SCHEMAT OPISU ARCHITEKTURY ŚWIECKIEJ

1. Informacje ogólne

a. nazwa budowli	rodzaj budynku: zamek, pałac, dwór, pawilon, kamienica, willa, ratusz, teatr, dworzec itp. czyją była własnością
b. miejsce	miejscowość kraj usytuowanie − budowla wolnostojąca, narożna czy w zabudowie zwartej, towarzyszące obiekty- kordegarda, oficyny, pawilony ogrodowe; założenie parkowo-ogrodowe (entre cour et jardin), fortyfikacje (palazzo in fortezza), zamek - samotny, związany(sprzężony), wyżynny, nizinny
c. czas powstania	ogólnie: wiek - pierwsza, druga połowa, 1, 2, 3 lub 4 ćwierć
d. styl budowli
e. autorstwo	nazwisko architekta warsztat, krąg stylistyczny anonimowy (nieustalony, nieokreślony)
f. materiał budowlany	drewno kamień, kamień i cegła cegła, cegła otynkowana beton, żeliwo, żelazo, szkło detal architektoniczny − stiuk, gips, kamień, terakota, marmur, cegła glazurowana

2. Analiza formalna

a. rzut poziomy - plan

a. informacje ogólne

zbliżony do figury geometrycznej - prostokąta, kwadratu, trójkąta, owalu zbliżony do litery alfabetu łac. - T, L, F, odwróconego E nieregularny - dostosowany do topografii

b. informacje szczegółowe

wzbogacony o dostawione do głównego korpusu: skrzydła- w jaki sposób ustawione względem korpusu: a) układ otwarty, np. podkowy - dziedziniec reprezentacyjny (cour d`honneur), b) układ zamknięty, np. z wewnętrznym dziedzińcem (cortile) wieże, wieże alkierzowe, na jakim planie oficyny - w jaki sposób połączone z korpusem, wolnostojące czy powiązane prostą lub ćwierćkolistą galerią lub kolumnadą wyraźnie wydzielone - alkierz, pawilon elementy architektoniczne: ryzalit - środkowy, boczne, narożne i pozorne (pseudoryzality) - jaki kształt portyki - dostawione, wgłębne, pozorne (pseudo-portyk) ganek, schody, taras, loggia

b. bryła

a. liczba kondygnacji /pięter/	mezzanino (półpiętro) suterena facjatka (facjata, mansarda) kondygnacja reprezentacyjna (bell etage, piano nobile) różnice wysokości pomieszczeń
b. sylweta zewnętrzna	zwarta, masywna, lekka, ażurowa, rozczłonkowana, strzelista- wertykalna, horyzontalna, równowaga pionów i poziomów, symetryczna, asymetryczna, malownicza, zamek: hurdycje, machikuły, baszta, baszta bramna, kurtyna, bastion, donżon (stołp), danser(gdanisko)
c. zwieńczenia budowli	dach: jeden wspólny lub osobny dla każdej części, gontowy typy: 2 spadowy, płaski, pogrążony, mansardowy, łamany (uskokowy), namiotowy, 1 spadowy (pulpitowy) hełm, attyka, szczyt, belweder, krenelaż

c. elewacje (frontowa, ogrodowa, boczne)

a. podziały architektoniczne (artykulacja)	podziały ramowe: łuk triumfalny, seriana porządki architektoniczne - tworzą ramę złożoną z elementów pionowych: kolumn lub pilastrów składających się z bazy, trzonu (kanelowany/ żłobkowany lub gładki)i głowicy(kapitel), dźwigających elementy poziome: belkowanie, składające się z architrawu, fryzu i gzymsu. Określenie porządku bądź stylu ułatwia detal zdobiący głowicę, fryz lub gzyms. − porządek dorycki - doryka − porządek toskański - etruski − porządek joński - jonika − porządek koryncki − styl kompozytowy spiętrzony porządek (nawarstwienie porządków)- zasada superpozycji wielki porządek (kolosalny porządek) podziały pionowe: kolumna - ¾, pół i ćwierćkolumna kolumienka (służka) filar - międzyościerzowy, wiązkowy pilaster lizena skarpa kariatyda kanefora atlant /telamon/ herma podziały poziome: fryz, gzyms cokołowy, kordonowy (działowy), podokienny, wieńczący (koronujący) boniowanie rustyka zwieńczenia: szczyt(fronton) - przyczółek, blendowy, schodkowo-blendowy, blendowo-sterczynowy, ze spływami, faliste attyka inne: nisza, wnęka, płycina, edikula, blenda, laskowanie
b. obramienia okien i wejść	kształt - biforium, tryforium, rozeta(róża), okno ostrołukowe, okulus, okno balkonowe (porte-fênetre), wole oko, lukarna; oprawa - opaski, pilastry, naczółki(frontoniki), glif wejścia - portal portyk- wgłębny, wysunięty, pozorny(pseudo-portyk)
c. fasady i elewacje	elementy urozmaicające fasady budynku: loggie wykusze balkony werandy podcienia krużganki

d. wnętrze

a. rozmieszczenie pomieszczeń z wyróżnieniem wnętrz reprezentacyjnych	westybul sień sala balowa gabinet salon jadalnia antykamera anteresola alkowa buduar galeria klatki schodowe - układ schodów układ apartamentowy układ amfiladowy
b. podziały architektoniczne	jak w opisie bryły
c. nakrycia wnętrza	drewniane: otwarta więźba dachowa strop belkowy lub kasetonowy murowane: kopuła - bęben (tambur), latarnia, trompy, pendentywy (żagielki) sklepienia - gurty, żebra, zworniki, służki, wsporniki, wysklepki, przęsła a) antyk, romanizm, nowożytność, współczesność: kolebka, kolebka z gurtami, kolebka z lunetami, kolebka z lunetami i gurtami, krzyżowe b) gotyk, neogotyk: krzyżowo-żebrowe: cztero lub sześciodzielne tzw. piastowskie (z trójpromieniem, przeskokowe, trójdzielne), gwiaździste, palmowe, sieciowe, wachlarzowe, stalaktytowe, kryształowe, krzywolinijne
d. oświetlenie	otwory okienne - rozmieszczenie rola światła we wnętrzu

e. dekoracja

a. malarska

ścienne (al fresco, al secco) - iluzjonistyczne, ramowe - prawo ramy plafon, supraporta, faseta, panneau witraż, mozaika, sgrafitto, intarsja (posadzki)

b. rzeźbiarska

rzeźba pełnoplastyczna, reliefowa (płaskorzeźba), sztukaterie ornamenty - arabeska, groteska, panoplia, bukranion, meander, o. okuciowy, o. rollwerkowy (kartuszowy zwijany), o. małżowinowo-chrząstkowy, lambrekin, kratka regencyjna, o. wstęgowo-cęgowy, o. kandelabrowy, kimation joński(jajownik, wole oczy), ząbkowanie, astragal, rozeta, palmeta, maszkaron, rocaille, kartusz, medalion, akant, plecionka, fiala (pinakiel), kwiaton, czołganki (żabki, pełzanki), wimperga, obelisk, archiwolta, arkatura(fryz arkadkowy), putto, amorek, uskrzydlona główka anielska, płonący wazon, feston (girlanda), personifikacja

f. ogród i park

a. park geometryczny	ogród francuski, regularny, geometryczny partery kwiatowe, szpalery roślinne, aleje , salony ogrodowe, fontanny, baseny, kaskady wodne, główna oś widokowa
b. park krajobrazowy	ogród angielski, nieregularny, asymetryczny, swobodny, malowniczy, nawiązanie do naturalnego układu krajobrazu, kępy drzew, drzewa-samotniki, kręte ścieżki, strumyki, wyspy, pawilony ogrodowe, altany np. chińskie

oprac. mgr Barbara Szota - Rekieć

Liceum Plastyczne Nowy Wiśnicz Analiza architektury

4

---