN jest zastępcą Pierwszego Prezesa SN i kieruje pracą poszczególnych izb. Powołuje go i odwołuje na wniosek Pierwszego PSN Prezydent RP, spośród sędziów SN w stanie czynnym.

Do kompetencji zgromadzenia sędziów izby SN należy omawianie corocznego projektu informacji o działalności izb, opiniowanie kandydatów na stanowiska sędziego SN, Prezesa SN, Pierwszego PSN i przewodniczących wydziałów, wybór 2 członków oraz zastępcy członka Kolegium SN. Zgromadzeniu przewodniczy Prezes SN.

Organami samorządu są: Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN, zgromadzenie sędziów izby SN oraz Kolegium SN.

Do kompetencji Zgromadzenia Ogólnego Sędziów SN należy uchwalanie regulaminów wyborów kandydatów, dokonywanie wyboru kandydatów na stanowiska sędziego, pierwszego prezesa, 2 członków Krajowej Rady Sądownictwa, rozpatrywanie i przyjmowanie projektu informacji o działalności SN, podejmowanie uchwał w sprawach SN. Zgromadzeniu przewodniczy Pierwszy Prezes SN.

Kolegium SN tworzą: Pierwszy PSN, Prezesi SN, oraz sędziowie wybrani przez zgromadzenie sędziów izby SN na okres 3 lat. Jego przewodniczącym jest Pierwszy PSN. Do jego kompetencji należy ustalanie podziału czynności w SN, podejmowanie decyzji dotyczących wewnętrznych struktur organizacyjnych SN, opiniowanie projektów regulaminów, kandydatów na prezesów i stanowiska kierownicze w jednostkach administracyjnych, uchwalanie regulaminów organizacyjnych kancelarii Pierwszego PSN oraz Biura Studiów i Analiz SN.

.Sędzią SN może być osoba, która:

1. ma obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i publicznych

2. jest nieskazitelnego charakteru

3. ukończyła wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskała tytuł mgr lub zagraniczne studia uznane w Polsce

4. wyróżnia się wysokim poziomem wiedzy prawniczej

5. jest zdolna, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego.

6. Ma co najmniej dziesięcioletni staż pracy na stanowisku sędziego lub prokuratora albo wykonywania w Polsce zawodu adwokata, radcy prawnego lub notariusza.

Prawa i obowiązki sędziego SN SA takie same jak sędziów sadów powszechnych, podobnie jak i sposób ich powoływania oraz nawiązywania stosunku pracy.

Wygaśniecie stosunku służbowego sędziego SN w przypadku:

1. śmierci

2. zrzeczenia się z urzędu

3. prawomocnego orzeczenia przez sad środka karnego w postaci pozbawienia praw publicznych lub zakaz zajmowania stanowiska sędziego

4. prawomocnego orzeczenia sadu dyscyplinarnego o złożeniu sędziego z urzędu

5. utraty obywatelstwa polskiego

Sędzia SN przechodzi w stan spoczynku z dniem ukończenia 70 roku szycia, a nie w wieku 65 lat jak u sędziów sadów powszechnych. Może jednak przejść w stan spoczynku na swój wniosek:

1. po ukończeniu 65 roku życia

2. po ukończeniu 60 roku życia jeśli przepracował na stanowisku sędziego SN nie mniej niż 9 lat

24-27 Sady Administracyjne

Kwalifikacje sędziów wojewódzkich sądów administracyjnych i Naczelnego Sądu Administracyjnego

Sędziów sądów administracyjnych do pełnienia urzędu powołuje Prezydent RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Sędziowie sądów administracyjnych są powoływani na stanowisko sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego albo Naczelnego Sądu Administracyjnego. Są oni niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji i ustawom. Kandydat na stanowisko sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego musi mieć ukończone 35 lat, dobry stan zdrowia, wyróżniać się wysokim poziomem wiedzy z zakresu prawa administracyjnego, pracować, co najmniej 8 lat na stanowisku sędziego, prokuratora, adwokata, radcy prawnego, notariusza lub 10 lat w pozostałych instytucjach publicznych na stanowiskach związanych z tworzeniem lub stosowaniem prawa administracyjnego.

Kandydatem na stanowisko sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego może być prawnik wyróżniający się wiedzą z dziedziny administracji publicznej i prawa administracyjnego, pracował 10 lat na stanowiskach sędziego, prokuratora, adwokata, radcy prawnego lub notariusza, ma ukończone 40 lat.

Status, prawa i obowiązki sędziów sądów administracyjnych są takie jak sędziów sądów powszechnych z wyjątkiem przejścia w stan spoczynku sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego, a mianowicie sędzia NSA przechodzi w stan spoczynku w wieku 70 lat a na swój wniosek 65 lat lub, 60 jeżeli przepracował w NSA 9 lat.

Organy wojewódzkiego sądu administracyjnego

Wojewódzki sąd administracyjny tworzy się dla jednego lub więcej województw. Dzieli się on na wydziały tworzone i znoszone przez Prezesa NSA. Wydziałem kieruje prezes, wice lub wyznaczony sędzia. Organami wojewódzkiego sądu administracyjnego są: prezes sądu, zgromadzenie ogólne i kolegium wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Prezes wojewódzkiego sądu administracyjnego kieruje i reprezentuje sąd na zewnątrz, pełni czynności administracji sądowej, ma prawo do wglądu w czynności właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego z żądaniem wyjaśnienia i usunięcia uchybień, może uchylać zarządzenia administracyjne niezgodne z prawem. Prezesa i wice sądu wojewódzkiego administracyjnego powołuje Prezes NSA.

Zgromadzenie ogólne sędziów wojewódzkich sądu administracyjnego składa się z sędziów wojewódzkiego sądu administracyjnego, jego przewodniczącym jest prezes. Do zadań zgromadzenia należą: rozpatrywanie informacji prezesa o rocznej działalności sądu, przedstawianie Krajowej Radzie Sadownictwa kandydatów na sędziów wojewódzkiego sądu administracyjnego, wyrażanie opinii w sprawie powołania i odwołania prezesa i wice wojewódzkiego sądu administracyjnego, ustalenie liczby, składu, wybieranie członków kolegium sądu, zgłaszanie kandydatów do Krajowej Rady Sądownictwa.

Kolegium sądu ustala podział czynności, zasady przydzielania spraw sędziom, przedstawia opinię o kandydatach na sędziów. Przewodniczącym kolegium jest prezes sądu.

W wojewódzkim sądzie apelacyjnym pracują również asesorzy i referendarze sądowi.

Struktura Naczelnego Sądu Administracyjnego i jego kompetencje

NSA ma siedzibę w Warszawie. W jego skład wchodzą: prezes, wice oraz sędziowie, zaś organami NSA są: Prezes NSA, Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA i Kolegium NSA

Prezesa NSA powołuje Prezydent RP na 6 - letnią kadencję, spośród 2 kandydatów wskazanych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA. Prezes kieruje pracami sądu, reprezentuje go na zewnątrz, wykonuje czynności administracji sądowej.

Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA rozpatruje informacje o rocznej działalności sądu, przedstawia Krajowej Radzie Sądownictwa kandydatów na sędziów, wybiera kandydatów na stanowiska Prezesa NSA, ustala skład i wybiera członków Kolegium NSA i dokonuje zmian w jego składzie.

Do zadań Kolegium NSA należy ustalanie podziału czynności i zasad przydziału spraw sędziom, opiniuje kandydatów na stanowiska sędziów, podejmuje decyzje w sprawie tworzenia i znoszenia wydziałów, przewodniczących wydziałów. Kadencja Kolegium NSA trwa 3 lata, jego przewodniczącym jest Prezes NSA.

NSA dzieli się na: Izbę Finansową, Gospodarczą i Ogólnoadministracyjną.

Izba Finansowa sprawuje nadzór nad orzecznictwem w sprawach zobowiązań podatkowych i innych świadczeń pieniężnych.

Izba Gospodarcza sprawuje nadzór nad orzecznictwem w sprawach działalności gospodarczej, ochrony własności przemysłowej, budżetu, dewizowych, papierów wartościowych, bankowości, ubezpieczeniowych, cen, ceł, stawek taryfowych oraz opłat. Izba Ogólnoadministracyjna sprawuje nadzór nad orzecznictwem w sprawach z zakresu budownictwa, nadzoru budowlanego, zagospodarowania przestrzennego, gospodarki wodnej, ochrony środowiska, rolnictwa, leśnictwa, zatrudnienia, ustroju terytorialnego, gospodarki nieruchomościami, prywatyzacji mienia, powszechnego obowiązku wojskowego, spraw wewnętrznych. Pracami izb kieruje wiceprezes NSA.

W NSA działa Kancelaria Prezesa NSA oraz Biuro Orzecznictwa.

Kancelaria Prezesa NSA wykonuje zadania związane z pełnieniem przez Prezesa NSA czynności w sprawach finansowych, kadrowych, administracyjno-gospodarczych. Kancelarią kieruje Szef Kancelarii, natomiast

Biuro Orzecznictwa wykonuje zadania związane z czynnościami Prezesa z zakresu sprawności postępowania sądowego oraz orzecznictwa. Biurem kieruje dyrektor.

Do zadań NSA należy:

- rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych, - podejmowanie uchwał wyjaśniających przepisy prawne,

- rozstrzygnięcia zagadnień prawnych budzących wątpliwości w sprawach sądowo administracyjnych, - rozstrzyganie sporów o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i samorządowymi kolegiami odwoławczymi oraz sporów kompetencyjnych i innych spraw należących do właściwości NSA na mocy odrębnych ustaw.

28.Kompetencje i skład Krajowej Rady Sądownictwa

Status prawny KRS uregulowany został w art. 186 i 187 Konstytucji PR z 2 Kwietnia 1997r. W jej świetle, instytucja ta ukształtowana została jako konstytucyjny organ państwa stojący na straży niezawisłości i niezależności sędziów.

W myśl konstytucji i ustawy z 27 lipca 2001 do kompetencji KRS należy realizowanie celów określonych w Kont. RP a w szczegolnosci:

1. podejmowanie uchwał w sprawach wystąpienia to Trybunału Kont. O zbadanie zgodności z Kont. Aktów normatywnych w zakresie dotyczącym niezależności sadów i niezawisłości sędziów.

2. rozpatrywanie i ocena kandydatur do pełnienia urzędu sędziowskiego na stanowiskach sedziów SN NSA oraz stanowiska sędziowskie w SP, WSA i SW

3. przedstawianie prezydentowi RP wniosków o powołanie sędziów w SN NSA SP WSA SW

4. rozpatrywanie wniosków o przeniesienie sędziów w stan spoczynku, wyrażenie zgody na dalsze zajmowanie stanowiska przez sędziego który ukończył 65 rok życia

5. rozpatrywanie wystąpień sędziów w stanie spoczynku o powrót na stanowisko sędziowskie

6. wybieranie rzecznika dyscyplinarnego sędziów sadów powsz.

7, wyrażanie opinii w sprawie powołania i odwołania prezesa albo wice prezesa SP lub SW

8. uchwalenie zbioru zasad etyki zawodowej sędziów i czuwanie nad ich przestrzeganiem.

Ponadto:

9. wypowiadanie się o stanie kadry sędziowskiej

10. ustalanie kryteriów oceny kandydatów na stanowisko sędziowskie przeprowadzanej przez sędziów sądów okręgowych i apelacyjnych

11. opiniowanie projektów aktów prawnych sprawach wynagrodzeń sędziowskich oraz przedstawienie wniosków w tym zakresie

12. opiniowanie projektów aktów normatywnych dotyczących sądownictwa i sędziów

13. opiniowanie programu szkolenia aplikantów sadowych zakresu i sposobu prowadzenia exam sędziowskich i ustalenia ich wyników

14. opiniowanie zasad oceny pracy asesorów sadowych

15. wyrażanie stanowiska w sprawach dotyczących sądów i sędziów wniesionych pod obrady przez prezydenta RP oraz inne organy władzy publicznej i organy samorzoadu sędziowskiego.

16. czuwanie nad przestrzeganiem zasad etyki zawodowej przez sędziów

W skład KRS wchodzą przedstawiciele trzech władz- ustaw., wyko., i sad.

1. pierwszy prezes SN, Minister Spraw. , Prezes NSA i osoby powołane przez prezydenta RP

2. 15 członków wybranych spośród sędziów SN, SP, S.A. i SW

3. 4 członków wybranych przez sejm spośród posłów oraz 2 członków wybranych przez Senat spośród senatorów

Kadencja trwa 4 lata

Lub w wyniku śmierci, zrzeczenia się mandatu, odwołania przez organ który dokonał wyboru, powołanie sędziego na inne stanowisko sędziowskie z wyjątkiem powołana sędziego SR na stanowisko SO, wygaśnięciu mandatu posła lub senatora, przejścia w stan spoczynku.

Rada ze swego składu wybiera Prezydium Rady. Przewodniczącego dwóch wice i trzech członków. Przewodnniczący reprezentuje Rade a prezydium kieruje jej pracami.

29. Kompetencje i skład Trybunału Stanu.

Podstawą funkcjonowania Trybunału Stanu jest Konstytucja RP oraz ustawa z dnia 26 marca 1982 roku o Trybunale Stanu. Zgodnie z art. 173 i 174 Konstytucji sądy i Trybunały są władzą niezależną i odrębną od innych władz, które mają prawo wydawania wyroków w imieniu RP. Trybunał Stanu jest organem sądowniczym, ale nie należy do sądów powszechnych ani do szczególnych.

Odpowiedzialność przed TS ponoszą osoby zajmujące kluczowe stanowiska w państwie:

1.Prezydent RP,

2. Prezes Rady Ministrów oraz członkowie RM,

3.Prezes Narodowego Banku Polskiego,

4. Prezes NIK,

5. członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,

6.Ministrowie,

7.Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych,

8.posłowie i senatorowie w zakresie określonym w art. 107 Konstytucji RP, czyli za naruszenie zakazów prowadzenia działalności gospodarczej z osiągnięciem korzyści z majątku Skarbu państwa lub samorządy terytorialnego lub nabycia tego majątku.

Odpowiedzialność konstytucyjna obejmuje czyny, którymi osoby w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania naruszyły, chociażby nieumyślnie Konstytucje lub ustawę. Za czyny takie o ile nie wypełniają znamion przestępstwa lub przestępstwa skarbowego TS wymierza karę utratę czynnego i biernego prawa wyborczego we wszystkich wyborach, zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych lub samorządowych, utratę orderów, odznaczeń i tytułów honorowych. Za naruszenie zakazów odnoszących się do posła lub senatora TS orzeka pozbawienie mandatu poselskiego. Kary dotyczące utraty praw i zakazów mogą być orzekane na czas od 2 do 10 lat.

W razie uznania przez TS chociażby nieumyślnego popełnienia czynów TS orzeka odpowiednio dla prezydenta złożenie z urzędu, a w odniesieniu do pozostałych osób - utratę zajmowanych stanowisk. Za czyny stanowiące przestępstwa w tym także skarbowe TS orzeka kary lub środki karne przewidziane w ustawie.

Prawo postawienia Prezydenta w stan oskarżenia przysługuje wyłącznie Zgromadzeniu Narodowemu na wstępny wniosek złożony Marszałkowi Sejmu, przez co najmniej 140 członków Zgromadzenia. Urząd Prezydenta w takim momencie ulega zawieszeniu. Postawienie Prezydenta w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą ZN podjętą większością, co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków ZN. Jeżeli ZN nie podejmuje uchwały umarza się postępowanie w sprawie.

Prawo do pociągnięcia pozostałych osób do odpowiedzialności przed TS przysługuje wyłącznie Sejmowi. Wstępny wniosek może być złożony Marszałkowi Sejmu przez 1.Prezydenta,

2.co najmniej 115 posłów?

3.komisję śledczą.

4. wniosek może być zgłoszony do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej przez Marszałka Sejmu

Sejm podejmuje uchwałę o pociągnięciu do odpowiedzialności przed TS tych osób bezwzględną większością głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

TS zostaje wybrany na pierwszym posiedzeniu Sejmu na okres jego kadencji, zachowuje swoje kompetencje do czasu wyboru nowego składu TS.

Skład TS określony jest w Konstytucji w art. 199 i ustawie o TS.

Składa się z

1.przewodniczącego,

2. 2 zastępców

3.16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu.

Zastępcy przewodniczącego oraz co najmniej połowa członków musza mieć kwalifikacje sędziów. Przewodniczącym TS jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego. Członkowie TS są niezawiśli w sprawowaniu funkcji sędziów i podlegają tylko Konstytucji i ustawom. Korzystają z immunitetu formalnego, zgodę na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej członka TS wyraża w drodze uchwały TS.

TS jest sądem 1 i 2 instancji.

W 1 instancji orzeka w składzie przewodniczącego i 4 członków,

W 2 instancji w składzie przewodniczącego i 6 członków, z wyłączeniem sędziów, którzy uczestniczyli w rozpatrywaniu sprawy w 1 instancji. Jeżeli w sprawie pojawi się zagadnienie wymagające wykładni zasadniczej, TS może odroczyć sprawę w celu rozpatrzenia jej przez pełny skład TS.

Utrata stanowiska sędziego TS następuje wskutek zrzeczenia się funkcji, trwałej utraty zdolności do wykonywania czynności albo skazania prawomocnym wyrokiem sadu.

30. Kompetencje i skład Trybunału Konstytucyjnego.

TK funkcjonuje na podstawie konstytucji oraz ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 roku o TK.

Jest organem władzy sądowniczej, powołanym do orzekania w sprawach:

1.aktów normatywnych i umów międzynarodowych z konstytucja, (wyrok)

2.zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, której ratyfikacja wymaga zgody w ustawie, (wyrok)

3.zgodności przepisów prawa, wydawane przez centralne organy państwowe z Konstytucją i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,(wyrok)

4. skargi konstytucyjnej wniesionej po wyczerpaniu drogi prawnej, (wyrok)

5. sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa, (postanowienie)

6.zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,(wyrok)

7. TK na wniosek Prezydenta stwierdza zgodność z Konstytucją ustawy przed jej podpisaniem oraz umowy międzynarodowej przed jej ratyfikacją, (wyrok)

8. TK na wniosek Marszałka Sejmu rozstrzyga w sprawie stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta, gdy Prezydent nie jest w stanie zawiadomić o takiej niemożności.(postanowienie)

9. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Trybunał powierza Marszałkowi sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków prezydenta RP (postanowienie)

10.Każdy sąd może przedstawić TK zapytanie prawne, co do wszelkich zgodności, jeżeli od odpowiedzi na pytanie zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sadem.

* w nawiasach czy w danej sprawie trybunał wydaje postanowienie czy wyrok.

W skład TK wchodzi 15 sędziów wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat. Sędzią TK może być osoba posiadająca kwalifikacje sędziego SN lub NSA i wyróżniająca się wiedza prawniczą. Kandydatów przedstawia, co najmniej 50 posłów lub Prezydium Sejmu. Uchwała zapada bezwzględną większością głosów w obecności, co najmniej połowy posłów. Prezesa i wice powołuje Prezydent spośród 2 kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne. Sędziowie TK są niezawiśli w sprawowaniu swojej funkcji i podlegają tylko Konstytucji. Korzystają z immunitetu formalnego, zgodę na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej wyraża Zgromadzenie Sędziów TK. Sędzia TK odpowiada dyscyplinarnie za naruszenie przepisów prawa, uchybienie godności urzędu lub nieetyczne zachowanie, karą upomnienia, nagany lub usunięcia ze stanowiska sędziego TK. Sędzia przechodzi w stan spoczynku po ukończeniu swojej kadencji, ale ma prawo powrotu do poprzednio zajmowanego stanowiska.

Organami TK są: Zgromadzenie Ogólne oraz prezes TK. Zgromadzenie Ogólne tworzą sędziowie TK. Do kompetencji zgromadzania należy uchwalanie regulaminu TK, wybór kandydatów na prezesa i wice, uchwalanie statutu Biura Trybunału, projektu dochodów i wydatków. Prezes TK reprezentuje TK na zewnątrz oraz wykonuje czynności określone w regulaminie i ustawie.

31. Trybunały działające na podstawie prawa wspólnotowego WE oraz prawa międzynarodowego

Do trybunałów i sadów międzynarodowych zalicza się:

1. Europejski Trybunał Praw człowieka

2. Europejski trybunał sprawiedliwości

3. Sad pierwszej instancji Wspólnot Europejskich

4. Międzynarodowy Trybunał Karny

AD1 Europejski Trybunał Praw Człowieka - struktura i kompetencje

Podstawą funkcjonowania ETPC jest konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 roku, zmieniona protokołami 3, 5, 8 oraz uzupełniona protokołem nr 2. ETPC stworzony został w celu zapewnienia przestrzegania zobowiązań wynikających z konwencji dla układających się stron.

Trybunał składa się z sędziów, których liczba jest równa licznie państw członków Rady Europy, wybieranych przez Zgromadzenie Parlamentarne w odniesieniu do każdego z państw członkowskich, większością głosów, w liczbie 3 kandydatów przedstawionych przez te państwa, na okres 6 lat. Mogą oni być wybierani ponownie, jednak kadencja połowy sędziów wybieranych w 1 wyborach upływa po 3 latach. Kadencja upływa również z chwila osiągnięcia przez sędziego 70 roku życia.

W celu rozpatrzenia wniesionych spraw Trybunał zasiada w składzie komitetów 3 sędziów, Izb 7 sędziów i Wielkiej Izby 17 sędziów. W składzie Izby i Wielkiej Izby zasiada z urzędu sędzia wybierany przez zainteresowane państwo. W składzie wielkiej Izby zasiada również Przewodniczący i wice Trybunału, przewodniczący izby oraz inni sędziowie zgodnie z regulaminem.

Trybunał przyjmuje skargi każdej osoby, organizacji pozarządowej lub grupy jednostek - ofiar naruszenia praw. Trybunał rozpatruje sprawę dopiero po wyczerpaniu wszystkich środków odwoławczych przewidzianych prawem wewnętrznym zgodnie ze wszystkimi zasadami prawa międzynarodowego lub jeśli sprawa została wniesiona w ciągu 6 miesięcy od daty podjęcia ostatecznej decyzji. Trybunał nie rozpatruje skarg anonimowych lub co istoty identycznych ze sprawą już rozpatrzoną lub sprawą, która została poddana innej międzynarodowej procedurze dochodzenia i jeśli skarga nie zawiera nowych, istotnych informacji. Trybunał uznaje za niedopuszczalną każdą skargę indywidualną, niedającą się pogodzić postanowieniami konwencji lub protokołu, będącą nieuzasadniona lub naruszającą prawo do skargi. Państwa członkowskie Rady Europy są zobowiązani do przestrzegania ostatecznych wyroków Trybunału we wszystkich sprawach, w których są stronami.

AD2 Europejski Trybunał Sprawiedliwości - struktura i kompetencje

ETS funkcjonuje na podstawie traktatów założycielskich, traktatu o UE z dnia 7 lutego 1992 roku, Statutu Trybunału Sprawiedliwości ustanowionego na podstawie art. 245 traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, przepisów proceduralnych zamieszczonych w Regulaminie ETS ustanowionym 19 czerwca 1991 roku.

W skład ETS wchodzi 15 sędziów i 8 rzeczników generalnych, powołanych przez każde z Państw Wspólnoty. Sędziami i rzecznikami mogą być osoby dające pełną gwarancję niezależności i odpowiadają warunkom wymaganym w ich krajach do objęcia najwyższych stanowisk sądowych bądź wyróżniają się wiedzą prawniczą. Każde z państw członkowskich ma swojego sędziego natomiast rzeczników mianuje się z 4 największych państw: Włochy, Niemcy, Francja i Wielka Brytania a pozostali desygnowani są przez mniejsze państwa na zasadzie rotacji. Kadencja sędziów i rzeczników trwa 6 lat, co 3 lata następuje zmiana połowy składu sędziowskiego i rzeczników generalnych. Zakończenie kadencji następuje również na skutek śmierci, rezygnacji, upływu czasu, na który został mianowany i zwolnienia z funkcji na podstawie jednomyślnej decyzji składu, który uznał, że sędzia lub rzecznik nie spełnia warunków do zajmowania stanowiska. Sędziom i rzecznikom przysługuje immunitet jurysdykcyjny uniemożliwiający ściganie i prowadzenie postępowania przeciwko nim w czasie pełnienia funkcji, immunitet podatkowy obejmujący zwolnienie z opodatkowania wynagrodzenia, immunitet celny umożliwiający przywożenie i wywożenie ruchomości i samochodów, immunitet w sprawach imigracyjnych dotyczący małżonka i członków rodziny, prawo do świadczeń socjalnych i ułatwienia związane z obrotem walutowym. Sędziowie wybierają spośród siebie Prezesa Trybunału, pełniącego funkcje sądowo-administracyjne, przez 3 lata lub ponownie. Na roczną kadencję wybierany jest Pierwszy Rzecznik Generalny, zajmujący się przydzielaniem spraw poszczególnym rzecznikom. ETS obraduje na sesjach plenarnych, jedynie z przerwą wakacyjna i świąteczną, 2 2 2 2 może orzekać w izbach 3 lub 5 osobowych, w składzie Wielkiej Izby albo w pełnym składzie. W skład Wielkiej Izby wchodzi 11 sędziów, w tym prezesi izb 5-osobowych. Kierownictwo administracyjne nad ETS sprawuje Sekretarz mianowany na 6-letnia kadencję, pełni on funkcje sądowe oraz zarządza finansami ETS. Administracja ETS jest zorganizowana w 5 dyrektoriatów: I - Wydział biblioteczny i Wydział badań i dokumentacji, II - Dyrektoriat tłumaczeń, III - Dyrektoriat tłumaczenia symultanicznego, IV - D. Informacyjny, V - D. Administracyjny.

ETS pełni funkcję sądu konstytucyjnego, międzynarodowego, administracyjnego, cywilnego i sądu pracy.

Siedzibą jest Luksemburg, a językiem urzędowym język francuski.

AD3 Sąd Pierwszej Instancji Wspólnot Europejski

Podstawa dzialania SPIWE stanowi decyzja Radu UE z 24 października 1988, wydana na mocy art. 225 TWE. Znowelizowany art. 220 TWE w traktacie nicejskim przyznał SPIWE status organu autonomicznego, niezależnego od Europejskiego TS. SPIWE posługuje się własnym regulaminem z 2 maja 1991r.

Skład; 15 sędziów wybieranych sposród osób o niekwestionowanej bezstronności, posiadających kwalifikacje sędziowskie. Sędziowie SPI mianowani SA na 6;-letnia kadencje przez rządy państw członkowskich, a ich status jest taki sam ja sędziów ETS. Traktat nicejski wprowadził zmianę w składzie SPO, zgodnie z która każdy kraj członkowski będzie miał jednego przedstawiciela.

Na czele SPI stoi Prezes wybierany na 3 letnia kadencje. Jego kompetencje SA takie same jak Prezesa ETS.

SPI rozpoznaje w I instancji skargi wnoszone przez osoby fizyczne i prawne, określone w TWE. Od orzeczeń SPI przysługuje odwołanie do ETS.

AD4 Międzynarodowy Trybunał Karny

Powołany 18 lipca 1998 w Rzymie kiedy to uchwalono jego status

MTK zajmuje się ściganiem i rostrzyganiem spraw dotyczących zbrodni ludobójstwa, zbrodnii wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości, które nie ulegaja przedawnieniu. MTK sadzi jedynie osoby fizyczne.

W skład MTK wchodzi 18 sędziów na 3 letnia kadencje spośród osób posiadających najwyższe kwalifikacje sędziowskie, doświadczenie w postępowaniu karnym oraz znajomość prawa humanitarnego i praw człowieka.

32 Sady polubowne wg Kodeksu postępowania cywilnego oraz konwencji międzynarodowych.

Sąd polubowny jest organem niepaństwowym powoływanym do rozstrzygania spraw cywilnych wolą stron w granicach obowiązującego prawa, przez co zostaje wyłączona właściwość sądu państwowego. Postępowanie przed sądem polubownym cechuje szybkość i mniejszy nakład kosztów. Sądy polubowne stanowią prywatny wymiar sprawiedliwości uregulowany w 3 księdze pierwszej części kpc (art. 695-715kpc).

Podstawą umocowania sądu polubownego w zakresie rozpoznawania spraw cywilnych jest tzw. zapis na sąd polubowny, uznawany za umowę cywilnoprawną o skutkach procesowych, gdyż zawierana poza procesem przez podmioty niebędące jeszcze jego stronami. Umowa taka może poddawać właściwości sądu polubownego spór już powstały lub mogący powstać w przyszłości z oznaczonego stosunku prawnego. W pierwszym przypadku zapis określa się mianem kompromisu, zaś w drugim mianem klauzuli arbitrażowej. Zapis może stanowić odrębną umowę lub jedną z klauzul zawartej w treści umowy głównej. Granice przedmiotowe zapisu na sąd polubowny określa art. 697 kpc, przewidując możliwość poddania właściwości sądów polubownych sporów o prawa majątkowe w zakresie postępowania rozpoznawczego. Zapis, którego treść kształtowała się w oparciu o autonomię woli stron może wskazywać arbitrów i superarbitra lub sposób ich powoływania, a także tryb postępowania i podstawy orzekania. Skutkiem ważnego dokonanego zapisu na sąd polubowny jest wyłączenie sprawy spod kognacji ( rozpatrywania sprawy) sądów powszechnych. Zapis na sąd polubowny powinien być sporządzony w formie pisemnej i podpisany przez obie strony.

Rodzaje sadów polubownych:

Art. 695 k.p.c. daje podstawę do wyróżnienia dwóch rodzajów sądów polubownych: powołanych do rostrzygnienia poszczególnego sporu ( sady polubowne ad hoc, ad casum) i stałych sadów polubownych(działających w sposób ciągły przy rożnego rodzaju instytucjach), których byt jest niezależny od konkretnego sporu po miedzy stronami. SP ad hoc powoływany jest na podstawie umowy przez zainteresowane strony i działa do czasu rostrzygniecia konkretnej sprawy. Natomiast stały sad polubowny ma charakter instytucjonalny i zajmuje się głownie rozpatrywaniem sporów z zakresy międzynarodowego obrotu handlowego.

Arbiter sądu polubownego

Arbitrem, czyli członkiem składu orzekającego lub superarbitrem, czyli przewodniczącym składu orzekającego może być każda osoba z wyjątkiem sędziego sądu powszechnego, posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, korzystająca z pełni praw publicznych i obywatelskich praw honorowych. Arbitrem może być również cudzoziemiec. Arbitrem nie może być osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna, a także osoba fizyczna posiadająca ograniczoną zdolność do czynności prawnych lub jej nieposiadająca. Wybór arbitrów w liczbie równej dla obu stron należy, co do zasady do obu stron sporu. Arbitrzy są zobowiązania do jednomyślnego wyboru przewodniczącego sądu polubownego - superarbitra. Wyznaczeni arbitrzy w ramach swej działalności rozstrzygającej pozostają niezależni od stron sporu. Zapis, co do zasady traci moc, w wypadku, gdy wyznaczony arbiter lub superarbiter uchylił się od wykonywania swojego obowiązku lub, gdy wykonanie tego obowiązku staje się niemożliwe np. z powodu śmierci. Strona może żądać wyłączenia arbitra lub superarbitra z tych samych przyczyn, które uzasadniają wyłączenie sędziego.

Wyroki sadu polubownego i ugody przed nim zawarte.

Wyrok sadu polubownego lub ugoda przed nim zawarta maja moc prawna na równi z wyrokiem sadu państwowego, po stwierdzeniu przez sad państwowy ich wykonalności. Od wyroku sadu polubownego nie przysługuje odwołanie do sadu państwowego.

Strona postępowania może jednak żądać uchylenia takiego wyroku przez sad Państwowy w przypadku gdy:

1. nie było zapisu na sad polubowny albo gdy zapis był nieważny lub utracił moc prawna

2. stronę pozbawiono możności obrony swoich praw przed sadem polubownym

3. nie zachowano ustalonego trybu postępowania przed sadem polubownym

4. rozstrzygniecie o zadaniach stron jest niezrozumiałe, zawiera sprzeczności albo uchybia praworządności lub zasadom współżycia społecznego w RP

5. zachodzą przyczyny, które stanowią podstawę skargi o wznowienie postępowania

Międzynarodowy arbitraż handlowy(sądowy)

Międzynarodowy arbitraż handlowy, zgodnie z art. 1, ust. 1 konwencji europejskiej o międzynarodowym arbitrażu handlowym sporządzony w Genewie w dniu 21 kwietnia 1961, oznacza rozstrzyganie sporów wynikających przy dokonaniu transakcji handlu międzynarodowego między osobami fizycznymi i prawnymi, które w chwili zawierania umów o arbitraż mają stałe miejsce zamieszkania bądź swoją siedzibę w różnych państwach. Podstawę rozpatrywania sprawy przez sąd arbitrażowy określa pisemna umowa stron tzw. zapis na sąd arbitrażowy, w której strony powinny dokładnie oznaczyć spór już zaistniały ( klauzula kompromisarska) lub stosunek, z którego sporu mogą wyniknąć w przyszłości tzw. klauzula arbitrażowa. Podmiotem zapisu na sąd arbitrażowy mogą być transakcje handlu międzynarodowego. Autonomia woli stron wyraża się w przyznaniu im uprawnienia do wyboru prawa właściwego dla rozstrzygnięcia sporu oraz swobodzie decydowania o sposobie powołania i składzie sądu arbitrażowego, a także regułach postępowania przed tym sądem. Zgodnie z art. 4 konwencji europejskiej o międzynarodowym arbitrażu handlowym, strony mogą według swego uznania poddać spór rozstrzygnięciu stałej instytucji arbitrażowej zgodnie z jej regulaminem lub arbitrażowi ad hoc, polegającemu na rozpatrywaniu sporów przez arbitrów mianowanych w konkretnej sprawie. Strony mogą wskazać gotowy regulamin określający zasady i tryb postępowania. Stałe instytucje arbitrażowe nie rozpoznają sporów, lecz prowadzą administrację procesów arbitrażowych, działają na podstawie posiadanych regulaminów, określających ich ustrój i funkcje w postępowaniu arbitrażowym. Istniejące stałe instytucje arbitrażowe to: Międzynarodowa Izba Handlowa w Paryżu, M. Rada ds. Arbitrażu Handlowego przy ONZ, Sąd Arbitrażowy Bawełny w Gdyni itd.

Wyrok sądu arbitrażowego podlega uznaniu i wykonaniu według norm konwencyjnych. Nad sądem arbitrażowy nadzór sprawuje sąd państwowy, poprzez realizację uprawnienia do rozpatrywania skargi o uchylenie wyroku sądu arbitrażowego.

Arbitraż społeczny

Kolegium arbitrażu społecznego działające przy sądzie okręgowym przy wydziale pracy i ubezpieczeń społecznych rozpoznaje sporu zakładowe i wielozakładowe pomiędzy pracownikami a pracodawcą lub pracodawcami dotyczące warunków pracy, płac lub świadczeń socjalnych oraz praw i wolności związków pracowników. Podstawą prawną działalności kolegium arbitrażu społecznego jest art. 16 ustawy z dnia 23 maja 1991 roku o rozwiązywaniu sporów zbiorowych i oparte na niej rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie trybu postępowania przed kolegiami oraz uchwała rady państwa z dnia 30 grudnia 1982 roku - Regulamin Postępowania przed kolegiami arbitrażu społecznego. W skład kolegium wchodzi jako przewodniczący sędzia sądu wyznaczony przez prezesa oraz 6 członków wyznaczonych po 3 przez każdą ze stron. Członkiem kolegium może zostać osoba posiadająca obywatelstwo polskie korzystająca z pełni praw cywilnych i obywatelskich, która ukończyła 26 lat. Do chwili rozpoczęcia postępowania strony mogą wskazywać właściwy tryb postępowania, który powinien być stosowany w toku sprawy. Kolegium kieruje się zasadą słuszności i sprawiedliwości w zbiorowych stosunkach pracy, czyli z zasadami współżycia społecznego. W przypadku braku unormowań szczególnych przed kolegium znajdują zastosowanie odpowiednio przepisy kpc. Postępowanie przed kolegium jest wszczynane na wniosek strony prowadzącej spór zbiorowy w interesie pracowników. W toku postępowania kolegium arbitrażowe nakłania strony do zawarcia porozumienia, w odmiennym wypadku wydawane jest orzeczenia rozstrzygające spór lub posiadające charakter zalecenia.

33. Izby morskie jako organy quasi-sądowe

Izba morska - struktura i kompetencje

Izba morska to organ quasi- sądowy powołany do ustalania okoliczności faktycznych w sprawach wypadków morskich. Ustrój izb morskich, ich funkcje oraz reguły postępowania reguluje ustawa z dnia 1 grudnia 1961 roku o izbach morskich. Organem I instancji jest Izba Morska w Gdańsku przy Sadzie Okręgowym w Gdańsku i Izba Morska w Szczecinie, zaś w II instancji Odwoławcza Izba Morska przy Sądzie Okręgowym w Gdańsku.

W skład izby morskiej wchodzi przewodniczący oraz 1 lub więcej wice i ławnicy. Przewodniczącego i wice powołuje i odwołuje Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z właściwym ministrem do spraw gospodarki morskiej spośród sędziów sądów powszechnych posiadających znajomość zagadnień morskich. Oprócz sędziów w działalności izb morskich biorą udział ławnicy powoływani przez właściwego ministra na okres 3 lat spośród osób posiadających wysokie kwalifikacje zawodowe i praktykę w sprawach rozpoznawanych przez izby morskie z listy kandydatów przedstawionych przez przewodniczących uzgodnionej z Zarządem Głównym Związku Zawodowego Marynarzy i Portowców. Kandydaci na ławnika są zgłaszani przewodniczącym przez urzędy morskie, jednostki uprawiające żeglugę i rybołówstwo morskie, stocznie okręgowe i inne jednostki zainteresowane zapobieganiem wypadkom morskim oraz zarządy okręgów Związku Zawodowego Marynarzy i Portowców i osoby wyznaczone przez Dowództwo Marynarki Wojennej i Straży Granicznej. Nadzór zwierzchni nad izbami morskim sprawuje Minister Sprawiedliwości nad przewodniczącym i wice oraz nad trybem postępowania przed izbami oraz właściwy minister do spraw gospodarki morskiej w pozostałym zakresie.

Do właściwości izb morskich należy orzekanie w sprawach wypadków morskich tj. zdarzeń na morzu lub wodach połączonych a polegających na zatonięciu, zaginięciu, opuszczeniu, zderzeniu statków, zetknięciu statku z dnem, z przeszkodą, uderzeniu statku w budowlę, urządzenie lub instalację, powstanie pożaru lub wybuch statku, zanieczyszczenie środowiska, zagrożenia albo ograniczenia bezpieczeństwa statku lub znajdujących się na nim osób, zaginięciu człowieka przebywającego na statku, śmierci lub uszczerbku na zdrowiu człowieka w związku z pracą lub pobytem na statku, zachowaniem się statku, działaniem lub stanem jego urządzeń lub właściwości jego ładunku o ile wypadki te dotyczą polskiego statku albo statku o obcej przynależności, jeżeli wypadek nastąpił na polskich morskich wodach wewnętrznych lub polskim morzu terytorialnym.

Izby morskie orzekają, co do okoliczności faktycznych a nie sporów, co do prawa. Orzeczenia wydawane przez izby morskie, co do zasady nie spełniają funkcji represyjnej, poza tym, że na ich podstawie można pozbawić na czas od roku do 5 lat prawa do wykonywania zawodu w częściowym lub pełnym zakresie. Orzeczenie takie ma charakter prewencyjny, co wyraża się w wydawaniu zaleceń zapewniających bezpieczeństwo żeglugi morskiej i przeciwdziałanie wypadkom. Ustalone przez izbę okoliczności faktyczne mogą posiadać znaczenie prejudykacyjne dla postępowań sądowych cywilnych lub karnych. Izby morskie są właściwe, co do nakładania grzywien na osoby winne niedopełnienia zgłoszenia o wypadku morskim lub udzielenia wyjaśnień, co do okoliczności, przyjmowania protestów morskich i prowadzenie rejestru okrętowego.

34. Organy pojednawcze

Organy pojednawcze to organy specjalnie powołane do prowadzenia działalności pojednawczej i odpowiednio w tym celu zorganizowane, np. mediator, komisja koncyliacyjna

35. Organy kontroli legalności

Organy kontroli legalności sesnu stricto(w znaczeniu wąskim)- posiadające uprawnienie wyłącznie do badania zachowania się podmiotów kontrolowanych co do zggodnosci z prawem obowiązującym i do występowania w razie stwierdzenia naruszenia prawa z wnioskiem o zastosowanie odpowiednich środków do innych właściwych podmiotów.

Zalicza się :

1. Prokuraturę

2. Rzecznika interesu Publicznego

3. Lustratora spółdzielni

Organy kontroli legalności sensu largo(w znaczeniu szerokim)- posiadających oprocz uprawnien kontrolnych, uprawnienia nadzorcze, umożliwiające ingerencje ze strony organu kontroli w sferze prawna kontrolowanego i korektę niezgodnego z prawem zachowania się.

Zalicza się:

1) NIK

2) Generalny Inspektor Danych Osobowych

3) KRRiTV

4.) Policja

5) ABW i AW

6) Straż graniczna

7) Strasz miejska

8) prezes UOKiK

9) PIP

10) Inspekcja Handlowa

11) Państwowa Inspekcja Sanitarna

12) Organy kontroli skarbowej

36. Koncepcje prokuratury, kompetencje polskiej prokuratury

model francuski

Prokuratura jest wyspecjalizowanym pionem w ramach Min. Spraw. I podporządkowane bezpośrednio ministrowi Spraw, który pełni funkcje prokuratora generalnego.

Prokuratura francuska traktowana jest jako łącznik miedzy władza sądownicza a wykonawcza i pozostaje w stosunku zwierzchności.

Uprawnienia:

1. prowadzenie samodzielnego postępowania przygotowawczego w sprawach karnych lub sprawowanie nadzoru nad postępowaniem przygotowawczym przez inne organy Np.. policje

2. ustalenie czy dany czy spełnia znamiona czynu zabronionego

3. czy danemu sprawcy można postawić zarzuty (postępowanie przygotowawcze kończy się z reguły aktem oskarżenia a osoba oskarżona staje się oskarżonym lub uniewinnionym?

4. występowanie w sprawach sadowych karnych jako oskarżyciel publiczny

5. uprawnienie do sprawowania nadzoru penitencjarnego- nadzoru nad wykonywaniem kary- a) prokurator posiada prawo badania legalności wykonywania kary b) badanie warunkowa w jakich kara jest wykonywana C0 badanie stopnia resocjalizacji danego podmiotu

6. udział w postępowaniu sadowym w sprawach cywilnych w przypadku wskazanych przez prawodawcę realizowane albo poprzez wczęcie postępowania albo poprzez możliwość przystąpienia do postępowania jucz toczącego się.

Model niemiecki:

Prokuratura jest wyspecjalizowanym pionem władzy wykonawczej na szczeblu ministerstwa sprawiedliwości. Scentralizowany, hierarchicznie podporządkowany i kierowana przez MIN Spraw, który pełni również funkcje prokuratora generalnego

Uprawnienia:

1. prowadzenie lub nadzorowanie postępowania przygotowawczego w sprawach karnych

2. występowanie w charakterze oskarzyciela publicznego w postępowaniu karnym sadowym

Model Radziecki:

Prokuratura jest ukształtowana hierarchicznie jej struktura jest scentralizowana ale stanowi odrębny pion władzy. Tzw. 4 władza. Minister Spraw.. nie jest prokuratorem generalnym.

Uprawnienia:

1. prowadzenie samodzielnie postępowania przygotowawczego lub sprawowania nadzoru nad postępowaniem przygotowawczym

2. pełnienie funkcji oskarżyciela publicznego

3. sprawowanie nadzoru penitencjarnego

4. uprawnienie o charakterze kompetencji ogólnych

5. udział w postępowaniu cywilnym

6. sprawowanie nadzoru ogolonego

7. badanie działalności określonych podmiotów

Prokuratura zaliczana jest do państwowych organów ochrony prawnej. Jej organizację oraz zadania określa ustawa z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze, ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie
Pamięci Narodowej — Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 kwietnia 1992 r. — Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury, rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 1 czerwca 2001 r. w sprawie utworzeni prokuratur apelacyjnych, okręgowych i rejonowych oraz ustalenia ich siedzib i obszarów właściwości, rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 15 grudni 1998 r. w sprawie tworzenia, znoszenia oraz ustalania siedzib i terytorialnego zakresu działania wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury, rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 5 września 2002 r. w sprawi aplikacji sądowej i prokuratorskiej, rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 kwietnia 2003 r. w sprawie aplikacji prokuratorskiej w wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury.

Współcześnie, polska prokuratura ukształtowana jest według modelu mieszanego francusko—radzieckiego. Jak podnosi się w doktrynie, działalność prokuratury należy uznać za odrębny kierunek działalności
państwa? Obejmuje ona badanie określonych stosunków społecznych pod kątem zgodności postępowania ich podmiotów z prawem obowiązującym oraz formułowanie wniosków, kierowanych do innych organów, co do sposobu przywrócenia stanu zgodnego z prawem lub zapobiegnięcia naruszenia prawa w przyszłości (kontrola legalności). Przyjmuje się, że uprawnienia do podejmowania stanowczych rozstrzygnięć nadane prokuraturze nie wynikają z jej funkcji, lecz są jej przydane dodatkowo.

Zadania:

1. prowadzenie lub nadzorowanie postępowania przygotowawczego w sprawach karnych oraz funkcji oskarżyciela publicznego przed sadem

2. wytaczanie powództw w sprawach karnych i cywilnych oraz składanie wniosków i udział postępowaniu sadowych w sprawach cywilnych, ze stosunku pracy i ubezpieczeń społecznych, jeżeli tego wymaga ochrona praworządności, interesu społecznego, własności lub praw obywateli

3. podejmowanie środków przewidzianych prawem, zmierzających do prawidłowego i jednolitego stosowania prawa w postępowaniu sadowym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz w innych postępowaniach.

4. Sprawowanie nadzoru nad wykonywaniem postanowień o tymczasowym aresztowaniu oraz innych decyzji o pozbawieniu wolności

5. Prowadzenie badań w zakresie problematyki przestępczosci oraz jej zwalczania i zapobiegania

6. Zaskarżenie do sadu niezgodnych z prawem decyzji administracyjnych oraz udział w postępowaniu sadowym w sprawach zgodności z prawem takich decyzji

7. Zaskarżenie niezgodnych z prawem uchwał organów samorządy terytorialnego lub rozporządzeń wojewody;

8. Koordynowanie działalnosci w zakresie ścigania przestępstw. Prowadzonej przez inne organy państwowe

9. Współdziałanie z organami panstwowymi, państwowymi jednostkami organizacyjnymi i organizacjami społecznymi w zapobieganiu przestępczosci i innym naruszeniom prawa

10. Współprace z Szefem krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji jego zadań ustawowych

11. Opiniowanie projektów aktow normatywnych oraz podejmowanie innych czynności określonych w przepisach szczególnych

37. Organizacja Prokuratury

Zasady organizacji prokuratury

Do zasad organizacji prokuratury przedstawiających modelowo umiejscowienie prokuratury w systemie organów państwowych należą:

1) zasada jednolitości (zwaną również zasadą niepodzielności), według której wszystkie jednostki organizacyjne prokuratury stanowią jedną organizacyjną całość, a ich czynności uznaje się za dokonane w imieniu całej prokuratury;

2) zasadę centralizmu, zakładającą podporządkowanie wszystkich jednostek organizacyjnych prokuratury jedynemu w państwie i jednoosobowemu organowi centralnemu (Ministrowi
Sprawiedliwości, pełniącemu funkcję Prokuratora Generalnego);

3) zasadę jednoosobowego kierownictwa, zgodnie, z którą całością prokuratury jak i każdą jej jednostką organizacyjną kieruje organ jednoosobowy (jedna osoba);

4) zasadę hierarchicznego podporządkowania, zakładającą podporządkowanie jednostek organizacyjnych prokuratury niższego szczebla, jednostkom wyższego szczebla, a w ramach poszczególnych jednostek prokuratury, podporządkowanie służbowe prokuratorów swym przełożonym.

Zasada niezależności posiada mieszany charakter i polega na tym, że prokuratura ani organizacyjnie, ani w ramach zależności prowadzonej działalności nie jest podporządkowana innym organom państwowym. Co do zasady prokurator przy dokonywaniu czynności wchodzących w zakres jego zadań jest niezależny od terenowych organów administracji państwowej i samorządowej, ale jednocześni podlega prokuratorowi przełożonemu? Prokurator jest obowiązany wykonywać zarządzenia, wytyczne i poleceni przełożonego prokuratora. Polecenie dotyczące treści czynności procesowej prokurator przełożony wydaje na piśmie, a na żądani prokuratora wraz z uzasadnieniem. W razie przeszkody w doręczeniu polecenia w formie pisemnej, dopuszczalne jest przekazani polecenia ustnie, z tym, że przełożony jest obowiązany niezwłoczni potwierdzić je na piśmie. Jeżeli prokurator nie zgadza się z poleceniem, może żądać zmiany polecenia lub wyłączenia go od wykonania czynności albo od udziału w sprawie. Takie żądanie prokurator obowiązany jest zgłosić w formie pisemnej wraz z uzasadnienie przełożonemu, który wydał polecenie. O wyłączeniu rozstrzyga ostatecznie prokurator bezpośrednio przełożony nad prokuratorem, który wydał polecenie. Prokurator przełożony, który nie uwzględnił żądani prokuratora zmiany polecenia lub wyłączenia go od wykonani czynności albo od udziału w sprawie, przejmuje odpowiedzialność służbową za treści czynności, wówczas prokurator występujący z żądaniem obowiązany jest wykonać polecenie. Jeżeli po wydaniu polecenia, a przed jego wykonaniem lub podczas wykonywania nastąpi istotna zmiana ustaleń faktycznych, uzasadniająca potrzebę wydania odmiennego polecenia, prokurator wykonujący polecenie niezwłocznie informuje o tym przełożonego lub zwierzchnika, a gdy nie jest to możliwe wykonuje polecenie, z uwzględnieniem powstałej zmiany lub odstępuje od wykonania, natychmiast informując o tym wydającego polecenie.
Zapatrywania prawne i wskazania prokuratora nadrzędnego, co do dalszego postępowania, zawarte w treści decyzji podjętej w trybie instancyjnym, są wiążące dla prokuratorów prokuratury niższego stopnia.
Polecenie dotyczące treści czynności procesowej, wydane przez prokuratora przełożonego innego niż prokurator bezpośrednio przełożony, nie może obejmować sposobu zakończenia postępowania przygotowawczego i postępowania przed sądem. W przypadku, gdy w postępowaniu sądowym ujawnią się nowe okoliczności, prokurator samodzielnie podejmuje decyzje związane z dalszym tokiem tego postępowania. Prokurator przełożony w razie stwierdzenia oczywistej obrazy prawa przy prowadzeniu sprawy wytyka, niezależnie od innych uprawnień, właściwemu prokuratorowi uchybienie, po uprzednim zażądaniu wyjaśnień. Stwierdzenie i wytknięcie uchybienia nie wpływa na rozstrzygnięcie sprawy. Prokurator, któremu wytknięto uchybienie może, w terminie siedmiu dni, złożyć pisemne zastrzeżenie do prokuratora przełożonego, który wytknął uchybienie. W razie wniesienia zastrzeżenia, prokurator przełożony uchyla wytknięcie uchybienia albo przekazuje sprawę do rozpoznania sądowi dyscyplinarnemu. W razie stwierdzenia oczywistej i rażącej obrazy przepisów prawa, prokurator przełożony jest obowiązany żądać wszczęcia postępowania dyscyplinarnego przeciwko prokuratorowi, który obrazy się dopuścił.
Do gwarancji niezależności prokuratora zalicza się w szczególności jego nieusuwalność ze stanowiska, z wyjątkiem przypadków wskazanych w ustawie. Niezależność gwarantuje również posiadany przez prokuratora immunitet materialny, polegający na uchyleniu karalności czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę za nadużycie wolności słowa przy wykonywaniu obowiązków służbowych oraz immunitet formalny (względny), wyłączający dopuszczalność prowadzenia postępowania karnego, w toku którego może nastąpić pociągnięcie do odpowiedzialności karnej sprawcy czynu zabronionego, prokurator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zezwolenia właściwego sądu dyscyplinarnego ani zatrzymany bez zgody przełożonego dyscyplinarnego; nie dotyczy to zatrzymania na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa. Do wydania zezwolenia na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej wolno przedsięwziąć tylko czynności niecierpiące zwłoki, zawiadamiając o tym niezwłocznie prokuratora przełożonego. Do czasu rozstrzygnięcia wniosku o zezwolenie na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej sąd dyscyplinarny może polecić niezwłoczne zwolnienie prokuratora zatrzymanego na gorącym uczynku, Za wykroczenie prokurator odpowiada tylko dyscyplinarnie). Również ustawowy zakaz przynależności prokuratora do partii politycznych i brania udziału w działalności politycznej, piastowania mandatu posła i senatora oraz innych funkcji czy wykonywania zajęć, które przeszkadzałyby w pełnieniu obowiązków prokuratora lub uchybiały godności urzędu bądź podważały zaufanie do jego bezstronności należy zaliczyć

Zasada działania prokuratury.

Do zasad działania prokuratury doktryna zalicza:
1) zasadę legalizmu, przejawiającą się w obowiązku podejmowania przez prokuraturę działania za pomocą wszelkich dostępnych jej środków prawnych, w każdym przypadku naruszenia lub zagrożenia prawa;
2) zasadę bezstronności (obligującej do zachowania obiektywizmu w ramach wszystkich podejmowanych czynności) i równego traktowania wszystkich obywateli (stanowiącą konsekwencję zasady równości wszystkich obywateli wobec prawa, niezależnie od jakichkolwiek kryteriów wyróżniających) oznaczającej wymóg działania prokuratora wyłącznie na podstawie prawa i przy użyciu środków w nim wskazanych, bez względu na podmiot, wobec którego środki te będą (lub już są) stosowane;
3) zasadę działania z urzędu, wyrażającą się w postulacie działania prokuratury zawsze z własnej inicjatywy (niezależnie od inicjatywy czynników zewnętrznych) w przypadku zagrożenia lub naruszenia praw

4) zasadę współpracy z innymi organami państwowymi, organizacjami społecznymi i spółdzielczymi, nakładającej na prokuraturę obowiązek ścisłego współdziałania z innymi podmiotami w zakresie ochrony prawa;
5) zasadę substytucji, polegającą na możliwości zlecania podległym prokuratorom przez prokuratora przełożonego wykonania czynności należących do jego zakresu działania, z wyjątkiem przypadków zastrzeżenia pewnych czynności do jego wyłącznej kompetencji przez ustawę oraz wyłączenia przez ustawę właściwości w tym zakresie prokuratora podwładnego;
6) zasadę dewolucji, polegającej na możliwości przejęcia i prowadzenia przez prokuratora wyższego rzędu każdej czynności, która w świetle obowiązującego prawa należy do kompetencji prokuratora niższego rzędu;
7) zasadę indyferencji oznaczającą niezależność skutku czynności w postaci jej ważności od zmian podmiotowych w trakcie jej dokonywania (niezależnie od osoby prokuratora, czynność traktowana jest jako dokonywana przez prokuraturę stanowiącą jedność);
8) zasadę jednoosobowego dokonywania czynności, zakładającą dokonywanie każdej czynności należącej do właściwości prokuratury przez prokuratora jednoosobowo.

38 i Powoływanie na stanowisko prokuratora

Prawa i obowiązki prokuratora

Prokuratorem może zostać osoba:

1. posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich, 2)

2. jest nieskazitelnego charakteru, ukończyła wyższe studia prawnicze i uzyskała tytuł magistra w Polsce lub zagraniczne uznane w Polsce, 3)

3. jest zdolna, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków prokuratora, 4)

4. ukończyła 26 lat,

5. złożyła egzamin prokuratorski lub sędziowski, 6)

6. pracowała w charakterze asesora prokuratorskiego lub sądowego, co najmniej rok albo odbyła w wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury okres służby przewidziany w przepis o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych.
   Na prokuratora w wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury może być powołany tylko oficer zawodowy lub oficer służby okresowej.

Warunek złożenia egzaminu i pracy w charakterze asesora lub pełnienia służby nie dotyczy profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych w polskich szkołach wyższych, w Polskiej Akademii Nauk oraz w instytucjach naukowo—badawczych i w innych placówkach naukowych; sędziów oraz oficerów, którzy w sądach wojskowych zajmowali stanowiska sędziów; adwokatów oraz radców prawnych, którzy wykonywali ten zawód, co najmniej przez okres 3 lata. Wymóg uprzedniej pracy w charakterze asesora lub służby we właściwych jednostkach organizacyjnych prokuratury nie dotyczy także notariusza.

Kandydat na stanowisko prokuratorskie jest obowiązany przedstawić informację z Krajowego Rejestru Karnego dotyczącą jego osoby i zaświadczenie stwierdzające, że jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków prokuratora. Prokurator Generalny zasięga od właściwego organu Policji informacji o każdym z kandydatów do objęcia stanowiska prokuratorskiego. Prokurator składa ślubowanie wobec Prokuratora Generalnego.
Aplikacja prokuratorska

Aplikacja prokuratorska polega na przygotowaniu aplikanta do należytego wykonywania obowiązków prokuratora i trwa 3 lata.

Aplikantem prokuratury (etatowym lub pozaetatowym) może być mianowana osoba: 1)posiadająca obywatelstwo polskie i korzystająca z pełni praw cywilnych i obywatelskich, 2)nieskazitelnego charakteru, która ukończyła wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskała tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce. 3)Aplikantem wojskowej jednostki organizacyjnej prokuratury może być mianowany tylko oficer zawodowy albo oficer służby okresowej.

Aplikanta prokuratury mianuje na czas określony (i zwalnia), oznaczony w akcie mianowania w powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury prokurator apelacyjny, zaś w wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury Naczelny Prokurator Wojskowy. Przed podjęciem obowiązków aplikant powszechnej jednostki prokuratury składa ślubowanie wobec prokuratora apelacyjnego, zaś aplikant wojskowej jednostki prokuratury wobec Naczelnego Prokuratora Wojskowego. Aplikant może występować przed sądem rejonowym w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach w postępowaniu uproszczonym. Aplikanci powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury za naruszenie swoich obowiązków ponoszą odpowiedzialność porządkową lub dyscyplinarną na zasadach obowiązujących mianowanych urzędników państwowych. Po ukończeniu aplikacji obowiązuje aplikanta złożenie egzaminu przed komisją powołaną przez Prokuratora Generalnego. W wypadku nie przystąpienia do egzaminu, niedostatecznego wyniku egzaminu końcowego lub niemianowana asesorem z uwagi na brak możliwości uzyskania kwalifikacji do wykonywania zadań na tym stanowisku aplikant wojskowej jednostki organizacyjnej prokuratury skierowany zostaje do innej służby w siłach zbrojnych, chyba, że w myśl przepisów ustawy lub przepisów o służbie wojskowej podlega zwolnieniu z zawodowej albo okresowej służby wojskowej.
Po złożeniu egzaminu prokuratorskiego aplikant może być prokuratury mianowany na stanowisko asesora prokuratury. Asesorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury mianuje i zwalnia Prokurator Generalny, a asesorów wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury — Naczelny Prokurator Wojskowy.
Prokurator Generalny może powierzyć asesorowi powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury, a Naczelny Prokurator Wojskowy asesorowi wojskowej jednostki organizacyjnej prokuratury na czas określony, nieprzekraczający trzech lat, pełnienie czynności prokuratorskich, jednakże bez prawa udziału w postępowaniu przed sądem apelacyjnym i okręgowym, sporządzania środków zaskarżania i wniosków do Sądu Najwyższego oraz występowania w postępowaniu przed Sądem Najwyższym. Asesor prokuratury nieposiadający uprawnień do pełnienia czynności prokuratorskich może występować w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach w postępowaniu uproszczonym. Do asesorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące prokuratorów tych prokuratur, a do asesorów wojskowych przepisy dotyczące prokuratorów wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury. Prokurator Generalny może, z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, zwolnić asesora powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury ze służby. Naczelny Prokurator Wojskowy zwalnia asesora wojskowej jednostki organizacyjnej ze służby w wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury, jeżeli nie został on powołany na stanowisko prokuratora w terminie sześciu miesięcy od dnia upływu okresu, na który powierzono asesorowi pełnienie czynności prokuratorskich. W takim przypadku asesora przenosi się do dyspozycji Ministra Obrony Narodowej lub określonego przez niego organu.

39 .Prawa obowiązki i odpowiedzialnosc prokuratorów

Ustawa o prokuraturze wprowadza zakaz podejmowania przez prokuratora dodatkowego zatrudnienia, z wyjątkiem zatrudnienia na stanowisku dydaktycznym, naukowo—dydaktycznym lub naukowym jeżeli wykonywanie tego zatrudnienia nie przeszkadza w pełnieniu obowiązków prokuratora. Prokuratorowi nie wolno także podejmować innego zajęcia ani sposobu zarobkowania, które by przeszkadzało w pełnieniu obowiązków prokuratora, mogło osłabiać zaufanie do jego bezstronności lub przynieść ujmę godności urzędu prokuratora.

Ponadto prokurator nie może:
1) być członkiem zarządu, rady nadzorczej tub komisji rewizyjnej spółki prawa handlowego lub spółdzielni;
2) być członkiem zarządu fundacji prowadzącej działalność gospodarczą;
3) posiadać w spółce prawa handlowego więcej niż 10% akcji lub udziały o wartości wyższej niż 10% kapitału zakładowego;
4) prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem bądź pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności.
Prokurator jest obowiązany postępować zgodnie ze ślubowaniem prokuratorskim oraz stale podnosić kwalifikacje zawodowe. W okresie zajmowania stanowiska prokurator nie może należeć do partii politycznej ani brać udziału w żadnej działalności politycznej. Prokuratorowi ubiegającemu się o mandat posła, senatora lub radnego udziela się urlopu bezpłatnego na czas kampanii wyborczej. Czas pracy prokuratora jest określony wymiarem jego zadań. Prokurator jest obowiązany zachować w tajemnicy okoliczność sprawy, o których w postępowaniu przygotowawczym, a także poza jawną rozprawą sądową, powziął wiadomość w związku ze sprawowaną funkcją. Obowiązek zachowania tajemnicy trwa także po ustaniu stosunku służbowego; ustaje natomiast, gdy prokurator składa zeznania jako świadek w postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem, chyba, że ujawnienie tajemnicy zagraża dobru państwa albo takiemu ważnemu interesowi prywatnemu, który nie jest sprzeczny z celami wymiaru sprawiedliwości. W takich wypadkach od obowiązku zachowania tajemnicy może zwolnić prokuratora Prokurator Generalny. W razie powołania prokuratora do niezawodowej służby wojskowej, jego prawa i obowiązki służbowe ulegają zawieszeniu na czas trwania służby. Prokurator zachowuje jednak swoje stanowisko i prawo do wynagrodzenia, a czas służby wojskowej wlicza się do okresu stosunku służbowego na stanowisku prokuratora. Prokurator powołany do niezawodowej służby wojskowej odbywa ją w sądownictwie wojskowym, wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury lub wojskowych organach obsługi prawnej. Prokurator mianowany, powołany lub wybrany do pełnienia funkcji w organach państwowych, samorządu terytorialnego, służby dyplomatycznej, konsularnej lub w organach organizacji międzynarodowych oraz ponadnarodowych działających na podstawie umów międzynarodowych ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską jest obowiązany zrzec się swojego stanowiska, chyba, że przechodzi w stan spoczynku. Prokurator Generalny może delegować prokuratora do innej jednostki organizacyjnej prokuratury, Ministerstwa Sprawiedliwości lub innej jednostki organizacyjnej podległej Ministrowi Sprawiedliwości albo przez niego nadzorowanej, zgodnie z kwalifikacjami prokuratora stanowiska.
Prokurator powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury może zostać odwołany przez Prokuratora Generalnego, jeżeli mimo dwukrotnego ukarania przez sąd dyscyplinarny karą dyscyplinarną, popełnił przewinienie służbowe. Przed podjęciem decyzji w tej sprawie Prokurator Generalny wysłuchuje wyjaśnień prokuratora, chyba, że nie jest to możliwe, oraz zasięga opinii zebrania prokuratorów Prokuratury Krajowej albo opinii właściwego zgromadzenia prokuratorów w prokuraturze apelacyjnej. Prokurator Generalny odwołuje prokuratora powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury, w przypadku, gdy zrzekł się on stanowiska prokuratora. Prokurator Generalny może odwołać prokuratora wojskowej jednostki organizacyjnej prokuratury na wniosek Ministra Obrony Narodowej w wypadkach, gdy przepisy o służbie wojskowej przewidują zwolnienie z zawodowej służby wojskowej. Stosunek służbowy prokuratora wygasa po upływie trzech miesięcy od doręczenia zawiadomienia o odwołaniu, chyba, że na wniosek zainteresowanego prokuratora określono krótszy termin,
Prawomocne orzeczenie sądu dyscyplinarnego o wydaleniu ze służby prokuratorskiej oraz prawomocne orzeczenie sądu skazujące prokuratora na karę dodatkową pozbawienia praw publicznych, zakazu zajmowania stanowiska prokuratora lub na karę degradacji, pociąga za sobą z mocy prawa utratę stanowiska prokuratora. Stosunek służbowy prokuratora wygasa także z dniem utraty przez niego obywatelstwa polskiego.

Prokuratorom przysługuje immunitet:

A materialny- polega na stałym uchyleniu karalności czynu wypełniajacego znamiona przestępstwa. Zgodnie z art. 66 ust.2 ustawy o prokuraturze, za nadużycie wolności słowa przy wykonywaniu obowiązków służbowych, stanowiące ścigana z oskarżenia prywatna zniewagę strony, jej pełnomocnika bądź obrońcy, kuratora, świadka biegłego lub tłumacza- prokurator odpowiada tylko dyscyplinarnie

B formalny- polega na terminowym(czasowym) wyłączeniu możliwości prowadzenia postępowania karnego. Nie ma on charakteru trwałego-przestaje chronić osobę, której on przysługuje, gdy zostanie uchylony decyzja odpowiedniego organu lub gdy osoba przestanie pełnić określoną funkcje. Zgodnie z art. 54 ustawy, prokurator nie może być pociągnięty do odpowiedzialnosci karnej sadowej lud administracyjnej bez zezwolenia właściwego sady dyscyplinarnego ani zatrzymany bez zgody przełożonego dyscyplinarnego. Nie dotyczy to sytuacji, gdy prokurator zostanie zatrzymany na „gorącym uczynku”. Przy czym należy niezwłocznie poinformować o tym prokuratora przełożonego.

40. podmioty podlegające Najwyższej Izbie kontroli, kryteria kontroli

Zadaniem NIK jest kontrola całokształtu działalności bądź wykonania budżetu państwa, aktów normatywnych w zakresie działalności finansowej, gospodarczej oraz finansowo-administracyjnej przeprowadzana w oparciu o kryteria zagwarantowane przez ustawodawcę, a mianowicie:

• legalność jako zgodność działania podmiotu kontrolowanego z obowiązującym prawem

• gospodarność jako konieczność uzyskania optymalnych rezultatów na podstawie poniesionych jak najmniejszych nakładów przez podmiot kontrolowany

• celowość jako zgodność założonego celu i sposobu jego realizacji z osiągniętym efektem działalności

• rzetelność jako zgodność prowadzonej przez podmiot kontrolowany działalności z pozanormatywnymi - wymagania wiedzy i techniki oraz zasadami dobrej wiary)

W ramach działalności obligatoryjnej NIK bada działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, państwowych osób prawnych. Fakultatywnie natomiast NIK może badać działalność organów samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych w zakresie jak wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne. NIK, co do zasady podejmuje kontrole na zlecenie Sejmu lub jego organów na wniosek Prezydenta RP, Prezesa RM oraz z własnej inicjatywy. NIK dokonuje kontroli na podstawie rocznych lub kwartalnych planów prac uchwalanych przez Kolegium NIK, które przedstawia Sejmowi lub doraźnie, podejmowane w szczególnych przypadkach a mianowicie: kontrola rozpoznawcza - badanie wstępne, kontrola sprawdzająca - badaniu sposobu wykorzystywania uwag pokontrolnych i kontrola skargowa - rozpoznanie skarg i wniosków. NIK przedkłada Sejmowi: analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej, opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów, informację o przeprowadzonych kontrolach zleconych przez Sejm, na wniosek Prezydenta RP, Prezesa RM, wnioski w sprawie rozpatrzenia przez Sejm określonych problemów wynikających z prowadzenia działalności publicznej, wystąpienia zawierające wynikające z kontroli zarzuty, dotyczące działalności osób wchodzących w skład organów państwowych, sprawozdanie roczne ze swojej działalności. Tryb wykonywania prze NIK obowiązków wobec Sejmu określa regulamin. NIK przedkłada Prezydentowi wyniki kontroli prowadzonych na jego wniosek oraz na wniosek Sejmu, Prezesa RM. NIK przedkłada Prezesowi RM wyniki kontroli przeprowadzonych na jego wniosek. Delegatury NIK przedkładają natomiast właściwym wojewodom wyniki z kontroli dotyczących działalności terenowych organów administracji.

41 Kolegialność NIK

W skład kolegium NIK wchodzą:

1) Prezes NIK- jako przewodniczący

2) wiceprezesi i dyrektor generalny

3) 14 członków Kolegium NIK

Na wniosek prezesa NIK, Marszałek Sejmu powołuje na członków kolegium 7 przedstawicieli nauk prawnych lub ekonomicznych oraz 7 dyrektorów jednostek organizacyjnych NIK lub doradców Prezesa NIK, spośród których prezes wyznacza sekretarza Kolegium NIK. Osoby wchodzące w skład Kolegium NIK SA w sprawowaniu swych funkcji niezawisłe. Kadencja trwa 3 lata, licząc od dnia powołania.

Do zadań Kolegium NIK należy:

1)zatwierdzanie analizy wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej oraz rocznego sprawozdania z działalności NIK

2) uchwalanie:

a) opinii w przedmiocie absolutorium dla Rady ministrów

b) wnioskowanie w sprawie rozpatrzenia przez Sejm określonych problemów związanych z działalnością organów wykonujących zadania publiczne

c) wystąpień zawierających wynikające z kontroli zarzuty, dotyczące działalności osób kierujących organami lub instytucjami podlegającymi kontroli NIK

d) projektu statutu oraz budżetu NIK

e) okresowych planów pracy NIK

ponadto Kolegium NIK opiniuje wniesione przez prezesa NIK programy kontroli i informacje o wynikach szczególnie ważnych kontroli oraz inne sprawy wniesione przez prezesa NIK albo przedstawione przez co najmniej 1/3 członków Kolegium NIK.

42. Kompetencje Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika praw Dziecka

Status RPO reguluje ustawa z 15 lipca 1987 roku o RPO. Funkcja ta powierzana jest osobom o wysokim autorytecie moralnym, darzonym szacunkiem i autorytetem społecznym. Obecnie w RP RPO jest dr Jan Kochanowski. Rzecznik Praw Obywatelskich zaliczony jest do organów pomocy prawnej. Zgodnie z art. 208 Konstytucji RP RPO stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela. RZ podejmuje działalność jeżeli poweźmie wiadomość wskazującą na naruszeniu praw i wolności człowieka i obywatela a także na wniosek obywateli, organizacji, organów samorządów, RZ Praw Dziecka lub z własnej inicjatywy. Po zapoznaniu się ze sprawą RPO podejmuje bądź oddala wniosek zawiadamiając o tym wnioskodawcę. Jeśli sprawę podejmie, może samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające, zwrócić się o jej zbadanie do właściwych organów: nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej ewentualnie może zwrócić się do Sejmu o zlecenie NIK przeprowadzenia kontroli dla zbadania określonej spraw. Prowadząc postępowanie wyjaśniające RZ ma prawo zbadać każdą sprawę na miejscu, bez uprzedzenia, żądać wyjaśnień, przedstawienie akt sprawy. Po zbadaniu sprawy RZ może:

• Wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził naruszenia wolności i praw

• Skierować wystąpienie do organu, gdzie stwierdził naruszenie

• Zwrócić się do organu nadrzędnego na w/w jednostką

• Żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, brać udział w toczącym się postępowaniu na prawach prokuratora

• Żądać wszczęcia postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu

• Zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, uczestniczyć w takich postępowaniach na prawach prokuratora

• Wystąpić z wnioskiem o ukaranie a także o uchylenie prawomocnego rozstrzygnięcia w postępowaniach o wykroczenia

• Wnieść kasację od prawomocnego orzeczenia, na zasadach i w trybie innych przepisów.

Rzecznikiem może być obywatel polski wyróżniający się wiedzą prawniczą, doświadczeniem zawodowym oraz wysokim autorytetem moralnym i dużą wrażliwością społeczną. RZ powołuje Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo 35 posłów. Kadencja trwa 5 lat od dnia ślubowania przed Sejmem. ta sama osoba może być dwie kadencję. RZ obowiązuje tzw. incompatibilitas, tzn. nie może zajmować innego stanowiska które utrudniałoby wypełnianie przez niego obowiązków RZ. ( wyjątek profesor szkoły wyższej). W swej działalności jest niezawisły, niezależny od innych organów, przysługuje mu immunitet formalny. RZ wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura RZPO.

Status Rzecznika Praw dziecka

RPD to organ przewidziany w art. 72 Konstytucji RP, który stanowi, że Rzeczpospolita polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją, zaniedbaniem oraz innym złym traktowaniem. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych. Status RZPD reguluje ustawa z 6 stycznia 2000 roku o RPD, określająca kompetencje i sposób powoływania tego urzędu. RZPS stoi na straży praw dziecka, z poszanowaniem odpowiedzialności i praw i obowiązków rodziców. Rzecznik przy wykonywaniu swoich obowiązków kieruje się dobrem dziecka oraz bierze pod uwagę, że naturalnym środowiskiem jego rozwoju jest rodzina. Rzecznik działa na rzecz ochrony praw dziecka, w szczególności:

• Prawa do życia i ochrony zdrowia

• Prawa do wychowania w rodzinie

• Prawa do godziwych warunków socjalnych

• Prawa do nauki

Rzecznik podejmuje działania przewidziane w ustawie z własnej inicjatywy, biorąc pod uwagę informacje wskazujące na naruszenie praw lub dobra dziecka. Rzecznik przedstawia właściwym organom oceny i wnioski zmierzające do zapewnienia skutecznej ochrony lun z wnioskiem o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę innych aktów prawnych. Organy te są zobowiązane ustosunkować się do wniosków w terminie nie dłuższym niż 30 dni.

RZ powołuje Sejm, za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu, 35 posłów lub 15 senatorów. Kadencja RZ trwa 5 lat od daty ślubowania przed Sejmem, wygasa w razie śmierci lub odwołania. Ta sama osoba może być RZ dwie kolejne kadencje. Sejm za zgodą Senatu odwołuje RZ, który zrzeka się sprawowania urzędu, staje się trwale niezdolny do pełnienia obowiązków lub sprzeniewierzył się złożonemu ślubowaniu. RZ jest w swojej działalności niezależny od innych organów, posiada immunitet formalny. Obowiązuje go zasada incompatibilitas, nie może zajmować innego stanowiska, z którymi nie da się pogodzić jego zadań. Jego działalność jest węższą od działalności RZ praw obywatelskich, mianowicie nie może on żądać wszczęcia postępowań ani wstępować do nich na prawach prokuratora.

43-46 Adwokatura zagadnienia

Przymus adwokacki

Status adwokata i organizację adwokatury reguluje głównie ustawa z dnia 26 maja 1982 r. — Prawo o adwokaturze. Adwokatura (inaczej palestra) jest najstarszym organem pomocy prawnej, a sam wyraz advocatus pochodzący z łaciny oznacza „przywołany na pomoc”. Zawód adwokata polega na świadczeniu pomocy prawnej osobom fizycznym, podmiotom gospodarczym oraz jednostkom organizacyjnym, tzn. organom państwowym lub samorządowym, osobom prawnym, organizacjom społecznym lub politycznym oraz innym podmiotom nieposiadającym osobowości prawnej.

Pomoc prawna świadczona przez adwokata polega w szczególności na:

1) udzielaniu porad prawnych,

2) sporządzaniu opinii prawnych,

3) opracowywaniu projektów aktów prawnych,

4) występowaniu przed sądami i urzędami,

5) innych czynnościach.

Z pełnomocnictwem procesowym wiąże się zagadnienie przymusu adwokackiego, czy też ściślej adwokacko—radcowskiego. Oznacza to ograniczenie tzw. zdolności postulacyjnej strony, tzn. zdolności do osobistego, samodzielnego działania w postępowaniu przez dany podmiot, zwłaszcza w wypadku bezwzględnego przymusu adwokackiego. Pod tym ostatnim pojęciem kryją się sytuacje, w których w danej procedurze przewidziano konieczność korzystania z zastępstwa pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym. W doktrynie wskazuje się, że uzasadnieniem tego typu wymogów jest fakt, że większość stron procesowych nie ma znajomości prawa czy doświadczenia niezbędnego do prowadzenia procesu i w związku z tym prowadzenie sprawy winno być niekiedy pozostawione pełnomocnikom procesowym posiadającym poziom wykształcenia równy sędziowskiemu. Po nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego, od 5 lutego 2005 r., zastępstwo stron przez adwokatów lub radców prawnych obowiązuje w postępowaniu przed Sądem Najwyższym, a także dotyczy czynności procesowych k.p.c. związanych z postępowaniem przed Sądem Najwyższym, podejmowanych przed sądem niższej instancji. Od bezwzględnego przymusu adwokacko—radcowskiego zwolnione są osoby mające określone kwalifikacje prawnicze. Chodzi o sytuację, gdy stroną lub jej przedstawicielem albo pełnomocnikiem jest sędzia, prokurator, notariusz albo profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych, a także, gdy stroną lub jej przedstawicielem ustawowym jest adwokat lub radca prawny. Polska procedura cywilna nie przewiduje, w przeciwieństwie na przykład do niektórych legislatur stanowych w USA, tzw. względnego przymusu adwokackiego, tzn. sytuacji, w której pełnomocnikiem strony może być jedynie adwokat.

Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przewiduje przymus adwokacko—radcowski co do skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz zażalenia, którego przedmiotem jest odrzucenie takiej skargi

Niezawisłość adwokata i jej granice

Adwokaturę stanowi ogół adwokatów i aplikantów adwokackich. Jest ona powołana do udzielania pomocy prawnej i współdziałania w ochronie praw i wolności obywatelskich oraz w kształtowaniu i stosowaniu prawa. Adwokatura spełnia istotne funkcje publicznoprawne — jest jednym ze współczynników prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Aby zapewnić adwokatom prawidłowe, czyli swobodne, wolne od nacisków, wykonywanie swych zadań, prawo o adwokaturze stanowi, że adwokat w wykonywaniu swoich obowiązków zawodowych podlega tylko ustawom i w czasie wykonywania czynności zawodowych korzysta z pełnej swobody i niezawisłości. Polega ona na wyłączeniu adwokata spod wpływu wszelkich czynników zewnętrznych i jakichkolwiek wskazówek, co do sposobu prowadzenia sprawy czy to ze strony organów państwowych, sądu, prokuratury, czy też organów samorządowych. Z uwagi na szczególny stosunek osobistego zaufania ze strony klienta, adwokat musi mieć zapewnioną możliwość podejmowania samodzielnych decyzji. Z tego względu istnieją gwarancje niezależnego, samodzielnego wykonywania swych zadań przez adwokata. Do nich należą:

1) szeroka ochrona prawna adwokata,

Adwokat podczas i w związku z wykonywaniem obowiązków zawodowych korzysta z ochrony prawnej. Zamach na jego godność lub nietykalność jest zamachem na funkcjonariusza publicznego. Również tytuł zawodowy „adwokat” podlega ochronie prawnej.

2) immunitet adwokacki,

Adwokaci, wyposażeni są w tzw. immunitet materialny. Zapewnia on niekaralność, a więc wyłączenie spod odpowiedzialności karnej osób wyposażonych w immunitet materialny, co do pewnej kategorii czynów karalnych. W wypadku adwokata nadużycie wolności słowa i pisma, stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę lub zniesławienie strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza, podlega ściganiu tylko w drodze dyscyplinarnej. Jest to immunitet bezwzględny, tzn. nie może być przez żaden organ uchylony. Nadużycie wolności słowa i pisma przez adwokata, stanowiące zniewagę lub zniesławienie osoby nienależącej do kręgu wymienionych osób, powoduje odpowiedzialność dyscyplinarną i karną. Za wykroczenia, adwokaci odpowiadają na ogólnych zasadach.

3) tajemnica zawodowa,

Adwokat obowiązany jest zachować w tajemnicy wszystko, o czym dowiedział się w związku z udzielaniem pomocy prawnej. Ma to zapewnić zaufanie klienta, oczekującego od adwokata poufności i dyskrecji tajemnicy. Obowiązek ten nie może być ograniczony w czasie. Adwokata nie można zwolnić od obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej, co do faktów, o których dowiedział się udzielając pomocy prawnej lub prowadząc sprawę. Odpowiednie regulacje zawierają też ustawy procesowe. Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie dotyczy informacji udostępnianych na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu.

4) jednokierunkowość pomocy prawnej udzielanej przez adwokata,

Jednokierunkowość pomocy prawnej oznacza zakaz pomocy prawnej w wypadku konfliktu interesów adwokata i klienta. Jest ograniczeniem typu podmiotowego, przypominającym instytucję wyłączenia sędziego, zakazującym adwokatowi reprezentowania klientów, których interesy są w sprzeczności, choćby się na to zgodzili, np. adwokat udzielił wcześniej pomocy prawnej stronie przeciwnej w tej samej sprawie lub w sprawie z nią związanej, brał udział w tej sprawie, wykonując funkcję publiczną, osoba, przeciwko której ma prowadzić sprawę, jest jego klientem, choćby w innej sprawie, adwokat, będący dla niego osobą bliską, prowadzi sprawę lub udzielił on już pomocy prawnej stronie przeciwnej w tej samej sprawie czy w sprawie z nią związanej.

5) formy wykonywania zawodu,

Jedną z głównych cech adwokatury na całym świecie jest jej niezależność od innych organów państwowych oraz traktowanie zawodu adwokata jako wolnego zawodu. W związku z tym prawo o adwokaturze zakazuje adwokatowi wykonywania zawodu, jeżeli pozostaje w stosunku pracy. Adwokat wykonuje zawód w kancelarii adwokackiej, w zespole adwokackim lub w spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej lub komandytowej, przy czym wspólnikami w spółkach cywilnej, jawnej i partnerskiej.

6) niepołączalność zawodu adwokata z wykonywaniem pewnych zajęć,

Oprócz ustawowego zakazu wykonywania zawodu, przy jednoczesnym pozostawaniu w stosunku pracy, kodeks etyki adwokackiej zawiera zakaz łączenia zawodu adwokata z wykonywaniem zajęć, które uwłaczałyby godności zawodu lub ograniczały niezawisłość adwokata. W szczególności za kolidujące z wykonywaniem zawodu adwokackiego uznano: zajmowanie stanowiska zarządcy w cudzym przedsiębiorstwie, sprawowanie funkcji członka zarządu lub prokurenta w spółkach prawa handlowego lub członka dyrekcji banku, zawodowe pośrednictwo przy transakcjach handlowych oraz prowadzenie kancelarii adwokackiej w tym samym lokalu z osobą prowadzącą inną działalność, sprzeczną z zasadami etyki adwokackiej.

7) honorarium adwokackie,

Z uwagi na formy wykonywania wolnego zawodu adwokata, opłaty za czynności adwokackie ustalane są w umowie z klientem. Mimo że zasady etyki adwokackiej o tym nie wspominają, jednak zobowiązanie się klienta do zapłacenia adwokatowi części korzyści uzyskanych w wyniku procesu, jest zakazane w Polsce i w całej Unii Europejskiej. Wysokość opłat za czynności adwokackie przed organami wymiaru sprawiedliwości, stanowiąca podstawę do zasądzenia przez sądy kosztów zastępstwa prawnego i kosztów adwokackich określił Minister Sprawiedliwości. Są w nim określone stawki minimalne, jednak sąd może, z uwagi na rodzaj i zawiłość sprawy, ustalić opłatę wyższą niż stawka minimalna, jednak nieprzekraczającą jej sześciokrotności.

8) samorządność adwokatury

9) odpowiedzialność dyscyplinarna

. Kwalifikacje adwokata

Na listę adwokatów może być wpisany ten, kto:
1) jest nieskazitelnego charakteru i swym dotychczasowym zachowaniem daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu adwokata,
2) korzysta w pełni z praw publicznych oraz ma pełną zdolność do czynności prawnych,
3) ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce,
4) odbył w Polsce aplikację adwokacką i złożył egzamin adwokacki.

Przez nieskazitelność należy rozumieć takie cechy charakteru, jak szlachetność, prawość uczciwość. Są to cechy wartościujące konkretną osobę nie w sferze intelektualnej i profesjonalnej, lecz etyczno— moralnej. Wyrażenie ustawowe „dotychczasowe zachowanie” oznacza postępowanie osoby ubiegającej się o wpis na listę adwokacką do czasu wpisania na tę listę, i to takie zachowanie, postępowanie, odpowiadające ocenom moralnym i etycznym, które gwarantuje właściwe wykonywanie zawodu adwokata. Za czyny dokonane przed wpisem na listę adwokatów adwokat nie ponosi odpowiedzialności dyscyplinarnej, a są one oceniane według reguł, które stanowią, że okręgowa rada adwokacka może skreślić adwokata z listy adwokatów w związku z czynem popełnionym przed wpisem na listę, jeżeli czyn ten nie był znany okręgowej radzie adwokackiej w chwili wpisu, a stanowiłby przeszkodę do wpisu wyroki Wymagań odbycia aplikacji adwokackiej i złożenia egzaminu nie stosuje się do profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych, osób, które co najmniej przez trzy lata zajmowały stanowisko sędziego, prokuratora lub wykonywały zawód notariusza, osób, które mając kwalifikacje sędziowskie, prokuratorskie lub notarialne przynajmniej przez 3 lata wykonywały zawód radcy prawnego, osób które odbyły aplikację radcowską przewidzianą w przepisach o radcach prawnych i złożyły egzamin radcowski oraz przynajmniej trzy lata wykonywały zawód radcy prawnego. Jednak osoby, które wykonywały zawód sędziego lub prokuratora, nie mogą w ciągu dwóch lat od zaprzestania wykonywania tego zawodu wykonywać zawodu adwokata w okręgu tej izby adwokackiej, w której zajmowały powyższe stanowisko. Zakaz ten nie dotyczy sędziów Trybunału Konstytucyjnego I Trybunału Stanu, Sądu Najwyższego, sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz prokuratorów Prokuratury Krajowej. O wpisie na listę adwokatów decyduje okręgowa rada adwokacka, która zawiadamia w terminie 30 dni Ministra Sprawiedliwości o każdej uchwale o wpisie na listę adwokatów lub aplikantów adwokackich, jak i o odmowie wpisu. Wpis na listę adwokatów lub aplikantów adwokackich uważa się za dokonany, jeżeli Minister Sprawiedliwości nie sprzeciwi mu się w terminie 30 dni od daty otrzymania uchwały wraz z aktami osobowymi wpisanego. Sprzeciw wymaga uzasadnienia. Decyzja Ministra Sprawiedliwości może być zaskarżona do sądu administracyjnego przez zainteresowanego lub organ samorządu adwokackiego w terminie 30 dni od daty doręczenia tej decyzji. Okręgowa rada adwokacka podejmuje uchwałę dotyczącą wpisu na listę adwokatów, wyznaczając jednocześnie siedzibę zawodową, kierując się w tym względzie koniecznością prawidłowego rozmieszczenia adwokatów w celu zapewnienia ludności należytej pomocy prawnej. Przed rozpoczęciem wykonywania czynności zawodowych adwokat składa wobec dziekana ślubowanie.

Samorząd i organizacja adwokatury

Adwokaturę (palestrę) stanowi ogół adwokatów i aplikantów adwokackich. Adwokatura zorganizowana jest na zasadach samorządu zawodowego, co oznacza, że posiada ona swoje organy oraz jest samorządna, tzn. rządzi się sama, ale nie znaczy to, że pozostaje poza wszelką kontrolą ze strony państwa. Przejawia się to w uprawnieniach Ministra Sprawiedliwości w stosunku do adwokatów i organów adwokatury, np. prawo sprzeciwu przeciwko wpisowi na listę adwokatów, prawo udziału w postępowaniu dyscyplinarnym przedstawiciela Ministra Sprawiedliwości oraz możliwość złożenia kasacji itd.
Organami adwokatury są: Krajowy Zjazd Adwokatury, Naczelna Rada Adwokacka, Wyższy Sąd Dyscyplinarny oraz Wyższa Komisja Rewizyjna. Członkami organów mogą być tylko adwokaci. Do zadań samorządu zawodowego adwokatury należy tworzenie warunków do wykonywania ustawowych zadań adwokatury, reprezentowanie adwokatury i ochrona jej praw, sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem przepisów o wykonywaniu zawodu adwokata, doskonalenie zawodowe adwokatów i kształcenie aplikantów adwokackich, ustalanie i krzewienie zasad etyki zawodowej oraz dbałość o ich przestrzeganie, jak również sprawowanie zarządu majątkiem samorządu adwokackiego i rozporządzanie nim.
Naczelna Rada Adwokacka, izby adwokackie i zespoły adwokackie mają osobowość prawną. Kadencja organów adwokatury, organów izb adwokackich i zespołów adwokackich trwa 3 lata, jednak są one obowiązane działać do czasu ukonstytuowania się nowo wybranych organów. Członkowie tych organów mogą być odwołani przed upływem kadencji przez organ, który ich wybrał. Wybory do organów adwokatury oraz organów izb adwokackich i zespołów adwokackich odbywają się w głosowaniu tajnym przy nieograniczonej liczbie kandydatów. W Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej i w prezydiach okręgowych rad adwokackich nie można sprawować tej samej funkcji dłużej niż przez 2 następne kadencje. Nie można łączyć mandatów ustawowych organów samorządu adwokackiego. Krajowy Zjazd Adwokatury stanowią delegaci wybrani w proporcji do liczby członków izby, ustalonej przez Naczelną Radę Adwokacką, jednak nie mniej niż sześciu delegatów z każdej izby. Krajowy Zjazd Adwokatury odbywa się, co 3 lata. Zjazd zwołuje Naczelna Rada Adwokacka. Powinien się on odbyć w ciągu miesiąca od daty dokonania wyborów we wszystkich izbach adwokackich. Nadzwyczajny Krajowy Zjazd może być zwołany na żądanie Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej, Wyższej Komisji Rewizyjnej, co najmniej 1/3 członków Naczelnej Rady Adwokackiej albo, co najmniej 1/3 okręgowych rad adwokackich. Do zakresu działania Krajowego Zjazdu Adwokatury należy m.in. wybór prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej, prezesa Wyższego Sądu Dyscyplinarnego i przewodniczącego Wyższej Komisji Rewizyjnej, adwokatów wchodzących w skład Naczelnej Rady Adwokackiej, członków i zastępców członków Wyższego Sądu Dyscyplinarnego i Wyższej Komisji Rewizyjnej, udzielanie Naczelnej Radzie Adwokackiej absolutorium, wytyczanie kierunków działania samorządu adwokackiego, ustalanie liczby izb adwokackich.
Naczelną Radę Adwokacką tworzą: prezes Naczelnej Rady Adwokackiej, adwokaci wybrani przez Krajowy Zjazd Adwokatury w liczbie odpowiadającej liczbie dziekanów okręgowych rad adwokackich, nie więcej jednak niż 8 adwokatów z tej samej izby oraz dziekani okręgowych rad adwokackich. Siedzibą Naczelnej Rady Adwokackiej jest Warszawa. Do zakresu działania Naczelnej Rady Adwokackiej należy m.in.:
— reprezentowanie adwokatury,
— uchylanie sprzecznych z prawem uchwał zgromadzenia izby,
— nadzór nad działalnością Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej, okręgowych rad adwokackich oraz nadzór nad kształceniem aplikantów przez te rady,
— ustalanie zasięgu terytorialnego izb adwokackich oraz ich siedzib,
— rozpoznawanie odwołań od uchwał okręgowych rad adwokackich,
— udzielanie opinii o projektach aktów prawodawczych oraz przedstawianie wniosków i postulatów w zakresie tworzenia i stosowania prawa. Wyższy Sąd Dyscyplinarny składa się z 23 członków oraz 3 zastępców członków. Rozpoznaje on w składzie 3 sędziów jako instancja odwoławcza sprawy rozpoznawane w pierwszej instancji przez sądy dyscyplinarne. Prezes Wyższego Sądu Dyscyplinarnego uczestniczy w posiedzeniach Naczelnej Rady Adwokackiej oraz składa jej okresowe informacje o stanie spraw dyscyplinarnych. Wyższa Komisja Rewizyjna wykonuje kontrolę finansowej i gospodarczej działalności Naczelnej Rady Adwokackiej oraz kontrolę wykonywania uchwał Krajowego Zjazdu Adwokatury. Minister Sprawiedliwości zwraca się do Sądu Najwyższego o uchylenie sprzecznych z prawem uchwal organów adwokatury, w terminie 6 miesięcy od daty ich doręczenia. Minister Sprawiedliwości może ponadto zwrócić się do Krajowego Zjazdu Adwokatury lub do Naczelnej Rady Adwokackiej o podjęcie uchwały w określonej sprawie należącej do ich właściwości. Uchwała Naczelnej Rady Adwokackiej powinna być podjęta w terminie miesiąca.

47-50 Radcy prawni zagadnienia

63. Kompetencje radców prawnych

Ustawa o radcach prawnych z dnia 6 lipca 1982 r., normuje kompetencje i kwestię samorządu radców prawnych. Wykonywanie zawodu radcy prawnego polega na świadczeniu pomocy prawnej. Radca prawny świadczy pomoc prawną podmiotom gospodarczym, jednostkom organizacyjnym oraz osobom fizycznym, z wyłączeniem spraw rodzinnych, opiekuńczych i karnych. Wyłączenie to nie obejmuje występowania w sprawach karnych w charakterze pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego i powoda cywilnego, jeżeli są to instytucje państwowe lub społeczne albo przedsiębiorcy, oraz występowania w charakterze pełnomocnika interwenienta i podmiotu pociągniętego do odpowiedzialności posiłkowej w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe. Radca prawny nie może, więc być obrońcą w sprawach karnych, ale może być obrońcą w sprawach o wykroczenia. Od 1996 r. radca prawny niewykonujący zawodu w ramach stosunku pracy uzyskał możliwość wykonywania pomocy prawnej na rzecz osób fizycznych niebędących przedsiębiorcami Radca prawny może wykonywać zawód, podobnie jak adwokat we własnej kancelarii oraz w spółce cywilnej jawnej partnerskiej lub komandytowej, przy czym wspólnikami w spółkach cywilnej, jawnej i partnerskiej oraz komplementariuszami w spółce komandytowej mogą być wyłącznie radcowie prawni lub radcowie prawni i adwokaci, a także prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę, a wyłącznym przedmiotem działalności takich spółek jest świadczenie pomocy prawnej. Nie istnieją jednak zespoły zrzeszające radców prawnych na wzór zespołów adwokackich.

Radca prawny może również wykonywać zawód na podstawie umowy cywilnoprawnej oraz w ramach stosunku pracy, czego adwokatowi nie wolno. Osobom fizycznym radca prawny może jednak udzielać pomocy prawnej tylko w ramach wykonywania zawodu w kancelarii radcy prawnego lub wskazanych spółkach, bez jednoczesnego pozostawania w stosunku pracy. W przeciwnym wypadku zachodzi nieważność postępowania.

Radca prawny, wykonujący zawód w takich formach jak adwokat lub w ramach umowy cywilnoprawnej, jest przedstawicielem wolnego zawodu, czego nie można powiedzieć o radcy prawnym wykonującym zawód w ramach stosunku pracy. Jednakże również radca prawny zatrudniony na podstawie umowy o pracę korzysta z przymiotu niezależności (niezawisłości). Przejawia się to m.in. tym, że:

— zajmuje on samodzielne stanowisko podległe bezpośrednio kierownikowi jednostki organizacyjnej;

— nie można polecać mu wykonania czynności wykraczającej poza zakres pomocy prawnej;

— radca prawny nie jest związany poleceniem, co do treści opinii prawnej i prowadzi samodzielnie sprawy przed organami orzekającymi;

— jednostka organizacyjna zapewnia udział radcy prawnego w postępowaniu przed Sądem Najwyższym, Naczelnym Sądem Administracyjnym oraz przed naczelnym lub centralnym organem administracji państwowej, sądem okręgowym, sądem apelacyjnym, wojewódzkim sądem administracyjnym oraz przed organem drugiej instancji w postępowaniu administracyjnym

—przy ocenie pracy radcy prawnego kierownik jednostki organizacyjnej, w której jest zatrudniony, musi zasięgnąć opinii radcy prawnego wskazanego przez radę okręgowej izby radców prawnych;

— szczególna ochrona stosunku pracy radcy prawnego, polega na tym, że można z nim rozwiązać stosunek pracy z powodu nienależytego wykonywania obowiązków radcy prawnego dopiero po uprzednim zasięgnięciu opinii rady okręgowej izby radców prawnych;

— wynagrodzenie radcy prawnego nie może być niższe od wynagrodzenia przewidzianego dla stanowiska pracy głównego specjalisty lub innego równorzędnego stanowiska pracy.

Radca prawny korzysta z gwarancji niezawisłości.

Samorząd radców prawnych

W 1980 roku powstało Stowarzyszenie Radców Prawnych, którego zadaniem było opracowanie projektu ustawy regulującej status radcy. Zgodnie z obecnie obowiązującą ustawą z dnia 6 lipca 1982 roku samorząd radców prawnych jest niezależny w wykonywaniu swoich zadań i podlega przepisom prawa, a przynależność do niego jest obowiązkowa. Chłonkami organów samorządu mogą być tylko radcowie, a kadencja organów samorządu trwa 4 lata. Nadzór nad działalnością samorządu radców sprawuje Minister Sprawiedliwości. Radcowie i aplikanci zamieszkujący RP tworzą Krajową Izbę Radców Prawnych, a zamieszkali na terenie danego okręgu tworzą okręgową izbę radców prawnych. Izby posiadają osobowość prawną. Organami samorządu są: Krajowy Zjazd RP, Krajowa Rada RP, Wyższa Komisja rewizyjna, Wyższy Sąd Dyscyplinarny, zgromadzenie okręgowej izby radców prawnych, rada okręgowej izby radców prawnych, okręgowa komisja rewizyjna, okręgowy sąd dyscyplinarny.

W Krajowym Zjeździe RP zwoływanym przez Krajową Radę RP udział biorą delegaci wybrani przez zgromadzenia okręgowych izb radców prawnych oraz ustępujący członkowie z głosem doradczym. Krajowy Zjazd RP wybiera wszystkie organy samorządu radców prawnych, uchwala wytyczne działania samorządy i jego organów oraz zasady etyki. Nadzwyczajny Krajowy Zjazd RP zwołuje Krajowa Rada RP z własnej inicjatywy, na wniosek swego prezydium lub Wyższej Komisji Rewizyjnej lub na wniosek co najmniej jednej trzeciej rad okręgowych izb radców prawnych. NKZRP powinien być zwołany w ciągu 2 miesięcy od dnia wpływu wniosku o zwołanie Zjazdu.

Krajową Radę RP stanowią prezes i członkowie wybrani przez Krajowy Zjazd RP oraz członkowie wybierani bezpośrednio przez zgromadzenia okręgowych izb po jednym z każdej izb. Do zadań Krajowej rady RP należy reprezentowanie samorządu wobec sądów, organów państwowych i samorządowych, instytucji i organizacji, udzielanie opinii o projektach aktów prawnych, koordynowanie działalności okręgowych izb i sprawowanie nadzoru nad ich działalnością, wybór prezesa oraz Głównego Rzecznika Dyscyplinarnego, rozpatrywanie odwołań od uchwał rad okręgowych, uchylanie uchwał sprzecznych z prawem.

Do zadań Wyższej Komisji Rewizyjnej należy kontrola działalności finansowej Krajowej Rady RP.

Wyższy Sąd Dyscyplinarny rozpatruje odwołania od orzeczeń okręgowych sądów dyscyplinarnych, jako sąd 1 instancji sprawy dyscyplinarne członków Krajowej Rady RP i rad okręgowych. Odwołania od orzeczeń wydawanych w tym trybie rozpatruje ten sam sąd w innym, rozszerzonym składzie.

W zgromadzeniu okręgowej izby radców prawnych uczestniczą wszyscy radcowie należący do danej izby i aplikanci bez prawa głosu. Zgromadzenie zwołuje rada okręgowa raz w roku. Do uprawnień zgromadzenia należy ustalanie liczby członków organów okręgowych radców prawnych. Nadzwyczajne zgromadzenia okręgowej izby radców prawnych zwołuje rada izby na wniosek Krajowej rady RP, na wniosek swego prezydium lub okręgowej komisji rewizyjnej lub na wniosek jednej trzeciej członków. Powinno ono być zwołane w ciągu 3 tygodni od dnia wpływu w sprawie zwołania tego zgromadzenia.

Rada okręgowej izby radców prawnych kieruje działalnością okręgowej izby radców prawnych. Organem wykonawczym jest prezydium, które stanowią dziekan oraz wice dziekani, sekretarz, skarbnik i członkowie. Do zadań rady należy reprezentowanie interesów zawodowych radców prawnych i nadzór nad należytym wykonywaniem zawodu, kontroli i oceny wykonywania zawodu przez wizytatorów.

Do zadań okręgowej komisji rewizyjnej należy kontrola działalności finansowej okręgowej rady izby radców prawnych.

Okręgowy sąd dyscyplinarny rozpatruje sprawy dyscyplinarne członków okręgowej izby radców prawnych niesione prze rzecznika dyscyplinarnego oraz odwołań od ostrzeżeń udzielonych przez dziekana rady. Od orzeczeń okręgowego sądu dyscyplinarnego służy odwołanie do Wyższego Sądy Dyscyplinarnego.

51/52 Notariusze

Czynności notarialne

Notariusz działa jako osoba zaufania publicznego, jego status uregulowany jest w ustawie z dnia 14 lutego 1991 roku - Prawo o notariacie. Jak stanowi art. 1 & 1 Pr. not. notariusz jest powoływany do dokonywania czynności, którym strony są obowiązane lub chcą nadać formę notarialna? Czynności te, dokonywane zgodnie z prawem mają charakter dokumentu urzędowego. Zgodnie z art. 79 notariusz dokonuje następujących czynności:

• Sporządza akty notarialne, jeżeli wymaga tego przepis prawny albo wola stron

• Poświadcza: własnoręczność podpisu, zgodność odpisu, wyciągu lub kopii z okazanym dokumentem, datę okazania dokumentu, pozostawienie osoby przy życiu lub określonym miejscu

• Doręczenie oświadczenia następuje w miejscu wskazanym, zgodnie z przepisami kpc, notariusz wydaje poświadczenie doręczenia oświadczenia

• Spisuje protokoły walnych zgromadzeń organizacji społecznych, stowarzyszeń, spółdzielni, spółek

• Stwierdza w proteście weksla dokonanie przez posiadacza weksla czynności zachowawczych, zapewniających mu możliwość dochodzenia zapłaty wierzytelności wekslowych. Protest weksla - akt publiczny, którego musi dokonać posiadacz weksla, aby móc dochodzić poszukiwania zwrotnego.

• Przyjmuje na przechowanie różne dokumenty, nawet w kopertach zamkniętych, papiery wartościowe, pieniądze w celu wydania ich osobie wskazanej przy złożeniu lun jego następcy. W tym celu prowadzi specjalne konto bankowe

• Sporządza wypisy aktów notarialnych, odpisy i wyciągi innych dokumentów

• Sporządzanie projektów aktów prawnych ( nie maja one mocy dokumentów urzędowych, np. umowa sprzedaży)

• Inne czynności regulowane na podstawie innych przepisów np. odebranie oświadczenia o odrzucenie spadku

Notariusz jako osoba zaufania publicznego

Notariusz działa jako osoba zaufania publicznego, doktryna wskazuje cechy wyróżniające notariuszy od innych zawodów prawniczych, potwierdzające status notariusz jako osoby zaufania publicznego:

• Nieskazitelny charakter

• Używa pieczęci urzędowej z wizerunkiem orła

• Czynności notarialne mają charakter dokumentu urzędowego

• Obowiązek zachowania w tajemnicy okoliczności sprawy, ustaje on tylko wtedy gdy notariusz składa zeznanie jako świadek przed sądem, chyba, że ujawnienie tajemnicy zagraża dobru państwa albo ważnemu interesowi prywatnemu

• Zasada incompatibilitas

• Odpowiedzialność dyscyplinarna za przewinienia zawodowe albo uchybienia powadze lub godności zawodu

• Zobowiązany stale podnosić kwalifikacje oraz postępować zgodnie ze ślubowaniem

• Instytucja wyłączenia notariusza ( iudex inhabilis ) - zakaz dokonywania czynności dotyczących samego notariusz, małżonka, krewnych i powinowatych bez ograniczeń w linii prostej i powinowatych do 3 stopnia pokrewieństwa, osób związanych przez przysposobienie, opiekę, kuratelę

• Czuwa nad zabezpieczeniem praw i słusznych interesów stron, ma udzielić wyjaśnień

• Odmówi dokonania czynności notarialnej sprzecznej z prawem, pouczając o prawie i trybie zaskarżenia odmowy, osoba zainteresowana może wnieść w przeciągu tygodnia zażalenie do sądu rejonowego właściwego ze względu na siedzibę kancelarii - funkcja notariusz jako jurysdykcja prewencyjna.

53 Komornicy jako organy pomocy prawnej

Komornik jest funkcjonariuszem publicznym, który wykonuje czynności egzekucyjne w sprawach cywilnych oraz inne czynności przekazane na podstawie odrębnych przepisów:

• Wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach o roszczenia pieniężne i niepieniężne oraz o zabezpieczenie roszczeń

• Wykonywanie innych tytułów wykonawczych

• Sporządzanie protokołu stanu faktycznego przed wszczęciem procesu sądowego lub przed wydaniem orzeczenia na zarządzenie sądu lub prokuratora

Komornik ma prawo doręczania zawiadomień sądowych, obwieszczeń, protestów i zażaleń za potwierdzeniem odbioru i oznaczeniem daty oraz sprawowaniu urzędowego nadzoru nad dobrowolnymi publicznymi licytacjami, z przybiciem najniższej lub najwyższej oferty. Ustawa z 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sądowych i egzekucji powierza komornikom jako funkcjonariuszom publicznym realizacje określonych zadań państwa w zakresie wykonywania orzeczeń sądowych, których forma i sposób realizacji jest uregulowany normami publicznoprawnymi. Komornik jest organem nadrzędnym wobec stron postępowania. Przy wykonywaniu swoich czynności komornik podlega wyłącznie ustawom oraz orzeczeniom sądu. Postępuje zgodnie z przepisami prawa, złożonym ślubowaniem i zasadami etyki zawodowej. Komornik prowadzi kancelarię komorniczą i używa okrągłej pieczęci urzędniczej z godłem państwa zawierającej w otoku funkcję oraz oznaczenie siedziby. Działa on na obszarze swojego rewiru komorniczego będącego tożsamym z właściwościami sądu rejonowego. Komornika wiąże tajemnica zawodowa, obejmująca okoliczności sprawy. Obowiązek ten ustaje gdy komornik składa zeznanie przed sądem w charakterze świadka. Komornikowi nie wolno podejmować dodatkowego zatrudnienia, które mogłoby uchybiać powadze wykonywania zawodu. Komornik ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu czynności i ma obowiązek zawarci umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej, co podlega kontroli prezesa sądu. Ustawa o komornikach nie omawia nadzoru judykacyjnego unormowanego w KPC, który przewiduje:

• Nadzór zwierzchni Ministra Sprawiedliwości

• Nadzór w przedmiocie terminowości, rzetelności i skuteczności postępowania egzekucyjnego, sprawowany przez organy samorządu komorniczego poprzez komorników-wizytatorów

• Nadzór nad komornikami w przedmiocie formalnej poprawności ich działalności, sprawowany przez prezesów sądów rejonowych

54. Prawnicy zagraniczni świadczący pomoc prawna w RP

Zasady i warunki świadczenia pomocy prawnej w RP przez prawników zagranicznych określa ustawa z dnia 5 lipca 2002 o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej. Ustawa dotyczy tylko działalności adwokata i radcy prawnego. Prawnik zagraniczny jest uprawniony do wykonywania stałej praktyki lub do świadczenia usług trans granicznych. Stała praktyka oznacza stałe i systematyczne świadczenie pomocy prawnej przez prawnika zagranicznego w Polsce. Usługa transgraniczna oznacza jednorazową lub przejściową czynność z zakresu pomocy prawnej, wykonywanej w Polsce przez prawników zagranicznych.. Prawnik z UE wpisany na listę prowadzoną przez okręgową radę adwokacką jest uprawniony do wykonywania stałej praktyki w zakresie odpowiadającym zawodowi adwokata a wpisany na listę prowadzoną przez radę okręgowej izby radców prawnych - do wykonywania stałej praktyki w zakresie odpowiadającej zawodowi radcy prawnego. Przesłanki wpisu na listę są następujące: nieskazitelny charakter, pełnia praw publicznych, pełna zdolność do czynności prawnych, znajomość języka polskiego w mowie i piśmie, zdany test umiejętności. Prawnik wpisany na listę prawników nabywa prawa i obowiązki jak adwokat lub radca prawny. Jest upoważniony do stosowania tytułu zawodowego uzyskanego w państwie macierzystym, wyrażonego w języku urzędowym tego państwa.

55 Kompetencje Prokuratorii Generalnej

Zgodnie z art. 1 ust. 1 u. prok. prokuraturę stanowią Prokurator Generalny (jako naczelny organ prokuratury; funkcję tę z urzędu sprawuje Minister Sprawiedliwości) oraz podlegli mu prokuratorzy powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz prokuratorzy Instytutu Pamięci Narodowej — Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Funkcję Prokuratora Generalnego sprawuje Minister Sprawiedliwości. Jest on zarazem przełożonym prokuratorów powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz prokuratorów Instytutu Pamięci Narodowej — Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Prokuratorami powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury są prokuratorzy Prokuratury Krajowej, prokuratur apelacyjnych, okręgowych i rejonowych. Prokuratorami wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury są prokuratorzy Naczelnej Prokuratury Wojskowej, wojskowych prokuratur okręgowych i wojskowych prokuratur garnizonowych. Prokuratorami Instytutu Pamięci Narodowej — Komisji ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu są prokuratorzy Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej oraz prokuratorzy oddziałowych komisji ścigania zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej. Prokurator Generalny podejmuje wszelkie czynności związane z funkcjonowaniem prokuratury, kieruje jej działalnością osobiście bądź przez zastępców, wydaje zarządzenia, wytyczne oraz polecenia. Może przedsiębrać wszelkie czynności należące do zakresu działania prokuratury lub zlecać ich wykonanie podległym sobie prokuratorom. W szczególności, posiada uprawnienie do składania wniosków o rozstrzygnięcie przez Sąd Najwyższy ujawnionych w orzecznictwie sądów powszechnych, wojskowych lub Sądu Najwyższego rozbieżności w wykładni prawa, unieważnienie prawomocnego orzeczenia wydanego w sprawie, która ze względu na osobę lub przedmiot nie podlegała orzecznictwu sądu w chwili orzekania, jeżeli to orzeczenie nie może być wzruszone w trybie przewidzianym w ustawach o postępowaniach sądowych, stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny zgodności aktów normatywnych z Konstytucją RP. Prokurator Generalny może być uczestnikiem postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym oraz uczestniczyć w Zgromadzeniu Ogólnym Trybunału Konstytucyjnego. Na podstawie upoważnienia udzielonego przez Trybunał Konstytucyjny lub Trybunał Stanu, prowadzi odpowiednie postępowania przygotowawcze. Posiada uprawnienie do wydawania wiążących wytycznych w zakresie postępowania przygotowawczego. Prokurator Generalny może wystąpić do naczelnych i centralnych organów administracji państwowej o usprawnienie działalności podległych im jednostek w zakresie postępowania przygotowawczego i o podjęcie odpowiednich środków w celu przeciwdziałania przestępczości, w tym również o wydanie lub zmianę określonych przepisów. Prokurator Generalny i Naczelny Prokurator Wojskowy, przedstawia Prezydentowi RP wnioski w przedmiocie ułaskawienia osób skazanych przez sądy. Prokurator Generalny może określić funkcje w prokuraturach apelacyjnych, okręgowych i rejonowych, na które powołuje prokuratorów i odwołuje z pełnienia tych funkcji prokurator apelacyjny. Prokurator Generalny, w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej, może określić funkcje w wojskowych prokuraturach okręgowych i wojskowych prokuraturach garnizonowych, na które powołuje prokuratorów i odwołuje z pełnienia tych funkcji Naczelny Prokurator Wojskowy.

---