Sprawa 26/62
N.V. Algemene Transport - en Expeditie Onderneming van Gend & Loos v. Holenderska Administracja Podatkowa
Tezy orzeczenia
3. Europejska Wspólnota Gospodarcza stanowi nowy porządek międzynarodowo prawny, na rzecz którego państwa zredukowały, jakkolwiek w ograniczonym zakresie, swe prawa suwerenne; porządek prawny, którego podmiotami są nie tylko państwa członkowskie, ale także jednostki.
Niezależnie od ustawodawstwa państw członkowskich prawo Wspólnoty powinno przyznawać prawa jednostkom, podobnie jak nakłada na nie obowiązki. Prawa takie powstają nie tylko wtedy, gdy wynika to wyraźnie z Traktatu (EWG - przyp. tłum.), lecz także na podstawie jednoznacznych zobowiązań, które Traktat nakłada tak na jednostki, jak i na państwa członkowskie i organy Wspólnoty.
Stan faktyczny
Firma Van Gend & Loos sprowadziła do Holandii z RFN pewną ilość formaldehydu. Holenderskie organy celne poprzez zmianę kwalifikacji przeznaczenia towaru faktycznie podniosły obowiązujące taryfy celne. Zdaniem powodów, wprowadzenie podwyższonej opłaty nastąpiło z pogwałceniem art. 12 Traktatu EWG. Przepis ten nakazywał powstrzymywanie się przez państwa członkowskie od nakładania nowych ceł lub innych opłat o tym samym charakterze w obrotach między nimi, a także powstrzymywanie się od podnoszenia opłat już obowiązujących. Właściwy holenderski organ sądowy rozpatrując skargę stwierdził, że w istocie przedmiotem sporu jest wykładnia traktatu EWG, i zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości z wnioskiem o rozstrzygnięcie kwestii wstępnej, zgodnie z art. 177 ust. 3 Traktatu EWG.
Stanowiska uczestników postępowania
W czasie postępowania powód oraz zainteresowane państwa (zgodnie z art. 20 Statutu Trybunału Sprawiedliwości) przedstawiły swe stanowiska. Rządy holenderski i belgijski zakwestionowały właściwość sądu uznając, że przedmiotem sporu jest nie wykładnia traktatu EWG, lecz jego stosowanie w konkretnym przypadku, a kwestia stosunku prawa wspólnotowego do prawa Beleluxu powinna być rozstrzygnięta na gruncie reguł kolizyjnych holenderskiego prawa konstytucyjnego. Zdaniem zainteresowanych rządów, art. 12 Traktatu EWG jest skierowany do państw członkowskich, nie obowiązuje wprost i nie stwarza bezpośrednich praw i obowiązków dla organów państwowych i jednostek. Komisja EWG uważała natomiast, że moc prawa wspólnotowego w systemach prawa wewnętrznego państw członkowskich nie może być określona przepisami tego prawa wewnętrznego, lecz jedynie przez Traktat EWG, gdyż celem Traktatu było stworzenie nowego porządku prawnego, nawet jeżeli stosowanie tego prawa pozostawiono sadom wewnętrznym. Prawo to powinno być stosowane w sposób jednolity we wszystkich państwach członkowskich, a więc o jego mocy w prawie wewnętrznym musi rozstrzygnąć wyłącznie prawo EWG. Art. 12 zawiera jasną i jednoznaczną normę zobowiązującą, która nie została w żaden sposób zmodyfikowana przez inne przepisy Traktatu.
Opinia rzecznika generalnego
Rzecznik K. Roemer stwierdził, że rozstrzygnięcie sprawy wymaga przede wszystkim wyjaśnienia charakteru prawa wspólnotowego. Istota jego nie wyczerpuje się w stosunkach umownych między państwami jako podmiotami prawa międzynarodowego, lecz polega przede wszystkim na tym, iż Wspólnota ma własne organy oraz możliwość stanowienia i stosowania prawa wiążącego bezpośrednio tak organy państwowe, jak i obywateli. Ponadto Traktat 6 EWG zawiera normy, które mogą być bezpośrednio stosowane (m.in. art. 48, 60, 85-86 i inne). Obok nich można jednak wskazać normy, które mają charakter zobowiązań międzypaństwowych (np. art. 11 i 37 Traktatu EWG). W każdym przypadku należy więc zbadać charakter konkretnych przepisów prawa wspólnotowego, które powinny być stosowane, z punktu widzenia ich adresata oraz treści.
Treść orzeczenia
1) Artykuł 12 Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą jest bezpośrednio skuteczny i stanowi dla podmiotów prawa źródło uprawnień indywidualnych podlegających ochronie sądów krajowych;
2) Stwierdzenie, czy cła lub opłaty o skutku równoważnym zostały podwyższone z naruszeniem zakazu zawartego w art. 12 traktatu, wymaga wzięcia pod uwagę ceł i opłat rzeczywiście obowiązujących w omawianym państwie członkowskim w chwili wejścia w życie traktatu; podwyżka taka może wynikać zarówno ze zmiany układu taryfy, skutkującej zaklasyfikowaniem produktu do pozycji taryfowej obłożonej wyższym cłem, jak i z podwyższenia stawki celnej;
3) Rozstrzygnięcie o kosztach niniejszego postępowania należy do Tariefcommissie.
Uwagi
Orzeczenie w sprawie Van Gend en Loos należy do najważniejszych w praktyce Trybunału Europejskiego. Wypowiadając się na temat znaczenia traktatu EWG, Trybunał uznał specyfikę porządku prawnego EWG. Na początek ten składają się: prawo pierwotne (traktaty założycielskie Wspólnot, Jednolity Akt Europejski, Traktat o Unii Europejskiej, Traktat Amsterdamski, Traktat Nicejski - po wejściu w życie), prawo stanowione przez organy Wspólnot (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje) oraz umowy międzynarodowe zawierane przez Wspólnoty. Specyficzny charakter owego porządku prawnego został potwierdzony przez późniejsze decyzje Trybunału (6/64 - Costa v. ENEL, 106/77 - Simmenthal). Przesądzają o nim: szerszy zakres kompetencji Wspólnoty w porównaniu z tradycyjnymi organizacjami międzynarodowymi, niezależność prawa wspólnotowego od prawa wewnętrznego państw członkowskich oraz bezpośredni efekt prawa. Jednocześnie konstytutywny charakter Traktatu WS (dawniej EWG) i innych aktów prawa pierwotnego nie oznacza całkowitego zerwania z prawem międzynarodowym, lecz adaptację metodologii tego porządku prawnego (np. w zakresie wykładni umów).