Formy zieleni publicznej od starożytności do XVIII w.
Zieleń publiczna w starożytności to ogrody sakralne (np. święte gaje oraz świeckie: gimnazjony, termy, hipodrom (teren rozgrywania konkurencji jeździeckich). W średniowieczu i renesansie formami zieleni publicznej były pastwiska, łąki (pratum, błonie) naśladujące prywatne ogrody dworskie, cechujące się kompozycją otwartą, własność gminy miejskiej, powstanie związane z rozwojem miast. Czasami udostępniane były ogrody królewskie. Później powstawała zieleń komercyjna, łączona z obiektami życia towarzyskiego (hotele, teatry, gospody). Były to ogrody prywatne, żeby w nich przebywać trzeba było zapłacić lub skorzystać z lokalu.
Następnie zaczęto wykorzystywać dawne pastwiska (pratum, błonia). Korzystano z nich prawie na zasadach parku, cele wypoczynkowe i spacerowe. W miastach zakładanych przy zamkach (np. Oleśnica) ogrody udostępniane były do użytku publicznego. Np. w Żaganiu w XIX w. powstał park romantyczny do użytku publicznego. Tereny zielone, publiczne zakładane były także na terenach dawnych fortyfikacji (promenady, planty, ringi, skwery, zieleńce).
Omów ewolucje terenów spacerowych zakładanych w miejscu dawnych fortyfikacji.
Najstarsze tereny miejskie spacerowe na terenach dawnych fortyfikacji XVIII-XX wieku:
promenady
planty
ringi
Miasto posiadało chęć rozwinięcia się, wczesnej miasto było zduszone dlatego zaczęto likwidować fortyfikacje. W tych miejscach tworzono tereny spacerowe. Przy bogatych miastach całkowicie obsadzano roślinnością, tworzono pasy zieleni.
Występowanie obiektów sportowych w parkach.
Wymień cechy ogrodów modernistycznych.
Architekci modernistyczni zakładali, że o pięknie budynku stanowi głównie jego funkcjonalność, przede wszystkim muszą zostać spełnione wymogi funkcji, którą ma pełnić obiekt. Zdyscyplinowane stosowanie wszelkiego detalu.
Kompozycja zamknięta, jednorodna
Prosty układ komunikacyjny
Wydzielone wnętrza ogrodowe dla specjalnych użytkowników
Pragmatyzm układu
Wykorzystanie statystyki i badań socjologicznych przy projektowaniu
Racjonalizm
Ascetyczne formy
Brak dekoracyjności
Brak historyzmu
Prostota brył geometrycznych
Funkcje i cechy charakterystyczne parków miejskich
Parki miejskie były typowymi parkami krajobrazowymi wykorzystywane były do sparcerow, jazdy konnej, wykorzystywano cieki wodne, jeziora do rekreacji.
Funkcje
pełniły funkcje wypoczynkową
zdrowotna ( parki przy szpitalach, uzdrowiska)
dydaktyczna kształceniową ( poznawanie różnej roślinności poprzez zamieszczanie tabliczek z nazwami roślin, rzeźby nawiązujące do historii)
pełniły funkcje towarzyskie( znajdowały się tam piwiarnie, restauracje, kioski, kawiarnie)
Zaspokajał potrzeby kulturowe (znajdował się w nim teatr sala redutowa, salon koncertowy czy wystawa).
funkcje spacerowe, promenad publicznych miejskich alei i skwerów,
reprezentacyjne
Parki stanowily salon, gdzie spotykali się mieszczeanie w celach towarzyskich. Często w parkach znajdowaly się pomniki, bohaterow zasłużonych w kolejnych wojnach, edukowanao młodych ludzi również duchowo, uczono obywateli patriotyzmu.
W parkach silnie rozwijano funkcje sportowe, tworzono male stadiony. Sport był bardzo elitarny, nie wszyscy mieli czas na uprawianie sportu często zajmowali się tym arystokraci.
W parkach ustawiano wieze widokowe z których rozlegal się piekny widok na caly park.
Jakie formy przybierały tereny zieleni w relacji z osiedlami i dzielnicami mieszkaniowymi.
Aleje
Promenady, planty
Skwery, zieleńce
Ogrody, parki
Nowe formy:
Ogródki działkowe
Parki sportowe
Miejsca festynów
Parki widokowe
Parki z cmentarzami
Tereny wystawowe
Ogrody na dachu
Ogrody preriowe
Zimowe ogrody - geneza, czas występowania, cechy charakterystyczne.
Ogród zimowy w odróżnieniu od innych przechowalni prezentujących rośliny w rzędach, na półkach, był urządzany jako prawdziwy ogród pod szkłem. Rośliny były tam w większości sadzone w gruncie. Ich malownicze grupy uzupełniano niższymi roślinami w doniczkach. Wśród gąszczy wiły się dróżki wysypane żwirem, wyłożone płytkami kamiennymi lub ceramicznymi. Wśród roślinności znajdował się również wodotrysk, czyli wodospad lub, źródło. W klatkach trzymano ptaki. W ogrodzie zimowym stały żelazne lub drewniane meble. Skały porośnięte mchem, zamykały wnętrze tworząc iluzję groty.
Ogród taki stanowił integralna część pałacu wiejskiego łącząc się z salonem lub pokojem pani.
Geneza:
Od niepamiętnych czasów do Europy przywożono zamorskie rośliny-zbyt delikatne, aby rosły w ogrodzie pod gołym niebem. Konstruktorzy wymyślali dla nich rozmaite ochronne budowle, przyrodnicy badali ich kapryśne zachowanie, a pozostali mogli delektować się ich rzadka egzotyczna urodą. Oranżerie, cieplarnie, ogrody zimowe, pozwalają przebywać wśród żywych roślin w każdej porze roku kazały myśleć o odnalezionym Edenie. Ogród zimowy stał się jedna z typowych scenerii XIX w życia, Był pokazem cudów techniki i nauki, był luksusowym świadectwem zamożności właściciela był modny.
Występowanie:
Pierwsze ogrody zimowe występowały w Europejskich rezydencjach XVIII w wzorowanych na styl Wersalu. Jednak prawdziwy rozkwit ogrodów zimowych pojawił się w XIX w szczególnie w jego II połowie. Gdzie staje się symbolem elitarności dla klasy średniej, opanowując przestrzenie publiczne parki, uzdrowiska. W II połowie stały się one również nieodzownym elementem pałaców miejskich. A ich zredukowanie do oszklonych balkonów czy nawet okien nadawały elegancji burżuazyjnym mieszkaniom.
Niezwykła popularność ogrodów zimowych w XIX w sprawiła ze budowano je nie tylko w rezydencjach, ale również w miejscach publicznych. Z czasem zniknął sens zimowych ogrodów. Było to spowodowane łatwością podróżowania i podejściem do przyrody.
Parki zdrojowe- ich cechy charakterystyczne
Łączące zielonymi alejami i słonecznymi wnętrzami z efektownymi kwietnikami budynki pijalni, pawilony kąpielowe, kryte galerie dla obowiązkowych przechadzek kuracjuszy, zimowe ogrody, restauracje, sale koncertowe
Kiedy zaczęto tworzyć parki miejskie i jaką przeszły ewolucję w XIX i XX wieku.
Historia parków miejskich, określanych często mianem parków publicznych, sięga połowy XVII wieku. Wtedy to bowiem w miastach niemieckich i francuskich zaczęto tworzyć promenady dostępne dla szerokiej publiczności (berliński Tiergarten, 1649), które już w następnym wieku stały się nieodłącznym elementem każdego większego założenia miejskiego. Zjawisko udostępniania ogrodów prywatnych na potrzeby szerokiej publiczności nasiliło się zwłaszcza po Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Ogrody, będące dotąd własnością kościoła i arystokracji, już nie tylko udostępniano szerokiej publiczności, ale i zamieniano na przestrzeń publiczną. Podobne zmiany pojawiły się w Polsce nawet wcześniej, gdy w 1729 roku udostępniono dla publiczności Ogród Saski, a w 1768 Ogród Krasińskich.
Drugim rodzajem ogrodów miejskich były, powstające w XIX wieku przede wszystkim w Niemczech, tzw. Volksgärten (Park Ludowy). U podstaw koncepcji tego założenia leżało przekonanie, że ogród miejski powinien być miejscem spotkań różnych klas społcznych, gdzie w otoczeniu natury sytuowano pomniki, monumenty i budynki upamiętniające historię ludu (Volk) i jego czynów. Niemieckie parki publiczne zyskiwały jednak z czasem coraz szersze funkcje, stając się terenem propagowania sportów i kultury fizycznej. Zmiany te były wynikiem rozwoju towarzystw sportowych, popularyzacji gimnastyki w szkołach oraz gier zespołowych na świeżym powietrzu. Wprowadzenie do planów ogrodów miejskich placów zabaw i boisk zasadniczo zmieniło ich kształt i charakter, przyczyniając się do wydzielania w parkach terenów dostępnych przede wszystkim dla dzieci i młodzieży.
Koncepcja współczesnego parku publicznego narodziła się jednak w Wielkij Brytanii, a za jej twórcę uchodzi John Claudius Loudon (1783-1843). Istotą parku publicznego miało stać się świeże powietrze i pozbawiona zanieczyszczeń przestrzeń, dostępna w granicach szybko rozrastającego się, nowoczesnego miasta. Idea takiego założenia zrodziła się w XIX wieku jako odpowiedź na coraz bardziej narastające problemy związane z rozwojem urbanistycznym i utrzymaniem higeny w dużych aglomeracjach miejskich. Za pierwszy park publiczny uchodzi otwarty w Liverpoolu w 1847 roku Birkenhead Park, projektu Josepha Paxtona. Park publiczny miał propagować kulturę, poszanowanie dla piękna przyrody, a także edukować w zakresie przyrody. Dlatego też nieodłącznymi jego elementami stały się ogrody botaniczne, muszle koncertowe oraz restauracje. Ponadto, publiczna natura tych założeń miała przejawiać się również w licznych miejscach wypoczynku, takich jak ławki, fontany oraz rozległe połacie trawników służące zarówno odpoczynkowi, jak aktywnemu uprawianiu sportów, a wreszcie w tak istotnym unowocześnieniu, jakim były toalety publiczne. Idea zakładania parków publicznych bardzo silnie rozwinęła się już w połowie XIX wieku w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. Najznamienitszym twórcą amerykańskich parków publicznych, w tym słynnego Central Parku, był Frederick Law Olmsted (1822-1903). Zakładanie wielkich ogrodów miejskich, dostępnych wszystkim mieszkańcom, podobnie jak tworzenie publicznej edukacji oraz instytucji upowszechniających kulturę, było wyrazem dominujących w Stanach Zjednoczonych wartości demokratycznych.
Podaj 4 wzorce do jakich sięgano tworząc pierwsze tereny spacerowe i parki.
Wzorce dla pierwszych parkow publicznych
pratum blonia
szpalery aleje podmiejskie bulwary
ogrody i parki wladcow oraz arystokracji
ogrody komercyjne
Ogrody parki królewskie na początku były prywatne potem zostały udostępnione stały się publiczne. to był pierwszy wzorzec z którym mieszczanin mógł się zetknąć.
ogrody komercyjne były łączone z gospodami hotelami teatrami łączyć je należało z obiektami życia towarzyskiego. były one prywatne i aby tam wejść należało wykupić bilet lub skorzystac z lokalu. przy teatrach ogrody te byly bardzo ekskluzywne. pojawialy sie najpierw w Wielkiej Brytani bo tam potrzeba organizacji miejsc wypoczynku pojawiła się najwcześniej. potem wykorzystano dawne pastwiska pratum błonia w celach spacerowych wypoczynkowych
Ogrody na dachach - geneza, czas występowania, cechy charakterystyczne.
Dachy porośnięte roślinnością nie mają w Polsce zbyt długiej tradycji, toteż często są uważane za pewnego rodzaju ekstrawagancję kojarzoną z jednej strony ze zbędnym luksusem z drugiej zaś strony ze źródłem wilgoci i pleśni niszczącej konstrukcję dachową. W rzeczywistości zielony dach nie tylko zdobi budynek, ale jeśli zostanie prawidłowo wykonany, przynosi praktyczne korzyści. Zielone dachy, czyli ogrody na dachach konstruowano głównie w celach rekreacyjno-estetycznych już w VI w. p.n.e. w Babilonii i w krajach basenu Morza Śródziemnego. Znaczenie utylitarne zyskały w Skandynawii, gdzie stosowane były jako naturalna ochrona przed niską temperaturą. Dachy trawiaste zakładano również w XIX wieku w Niemczech i na Śląsku ze względów przeciwpożarowych.
Rozwój współczesnych konstrukcji zielonych dachów przypada na lata dwudzieste XX w. i wiąże się z nowymi trendami architektonicznymi zapoczątkowanymi przez architekta francuskiego Le Corbusier'a. Ten znany architekt ubiegłego stulecia uważał ogrody na dachach za podstawową formę zbliżenia człowieka z naturą i budowę ich umieścił na czołowym miejscu w swoim programie nowej architektury.
Dobry pomysł czyli zyski
Obecny rozwój zielonych dachów podyktowany jest głównie względami ekologicznymi i ekonomicznymi. W miastach zielone dachy przejmują część funkcji terenów zielonych, pochłaniając dwutlenek węgla i wydzielając tlen. Zatrzymują również kurz i inne zanieczyszczenia. Magazynują wodę opadową, przez co odciążają sieć kanalizacyjną oraz nawilżają powietrze. Dachy zielone są również znakomitym pochłaniaczem hałasu i często spełniają również funkcje rekreacyjne.
Fascynacja krajobrazem i sztuką prekolumbijską w ogrodach europejskich.
Są to formy ogrodów modernistycznych XX wiek.
Ogrody preriowe - kompozycje imitujące pejzaże skaliste z trawami
Okna kwiatowe - w przestrzeni między oknem a elewacją, zamykano 2 szybami, rosły tam rośliny, najczęściej z lasów tropikalnych Ameryki Pd. - rośliny wymagające duże wilgotności.
Kompozycje w donicach - w połączeniu z kamieniami
Kto i kiedy proponował powrót do wzorca ogrodu wiejskiego, czym charakteryzowały się te ogrody.
Taką ideę zaproponowali: William Robinson i Gertrude Jekyll.
Krytykowali oni sztuczność, reprezentację i bogactwo ogrodów przy rezydencjach. Ogrodnictwo miało być rzemiosłem polegającym na opiekowaniu się roślinami. Zgodność z prawami natury. Komponowanie kolorem, szeroka paleta barw. Nowy wzór- „Cottage Garden”- ogród wiejski przydomowy. Specyfika miejscowej flory, ogrody skalne, wrzosowe. „Dziki ogród”- pewnymi elementami miał imitować ogród pielęgnowany. Dominująca rola kwiatów. Powrót do łąki kwietnej, rabaty. Wernakularyzm, regionalizm.
Kto i kiedy zaproponował tworzenie parków w formie arboretum, na czym polegała ta koncepcja.
Jest to alternatywny nurt w sztuce ogrodowej, mający związek z nurtem scjentystycznym- pozytywizmem. Ogród ma być miejscem prezentacji osiągnięć nauki i wiedzy. Wiara w postęp, technikę, naukę i wiedzę ludzką. John Claudius Laudon zamiast „picturesque gardem” proponował „gardenesque garden” czyli ogród „ogrodowy”. Krytykował wyższości estetyki nad żywym materiałem roślinnym. Zainteresował się ogrodami renesansu. Indywidualne podejście do roślin. Wzrost możliwości ogrodniczych: roślinność egzotyczna, introdukowana, tworzenie nowych odmian. Park tworzony jako kolekcja dendrologiczna (arboretum), kolekcja botaniczna. Eksponowanie drzew tak aby były widoczne ze wszystkich stron. Piękno poprzez eksponowanie.
Kiedy powstały i czym charakteryzują się architektoniczne ogrody Reginalda Blomfielda.
Nowy typ ogrodu:
-przy domu miejskim na niewielkiej parceli
-sięgnięcie po wzór małych ogrodów nowożytnych (renesansowych, wczesnobarokowych)
-w miastach coraz droższych
-w pigułce były zamieszczone wszystkie elementy ogrodu romantycznego
-ogrody jednoprzestrzenne, jedno wnętrze ogrodowe
Reginald Blomfield (1856-1942) przedstawia nowy typ ogrodu - ogród architektoniczny. Odznacza się on zgodnością wnętrza z ogrodem. Następuje powrót do kameralnych ogrodów nowożytnych. Kompozycja zamknięta, geometryczna. Związany z tarasem czy wyjściem do ogrodu. Właściwie do oglądania niż do spacerowania. Ogrodzone parcele fizycznie i czasem widokowo. Powrót do trejażu, kompozycji schodkowej, roślinności topiarycznej. Było w nich właściwie jedno miejsce do oglądania, albo jakiś teren czy mały pawilon ogrodowy. Nic nie miało na celu, aby obserwatora zadziwić. Cechą charakterystyczną jest delikatna mała architektura, elementy raczej drewniane, ławki. Ławki i kolory raczej jasne, białe, pastelowe. Jasne kolory miały nadać lekkości wnętrzu ogrodowemu.
Wymień 4 alternatywne nurty w sztuce ogrodowej w 19 wieku
Związek z nurtem scjentystycznym / pozytywizmem
Związek z powrotem do symboliki religijnej w sztuce
Związek z malarstwem
Związek z neoromantyzmem i ekologią
Cwiczenia
Ogród dworski
Źródła dzielimy na:
- ikonograficzne: rysunek, malarstwo, pocztówka, fotografie
- mapy: opisując założenie dwuwymiarowo
- pisane: opisy, poradniki, czasopisma ilustrowane, czasopisma fachowe i specjalistyczne, prasa codzienna, lokalna (opisy konkursów)
- książki: wzorniki architektoniczne, podręczniki, prace teoretyczne
9 cech ogrodu- początek projektowania:
1. otoczenie krajobrazu,
2. łatwośc dostepu
3. klimat
4. kształt i gatunek gleby
5. osłony: drzewa i widoki
6. wody
7. budowle
8. malownicze ozdoby
9. środki pieniężne
ogrodzenia: a) naturalne: żywopłoty niestrzyżone, ogrody o kompozycji zamkniętej b) sztuczne
podjazd: a) na wprost nakierowany na pałac b) faliście (aleja) gdzie podróżnik po drodze oglądał widoki.
Podjazd poprzedza aleja: graby, lipy, dęby, kasztanowce, jesiony, klony. Aleje były jednorzędowe lub wielorzędowe. Sadzone były drzewa długowieczne lub modne (topola włoska) lub drzewa owocowe (czereśnie, jabłka)
Na trawnikach znajdowały się kwietniki, roślinność kubłowa.
Salon ogrodowy: z jednej strony granica była elewacja rezydencji a z drugiej aleje, szpalery, żywopłoty, skupiska nieregularnie sadzonej roślinności. W salonie znajdowały się konstrukcje drewniane, tunele, klomby, solitery, pergole. Solitery: kasztany, platany, buki, drzewa iglaste szczególnie atrakcyjne.
Architektura towarzysząca: altany (drewniane, ażurowe konstrukcje, kaplice, szklarnie, oranżerie, belwedery, samotnie) miały one znaczenie emocjonalne. Praktycznie były to mauzolea, kaplice grobowe. Przy kaplicach rosła roślinność cmentarna: bluszcz, pnącza, które dawały zacienienie altany, tworzyły elewacje pałaców. Elewacje poprzedzały konstrukcje drewniane - pergole.
Oranżerie i szklarnie funkcjonowały jako miejsce do przyjmowania gości, do wyprawiania bali ale również do hodowli i uprawy roślin. Pojawia się określenie ogrodów zimowych. Dużo jest roślinności kubłowej. Pojawiają się ogrody monotematyczne (różanki, rozaria)