Motyw anioła w filmie
Studium motywu anioła w filmach niebiblijnych zawiera w sobie tematykę związaną z filmem religijnym, a także problematykę dzieł inspirowanych Biblią. Wbrew pozorom pojęcie „filmu biblijnego” nie jest tożsame z terminem „film religijny”. Wprawdzie przesadne zawężenie pojęcia nie jest korzystne, gdyż ruguje z gatunku filmy będące na jego pograniczu, ale mimo to zaproponuję, za ks. Markiem Lisem, aby za biblijne uważać filmy wprost odnoszące się do Pisma Świętego, których treścią są wydarzenia opisane na jego kartach, a za niebiblijne pozostałe filmy, które jedynie czerpią z motywów i tematów biblijnych, używając ich we wszechstronnym kontekście, niekoniecznie związanym z religią. W odniesieniu do tych właśnie filmów - nie opowiadających biblijnych epizodów (Stworzenia, potopu, wyjścia Izraelitów z Egiptu itd.), nie pokazujących bohaterów biblijnych (Abrahama, Dawida, Jezusa, Apostołów itd.) chciałabym podjąć próbę omówienia motywu anioła. Za materiał badawczy posłużyły mi następujące obrazy: Niebo nad Berlinem reż. W. Wenders z 1987r., Michael reż. N. Ephron z 1996r., Miasto Aniołów reż. B. Silberling z 1997r., Armia Boga reż. G. Widen z 1995r., Armia Boga II reż. G. Spence z 1996r.
Biblia jako źródło inspiracji dla działalności artystycznej była i jest jednym z ważniejszych czynników kształtujących dziedzictwo kulturowe Europy. Tematy o biblijnej genezie odnajdujemy na wielu płaszczyznach ludzkiego dorobku, m.in. pośród dzieł z dziedziny malarstwa, rzeźby, architektury, literatury, teatru czy muzyki. Także branża filmowa czerpie pomysły do scenariuszy filmowych z Pisma Świętego. „Już kilkanaście miesięcy po pierwszej publicznej projekcji pojawiły się filmy opisujące postaci biblijne: w 1897 roku publiczność kinematografu mogła przyglądać się Męce Chrystusa sfilmowanej przez braci Louisa i Auguste'a Lumiere czy Léara, a dwa lata później zachwycać się cudem zaaranżowanym przez Georgesa Méliesa, oglądając Jezusa chodzącego po wodzie. Od tego czasu postaci i motywy biblijne są przez kino często wykorzystywane”. Jednakże w odróżnieniu np. od teatru (w pierwotnym założeniu o charakterze religijnym), czy też malarstwa sakralnego, kino powstało w kontekście świeckim. Zatem korzystanie z szeroko pojętej problematyki religijnej, z biblijną włącznie, w przeważającej większości nie było motywowane ani religijnością filmowców, ani dbałością o przekazanie odbiorcom idei religijnych.
To wspaniałe życie, reż. Frank Capra
George Bailey i jego wuj kierują budowlaną kasą oszczędności. Niedługo przez Bożym Narodzeniem wuj gubi 8 tysięcy dolarów. George załamuje się - jest odpowiedzialny za pieniądze. Wie, że firma może upaść, a on - iść do więzienia. Sądzi, że jest ciężarem dla swojej żony i dzieci. Postanawia popełnić samobójstwo, jednak w ostatniej chwili zostaje uratowany przez Anioła Stróża. Ten próbuje przywrócić mu chęć do życia i pokazać, jak wyglądałoby życie innych, gdyby on się nigdy nie urodził.
Niebo nad Berlinem, reż. Wim Wenders
Dwaj aniołowie wędrują po powojennym Berlinie. Są niewidzialni dla ludzi i widzą więcej niż oni - zgłębiają ich uczucia, słyszą ich myśli, odkrywają ból i cierpienie. Jeden z aniołów (Damiel) zakochuje się w pięknej Marion. Postanawia zostać człowiekiem - poszukuje drogi do śmiertelności.
Inne przykłady filmowe:
Żona biskupa, reż. Henry Koster (anioł przychodzi na ziemię, żeby z powrotem zwrócić uwagę męza na żonę);
Facet z nieba, reż. Cary Medoway (mężczyzna ginie podczas wyścigów samochodowych, po kilkunastu latach wraca na ziemię jako Anioł Stróż pewnego nastolatka);
Randka z aniołem, reż. Tom McLoughlin (uczestnik wieczoru kawalerskiego znajduje ranną anielicę);
Prawie jak Anioł, reż. John Cornell (kryminalista śni o tym, że przemawia do niego Bóg, który każe mu być aniołem i odpokutować dobrymi uczynkami wszystkie grzechy);
Tak daleko, tak blisko, reż. Wim Wenders (anioł z miłości do kobiety pragnie zostać zwykłym śmiertelnikiem);
Armia Boga, reż. Gregory Widen (wojna między zastępami aniołów);
Michael, reż. Nora Ephron (dziennikarz otrzymuje wiadomość, że w jednym z amerykańskich miast zamieszkał anioł);
Życie mniej zwyczajne, reż. Danny Boyle (dwaj aniołowie zostają zesłani na ziemię przez archanioła Gabriela, ich zadaniem jest przywrócenie ludziom wiary w moc miłości);
Miasto Aniołów, reż. Brad Silberling (anioł zakochuje się w lekarce, która rozpacza po śmierci swojego pacjenta);
Anioł w Krakowie, reż. Artur Więcek (anioł za nieodpowiednie zachowanie w niebie zostaje zesłany na ziemię, gdzie musi spełniać co najmniej jeden dobry uczynek dziennie).