Badanie Miejsca Przestępstwa
Badanie miejsca przestępstwa - zespół różnorodnych czynności procesowych, pozaprocesowych i technicznych, mających na celu uzyskanie maksymalnej ilości informacji o zdarzeniu i jego sprawcy.
Cele:
czy dane zdarzenie wyczerpuje znamiona czynu przestępnego,
ustalanie czasu zaistnienia danego zdarzenia (alibi),
określenie jego charakteru (zabójstwo czy samobójstwo),
ustalenie modus operandi,
zjawienie się i zabezpieczenie wszelkich śladów występujących na miejscu zdarzenia, odtworzenie jego przebiegu, wytypowanie kręgu osób, mogących być jego sprawcami,
opracowanie realnych wersji przebiegu zdarzenia oraz planu czynności dochodzeniowych.
Etapy:
zabezpieczenie miejsca zdarzenia,
oględziny miejsca zdarzenia (czynność procesowa niecierpiąca zwłoki),
odtworzenie przebiegu zdarzenia,
penetracja pobliskiego terenu i zorganizowanie pościgu za sprawcą lub ujęcie na gorącym uczynku.
Podstawy prawne oględzin miejsca zdarzenia:
art. 207-212 KPK (23. rozdział),
Procedury postępowania przy organizowaniu i przeprowadzaniu oględzin miejsc zdarzenia.
Zabezpieczenie miejsca zdarzenia:
Wstępne - art. 304 KPK : Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję,
udzielenie ofierze przedlekarskiej,
niedopuszczenie osób postronnych do miejsca zdarzenia,
uniemożliwienie zatarcia śladów,
powiadomienie właściwych organów o zaistniałych zdarzeniach.
Śledcze
- ocenienie sytuacji na miejscu przestępstwa poprzez ustalenie jego rodzaju i przewidywanego jego rozwoju,
- usunięcie z miejsca przestępstwa niepożądanych osób i niedopuszczenie nikogo na zabezpieczony obszar,
- wyraźne oznaczenie drogi posuwania się po miejscu przestępstwa,
- ograniczenie skutków przestępstwa poprzez udzielenie pomocy medycznej uczestnikom przestępstwa, ewakuowanie osób z zagrożonego miejsca, zabezpieczenie mienia narażonego na zniszczenie,
- ochranianie miejsca przestępstwa przed zmianami,
- odnotowanie/udokumentowanie przebiegu i wyników dokonanych na miejscu w danych personalnych osób związanych z przestępstwem, okoliczności przestępstwa, zmian, dokonanych własnych czynności, stworzenie tzw. „karty obecności” osób i środków transportu na miejscu zdarzenia.
Oględziny jako czynność dowodowa:
środki służące do dokonania czynu przestępnego,
przedmioty, które zachowały na sobie ślady przestępstwa lub przestępcy,
przedmioty pochodzące z przestępstwa.
Organizacja pracy grupy oględzinowej:
udział techników kryminalistyki lub specjalisty jest obowiązkowy, jeżeli podczas oględzin konieczne jest przeprowadzenie czynności technicznych przekraczających kompetencje policjantów,
w oględzinach zwłok bierze udział biegły - lekarz,
Etapy oględzin:
oględziny ogólnoorientacyjne,
oględziny szczegółowe; fazy: statyczna i dynamiczna,
oględziny kontrolne,
oględziny końcowe - dokumentacja przebiegu i wyników oględzin szczegółowych.
Metodyka prowadzenia oględzin:
metoda chronologiczna (podmiotowa),
metoda systematyczna (obiektywna),
metoda mieszana.
Wyposażenie techniczne:
Sprzęt i środki wspomagające i zabezpieczające:
środki łączności,
środki transportu,
taśmy do zabezpieczenia terenu oględzin,
detektory gazu, próbnik prądu,
oświetlenie i agregaty prądu,
namioty oględzinowe,
indywidualne środki ochrony.
Sprzęt i środki służące do ujawniania i zabezpieczania śladów kryminalistycznych:
- walizka śledcza,
- walizka fotograficzna,
- zestaw wideo,
- zestaw do wykonywania odlewów gipsowych,
- walizka specjalistyczna ze sprzętem do oględzin miejsc użycia broni palnej,
- walizka osmologiczna do ujawniania śladów zapachowych.
Rodzaje oględzin:
miejsca,
osoby,
rzeczy.
Dokonywane przez:
Policję,
Prokuraturę,
Sąd,
Inne organy ( CBA, straż graniczną i inne).
Zasady dokonywania oględzin:
Planowanie.
Szybkość działania.
Dokładność.
Instrumentalizacja działań.
Obiektywizm.
Zachowanie wartości dowodowej śladów.
7 złotych pytań Grossa:
kto? (dotyczy ofiary),
co?
gdzie?
za pomocą czego?
dlaczego?
w jaki sposób?
kiedy?
Sposób prowadzenia oględzin:
Odśrodkowy.
Dośrodkowy.
Strefowy.
Warstwowy.
Fakty negatywne na miejscu oględzin:
Brak niezbędnych w danej sytuacji przedmiotów albo śladów (opiłek metali, pyłu, plam krwi).
Znaleziono przedmioty albo ślady, które nie pasują do tego typu zdarzeń:
a) świadczą o imitacji zdarzenia o określonym charakterze,
b) wersja śledcza albo wersja świadków jest błędna,
c) proces powstania śladów miał charakter niezwykły.
Cel imitacji:
imitacja innego przestępstwa,
imitacja zdarzenia o charakterze niekryminalnym,
imitacja popełnienia przez inną osobę, w innym celu, na podstawie innego motywu,
imitacja popełnienia przestępstwa w celu ukrycia faktów o charakterze niekryminalnym (straty dokumentów).
Ujawnianie i zabezpieczanie śladów na miejscu zdarzenia
Ślady kryminalistyczne
H. Gross 1893 r. - „śladem jest odcisk, odbitka w podatnym materiale, które mają związek z czynem”.
J. Sehn 1960 r. - „ślady w znaczeniu kryminalistycznym są to zmiany w obiektywnej rzeczywistości, które jako postrzegalne znamiona po zdarzeniach będących przedmiotem postępowania stanowią podstawę do odtworzenia przebiegu tych zdarzeń zgodnie z rzeczywistością ”
T. Hanausek 2002 r. - „ślady są to wszelkie następstwa dające się ustalić w określonym wycinku rzeczywistości”
B. Hołyst 2010 r. - „śladami w kryminalistyce można nazwać każdą zmianę wyglądu (np. kształtu, barwy) lub usytuowania jakiegoś przedmiotu oraz odkształcenia podłoża, jak również pozostałość substancji, rzeczy, itp., które nasuwają podejrzenie, iż mają związek z badanym zdarzeniem”
Ślady - klasyfikacja ogólna
Pamięciowe, idealne (przesłuchanie, konfrontacja, okazanie).
Materialne, rzeczowe (ślady rąk, nóg, narzędzi, strzału, itd.)
Zjawiskowe (ślady cieplne, zapachy).
Ślady obrazy
odwzorowane (odciski, odbitki, rysy)
dokument
ślady termiczne
Ślady substancje (biologiczne, chemiczne i inne).
Przedmioty (łuski, pociski, narzędzia włamań).
Zmiany przestrzeni ( w tym ślady negatywne).
Przemiany materii (spalanie, gnicie, starzenie).
Zapachy.
Nagrania mowy, dźwięki.
Engramy.
Ślady materialne
na miejscu zdarzenia,
na środkach służących do popełnienia przestępstwa,
ślady na sprawcy,
ślady na ofiarach i innych osobach.
Ślady materialne:
powierzchniowe,
wgłębione,
nawarstwione,
odwarstwione,
statyczne (nacisku),
dynamiczne (przesuwy),
lokalne,
peryferyjne,
makroślady,
mikroślady (poniżej 2 mm).
Ślady stóp (w tym obutych)
na podstawie obrazu śladów, obejmujących kierunek chodu, linię stopy, kąt stopy, długość kroku, jego szerokość, występujących odchyleń od normy i anomalii można wysnuć wiele wniosków na temat sprawcy i jego zachowania się.
Ślady zębów
cechy ogólne: kształt zębów, ich wielkość, ustawienie w linni łukowej, wzajemny układ łuków zębowych szczęki górnej i żuchwy,
cechy szczegółowe: nieprawidłowości w usytuowaniu zębów w łukach zębowych, w ich liczbie, budowie itp.
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie rodzaju urządzeń i środków technicznych służących do utrwalania obrazu lub dźwięku dla celów procesowych oraz sposobu ich przechowywania, odtwarzania o kopiowania ( z 2. czerwca 2003 r.)
nośnik należy zaopatrzyć w metrykę identyfikacyjną, zwierającą następujące dane: sygnaturę akt sprawy, czas i miejsce, dane o uczestnikach, typ urządzenia, dane techniczne, warunki i sposób użycia,
nośnik opakować i zabezpieczyć odciskiem pieczęci + sygnatura, czas, miejsce,
każde otwarcie i ponowne zamknięcie, kopiowanie należy odnotować w metryce.
Dokumentowanie wyników oględzin:
protokół,
szkic miejsca zdarzenia,
zdjęcie, wideo,
notatka urzędowa z analizy wyników oględzin.
Protokół oględzin (art. 148 KPK)
Część wstępna (formalna)
oznaczenie czynności, miejsca i czasu jej wykonania,
stopień, imię i nazwisko uczestników, ich przydział służbowy lub miejsce zamieszkania.
Część opisowa
- opis warunków, w jakich dokonano badania (warunków atmosferycznych, temperatura, widoczność, pora dnia, rodzaj oświetlenia,
- ogólna charakterystyka miejsca zdarzenia
wskazanie miejsca i granic terenu lub pomieszczenia,
położenie poszczególnych elementów stałych terenu lub pomieszczenia i ich zorientowanie geograficzne,
sposób zabezpieczenia do czasu oględzin,
sposób ochrony przez wartę lub służbę (np. posterunek 3-zmianowy, obchodowy, trasa obchodu, odległość itp.)
drogi prowadzące do miejsca zdarzenia, ich charakterystyka z uwzględnieniem nawierzchni, ruchliwości, widoczności itp.
określenie otworów, przez które przedostał się sprawca - okien, drzwi, wybitych otworów,
rozmieszczenie i położenie wszystkich przedmiotów w stosunku do siebie, znajdujących się na miejscu zdarzenia,
wygląd poszczególnych przedmiotów, jeżeli mają one znaczenie dla sprawy: rodzaj przedmiotu, materiał, właściwość budowy stan użycia, uszkodzenia, przeznaczenie lub pochodzenie, położenie, wymiary, kształt, ilość, barwę, ciężar, elastyczność, zapach, inne cechy szczególne jak np. numery, ślady napraw, monogramy itp.
Taktyka i technika działania uczestników zdarzenia
- drogi dojścia i odejścia,
- miejsce i przedmioty będące obiektem działania
- dane o przedmiotach zebranych jako narzędzia przestępstwa i sposób ich zastosowania,
- przedmioty pozostawione na miejscu zdarzenia a należące do sprawcy
- inne ślady wskazujące na sposób zachowania sprawcy.
Część końcowa
- uzyskane dowody,
- ilość i rodzaj wykonanych szkiców, zdjęć,
- oświadczenia i wnioski uczestników oględzin,
- sposoby i wyniki przeprowadzanych doświadczeń i eksperymentów,
- wydane przez kierujących oględzinami postanowienia np. o przekazaniu przedmiotów do depozytu,
- czas zakończenia czynności, podpisy.
Metody sporządzania protokołu:
protokół sporządza się na miejscu zdarzenia,
jeżeli przed oględzinami nastąpiła zmiana sytuacji, opisać stan zastany z zaznaczeniem stanu pierwotnego i wskazać źródło naszych wiadomości o tym fakcie,
protokół należy spisać, używając języka prostego, jednoznacznego,
protokół musi być wyczerpujący, bez przypuszczeń i wniosków nieopartych na stanie faktycznym,
nie może zawierać elementów oceny dotyczących czynu lub sprawcy,
treść protokołu musi być powiązana redakcyjnie z dokumentami załącznikami (szkicami, zdjęciami),
protokół powinien być napisany w czasie teraźniejszym, pismem ciągłym, bez akapitów, stosować należy mianownictwo zgodnie z ujęciem encyklopedycznym.
Szkic składa się z 3 części:
Część tytułowa
- nazwa szkicu,
- wskazanie miejsca szkicowania,
- oznaczenie czasu zdarzenia, oznaczenie kierunków geograficznych, oznaczenie skaliw jakiej jest wykonany.
Część zasadnicza
- usytuowanie przedmiotów,
- położenie rannych,
-...
Część końcowa
objaśnienia znaków użytych w części zasadniczej a niestosowanych powszechnie,
wskazanie, kto sporządził szkic,
podpis.
Rodzaje szkiców
terenu otwartego,
pomieszczeń,
ogólnoorientacyjne (samo miejsce i teren, 1:1000, 1:500, 1:200, 1:100)
szczegółowe (miejsce zdarzenia lub część terenu, 1:50, 1:20),
specjalne (najbardziej istotne elementy, ślady, 1:10, 1:5, 1:1, 2:1),
w rzucie poziomym,
w rzucie pionowym,
w rzucie krzyżowym.
Zasady robienia szkicu
zachowanie zgodności treści protokołu ze szkicem,
ujęcie wszystkich elementów mających znaczenie dla sprawy,
możliwość odtworzenia sytuacji w terenie na podstawie szkicu,
wszystkie pomiary wykonane pod kątem prostym,
napisy ograniczyć do niezbędnych.
Fotografia kryminalistyczna - służy rejestracji wizualnej miejsca zdarzenia oraz utrwalania ujawnionych śladów.
Rodzaje:
orientacyjna - ma na celu utrwalenie miejsca łącznie z okolicą i punktami orientacyjnymi,
sytuacyjna - ma na celu przedstawienie na jednym lub więcej zdjęciu miejsca zdarzenia,
fragmentaryczna - ma na celu zarejestrowanie najbardziej istotnych śladów i przedmiotów, fragmentów miejsca zdarzenia.
Zasady wykonywania zdjęć
zdjęcia muszą być wykonane w sposób umożliwiający odczytanie wymiarów i odległości między obiektami,
o wykonaniu fotografii musi być wzmianka w protokole oględzin,
sporządza się tablice poglądowe.
Notatka urzędowa - zawiera to, czego nie można zawrzeć w protokole:
kto i kiedy powiadomił organ ścigania,
skład ekipy oględzinowej,
rodzaj miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie,
krótki opis charakteru zdarzenia,
krótki opis ujawnionych na miejscu zdarzenia śladów,
wersja przebiegu zdarzenia i zachowania się sprawcy.
Metryczka śladów
numer śladu,
nazwa śladu,
miejsce ujawnienia,
sposób ujawnienia i zabezpieczenia,
wskazanie, że ślad został opisany w protokole oględzin.
Oględziny rzeczy
narzędzia i inne przedmioty, które służyły, miały służyć lub mogły służyć do realizacji czynu zabronionego,
przedmioty pochodzące bezpośrednio lub pośrednio ze zdarzenia,
przedmioty mogące służyć do ustalenia istoty czynu lub wykrycia sprawcy,
inne przedmioty, na których występują ślady związane ze sprawcą lub zdarzeniem.
Uzyskiwanie informacji o przestępstwie ze źródeł operacyjnych
Formy pracy operacyjnej
wywiad,
obserwacja,
zakup kontrolowany,
kontrola operacyjna,
infiltracja środowiska przestępczego,
kombinacja operacyjna.
Wywiad
jawny i niejawny,
w miejscu pracy, zamieszkania, środowiskach sąsiedzkich, towarzyskich,
może być uznany za dowód w sprawie.
Obserwacja
art. 19b Ustawy o Policji,
jest tajnym sposobem śledzenia danej osoby, gdy zachodzi uzasadnione przekonanie, iż w ten sposób uzyska się wiadomość o zachowaniu się takiej osoby, jej kontaktach, miejscach częstego przebywania, stylu życia, upodobaniach,
towarzysząca albo stacjonarna, osób lub miejsc.
Zakup kontrolowany
art. 19a Ustawy o Policji,
to kupno jakiegoś przedmiotu lub urządzenia pochodzącego z przestępstwa w sposób niejawny.
Podsłuch
dotyczy środków łączności stacjonarnej, mobilnej, rozmów w pomieszczeniach,
za zgodą sądu.
Kontrola operacyjna
art. 19 Ustawy i Policji,
w celu zapobiegania, wykrycia, ustalenia sprawców, a także uzyskania i utrwalenia dowodów przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego, umyślnych przestępstw (przeciwko życiu, obrotowi gospodarczemu, skarbowi, nielegalnemu wytwarzaniu, posiadaniu lub obrotu bronią, amunicją, materiałami wybuchowymi, środkami odurzającymi lub substancjami psychotropowymi albo ich prekursorami oraz materiałami jądrowymi i promieniotwórczymi,
może zarządzić w drodze postanowienia sądu okręgowego na pisemny wniosek Komendanta Głównego Policji, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody Prokuratora Generalnego albo na pisemny wniosek Komendanta Wojewódzkiego Policji, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody właściwego miejscowo prokuratora okręgowego,
bez decyzji sądu na podstawie pisemnej zgody prokuratora w przypadkach niecierpiących zwłoki,
kontroa operacyjna prowadzona jest niejawnie i i polega na: 1. Kontrolowaniu treści korespondencji; 2. Kontrolowaniu zawartości przesyłek; 3. Stosowaniu środków technicznych umożliwiających uzyskiwanie w sposób niejawny informacji i dowodów oraz ich utrwalenie, a w szczególności treści rozmów telefonicznych i innych informacji przekazywanych za pomocą sieci telekomunikacyjnych,
kontrolę operacyjną zarządza się na okres nie dłuższy niż 3 miesiące,
w przypadku uzyskania dowodów powalających na wszczęcie postępowania karnego lub mających znaczenie dla toczącego się postępowania karnego, Komendant Główny Policji lub Komendant Wojewódzki Policji przekazują właściwemu prokuratorowi wszystkie materiały zgromadzone podczas stosowania kontroli operacyjnej, w razie potrzeby z wnioskiem o wszczęcie postępowania karnego,
zgromadzone podczas stosowania kontroli operacyjnej materiały niezawierające dowodów pozwalających na wszczęcie postępowania karnego przechowuje się po zakończeniu kontroli przez okres 2. miesięcy, a następnie dokonuje się och protokolarnego, komisyjnego zniszczenia.
Dane z monitoringu - systemy monitoringu wizyjnego - to zespół telewizyjnych środków technicznych i programów przeznaczonych do obserwowania, wykrywania, rejestrowania i sygnalizowania nienormalnych warunków wskazujących na istnienie niebezpieczeństwa.
Badanie nagrań z monitoringu w Polsce
ocena systemu, w którym dokonano zapisu,
ocena autentyczności zapisu,
ustalenie ewentualnej ilości kopii,
sporządzenie stenogramu wypowiedzi utrwalonych na taśmie,
wykonanie dokumentacji tzw. stop klatek z z dowodowej taśmy,
cyfrowa obróbka obrazu,
identyfikacja antropologiczna osób utrwalonych na taśmie.