1. Klasyfikacja i charakterystyka amunicji.

Naboje, pociski i granaty, przeznaczone do strzelania z indywidu­alnej albo zespołowej broni strzeleckiej lub miotania siłą mięśni po­jedynczego żołnierza, nazywa się amunicją strzelecką. Zalicza się do niej wszystkie rodzaje naboi do kalibru 14,5 mm włącznie, grana­ty ręczne i nasadkowe, pociski do granatników oraz strzeleckie po­ciski rakietowe.

Naboje strzeleckie stosuje się do broni strzeleckiej, do której zali­cza się: rewolwery, pistolety, pistolety maszynowe, karabinki, kara­biny maszynowe.

Naboje do broni strzeleckiej klasyfikuje się wg typu broni, przez­naczenia i rodzaju stosowanych pocisków. Ze względu na typ broni, do której jest przeznaczona amunicja, oraz ze względu na wielkość energii wylotowej pocisku rozróżnia się następujące naboje: pistoletowe, rewolwerowe, karabinowe pośred­nie, karabinowe i sportowe. W zależności od przeznaczenia naboje strzeleckie dzieli się na bo­jowe, pozoracyjne, badawcze i szkolno-treningowe.

Oprócz broni palnej typowym uzbrojeniem pojedynczego żołnierza są granaty ręczne. Charakteryzują się one dużą siłą wybuchu i możliwością różnorodnego oddziaływania na przeciwnika.

Służą do zwalczania siły żywej (odłamkami),burzenia umocnień polowych, niszczenia pojazdów opancerzonych, zapalania celów łatwopalnych itp. Ich szczególną zaletą jest to, że pozwalają zwalczać przeciwnika będącego w ukryciu (transzejach). Granaty ręczne są miotane siłą ręki na odległość do 30-40 m.

W zależności od przeznaczenia granaty ręczne służące do niszczenia siły żywej przeciwnika dzielą się na zaczepne i obronne.

Odłamki granatu F-1 ( w liczbie około 1000 ) rażą skutecznie w promieniu do 200 m w związku z tym, użycie granatu jest możliwe tylko z ukrycia.

2. Budowa naboju (granatu )

Nabój strzelecki jest nabojem zespolonym, stanowi zatem jedną całość. Składa się z pocisku, łuski ze spłonką i ładunku miotającego (prochowego).

Pocisk jest miotanym elementem użytecznym, służącym do bezpośredniego oddziaływania na cel. Jego konstrukcja i balistyka powinna zapewniać stabilizowany lot, dobrą celność i skuteczne rażenie celu.

Łuska służy do uszczelnienia komory nabojowej w czasie strzału, umieszczenia w niej prochu i spłonki oraz do połączenia wszystkich elementów w nabój.

Ładunek miotający ( prochowy ) stanowi zapas energii, niezbędnej do nadania pociskowi prędkości liniowej i kątowej.

Spłonka stanowi źródło ognia, służące do zapalenia ładunku prochowego naboju. W nabojach strzeleckich stosuje się spłonkę uderzeniową, zapalającą się na skutek zbicia spłonki przez iglicę.

Naboje strzeleckie opracowuje się w ten sposób, ażeby uzyskać największą prędkość pocisku, możliwie najbardziej płaski tor lotu i jak najmniejszy rozrzut

Łuska składa się ona z :

• Szyjki;

• Stożka przejściowego;

• Tułowia;  

• dna;

• kryzy.

Szyjka służy do umieszczenia w niej pocisku i obciśnięcia go. Pocisk umieszcza się w szyjce na wcisk. Przez wtłoczenie pocisku i obciśnięcie szyjki uzyskuje się należytą hermetyczność komory łuski oraz odpowiednią wytrzymałość połączenia pocisku z łuską.

Stożek przejściowy występuje w łuskach o tzw. Kształcie butelkowym, charakteryzującym się zwiększoną objętością komory ładunkowej. Jest on stosowany w łuskach nabojów karabinowych, nabojach pośrednich i nabojach o zmniejszonym kalibrze.

Stożek przejściowy służy do ustalenia położenia naboju w komorze nabojowej.

Tułów łuski stanowi główną jej część. Na tułowiu następuje rozprężenie łuski i uszczelnienie komory nabojowej. Tułów łączy się bezpośrednio z dnem łuski. W dnie znajduje się gniazdo do umieszczenia spłonki.

Na obrzeżu dna łuski wykonana jest kryza w kształcie kołnierza. Kryza występuje we wszystkich rodzajach łusek. Istnieją łuski z kryzą wystającą lub niewystającą poza średnicę podstawy tułowia

Kryza służy przede wszystkim do uchwycenia łuski przez pazur wyciągu i jej wyrzucenia z broni po strzale.

Przy kryzach wystających służy ona ponadto do ustalenia położenia naboju w komorze nabojowej.

Oprócz łusek w kształcie butelkowym istnieją również łuski w kształcie cylindrycznym, które nie mają stożka przejściowego są one zwykle krótkie i mają zastosowanie w nabojach pistoletowych i rewolwerowych.

3. Budowa granatów ręcznych i zapalników.

Granat ręczny wz. 1942 składa się ze:

• skorupy, a ta z tułowia granatu, zamkniętego od góry wiekiem, a od spodu dnem;

• ładunku kruszącego;

• korka;

• zapalnika UZRGM.

Skorupa i dno są wykonane z cienkiej blachy stalowej. Pod skorupą na części cylindrycznej jest umieszczona stalowa taśma odłamkowa ( z nacięciami ), która po wybuchu daje znaczną ilość drobnych odłamków o małym promieniu rażenia. Komora granatu jest wypełniona trotylem. Tulejka środkowa służy do połączenia granatu z zapalnikiem.

Granat ręczny wz. F-1 składa się ze:

• skorupy;

• ładunku kruszącego;

• zapalnika UZRGM.

Skorupa o kształcie owalnym posiada grubą ściankę żeliwną z nacięciami od strony zewnętrznej.

W środkowej części skorupy znajduje się gniazdo z tulejką, przeznaczone do umieszczenia zapalnika (UZRGM). Granat jest elaborowany trotylem.

W granatach ręcznych mają zastosowanie proste zapalniki czasowe pirotechniczne UZRGM, dające zwłokę w działaniu od 3,2 do 4 sekund.

W skład zapalnika wchodzi:

• urządzenie uderzeniowe,

• urządzenie zabezpieczające,

• urządzenie zapalające,.

Urządzenie uderzeniowe służy do zapalenia spłonki zapalającej urządzenia zapalającego, składa się z :

• kadłuba,

• łącznika,

• górnej prowadnicy iglicy,

• iglicy,

• sprężyny iglicy,

• dolnej prowadnicy iglicy

Urządzenie zabezpieczające służy do utrzymania urządzenia uderzeniowego w napięciu, składa się z:

• dźwigni spustowej,

• zawleczki z kółkiem.

Urządzenie zapalające służy do wywołania wybuchu ładunku kruszącego, składa się z :

• tulejki opóźniacza,

• spłonki zapalającej,

• opóźniacza,

• tulejki,

• spłonki pobudzającej.

4. Znakowanie granatów ręcznych i amunicji.

Znakowanie amunicji strzeleckiej. Malowaniu ochronnemu podlegają wszystkie części wykonane ze stali (np. łuski), które nie mają innego rodzaju zabezpieczenia. W amunicji karabinowej i pośredniej, w zależności od rodzaju działania, nanosi się na wierzchołki pocisków oraz opakowaniu naboi kolorowe paski.

W amunicji strzeleckiej wierzchołek pocisku znakowany jest w sposób następujący:

1. naboje karabinowe z pociskiem ciężkim - żółty;

2. naboje z pociskiem smugowym - zielony;

3. naboje z pociskiem przeciwpancerno-zapalającym - czarny wierzchołek i czerwony pasek;

4. naboje z rdzeniem stalowym - srebrzysty;

5. naboje z pociskiem przeciwpancerno-zapalająco-smugowym - wierzchołek fioletowy i czerwony pasek;

6. naboje z pociskiem zapalającym - czerwony

Znakowanie granatów ręcznych

1. granat bojowy kolor zielony (khaki);

2. granat treningowy kolor czarny;

3)granat szkolny kolor zielony z białym paskiem

5. Przepisy bezpieczeństwa podczas obchodzenia się z amunicją i granatami ręcznymi.

Istnieją ogólne zasady bezpieczeństwa, których należy przestrzegać w każdym przypadku. Należy do nich zakaz ruszania amunicji jakichkolwiek jej elementów niewiadomego pochodzenia, nie dających się zidentyfikować.

Nie wolno również samowolnie manipulować przy żadnym elemencie amunicji zawierającym materiał wybuchowy oraz używać amunicji niezgodnie z przeznaczeniem. Oprócz tych ogólnych zasad bezpieczeństwa należy w procesie użytkowania amunicji przestrzegać szczegółowych wymagań związanych z wykorzystaniem jaj podczas strzelania a przede wszystkim:

• nie wolno ustawiać pionowo naboi zespolonych, ładunków w łuskach, gdyż może to spowodować zbicie spłonki lub zapalnika i zapalenie ładunku miotającego,

• nie wolno uderzać nabojami w twarde przedmioty ani takimi przedmiotami w naboje, a szczególnie w zapalniki i zapłonniki /spłonki/, może to bowiem spowodować ich działanie lub uzbrojenie,

• nie dopuszczać do upadku naboi działowych z wysokości 1m. i więcej. Upadek taki może doprowadzić do uzbrojenia zapalnika naboju. Z tego powodu w rękach należy przenosić tylko jeden nabój lub element naboju /w nabojach rozdzielonych/. Upuszczone naboje z większej wysokości oraz niesprawne należy odkładać, odpowiednio oznakować np.:/niesprawny/ i zdawać do magazynu lub składnic,

• odpowiednio postępować z niewypałami i niewybuchami. Niewypały rozładować po odczekaniu odpowiedniego czasu /od 1 do 1,5 min/.

Miejsce znalezionych niewybuchów należy oznakować i zgłosić kierownikowi strzelania /strzelnicy/.

6. Zasady przygotowania amunicji do strzelania.

Przed przystąpieniem do strzelani amunicją należy ją w tym celu przygotować.

Przede wszystkim należ sprawdzić jej stan, wgniecenia, korozja, połączenie pocisku z łuską, stan spłonki.

Należy posegregować amunicję w zależności od przeznaczenia.

Załadować magazynki, lub taśmy i umieścić w skrzynkach, umiejscowić w wozie.

Amunicja zakonserwowana wymaga rozkonserwowania

Nie należy wystawiać amunicji na bezpośrednie działanie promieni słonecznych.

7. Zjawisko strzału.

Strzał jest to wyrzucenie pocisku (granatu) z przewodu lufy spowodowane ciśnieniem gazów powstających podczas spalania się ładunku prochowego.

Charakteryzuje się:

• bardzo dużym ciśnieniem gazów (2-3tys. atm.);

• wysoką temperaturą gazów prochowych (2.5-3.5tys. ^oC);

• krótkim okresem zjawiska (0.001-0.06 sek.);

• szybko zmieniającą się objętością palącego się ładunku prochowego.

8. Prędkość początkowa pocisku.

Prędkość początkową pocisku / Vo / to zasadniczy wskaźnik mocy broni, ponieważ określa jej donośność, kształt toru lotu pocisku oraz energie potencjalną lecącego pocisku.

Prędkość początkowa pocisku Vo oraz ciśnienie max gazów prochowych Pmax zmienia się w zależności od:

• długości lufy;

• ciężaru ładunku miotającego, objętości komory ładowania;

• ciężaru pocisku

• temperatury ładunku prochowego;

• stosowanego prochu.

9. Pole rażenia, pole zakryte, pole martwe.

Pole rażenia - nazywamy odległość, na której opadająca część toru pocisku nie wznosi się wyżej celu, tzn, że tor pocisku na całej długości pola rażenia przechodzi przez cel i cel może być trafiony bezpośrednio na jednej nastawie celownika, jeżeli punkt celowania jest ten sam. Wielkość pola rażenia zależy od:

• wysokości celu;

• kąta upadku ( krzywizny toru lotu pocisku );

• nachylenia terenu w rejonie celu;

• przewyższenia stanowiska ogniowego strzelającego nad celem.

Wielkość pola rażenia można obliczyć trzema sposobami:

• na podstawie kąta upadku;

• na podstawie przeniesienia punktu celowania;

• za pomocą tabel przewyższeń;

Polem zakrytym - nazywamy przestrzeń za ukryciem nieprzebijalnym przez pocisk, na której pocisk ze względu na dany tor lotu nie może upaść. Jeśli za tym ukryciem pojawi się cel o danej wysokości, to zależnie od położenia celu względem ukrycia terenowego i miejsca upadku pocisku pole zakryte zostanie podzielone na dwie części:

• pole rażenia,

• pole martwe.

Pole martwe - to przestrzeń za ukryciem / nieprzebijalnym przez pocisk/ , na której cel nie może być trafiony. Wielkości pola martwego zależy od:

• wysokości ukrycia,

• wysokości celu,

• krzywizny toru.

10. Rozrzut pocisków.

Podczas strzelania z tej samej broni, sprawnej, w tych samych warunkach poszczególne pociski wskutek przypadkowych przyczyn zakreślają odmienne tory i uderzają (padają) w różne miejsca.

Zjawisko padania pocisków w różnych miejscach podczas strzelania z tej samej broni w tych samych warunkach

nazywa się naturalnym rozrzutem pocisków.

Trzy grupy przyczyn:

• powodujące różne prędkości początkowe;

• różnorodność kierunków strzelania, kąty rzutu;

• wpływające na lot pocisku w powietrzu.

Prawa rozrzutu:

* rozrzut jest nierównomierny;

* rozrzut jest symetryczny;

* rozrzut ma ograniczone wymiary.

11. Sposoby określania średniego punktu trafienia.

12. Tabelaryczne warunki strzelania.

Najlepsze wyniki podczas strzelania z broni strzeleckiej uzyskuje się podczas warunków strzelania zbliżonych do idealnych. W wojsku takie warunki idealne określono w następujący sposób:

Normalne (tabelaryczne) warunki strzelania to:

• ciśnienie atmosferyczne 750mmHg lub 1000hPa na 110 m n.p.m.;

• temperatura powietrza +15 ^oC;

• wilgotność względna powietrza 50%;

• bezwietrzna pogoda.

Warunki balistyczne:

• broń pierwszej kategorii;

• ciężar i prędkość początkowa pocisku - zgodnie z tabelami strzelniczymi;

• temperatura ładunku prochowego +15 ºC;

• kształt pocisku według ustalonego wzoru;

• wysokość muszki ustalona według danych przestrzeliwania broni;

• wysokości celownika odpowiadające tabelarycznym kątom celownika.

Warunki topograficzne:

cel znajduje na poziomie wylotu lufy;

nie ma bocznego skręcania (przechylenia broni).

Wyżej wymienione warunki są rzadkim przypadkiem podczas strzelań i dlatego należy uwzględniać poprawki na odchyłki od tych warunków, by ogień był skuteczny.

Od wzniesienia terenu nad poziomem morza zależy ciśnienie atmosferyczne, które ma znaczny wpływ na kształt toru pocisku i donośności broni. Zwiększenie się ciśnienia atmosferycznego powoduje wzrost gęstości powietrza i siły oporu powietrza, wskutek czego zmniejsza się donośność broni. Odwrotnie gdy ciśnienie się zmniejsza. Wzniesienie się terenu o każde 100 m zmniejsza ciśnienie atmosferyczne średnio o 9 mm.

Wskutek wzrostu temperatury maleje gęstość powietrza, w wy­niku czego zmniejsza się siła oporu powietrza, wzrasta zaś donośność. Natomiast obniżenie się temperatury' powoduje wzrost gęstości i siły oporu powietrza oraz zmniejszanie się donośności broni. Wzrost temperatury ładunku prochowego zwiększa prędkość palenia się prochu oraz prędkość początkową pocisku. Zwiększenie prędkości początkowej pocisku zmniejsza czas jego lotu oraz opadanie pocisku poniżej linii rzutu, w wyniku czego wzrasta donośność broni.

Zmian wilgotności powietrza w strzelaniu nie uwzględnia się, gdyż wpływają one tylko nieznacznie na gęstość powietrza, a więc i donośność broni.

Do najistotniejszych czynników mających wpływ na lot pocisku wystrzelonego z broni strzeleckiej i na który to czynnik należy uwzględniać poprawki należy wiatr.

W zależności od prędkości wiatr może być:

słaby (2-3m/sek.);

umiarkowany (4-6m/sek.);

silny (8-12m/sek.).

W zależności od kierunku wiatr może być:

wzdłużny (zmienia długość lotu pocisku);

boczny (zmienia kierunek lotu pocisku);

skośny (zmienia długość i kierunek lotu pocisku).

Strzał bezwzględny.

Strzałem bezwzględnym nazywamy strzał, w którym wierzchołek lotu pocisku nie przewyższa wysokości celu na całej długości celowania.

Odległość strzału bezwzględnego zależy od:

• wysokości celu;

• płaskości toru pocisku.

13. Tysięczna jako miara kątów.

Do pomiarów terenu wykorzystuje się zwykle mapy topograficzne, często jednak trzeba wykonać pomiar bezpośrednio w terenie przy pomocy takich instrumentów jak:

dalmierze, wysokościomierze, przyrządy kątomiercze itp. Przyrządy kątomiercze mają obwód koła podzielony na 360 części, zwanych stopniami. System miar stopniowych jest wygodny do dokładnego określania kątów i kierunków, natomiast trudniejszy do przeprowadzenia obliczeń.

W wojsku, szczególnie w szkoleniu artylerii i szkoleniu strzeleckim, stosuje się tzw. artyleryjski system miar oparty na zależności między wielkościami kątowymi a liniowymi pozwalający na łatwą i szybką zamianę miar kątowych na liniowe i odwrotnie.

W systemie tym za jednostkę miary kątowej przyjęto kąt środkowy, oparty na łuku równym 1/6000 części obwodu koła. Wielkość obwodu koła odpowiadająca temu kątowi wynosi 1/955 /w zaokrągleniu podaje się 1/1OOO/ części długości promienia tego koła.

Taka jednostka miary kątowej nazywa się tysięczną.

Inaczej rzecz ujmując tysięczna to kąt, pod którym widziany jest odcinek o długości 1 m z odległości 1000m.

Błąd, który powstaje wskutek zaokrąglenia tysięcznej wynosi 5%, czyli, że tysięczna jest o 5% mniejsza od podziałki kątomierza.

W szkoleniu ogniowym niekiedy zachodzi konieczność dokonania zamiany stopni na tysięczne. Dlatego konieczna jest znajomość przeliczeń potrzebnych w takiej sytuacji.

Podczas wielu zadań praktycznych w strzelectwie wykorzystujemy znajomość rozwiązywania zadań z tysięczną trojakiego rodzaju:

• określenie wymiarów przedmiotu (celu)

• określenia wartości kątowej przedmiotu (celu)

• OKREŚLENIE ODLEGŁOŚCI OD CELU.

Znając system podziału obwodu koła na stopnie i tysięczne, można ustalić zależność między nimi, a mianowicie:

a. najmniejsza działka kątomierza odpowiada jednej

tysięcznej - 00-01.

Jeżeli 1° - 60' to 60' x 360° = 21600' dla całego okręgu. Dzieląc ilość stopni całego okręgu (21600) przez 6000 równych części otrzymamy 3,6' co odpowiada dokładnie 00-01,

b. duża działka kątomierza odpowiada 100 tysięcznych

/01-00/.

Wszelkie przyrządy umożliwiające tego rodzaju pomiary posiadają 60 dużych podziałek. Po podzieleniu 6000 części okręgu przez 60 wymienionych podziałek otrzymamy 100 tysięcznych /01-00/ na każdą z nich.

Idąc dalej - po podzieleniu całkowitej liczby stopni okręgu

/3600/ przez 60 działek otrzymamy dokładnie 6° na każdą z nich, a to odpowiada właśnie 01-00.

14. Wzór tysięcznej i jego zastosowanie.

Pomiar katów za pomocą linijki.

W razie braku lornetki do pomiaru kątów można użyć linijki milimetrowej. Jeżeli taka linijkę trzyma się przed oczami /rys./ w odległości 50 cm, wówczas każdej działce linijki /1mm/ będzie odpowiadać kąt 00-02, co wynika z pojęcia tysięcznej.

W wypadku jeśli D = 50cm, to jedna tysięczna odległości równa się 0,5 mm, wobec tego l mm będzie się równał dwóm tysięcznym /00-02/. Dlatego że:

1*1000/500 = 2

gdzie: 500mm = 50 cm odległości linijki od oka.

Po zmierzeniu wymiarów przedmiotu i wyrażeniu tych wyników w milimetrach, nie trudno określić jego wartość kątową. Należy w tym celu liczbę milimetrów pomnożyć przez 2. Wynik mnożenia będzie wielkością kątową wyrażoną w tysięcznych.

Pomiar katów lornetka

W polu widzenia okularu lornetki znajdują się dwie prostopadłe do siebie podziałki, z których jedna służy do pomiaru kątów poziomych, a druga - kątów pionowych. Wielkość odstępu między kreskami dłuższymi wynosi 00-10 /dziesięć tysięcznych/, między dłuższą a krótszą 00-05 /pięć tysięcznych/. Aby zmierzyć kąt między dwoma kierunkami, należy - patrząc w lornetkę -jedną z kresek podziałki zgrać z jednym kierunkiem /np. skraj drogi/ i policzyć liczbę podziałek do drugiego kierunku /np. pojedyncze drzewo/. Po pomnożeniu liczby działek przez

ich wartość /6 x 00-05= 00-3O/ otrzymamy wielkość kąta między danymi kierunkami, wyrażoną w tysięcznych.

15. Rozwiązywanie zadań ogniowych.

Określić odległość do ciężkiego czołgu o wysokości 3,2 m, jeżeli obraz czołgu widzianego przez celownik styka się z kreskowaną linią podziałki odległości przy kresce oznaczonej liczbą 6.

Rozwiązanie

Różnica wysokości celu wynosi 0,5 m, czyli pięć dziesiątych metra (3,2 m - 2,7 m = 0,5 m);poprawka wysokości 120 m (0,5 m x4x6), odległość do celu wynosi 20 m (600 m +120 m) lub w przybliżeniu 700 m.

Działki podziałki celownika (nastawę celownika) wybiera się z zasady odpowiednio do określonej odległości do celu (np. aby strzelać do celu na odległość 400 m

- celownik 4). Punkt celowania w tym przypadku przyjmuje się w środku celu.

Gdy warunki nie pozwalają wskutek dużego natężenia walki zmieniać nastawy celownika w zależności od odległości do celu, ogień do czołgów, dział pancernych i innych celów opancerzonych należy prowadzić na odległość nie przekraczającą odległości strzału bezwzględnego, wykorzystując do celowania działkę 3 podziałki celownika (celownik 3) i celować w dolny skraj celu.

Odchyłka temperatury powietrza od temperatury tabelarycznej (+15˚C) powoduję zmianę odległości lotu granatu, zwiększając odległość strzelania w lecie i zmniejszając zimą; dlatego w temperaturze otoczenia powyżej 0˚C należy ustawić pokrętło poprawki na temperaturę na znak „+”,a w temperaturze otoczenia poniżej 0˚C - na znak „-”.

W granatnikach z muszką dodatkową - w temperaturze dodatniej otoczenia celować wg muszki dodatkowej.

Wiatr przeciwny zmniejsza, a zgodny - zwiększa odległość lotu granatu.

Słaby i umiarkowany wiatr nie wykazuje istotnego wpływu na lot granatu; poprawki na taki wiatr nie wprowadza się. Przy silnym przeciwnym wietrze celować w górny skraj celu, a przy silnym zgodnym - w dolny.

Boczny wiatr wykazuje znaczny wpływ na lot granatu, odchylając go w stronę, z której wieje; np. przy wietrze z prawej strony granat odchyla się w prawo, a przy wietrze z lewej strony w lewo. Taki wpływ tłumaczy się tym, że boczny wiatr, działając na stabilizator granatu, obraca jego przednią część pod wiatr i pod wpływem siły odrzutu skierowanej wzdłuż osi granatu odchyla się od płaszczyzny strzału w stronę, z której wieje wiatr.

Kierunek i prędkość wiatru można określać na oko - na podstawie własnego odczucia i przez obserwację działania wiatru na lekkie przedmioty - nitkę, chustkę, dym, trawę, gałęzie drzew itp.

W czasie strzelania przy wietrze bocznym uwzględniać poprawkę na wiatr boczny, wybierając działki podziałki poprawek bocznych w części siatki po tej stronie, z której wieje wiatr, lub przenieść punkt celowania w tę stronę, w którą wiej wiatr.

Uwagi

1. Za przybliżona poprawkę na wiatr boczny umiarkowany, wiejący pod kątem 90˚ do płaszczyzny strzału, można przyjąć 1,5 działki podziałki poprawek bocznych dla wszystkich odległości strzelania lub 0,5 sylwetki czołgu przy ruchu bocznym i jedną sylwetkę czołgu przy ruchu czołowym, biorąc pod uwagę odległość 300 m.

Odpowiednio przy większych odległościach przyjmować poprawki 1 i 2 sylwetki czołgu.

2. Poprawki przy silnym wietrze (8 m/s) przyjmować dwa razy większe, a przy słabym (2 m/s) - dwa razy mniejsze niż poprawki podane w tabeli. Za poprawki na wiatr słaby w działkach siatki przyjmuje się 0,5 działki, a na silny wiatr - 3 działki podziałki poprawek bocznych.

3. Gdy wiatr wieje po kątem ostrym do płaszczyzny strzelania, należy przyjmować dwa razy mniejszą poprawkę niż gdy wieje pod kątem 90˚.

4. Wprowadzona poprawkę odkładać od środkowego punktu celu.

5. Uwzględniając poprawki na podstawie podziałki poprawek bocznych, należy wybierać punkt celowania w środku celu.

Prowadzenie ognia, obserwacja jego wyników i korygowanie ognia.

Prowadząc ogień celowniczy i pomocnik celowniczego powinni dokładnie obserwować skuteczność strzałów i korygować ogień.

Obserwując skuteczność ognia należy zwracać uwagę na tor lotu i miejsce wybuchu granatu.

Korygując ogień i uwzględniając odchyleni boczne przez przesunięcie punktu celowania, odchylenie wybuchu granatu określa się w sylwetkach celu, a środkową linia podziałki poprawek bocznych (punkt celowania) przesuwa od środka celu o wielkość odchylenia wybuchu w stronę przeciwną. Korygując ogień przy bocznym odchyleniu przez wybór nowej działki poprawek bocznych należy, utrzymując wycelowany granatnik, zaobserwować, na jakiej działce podziałki przeszedł tor lub rozerwał się granat i działką tą wycelować następny strzał.

W wypadku niewielkich odchyleń granatu od celu w odległości wycelowanie koryguje się przez pionowe przesunięcie punktu celowania. Jeżeli strzał jest krótki, punkt celowania należy przenieść pionowo o pół sylwetki w górę (celować w górny skraj celu), jeżeli jest długi - o pół sylwetki w dół (celować w dolny skraj celu).

W wypadku dużych odchyleń granatu od celu w odległości należy określić wielkość odchylenia w metrach i odpowiednio wybrać nowa działkę podziałki celownika ( nastawę celownika).

Jeżeli nastąpi odchylenie granatu od celu w kierunku bocznym i w odległości, należy korygować kierunek i odległość strzału równocześnie.

---