POLSKA W LATACH 1945- 1953
W czerwcu 1945r. powstał Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, którego premierem został socjalista, ale współpracujący z komunistami, Edward Osóbka- Morawski. Wicepremierem został Stanisław Mikołajczyk, były premier rządu polskiego na wychodźstwie, a drugim wicepremierem został Władysław Gomułka. Ten rząd został zobowiązany do jak najszybszego przeprowadzenia wyborów parlamentarnych w Polsce, ale komuniści wiedzieli, że mogą do tych wyborów dopuścić wtedy, kiedy będą całkowicie pewni ich wyników. Dlatego celem ich polityki w następnych miesiącach było odsunięcie terminu wyborów. Już jesienią 1944r. zaczęły się ujawniać z podziemia za zgodą PPS-u działające tam partie. Najpierw WRN PPS („Wolność Równość Niepodległość PPS”- od 1940r. dawna PPS działała w podziemiu jako Związek Ludu Pracującego Miast i Wsi). PPS otrzymała zgodę na jawne działanie. Ale liderem PPS-u nie został Kazimierz Pużak, tylko Józef Cyrankiewicz. Następnie zgodę na reaktywację uzyskało Stronnictwo Ludowe, na czele którego komuniści postawili kryptokomunistę, Wacława Rzymowskiego. W lipcu 1945r. wrócił do Polski z Londynu Karol Popiel, który był przed wojną i w jej trakcie liderem Stronnictwa Pracy. Komuniści pozwolili mu reaktywować SP dopiero wtedy, gdy zgodził się przyjąć do SP Grupę „Zryw”, na czele której stał komunista Wacław Widy- Wirski i ta grupa wkrótce zaczęła dominować w SP, przekształcając to stronnictwo w partię o charakterze komunistycznym. Komuniści natomiast nie zgodzili się na reaktywowanie Stronnictwa Narodowego, zarzucając tej partii faszystowski charakter. Stanisław Mikołajczyk, który przed wojną był członkiem SL, ogłosił, że nie zamierza współpracować z reaktywowanym przez komunistów SL, ponieważ ta partia w rzeczywistości realizuje program komunistów i nie jest prawdziwą przedstawicielką chłopów. Dlatego 22 VII 1945r. Mikołajczyk powołał swoją partię, która otrzymała nazwę Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL) i której prezesem został śmiertelnie chory Wincenty Witos. Witos został prezesem honorowym. Kiedy zmarł w grudniu 1945r., Mikołajczyk przejął jego stanowisko. Mimo iż PSL było partią chłopską, zaczęli się z nią utożsamiać nie tylko chłopi, ale ci wszyscy, którzy byli przeciwni panowaniu komunistów. Dlatego też komuniści pogardliwie mówili o PSL „chłopi z Marszałkowskiej” (ponieważ na Marszałkowskiej była siedziba PSL). 2 IX 1945r. płk. Jan Rzepecki powołał Wolność i Niepodległość (WiN). Ta organizacja działała w podziemiu do 1947r. mimo, iż Rzepecki został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa już pod koniec 1945r. Oblicza się, że w WiN działało 30 tyś. osób. Komuniści już w 1945r., widząc jakim poparciem cieszy się PSL, zaproponowali mu utworzenie wspólnej koalicji wyborczej. W ten sposób w wyborach parlamentarnych nie byłoby można odróżnić zwolenników PSL-u (sondaże społeczeństwa pokazywały, że PSL cieszy się poparciem 83% społeczeństwa), od zwolenników PPS-u. Mikołajczyk natychmiast zrozumiał podstęp i nie zgodził się na utworzenie tej koalicji. W związku z czym PPS zaczęła prowadzić terror wobec członków PSL-u. Przez „nieznanych sprawców” zostali zamordowani dwaj wybitni działacze PSL-u: Bronisław Ściborek i Władysław Kojdor. Na początku 1946r., aby opóźnić wybory parlamentarne, komuniści wystąpili z koncepcją referendum ludowego, w którym ludność odpowiedziałaby na 3 pytania:
1. Czy jesteś za zniesieniem Senatu?
2. Czy jestes za przeprowadzeniem reform społeczno- gospodarczych?
3. Czy jesteś za utrwaleniem polskiej granicy na linii Nysy Łużyckiej i Odry?
PPS żądało, by głosowano „3 x Tak”. Podstęp komunistów polegał na tym, że wszyscy niezależnie od politycznych zapatrywań powinni byli głosować trzy razy „Tak”. W ten sposób znowu po wynikach głosowania nie można byłoby rozpoznać zwolenników PPS-u i PSL-u. Dlatego też Mikołajczyk nakazał głosować: na pierwsze pytanie „Nie”, a „Tak” na dwa następne, mimo że przez całe XX-lecie ludowcy domagali się zniesienia Senatu. Mikołajczyk uznał, że najważniejsze w obecnej sytuacji politycznej jest pokonanie komunistów. Referendum odbyło się 30 VI 1946r. Komuniści zrobili wszystko, by nie dopuścić mężów zaufania PSL do komisji wyborczych. Nie udało im się to jedynie w Krakowie i dlatego właśnie w Krakowie wyniki referendum nie zostały przez komunistów sfałszowane i były dokładnie takie, jak przewidywał Mikołajczyk. 83% uprawnionych do głosowania, głosowało „Nie” na pierwsze pytanie, a na dwa następne „Tak”. W innych okręgach wyborczych komuniści podali, że 94% uprawnionych do głosowania, głosowało „3 x Tak”. Po referendum komuniści znów zaproponowali PSL utworzenie koalicji wyborczej. Mikołajczyk ponownie odmówił, PPS utworzył Blok Demokratyczny, w składzie którego obok PPS znalazły się również PPR, SL i SD. Wybory do parlamentu zostały przeprowadzone 19 I 1947r. Zostały sfałszowane tak, jak referendum. Na 444 mandaty poselskie komuniści zdobyli 394, natomiast PSL tylko 28 mandatów, reszta przypadła bezpartyjnym. Pierwsze posiedzenie sejmu odbyło się 4 II 1947r. Na tym posiedzeniu wybrano prezydentem Bolesława Bieruta, natomiast premierem wybrano ponownie Józefa Cyrankiewicza. Sejm zatwierdził również „małą konstytucję” (do tej pory obowiązywała konstytucja marcowa). Na jej mocy została utworzona Rada Państwa. Była to instytucja wzorowana na podobnej, radzieckiej. Opanowawszy sejm i najważniejsze państwowe urzędy, komuniści przystąpili do ostatecznej rozprawy z PSL. W gazetach coraz częściej pojawiały się artykuły, w których wprost oskarżano Mikołajczyka o szpiegostwo. W sierpniu 1947r. został ostrzeżony, że przyszykowano na niego nakaz aresztowania. Mikołajczyk zdecydował się prosić o azyl na terenie ambasady kanadyjskiej, a następnie wyjechał do Kanady. Komuniści przystąpili do budowy pełnego stalinizmu. Pierwszą rzeczą było wprowadzenie systemu monopartyjnego. Komuniści w Polsce uczynili to tak sprytnie, że w rzeczywistości będą istniały 3 partie. Następnie zlikwidowano PPS. 14 XII 1948r.(15-21 XII 1948r) rozpoczął się w Warszawie Kongres Zjednoczeniowy PPS-u i PPR-u. 16 XII 1948r. oficjalnie ogłoszono powstanie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, czyli PZPR, której I sekretarzem został Bolesław Bierut. Przeciwko połączeniu PPS-u z PPR-em występował Władysław Gomułka, który twierdził, że PPS tak bardzo zasłużyła się w okresie walki o niepodległość, że ma prawo być niezależną partią. 26 XI 1949r. odbył się wspólny zjazd PSL-u i SL-u, na którym powołano Zjednoczone Stronnictwo Ludowe (ZSL), na czele którego stanął Józef Niećko (PSL po ucieczce Mikołajczyka na zachód praktycznie straciło jakiekolwiek wpływy polityczne i coraz większą kontrolę nad partią zdobywali kryptokomuniści. ZSL w rzeczywistości nie była samodzielna partią, tylko `filią' PZPR dla chłopów). W 1950r. przestało istnieć SP, jego członkowie zostali wchłonięci przez Stronnictwo Demokratyczne, które było `filią' PZPR przeznaczoną dla inteligencji. Taki sam los spotkał organizacje młodzieżowe. W 1947r. wszystkie działające organizacje młodzieżowe zostały połączone w Związek Młodzieży Polskiej. Partia powołała również paramilitarną organizację przeznaczoną dla młodzieży- Służbę Polski. Członkowie tej organizacji pod przykrywką czynów społecznych, wykonywali ciężkie i darmowe prace na rzecz kraju, wzmacniali również pozycję partii. W 1948r. został rozwiązany Związek Harcerstwa Polskiego. Na to miejsce powołano Organizację Harcerską, która była wzorowana na radzieckich `komsomolcach'. Harcerzom nie wolno było nosić rogatywek, krzyżyków i lilijek, ponieważ to wszystko uznano za symbole burżuazyjne. Znakiem rozpoznawczym stała się czerwona chusta. Również Wojsko Polskie przestało być apolityczną organizacją. W 1947r. przybył do Polski i objął funkcję marszałka Polski, Konstanty Rokossowski. Przywiózł ze sobą również wyższych oficerów radzieckich, którzy przejęli wszystkie stanowiska w polskim sztabie. Od tego momentu Polacy mogli zdobyć najwyżej stanowiska podoficerów. Również w 1947r. wytoczono proces generałom i oficerom, którzy byli związani z rządem polskim na wychodźstwie. Wśród oskarżonych o szpiegostwo był słynny generał Stanisław Tatar, który był inicjatorem zwrócenia komunistycznemu rządowi Polski „srebrnego skarbu”, czyli funduszy zgromadzonych w Funduszu Obrony Narodowej (FON). Ten proces był pierwszym pokazowym procesem wytoczonym przez komunistów, w którym przedstawiono fałszywe dowody i świadków, a sędziowie z góry byli poinstruowani, jaki ma być wydany wyrok. 7 generałów, w tym Tatara, skazano na karę śmierci.
Sejm od 1947r. pracował nad nową konstytucją, która została zatwierdzona 22 lipca 1952r. wprowadzenie tej konstytucji uważa się za ostateczne zamknięcie etapu zdobywania przez komunistów władzy w Polsce. Konstytucja ta wprowadzała oficjalną nazwę państwa: Polska Rzeczpospolita Ludowa. Utrzymywała trójpodział władzy. Władzę ustawodawczą miał sprawować jednoizbowy Sejm, powoływany na 4-letnią kadencję w 5-cio przymiotnikowym prawie wyborczym, z tym, że kobiety uzyskiwały czynne prawo wyborcze po skończeniu 18 roku życia, a mężczyźni po skończeniu 21 roku życia. Na mocy konstytucji zabroniono organizacjom społecznym i partiom politycznym wystawiania list wyborczych. Listy wyborcze mógł wystawiać jedynie Front Jedności Narodowej, co w rzeczywistości sprawiało, że każde głosowanie do sejmu stawało się głosowaniem na jedną listę wyborczą. Władza wykonawcza była sprawowana przez premiera i Radę Państwa, zniesiono natomiast urząd prezydenta. Władza sądownicza była niezawisła i niezależna. Konstytucja gwarantowała również wszystkie prawa polityczne, obywatelskie i socjalne, ale ponieważ nie powoływała żadnych instytucji, które by miały strzec tych ustaw, dlatego zostały one martwą literą.
Sprawa granic
16 VIII 1945r. został podpisany radziecko-polski układ o granicach, który zatwierdzał naszą wschodnią granicę na linii Bugu i Narwi. 10 III 1948r. został zawarty polsko-czechosłowacki układ o granicach, na mocy którego odzyskaliśmy Kotlinę Kłodzką oraz skrawki Spiszu i Orawy., natomiast Zaolzie z 400 tyś. mieszkających tam Polaków przypadło Czechosłowacji. Ostateczny traktat w sprawie naszej południowej granicy został podpisany w 1958r. 6 VI 1950r. w Zgorzelcu został podpisany układ pomiędzy Polską a NRD, który zatwierdzał granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej.
Gospodarka lat 1945-1953
W układzie o granicach, który podpisaliśmy z ZSRR była również specjalna klauzula, która mówiła o tym, że w ciągu 12 lat dostarczymy ZSRR 52 mln ton węgla za darmo, a przez kolejne 12 lat będziemy dostarczali 1 mln ton po specjalnej cenie, która była 10- krotnie niższa, niż ceny węgla na rynkach światowych. Ta umowa była dowodem na to, że gospodarka Polski będzie podporządkowana interesom ZSRR. Węgiel miał być zapłatą za wyzwolenie naszego kraju przez AC. Gospodarka polska miała być również gospodarką centralnie planowaną, dlatego też jesienią 1945r. powołano Centralny Urząd Planowania, na czele którego stanął Czesław Bobrowski. Komuniści zaczęli również realizować reformy społeczne, w zasadzie bezprawnie, ponieważ te reformy nie zostały zatwierdzone przez parlament, tylko przez KRN (Krajowa Rada Narodowa- powstała 1 I 1944r.). Komuniści co prawda twierdzili, że KRN jest zarówno władzą ustawodawczą jak i wykonawczą, ale w rzeczywistości KRN nie była przedstawicielstwem narodu, ponieważ zasiadali w niej tylko komuniści. Ustawa o reformie rolnej została zatwierdzona 4 IX 1944r. W myśl jej zasad, parcelacji ulegały majątki powyżej 50 ha, zaniedbane bądź takie, których właściciele współpracowali z Niemcami. Komuniści naginali tę ustawę i wywłaszczali ziemian nawet wtedy, gdy ich majątki były mniejsze niż 50 ha. Wywłaszczeni mieli otrzymywać odszkodowanie wypłacane w formie renty przez 20 lat w wysokości 6 grupy uposażenia urzędniczego. Natomiast w styczniu 1946r. KRN zatwierdziła ustawę o nacjonalizacji banków i zakładów przemysłowych. Tutaj również nacjonalizacji podlegały zakłady pracy, które zatrudniały 50 osób na jedną zmianę, bądź których właściciele współpracowali z Niemcami. Przy nacjonalizacji dokonano również wielu naruszeń prawa. W październiku 1946r. KRN na swojej ostatniej sesji podjęła uchwałę o 3-letnim planie gospodarczym, który miał odbudować państwo ze zniszczeń wojennych. Ostatecznie ten plan został zatwierdzony przez, wybrany w 1947r., sejm. 3-letni plan odbudowy był jedynym komunistycznym planem, który faktycznie został wykonany w 100% w ciągu 18 miesięcy. Było to związane z wielkim entuzjazmem społecznym, z jakim ten plan był wykonywany. W kwietniu 1947r. minister przemysłu, Hilary Minc, ogłosił koncepcję „bitwy o handel”. Jej celem była likwidacja handlu prywatnego na rzecz uspołecznionego. Pretekstem do tej walki było oskarżenie prywatnych kupców o spekulacje i zawyżanie cen. Kupców prywatnych dręczono domiarami podatkowymi. Zabierano im lokale, jako rekompensatę dawano lokale zastępcze w takich miejscach, gdzie tego handlu nie można było prowadzić. W wyniku tego działania faktycznie handel został uspołeczniony w 97%. W VII 1947r. Polsce zaproponowano przystąpienie do „Planu Marshalla”. Rząd polski na początku zaakceptował ten plan. Po kilku dniach pod naciskiem ZSRR plan został odrzucony. W styczniu 1949r. przywrócono w Polsce system kartkowy. W marcu 1949r. powołano w Europie Środkowo- Wschodniej, Radę Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG), do której przystąpiła również Polska, a w której ZSRR musiał uczestniczyć w każdej umowie dwustronnej, nawet jeżeli ta umowa nie dotyczyła bezpośrednio ZSRR. Walutą rozliczeniową w RWPG był tzw. rubel transferowy, którego wartość została zupełnie sztucznie ustalona. W 1950r. sejm zatwierdził 6-letni plan rozwoju gospodarczego, w którym zakładano kolektywizację rolnictwa, zbudowanie przemysłu ciężkiego, stoczniowego i samochodowego w Polsce. Również w 1950r. został rozwiązany CUP i na jego miejsce powołano Państwową Komisję Planowania Gospodarczego, na czele której stanął Hilary Minc. W 1951r. polska gospodarka zanotowała pierwszy sukces. Fabryka samochodów osobowych na Żeraniu zaczęła produkować pierwszy polski samochód- Warszawę.
Stosunki komunistów z Kościołem w latach 1945- 1953
Kiedy komuniści przejęli władzę w 1945r., starali się sprawiać wrażenie, że też są przywiązani do religii, uczestniczyli w uroczystościach religijnych takich, jak Boże Ciało, program radiowy zaczynał się pieśnią „Kiedy ranne wstają zorze”, a kończył „Boże, coś Polskę”. Mimo tego komuniści już we wrześniu 1945r. wypowiedzieli konkordat z Watykanem. Oficjalną przyczyną było to, że papież nie zgodził się na powołanie niezależnych biskupów na ziemiach zachodnich. W październiku 1945r. wrócił do Polski prymas August Hlond, co również ze strony komunistów miało być dowodem, że nie zamierzają prześladować Kościoła. W rzeczywistości już w 1945r. podjęli działania, których celem było wprowadzenie w kręgi katolików swoich ludzi i w ten sposób rozsadzenie struktur kościelnych od wewnątrz. Człowiekiem, którym chcieli się posłużyć był Bolesław Piasecki, przed wojną lider skrajnie prawicowej ONR- Falanga, bardzo blisko związany z Kościołem. Piasecki w 1945r. wpadł w ręce komunistów, którzy wydali na niego wyrok śmierci. Aby uniknąć tego wyroku Piasecki sam zaproponował komunistom, że będzie inwigilował środowiska kościelne i zgodnie z tą obietnicą założył Stowarzyszenie „Pax", które głównie trudniło się wydawaniem książek. Teoretycznie było to wydawnictwo katolickie, w rzeczywistości wiele książek tam wydawanych atakowało Kościół, księży, a nawet wręcz opierało się o herezję. Dowodem przyjaznego nastawienia komunistów do Kościoła była religia w szkołach i krzyże w publicznych instytucjach. W 1947r. w polskich kościołach przeczytano orędzie biskupów, w którym Kościół krytykował niektóre posunięcia komunistów, które według biskupów mogły zagrozić wierze. Dla komunistów był to pretekst do otwartej walki z Kościołem, ponieważ w 1947r. wszystkie instytucje publiczne były już w ich rękach. Ze szkół usunięto religię i krzyże, wydano ustawę, w której zabraniano wszystkich manifestacji religijnych. W tej ustawie argumentowano, że chodzi o ochronę wolności sumienia. Likwidowano kapliczki i wolnostojące krzyże. Nie można było się żegnać publicznie. We wrześniu 1948r. zmarł August Hlond. Na jego miejsce prymasem został mianowany biskup lubelski Stefan Wyszyński. W styczniu 1950r. w prasie zaczęły pojawiać się artykuły o defraudacjach popełnionych przez zarząd charytatywnej organizacji kościelnej „Caritas” (Miłosierdzie). W lutym 1950r. wprowadzono zarząd komisaryczny nad „Caritasem”, jednocześnie komuniści wydali ustawę o tzw. `dobrach martwej ręki'. Na mocy tej ustawy Kościołowi zabrano 80% wszystkich nieruchomości. To wszystko spowodowało, że Wyszyński zdecydował się na ugodę z komunistami. 14 IV 1950r. obie strony podpisały porozumienie, na mocy którego religia wracała do szkół, Kościół mógł zachować resztę swoich posiadłości w zamian za co Wyszyński wraz z całym episkopatem i księżmi przyrzekł, że nie będzie popierał zbrojnego podziemia w Polsce oraz że w kościołach nie będą wygłaszane kazania o treści politycznej. Wiosną 1953r. komuniści oskarżyli biskupa kieleckiego, Czesława Karczmarka, o szpiegostwo i zażądali od Wyszyńskiego, by potwierdził prawdziwość tych zarzutów. Wyszyński odmówił, dlatego też został internowany. Wywieziono go najpierw do Stoczka Warmińskiego, a po kilku miesiącach osadzono w klasztorze w Komańczy, gdzie był całkowicie odizolowany od świata.