1.Piśmienność średniowiecza: główne modele i ich charakterystyka.

W średniowieczu książka była przedmiotem kultowym, bo zawierała teksty "święte", choć nie tylko. Ważna była też jej rola ideologiczno - polityczna, bo wspierała przekonanie o boskim pochodzeniu i sakralnym charakterze władzy monarszej, porządku politycznego i społecznego. Pierwsze "przebudzenie intelektualne Europy", które nastąpiło w państwie Karola Wielkiego znacznie rozszerzyło funkcje pisma i książki, a także pozwoliło na zróżnicowanie i wzbogacenie użytkowanych tekstów. Nastąpiło kształcenie kadr na potrzeby Kościoła i państwa, podjęto studia gramatyczne dla przywrócenia poprawności łaciny, co w efekcie doprowadziło do renesansu piśmiennictwa antycznego. Pojawiła się odnowiona łacina, różniąca się od mowy potocznej, która stała się narzędziem polityki, prawa i administracji, pozostając przy tym językiem religii i kultu, książka zaś zaczęła jawić się jako element kultury i studiów. Działania dworu Karola Wielkiego ("renesans karoliński") były całkiem świadome i służyły rozwojowi kultury humanistycznej. Dzięki temu, w szkole pałacowej produkowano rękopisy, kształcono wysokich urzędników królewskich i gromadzono teksty, które tworzyły pierwsze biblioteki monarsze. Rozwijała się też produkcja skryptów klasztornych, nie tylko na potrzeby samych klasztorów, ale również na zamówienie (np. skryptorium św. Marcina w Tours).

To właśnie odrodzenie karolińskie przygotowało zasób intelektualnego i artystycznego wyposażenia wieków średnich, po raz pierwszy władca objął tak szerokim mecenatem piśmiennictwo. Po upadku państwa karolińskiego centra kultury przesunęły się na wschód, na tereny królestwa Ottonów, a ośrodkami życia literackiego i intelektualnego stały się klasztory (Korbeja, Fulda, Reichenau, opactwo św. Emmerama w Ratyzbonie, Lorsch, etc). Istotne dla kultury były też skryptoria włoskie (Bobbio, Werona, Benewent, Monte Cassino), katalońskie (Silos, Ripoll), angielskie (Canterbury, Durham, Winchester, York). Ich działalność służyła jednak tylko Kościołowi i polityce a kultura życia codziennego obywała się bez tekstu pisanego.

WPolsce, podobnie jak w państwie karolińskim, mecenat nad kulturą piśmienną sprawowało państwo, np. siedziby książęce w Gnieźnie i Krakowie były ośrodkami dziejopisarstwa, które pełniło też rolę literatury politycznej. Ten mecenat podtrzymywał kulturę książki w Polsce X i XI wieku. Łacina mówiona i pisana była instrumentem porozumienia ze światem, kontaktów politycznych i kulturalnych. Św. Benedykt przystosował wschodnią ideę pustelniczo - kontemplacyjnego życia klasztornego do usposobienia mieszkańców zachodniej Europy. W jego klasztorze Moncte Cassino mnisi mieli obowiązek stale się kształcić, dużo czytać, a więc istniała potrzeba ciągłego produkowania i zdobywania rękopisów, od tego czasu klasztory stały się ośrodkami produkcji i znawstwa książek a także ich przekazywania potomkom. To właśnie dzięki klasztorom dziś znamy Pismo św. czy teksty filozofów.

Teksty były przepisywane by powielać książki a klasztory wypożyczały sobie rękopisy. Książkami również obdarowywano lub je sprzedawano, dzięki czemu powiększała się liczba książek w obiegu. Przepisywanie było też konserwowaniem, gdyż papirus, pergamin czy papier dość szybko ulegały zniszczeniu. Teksty były też poddawane korekcie, gdyż przepisujący nierzadko zniekształcał tekst, zmieniał go, dodawał własne komentarze czy opuszczał niektórego jego partie.

Materiał pisarski

Pergamin

Materiałem pisarskim był najczęściej pergamin, produkowany ze skór zwierzęcych (krów, owiec, kóz, również z jeleni i świń, czasami wykorzystywano skóry zajęcze i wiewiórcze). Jego wyrobem zajmowali się tzw. pergamentarii lub membranerii i był to zawód bardzo w średniowieczu ceniony.

Wyrób pergaminu rozpoczynano od dokładnego zmoczenia skóry, bądź przez płukanie bądź przez namaczanie. By pomóc procesowi gnicia skóry, do wody dodawano wapna. Gdy skóra zaczynała gnić, wypadały z niej włosy. Następnie rozpinano ją w pionie na desce, zakrzywionym nożem zeskrobywano włosy i znów zanurzano w kadziach by później kilkakrotnie płukać ją, w celu usunięcia resztek wapna. Skórę, która była miękka i mokra, rozpinano na ramie (nie wolno jej było przybijać, gdyż wysychając kurczyła się), rzemieślnik tak długo skrobał ją, suszył, znów moczył i skrobał, póki nie uznał, że jest wystarczająco delikatna i miękka.

Tak przygotowany pergamin był zwijany i sprzedawany a księgarze i pisarze sami go polerowali i nacierali kredą, co było niezbędne przed rozpoczęciem pisania.

Pergamin jest ciemniejszy ze strony, z której usunęliśmy włosie. Czasami barwiono go na czerwono, szafranowo, niebiesko lub czarno.

Papier

Pergamin był produktem bardzo trwałym i bardziej cenionym niż papier, który to wynaleziony w Chinach wg legend ok. 105 roku naszej ery, do Europy przywędrował dopiero ok. wieku XIII. Początkowo spisywano na nim mniej ważne teksty: dokumenty kupieckie, rachunki i dopiero wynalazek druku w 1450 roku sprawił, że papier stał się surowcem pożądanym i poszukiwanym. W średniowieczu papier był wytwarzany z lnianych szmat, dzięki czemu był bardziej trwały niż ten dzisiejszy z pulpy drzewnej. Jego produkcja polegała na przefermentowaniu owych lnianych szmat, tak, że powstawał z nich rodzaj pulpy, który nakładano na ramę obciągniętą drucianą siatką, przekładano kawałkami filcu i odciskano w prasie a następnie mokre kartki wieszano do całkowitego wyschnięcia. Suche kartki pokrywano zwierzęcym klejem, by atrament nie przesiąkał na drugą stronę, można je też było dodatkowo prasować lub polerować kamieniem. Znaki wodne powstawały dzięki skręcaniu i układaniu fragmentów siatki w wizerunki zwierząt, postaci mitycznych, znaków astrologicznych, elementów uzbrojenia, przedmiotów codziennego użytku.

2. Szkolnictwo pozauniwersyteckie w średniowieczu: rozwój, typy, program nauczania.

TYPY SZKÓL W SZKOŁACH SREDNICH I PROGRAM NAUCZANIA

Szkoły kościelne nauka czyt., pisania , religia, wprowadzono 7 sztuk wyzwolonych

1.Katedralne

-szkoła publiczna , dostępna dla wszystkich

-dzieliły sie na wew. (kształcił przyszłych duchownych własnej diecezji)

zew. (duchownych innych diecezji, traktowane z pogardą)

-wyznaczono fundusz dla nauczycieli

-w Paryżu uczono dialektyki, teologii

-szkoły prawnicze, nauk publicznych

-mistrzowie i nauczyciele uważali się za rodzinę

-zajęły miejsce klasztornych

2.Klasztorne

-stworzone przez zakonników w domach klasztornych

-dzieci przepełniano duchem religijnym, nie przywiązywali uwagi do rozwoju intelektualnego

-zapoznanie z zasadami religii, czytanie Biblii

-izolowanie od kultury

-rozkwit w 9 w. wprowadzono nauki świeckie

-w 12 w. niektóre zaczęły uczyć na poziomie elementarnym

-dzieliły się na wew. n zew.

-z bibliotek zaczęto usuwać autorów poza teologami

-w zakonach panowała ciemnota, zakonnicy pielęgnowali śpiew, akcent łaciny ,której sami nie rozumieli

3.Parafialne

-niski poziom nauczania

-oporny rozwój czytanie, pisanie, szkoły sezonowe

Metody kary cielesne, pamięciowa, nauka w łacinie

Uczeń nie miał książki była rzadka w średniowieczu. Uczeń powtarzał za mistrzem, jeżeli nie potrafił był bity. Nauka odbywał się w języku niezrozumiałym. Podręczniki były trudne dla dzieci. Muzyka służył do nauki śpiewu kościelnego

3. Powstanie i rozwój uniwersytetów w średniowieczu.

Powstanie Uniwersytetów

Początki studiów wyższych wzorowane były na organizacji nauki rzemiosła / mistrza albo majstra. Nauczającym był profesor - uczniem scholar. Uzyskiwano tytuł bakałarza. Uzyskanie tytułu magistra uprawniało do samodzielnego prowadzenia wykładów (nadanie było wyjątkowe, uroczyste, hucznie świętowane). Uniwersytety zaczęły się formować w XII - XIV w. Powstawały w różny sposób:

1. W ośrodkach szkolnych gdzie toczyły się dyskusje filozoficzne i teologiczne

2. Grupowanie się młodzieży wokół wybitnych znawców prawa i medycyny

3. W wyniku fundacji przez władców świeckich i duchownych

4. Z wewnętrznych szkół zakonnych

5. Dzięki rozwojowi uniwersalnej wiedzy opartej na filozofii i teologii scholastycznej

6. Poprzez podnoszenie się poziomu działających placówek oświatowych, wyodrębnienie warstwy uczonych, wpływ uczelni islamskich

„Universitas” - wspólnota uczonych i uczących się. Pierwotna nazwa: „studium generalne”, czyli szkoła dostępna bez ograniczeń. Zatwierdzane przez władze kościelne i państwowe. Początkowo powstawały w Italii, potem we Francji.

• Typy uniwersytetów

1. Boloński - założony w 1119 r. Uniwersytet Prawa, słynący z wysokiego poziomu studiów prawniczych. W 1265r. Było w Bolonii 30 nacji studenckich. W ciągu XIII w. Powstały tu wydziały filozofii i medycyny, a w 1360r. Wydział teologiczny. Uniwersytet charakteryzował się tym że władze uczelni były w rękach przedstawicieli studentów. Rektorem wybierano studenta ostatniego roku studiów.

2. Paryski - założony w 1200 r. Rozwinął się ze szkół klasztornych św. Genowefy i św. Wiktora oraz szkoły katedralnej przy Notre Dame. Słynął z wysokiego poziomu studiów teologicznych i filozofii, należących do najstarszych wydziałów. Z czasem utworzono wydział prawa kanonicznego i medycyny. Ukształtował się jako korporacja profesorska; władza w uczelni nad wspólnotą uczących się należała do grona profesorskiego. Rektor i dziekan byli reprezentantami mistrzów.

Statut uniwersytetu został nadany przez papieża Innocentego III w 1215 r., regulował program nauczania, kompetencje nauczycieli, stosunki między Uniwersytetem a scholastykiem; nikt przed ukończeniem 21 r. Życia nie mógł wykładać sztuk, a zanim przystąpi do wykładania powinien słuchać wykładów ze sztuk przez co najmniej 6 lat.

4. Szkolnictwo doby wczesno nowożytnej w Europie Zach i Polsce, typy szkół i zakres kształcenia.

5. Przemiany oświatowe w XIX i początkach XX w. w europie Zach i Polsce.

6. Myśl odrodzeniowa w wychowaniu: główne postacie i idee dotyczące edukacji szkolnej i wychowania.

Polska myśl edukacyjna doby odrodzenia, główne idee i koncepcje dotyczące wychowania i edukacji szkolnej.

Jednym z przedstawicieli doby odrodzenia jest Sebastian Petrycy z Pilzna(1554-1626),lekarz, filozof, profesor Uniwersytetu Krakowskiego, autor wielu uwag poświęconych szkole i wychowaniu.

Zaczynając od najmłodszych lat rozwoju dziecka Petrycy mówi o tym, żeby rozpocząć od zadbania o ciało, następnie o duszę. Uważa, że wychowanie dzieci i młodzieży należy dostosować do faz rozwoju psychicznego.

Pierwsza faza do siódmego roku życia, droga od siódmego do czternastego, natomiast trzecia od piętnastego do dwudziestego pierwszego roku życia włącznie. W dzieciństwie najważniejsze jest zdrowie i ciało, następnie wychowanie moralne, później wychowanie umysłowe. Od najmłodszych lat matki powinny uczyć swoje dzieci nawet w formie zabawy. Na temat wychowania moralnego, zalecany jest umiar w karceniu dzieci, profesor chce żeby rodzice dawali dobry przykład swoim potomkom i w ten sposób unikną złego wychowania, mają kierować dziećmi z rozwagą i postępować wychowawczo. Od siódmego roku życia rozpoczyna się nauczanie systematyczne, treść nauczania uwarunkowana była pochodzeniem dziecka, a mianowicie:

dzieci szlacheckie- powinny ćwiczyć się w rycerstwie i gospodarstwie,

dzieci plebejskie- miały uczyć się rzemiosła i kupiectwa,

dzieci mieszczańskie- miały kończyć studia wyższe najlepiej kierunki teologiczne, medyczne lub prawnicze.

Petrycy jako pierwszy polski autor pisze o wychowaniu dziewcząt. Jego zdaniem dziewczęta powinny uczyć się gospodarstwa domowego, nieustannie przebywać w towarzystwie starszych kobiet, powinny być pracowite, umiejące szyć, haftować, prząść, a przede wszystkim powinny unikać towarzystwa mężczyzn. O nauce i kształceniu umysłowym dziewcząt nie wspomina.

Erazm Gliczner Skrzetuski (1535-1603) pisarz, pedagog przywódca Luteran wielkopolskich. Uważał, że dziecko stanowi największy skarb i szczęście rodziny, stąd dzieci powinny się rodzić w legalnych małżeństwach. Rodzice według niego powinni być autorytetem dla swoich pociech. Cenił wyżej wychowanie publiczne, niż prywatne, był przeciwnikiem nauki w domu, uważał że dziecko powinno pobierać nauki w szkole ponieważ poprzez nauczanie domowe dziecko narażone jest na błędy i złe wpływy. Nauczyciel powinien być prawym chrześcijaninem, zdolnym, sumiennym i wykształconym. Jego zdaniem dzieci powinny rozpocząć naukę już w czwartym roku życia, gdyż dziecko łatwo nabywa umiejętności w młodszym wieku.

Rodzice oddając dziecko do szkoły powinni dobrze zapoznać się z organizacją szkoły, ojciec powinien płacić za naukę .

Gliczner uważa, że dziecko powinno być nauczane przez jednego niezmiennego nauczyciela w celu uniknięcia mącenia w głowie, najlepiej też żeby posyłać dzieci do miast w celu zdobycia lepszego nauczyciela.

Autor wspomniał także o ubiorze. Jego zdaniem rodzice nie powinni przykładać tak dużej wagi do stroju. Kupując drogie ubrania, ich pociechy stają się wyniosłe i próżne, wywyższają się i czują lepszymi od rówieśników gorzej ubranych.

Szymon Marycjusz z Pilzna żył on w latach 1516-1574, syn mieszczanina ale mimo niskiego statusu społecznego ,był uczniem Akademii Krakowskiej , później również profesorem, tytuł doktora prawa zdobył na uniwersytecie we Ferrarze.

Marycjusz pragnął zmian w edukacji, nie podobało mu się w jaki sposób jest traktowany zawód nauczyciela, „nie ma haniebniejszego zawodu nad ten zacny stan nauczycielski.

Opisał swój plan naprawy szkół ,który zaczynał się od ich systematyzacji. Marzyła mu się szkoła dla wszystkich mas społecznych. Uczniowie mieli się uczyć znajomości nauk filozofii i przejść dobre oraz solidne wychowanie.

Chciał wprowadzić kształcenie na trzech szczeblach.

Pierwszym szczeblem miały być szkoły nazwane prywatnymi. Nauczanie miało się odbywać w domach i to rodzic miał być pierwszym nauczycielem do czasu aż skończy się wiek dzieciństwa i będzie mógł zostać przeniesiony z ciemności do światła.

Drugi szczebel to szkoły miejski. Według Marycjusza powinny być utrzymywane z funduszy kościelnych, ale podlegać fundamentom państwa. Ich program nauczania miał być unowocześniony z rozszerzonymi lekturami klasycznymi oraz przedmiotami rzeczowymi.

Uważał że każdy uczeń powinien być kształcony według odpowiednio dobranemu dla niego programowi, również czas jaki jednostka ma spędzić na zdobywaniu wiedzy ma zostać dostosowany do ucznia tak żeby mógł przejść do wyższej szkoły z odpowiednią wiedzą .

Tym samym trzeci szczebel to akademie czyli szkoły publiczne lub też jak je nazywa Marycjusz gimnazja.

Tutaj największa uwaga jest zwrócona na kadrę profesorów, którzy mają być odpowiednio przygotowani do swojej pracy, powinni posiadać dłużą wiedzę a dopiero na drugim miejscu jest uzdolnienie pedagogiczne czy sumienność i pilność. Chciał również wprowadzić ograniczenia liczby profesorów, powierzenia tych stanowisk odpowiednim kandydatom ale i podniesienia uposażenia i wyróżnień honorowych.

Autor poświęca też miejsce w swojej twórczości słuchaczom. Wymaga od nich jasnej świadomości kierunku i celów studiów. Uczeń powinien być ambitny, systematyczny i przygotowywać się na wykłady. Daje on również rady praktyczne do studiowania. Co i w jakiej kolejności studiować, jak przygotowywać się do wykładów i do dyskusji.

Dzieło Marycjusza mądre i napisane z pasja nie spełniły swojego zadania. Nie pobudziły żadnej grupy społecznej do jakiegokolwiek działania.

Spotkał się natomiast z zainteresowaniem wśród światłych umysłów dostrzegających potrzebę naprawy Rzeczpospolitej jednym z nich był Andrzej Frycz Modrzewski.

Andrzej Frycz Modrzewski żył w latach 1503-1572, syn wójta. Pochodził jednak z niezamożnej rodziny szlacheckiej. Nauki pobierał w szkołach parafialnych, potem w Akademii Krakowskiej, studia podjął w Wittenberdze.

Był znakomitym pisarzem i myślicielem. Jego największe dzieło nosiło tytuł „ O poprawie Rzeczpospolitej”.

Modrzewski pisze o szkole jako najlepszej rodzicielce praw, która umacnia w młodzieży pojęcia moralne i religijne.

Tak jak Marycjusz uważa że do szkoły powinni mieć dostęp cała młodzież męska i tylko brak zdolności może ją ograniczyć.

Oświata ma być utrzymana przez kościoły i bogatych biskupów .

Z programu należy wyrzucić wszystkie niepotrzebne przeżytki, nauka powinna się opierać na gramatyce , retoryce dialektyce. Modrzewski polecało najlepiej studiować na szczeblu wyższym studium filozofii i innych a przede wszystkim naukę wszystkich języków . Autor jednak nie omawia programu i metod nauczania bo jak twierdzi pisali już o tym uczeni naszych wtedy i wcześniej. Głównym jego celem było ukazanie jak ważne jest chronienie i bronienie stanu nauczycielskiego.

Zauważa on że w państwie są ważni ludzie którzy zajmują się nauką czyli sprawami publicznymi ale też są potrzebni tacy którzy pracują w szkołach.

Uwagi Modrzewskiego dotyczące wychowania szkolnictwa i nauczycieli wyprzedzają tamtejsze czasy, jednak przedstawia on te problemy w ramach ogólnej koncepcji państwa i jego zadań wobec nauczycieli.

Natomiast w dzisiejszych czasach po tylu zmianach w ostatnim 10-leciu zostałby dostrzeżony przez społeczeństwo i wprowadzony do poprawy Rzeczpospolitej i szkolnictwa.

Większość programów głoszonych przez nich w tamtych czasach nie przyniosły żadnej zmiany.

7. Główne założenia koncepcji pedagogicznych okresu XVII i XVIII w:Komeński, Lock, Rousseau.

Zasady nowego wychowania :

• proces nauczania polega na rozwijaniu spontanicznych sił tkwiących w naturze dziecka ;

• skuteczne nauczanie polega na przyswajaniu wiedzy przez samorzutne i samodzielne jej zdobywanie w toku praktycznej działalności ucznia ;

• klasa szkolna jest luźnym zespołem uczniów , którym treści i formy indywidualnej pracy nie narzucał ani urzędowy program nauczania , ani nauczyciel , rytmu tej samodzielnej i twórczej pracy nie powinien też przerywać dzwonek .

Idee szkół nowego wychowania zakładały , że o wynikach nauczania i wychowania decyduje :

• własna spontaniczna aktywność dziecka ;

• jego zainteresowania i skłonności ;

• samodzielność w rozwiązywaniu problemów teoretycznych i praktycznych ;

• uczenie się przez działanie .

ZAŁOŻENIA EPOKI ODRODZENIA

Odrodzenie i humanizm człowiek wysunął się na pierwszy plan, rozwój indywidualizmu, głoszenie poglądów

Praktyka pedagogiczne

-krytyka dotychczasowego wychowania

-straciły zaufanie szkoły prowadzone przez duchowieństwo

-humanizm opracowuje program wychowania i wykształcenia

Program kształcenia

-wych. szkolne przede wszystkim językowe

-wszechstronny rozwój umysłu

-od najmłodszych lat uczono słownictwa, poprawnych form

-zakaz mówienia w j. ojczystym

-usunięto podręczniki gramatyczne i wprowadzono nowe

-uczono łaciny

Wychowanie fizyczne

-wychowanie zdrowych, dzielnych, radosnych

-dbałość o wygląd zew. i higienę

-harmonijna budowa, zgrabne ruchy

-ćw. gimnastyczna tańce, zabawy, pływanie, rytmika

wych moralne

-oddziaływanie na ambicje przez nagrody

-współzawodnictwo

-lepsze rezultaty uzyskuje się dzięki łagodności niż karą

Koncepcje pedagogiczne Jana Amosa Komeńskiego

Jan Amos Komeński urodził się 28 marca 1592 roku w Nivnicach na Morawach, zmarł 15listopada 1670 roku w Amsterdamie - czeski pedagog, filozof, reformator i myśliciel protestancki. Senior braci czeskich w Lesznie.

Przedstawiciel pedagogicznej myśli oświeceniowej, całe swoje życie poświęcił praktycznej działalności wychowawczej oraz układaniu podręczników. Pobyt w Lesznie niewątpliwie ogromnie wpłynął na pracę pedagogiczną Komeńskiego. W tamtejszej szkole objął pracę nauczyciela, szybko stwierdził, że młodzież nie uczy się, program jest przeciążony oraz nauka polegać miała tylko na uczeniu się reguł na pamięć. Postanowił opracować podręczniki ułatwiające naukę wśród młodzieży. Obowiązującym językiem w szkole była łacina, więc Komeński zaczął przekładać książki. W 1631 roku powstała książka "Janua linguarum reserata", która stała się popularna, druga po Biblii, rozpowszechniana na całym świecie. Ułatwiała ona opanowanie łaciny zawierała 100ustępów mówiących o tym, czym człowiek powinien być zainteresowany z każdej dziedziny. Komeński chciał ze swojej czytanki zrobić zarazem encyklopedię wiedzy przyrodniczej, mechanicznej, społecznej, moralnej. W jego czytance omówione jest stworzenie świata, żywiołu , sklepienie niebieskie, kamienie, rośliny i zwierzęta, ciało i dusza człowieka. Komeński przez swoją czytankę chciał osiągnąć dwa cele: łatwiej i naturalniejszą metodą nauczyć łaciny oraz równocześnie przy nauce języka wpoić wielką ilość wiadomości rzeczowych. Celem Komeńskiego było głównie niesienie pomocy w łatwiejszym nauczaniu łaciny, jak i nauczyć rzeczowo. W swoich podręcznikach wprowadził obrazki szczegółowo przedstawiające omawiane treści. Opracował również alfabet obrazkowy, który zapoczątkował metodę głoskową. Kolejnym dziełem pedagoga był "Świat zmysłowy w obrazkach". Największym jego dziełem stała się "Wielka Dydaktyka". Podręcznik ten zawierał zbiór jego poglądów pedagogicznych. Obejmowała ona sztukę uczenia wszystkich wszystkiego, czyli pewny przewodnik do zakładania we wszystkich gminach, miastach i wsiach chrześcijańskiego państwa takich szkół, żeby cała młodzież bez względu na płeć, czy wiek mogła pobierać nauki i przysposabiać do wszystkiego, co przydatne w teraźniejszości i przyszłości.

"Wielka Dydaktyka dzieli się na cztery części:

• 1) obejmuje pedagogikę ogólną, traktuje o celu i istocie, możliwości i konieczności wychowania

• 2) rozwija właściwy system dydaktyki Komeńskiego, najpierw dydaktykę ogólną, metodykę szczegółową języków, następnie nauki ścisłe i sztukę

• 3) omawiała zasady wychowania religijno-moralnego i karności szkolnej

• 4) uzasadniała szczegółowy plan organizacji szkół.

Przedstawimy teraz założenia "Wielkiej Dydaktyki":

• naukę i wychowanie należy zaczynać tuż po urodzeniu dziecka

• szkoła to placówka ucząca zarówno rzeczy i języka

• nauka polegać miała najpierw na zrozumieniu zagadnienia, a potem można uczyć się definicji czy reguły

• nauczanie oparte na metodzie stopniowania - przechodzenie powoli z jednego stopnia na drugi

• zasada poglądowości - badanie istoty rzeczy za pomocą wszystkich zmysłów "wszystko poglądowo, najpierw rzecz, a potem słowo"

• utrwalanie tematyki zajęć odbywać się powinno na zasadzie przekazywania, opowiadania czy uczenia się

• ważna kwestią w dydaktyce jest znajomość rozwoju umysłowego, dzięki stosowaniu metody poglądowej, unikaniu karcenia i przymusu, zachęcanie dziecka, by realizowało się zgodnie ze swoimi zainteresowaniami.

Sam autor nie uważał jej za wypełnienie programu swojej działalności pedagogicznej. Chciał on stworzyć zwięzłą i systematyczną zarazem encyklopedie wiedzy ludzkiej, która w któtkim czasie da każdemu pełne wykształcenie. W taki sposób przez wiele lat pod jego piórem powstała Pansofia, czyli wszechstronność.

Obraz człowieka Komeńskiego miał funkcjonować na podobieństwo stwórcy. To właśnie uniwersalna mądrość, czyli pansofia miała to umożliwić. Nie daje ona wiedzy o wszystkim, ale pomaga w postrzeganiu i zrozumieniu poszczególnych elementów w ich wzajemnych relacjach, gdzie największą relacją jest człowiek i Bóg. Pansofia umożliwić ma realne poznanie i prowadzić do działania , zaprowadzeniu w świecie ładu zgodnego z wolą Bożą oraz współdziałanie.

Jan Komeński był zdania, że w szkołach powinni uczyć się wszyscy - chłopcy i dziewczęta, bogaci i biedni. W niektórych placówkach nauka trwała 3 lata, a w innych nawet 10 lat. Komeński rozwinął nowy plan opieki nad kształceniem umysłu dziecięcego. Jego zdaniem natura przekazała 24 lata życia ludzkiego na naukę. Podzielił on etap nauki na 4 części, każda z nich miała trwać po 6 lat. W okresie pierwszym opiekę nad rozwojem dziecka miała sprawować tzw. "szkoła macierzyńska", w tej szkole rolę nauczyciela mieli spełniać rodzice. Dbała ona o prawidłowy rozwój dziecka, ustalenie porządku co do odżywiania, ruchu i zabawy. Komeński gromadził wskazówki jak ćwiczyć umysł w młodym wieku poprzez bajki, opowiadania, różnego rodzaju zajęcia. Twierdził, że 4-6 rok życia dziecka to budowanie, rysowanie, słuchanie muzyki, które ukształtują usposobienie dziecka. Od najmłodszych lat -podkreślał uwagę rozwijania u dziecka cnoty, umiarkowania w jedzeniu i piciu, czystości, posłuszeństwa, dobroczynności, grzeczności. Rezultatem tej szkoły ma być opanowanie pierwszych wiadomości, rozwijanie rozumu dziecka i wzbudzanie w nim chęci do dalszej nauki. Baczną uwagę poświęcił również zabawom dziecinnym, radząc jak je dobierać, aby pomogły dzieciom do prawidłowego zrozumienia rzeczy. Według Komeńskiego największą troskę jednak trzeba poświęcić wychowaniu moralnemu. Uważał, że dobre obyczaje w dziecku wyrabiają się głównie przy pomocy przykładów. Po ukończeniu sześciu lat Komeński zalecał oddanie dziecka na drugi stopień nauki, do szkoły elementarnej, którą nazywał szkoła języka ojczystego.

Kolejnym etapem edukacji według pedagoga ma być szkoła elementarna zwana również szkoła języka ojczystego. Ma ona charakter ogólny i wszechstronny. W programie szkoły elementarnej znajdowały się wiadomości gramatyczne, język ojczysty, pisanie, rachunki liczb , początki gramatyki, religia, śpiew, podstawy geografii, zarys historii powszechnej, wiadomości o stosunkach gospodarczych i państwowych. Zawierała ona pewną całość, która mogłaby wystarczyć dla tego, kto już dalej kształcić się nie może. Każde dziecko tak jak chłopcy czy dziewczęta powinny być kształcone w szkole publicznej. Żądał aby młodzież w wieku od 6-12 lat była kształcona w jednej szkole, opartej na języku ojczystym. Według Komeńskiego szkoła elementarna jest dla wszystkich konieczna i każde dziecko, bez względu na majątek, czy stanowisko społeczne rodziców, powinno od niej zacząć.

. Gimnazja, czyli szkoły łacińskie. W tych szkołach Komeński preferował nauczanie przedmiotów ścisłych.

Szkoła macierzyńska powinna istnieć w każdym domu, szkoła elementarna w każdej gminie, a każde miasto powinno posiadać szkołę łacińską, czyli gimnazjum.

Charakteryzując istotę swego systemu wychowawczego wymienił trzy następujące zasady fundamentalne:

• ścisłą równoległość rzeczy i słów

• odpowiednio ułożoną bezwzględną stopniowość

• postępowanie przyjemne, łatwe i szybko wiodące do celu

Pedagog motywował uczniów do myślenia, wyciągania własnych wniosków i osądów, pozwalało to na głębsze poznanie nauki i zrozumienie jej, która pozostawała w pamięci na dłużej. Wszystko co się poznało i zrozumiało powinno się wg. Komeńskiego umieć wypowiedzieć i praktycznie zastosować. Nie ma lepszego nauczyciela niż praktyka, ćwiczenia. Kolejną wielką jego wskazówką było żądanie aby nauczyciel uczył cała klasę, a cała klasa wykonywała tą samą pracę. Aby nauka szła łatwo, szybko i przyjemnie radzi stosować szereg środków między innymi dobranie odpowiedniego materiału do nauki, ograniczać się tylko do rzeczy pożytecznych, zakazywał kar cielesnych, przymusu i gwałtowności w zachowaniu nauczyciela wobec uczniów. Uważał również, że ogromne znaczenie na również wygląd budynku szkoły, szkoła powinna ona być czysta, jasna i przyjemna. Wewnątrz ozdobiona mapami, obrazami, a na zewnątrz obowiązkowo powinien znajdować się plac zabaw i ogród.

Następną ważna wskazówką Komeńskiego jest, to aby uczeń sam wyciągnął wnioski z omawianego tematu i sam doszukiwał się rozwiązania problemu to zdecydowanie motywowało do nauki, a także rozwijało zaradność uczniów. W swoim dziele namawiał także rodziców do podjęcia troski o wychowanie dzieci. Jego stałym żądaniem było, by nauczanie nie zaczynało się od słów i nazw, ale od rzeczy, by słów uczono tylko w związku z rzeczami. Uczył on ludzi, aby poznanie swoje czerpali nie z książek, ale z przyrody i swojego otoczenia, chciał, żeby poznawali i badali same rzeczy, a nie tylko cudze spostrzeżenia i sądy o rzeczach. Domagał się, aby szkoły przestały dysputować, a zaczęły obserwować, przestały wierzyć, a zaczęły widzieć. W taki to sposób przeniósł prace nauczyciela i ucznia od wyuczenia się słów do poznania natury i faktów, stając się jednocześnie wyznawca metody poglądowej.

W toku realizacji nauczania młodego pokolenia u Komeńskiego wielką rolę odgrywała metoda poglądowości. Polegała ona na tym, że uczniowie słuchając jakiegoś opowiadania, mogli zobaczyć go na przykładzie jakiegoś obrazu, czy rysunku. Przez co zajęcia były ciekawsze, budziły większe zainteresowanie wśród uczniów, byli aktywniejsi oraz chętniej zadawali pytania i udzielali odpowiedzi. Nauczyciele dzięki realizacji tej metody skuteczniej przekazywali uczniom swoją wiedzę, mieli większe szanse na to, by wychowankowie zrozumieli tematy zajęć i aktywnie w nich uczestniczyli. Komeński dążył przede wszystkim do tego, by wychowankowie potrafili wykorzystywać poznane teorie w praktyce. Uczniowie łatwiej zapamiętywali wiadomości i rozwijali swoją wyobraźnię. Według Komeńskiego , nauka powinna opierać się na kontakcie ucznia z otaczającą go rzeczywistością. Tak jak Arystoteles sądził, że nauczanie musi pobudzać różne zmysły u człowieka. Nauczyciel poprzez swoją pracę powinien dostarczać uczniowi wskazówek, by poprawnie zrozumiał informację, zapamiętał ją i potrafił wykorzystać ją w życiu. Przykładem dzieła, w którym Komeński zawarł tą metodę jest podręcznik pt. "Orbis sensualium pictus" ( Świat zmysłowy w obrazach, 1658 rok ) Książka ta ze stu pięćdziesięcioma drzeworytami obrazująca między innymi zwierzęta i litery alfabetu łacińskiego, ułatwiała dzieciom naukę alfabetu poprzez skojarzenia konkretnej litery z określonym zwierzątkiem. W ten sposób pedagog przeniósł pracę nauczyciela i ucznia od wyuczenia się słów do poznania natury i faktów. Jednak Komeński w swoim zachwycie dla tej metody popadł w krańcowy sensualizm. Nie zwrócił uwagi na to, że w człowieku występuje także inne źródło poznania, czyli świadomość wewnętrzna.

Zrozumiał potrzebę prowadzenia nauki zgodnie z psychologią dzieci, czyli w sposób przystosowany do postępu ich duchowego rozwoju. Uważał, że początek nauki powinny stanowić czynności najłatwiejsze, jakimi jest pogląd zmysłowy. Uzasadniał to tym, że wczesny wiek wyposażony jest w ogromną ruchliwość zmysłów, ciekawość, żywą wyobraźnię i chwytną pamięć.

Według Komańskiego uczeń nie powinien przy nauce siedzieć jak niemy i ograniczać się do przysłuchiwania , ale brać czynny udział w zajęciach, dlatego też z każdej godziny szkolnej przeznaczał jeden tylko kwadrans na pokazywanie i objaśnianie, a trzy pozostałe na naśladowanie. On jako pierwszy uzasadnia również metodę nauczania zbiorowego, w której to nauczyciel musi mieć całość uczniów na oku, zwracać się do wszystkich, a także rozmowę z poszczególnymi prowadzić tak, aby wszyscy uczestniczyli i jednakowo korzystali. Doszedł on też do wniosku, że uczniowie w jednym i tym samym czasie powinni zajmować się tylko jednym przedmiotem. Uważał również, że zmienianie treści lektury i ćwiczeń z każda godziną, może wywołać w głowach młodzieży chaos. Domagał się, aby wszyscy uczniowie posiadali te same podręczniki i żeby nauczyciel w danym przedmiocie wykładał tylko jeden pogląd, unikając tym samym rozwijania spornych teorii.

Podsumowując Jan Amos Komeński bardzo przyczynił się do właściwej organizacji szkół, która jest stosowana również we współczesnym systemie edukacji. Niewątpliwie największym i chyba najbardziej pomocnym odkryciem w przyswajaniu wiedzy były ilustracje, był to autorski pomysł Komeńskiego, który ma szczególne znaczenie dla jakości edukacji. Ogromne znaczenie ma również uporządkowanie systemu nauczanie, utworzenie oddzielnych jednostek ze ściśle określonym programem nauczanie oraz z przedziałem wiekowym uczącego się. Dzisiejsze przedszkola są w pewnym stopniu odpowiednikiem szkół macierzyńskich, tam również dba się o to, by nauka była łatwa i przyjemna, by zachęcała do dalszego kształcenia. Szkoła elementarna to dzisiejsza szkoła podstawowa, gdzie dzieci powyżej 6-go roku życia uczą się wiedzy ogólnej, odbierają wykształcenie podstawowe, jednak w przeciwieństwie do szkół elementarnych dzisiaj nie można zakończyć edukacji na szkole podstawowej, a nauka w gimnazjum jest obowiązkowa.

GŁOWNE IDEE KOMEŃSKIEGO

-przeciwny obecnemu stanowi nauczania, sprzeciw łacinie

-„Dydaktyka”

-apel o otoczenie opieką dzieci i młodzieży

-zapewnienie wykształcenia elementarnego

-„Pansofia” dzieło które chciał stworzyć

-obejmować całą wiedzę

-poglądy filoz., uczonych

-propagował demokratyzm

-zdolności umysłowe i inteligencja są wrodzone każdemu człowiekowi

-duże znaczenie j. ojczystego

-stworzenie międzynarodowego kolegium w Londynie - przygotować jednolity program, podręczniki wspólne dla wszystkich narodów

-Drzwi języków otwarte

*podręcznik łaciny dla uczniów szlachty średniej

*wiedza o świecie, człowieku, biologii

*Vestibulum podręcznik przygotowujący do walki z „Drzwi.....

Program wychowania przedszkolnego do 6 r. życia

Dobre podręczniki

-praca powinna przypominać plac zabaw

-szkoła musi uwzględniać skłonności młodzieży do ruchu, potrzeb życia towarzyskiego, współzawodnictwa i miłej pracy umysłowej

Podział

*szkoła macierzysta wychowanie w rodzinie

• wych. fizyczne- troska matki o zdrowie, odżywianie, ubiór, zabawy, ćwiczenia ruchowe, szczególne zalecane dla kobiet w ciąży

• -wych. moralne zasady religii, śpiewanie pieśni, wzór postępowania, nauka posłuszeństwa i szacunku, cierpliwość, przyzwyczajanie do pracy

• początkowo nauka w czasie zabaw: pobudzały twórczość wyobrażnię

• -elementarne wiadomości o świecie, dostosowanie do poziomu dziecka

• -arytmetyka nauka do pięciu (3r.), dziewięciu (4r.)

• -geografia zapoznanie z najbliższym otoczeniem

• -cel nauczania przedszkolnego przygotowanie dzieci do nauki szkolnej pod wg intelektualnym i emocjonalnym

• nauczanie że szkoła jest niezbędna do życia

• Szkoła j. ojczystego do 12 r. elementarna

• powszechność i obowiązkowość dla wszystkich

• czytanie, pisanie, rachunki, geometria, ekonomia, śpiew, religia, polityka, historia, fizyka

• program nauczania dostosowany do realnych potrzeb życia

• wiedza encyklopedyczna podstawowe zagadnienia o świecie

• Szkoła średnia do 18 r.- łacińska

• łacina , greka, hebrajski, j.ojczysty7 sztuk wyzw. Zmodernizowane

• nauki przyrodnicze zoologia , botanika, geologia, medycyna

• -etyka oparta na Arystotelesie

• -historia powszechna

• wiedza encyklopedyczna

• Studia uniwersyteckie do 18 r

• -charakter zawodowy

• Dydaktyka

• najodpowiedniejszy czas do wszystkich zabiegów wychowawczych są wczesne lata dziecka

• wychowanie i nauczanie zaczynać tuż po urodzeniu

• najpierw zrozumienie zagadnienia, a potem nauka go na pamięć

• nauczanie stopniowe od prostych do złożonych

• używać wszystkich zmysłów

• pomoce dydaktyczne mapy, wykresy

• uczeń powinien opowiadać kolegom czego sie nauczył

• nie

• dopuścić kobiety do nauki ma kar, przymusu

John Locke był przede wszystkim pedagogiem. Swoje poglądy pedagogiczne przedstawił w książce „ Myśli o wychowaniu”. W książce tej przedstawił model „gentlemana”, czyli człowieka mądrego oraz bardzo szlachetnego. Szlachetnego swoim programie wychowania człowieka przewidywał najpierw naukę pisania i czytania w języku ojczystym, następnie obcym ( łacina), naukę rysunku, astrologii, historii, prawa i dobrych obyczajów.

Twierdził, że od najwcześniejszych lat należy uczyć dzieci karności i grzeczności. Uważał, iż kary cielesne zamykają dzieci w sobie oraz poniżają. Dzieci są bardzo wrażliwe i dlatego częściej należy je pochwalić niż karcić. Kara fizyczna jest ostatecznością i należy jej unikać. Lock był zwolennikiem wychowania stanowego. Dla dzieci chłopów i robotników proponował szkoły bez nauki pisania i czytania, które miały przygotować do pracy manufakturowej, natomiast wychowaniem wszechstronnym chciał objąć klasę rządzącą, gdyż musi ona skutecznie kierować i trzymać w posłuszeństwie klasy niższe. Był zwolennikiem uczenia dzieci w domu pod kierunkiem guwernera, ponieważ uważał, że w szkole publicznej znajdują się dzieci zepsute i źle wychowane.

Lock wyróżniał 3 zagadnienia: „wychowanie ciała, charakteru i umysłu, najwięcej uwagi poświęcając wychowaniu charakteru, czyli wychowaniu moralnemu. W dziedzinie wychowania fizycznego opiera swą teorię na zasadzie hartowania, wychowanie moralne na zasadzie honoru, intelektualne na zasadzie praktycznej użyteczności.” ( B. Suchodolski, Zarys Pedagogiki, Tom II, Wydanie IV, Warszawa 1965r.)

Wychowanie fizyczne opierał na zdrowym trybie życia, zachowaniu odpowiedniej diety, odpowiednim ubieraniu dzieci po to, żeby unikać chorób, zapewnieniu ruchu i zabawy na świeżym powietrzu. Metoda ta jest aktualna do dzisiaj, myśl ta tez zaczęła zwyciężać od czasów Locke'a w europejskiej praktyce wychowawczej. Z koncepcji Locke'a niejedno przejął i upowszechnił J.J Rousseau.

Wychowanie moralne- powinno być rozbudzone w dziecku poczucie humoru, odpowiedzialności, poczucia winy za złe uczynki oraz wrażliwości na dobrą opinię. Wychowanie dziecka nie może obejść się bez pochwał, nagród oraz kar. Bardzo ważne jest wyrabianie w dzieciach odpowiednich nawyków postępowania moralnego, jest to droga, która prowadzi do panowania nad sobą. Spośród wad dziecięcych należy zwalczać kłamstwo, zarozumiałość, egoizm, skłonność do okrucieństwa.

Wychowanie umysłowe - oprócz fortuny gentleman powinien obdarzyć swojego syna cnotą, roztropnością, dobrymi obyczajami oraz wykształceniem. Wykształcenie powinno ułatwić pracę zawodową, wdrążać do obcowania w dobrym towarzystwie.

JOHN LOCKE

-tabula rasa umysł jest czystą nie zapisaną kartką

pierwsze znaki piszą zmysły

-dwa źródło wiedzy ludzkiej

zmysły

wew. Praca umysłu (myślenie)

-wychowanie ma wpływ na to jakie będzie dziecko

-równość wszystkich ludzi

-umysł dziecka rozwija sie stopniowo, stos. Odpowiednie metody, aby odpowiadał etapom rozwoju dziecka

-zakładanie przy każdej parafii elementarnych szkól zawodowych

*przygotowanie do pracy dzieci robotników

*obowiązkowo od 4 do14 życia

*otrzymywać wyżywienie (chleb z wodą)

*nie nauczano pisać i czytać

*nakaz uczęszczania do kościoła

*praca zawodowa rzemieślnicza

Wychowanie gentelmena

• dla klasy panującej

• najważniejsze cechy: cnota , roztropność, dobre zachowanie, wykształcenie

• wychowanie moralne ściśle związane z religią

przestrzeganie w życiu codziennym zasad etycznych

nie nauczać w szkole Biblii

wpajanie miłości prawdy, uprzejmości

kierowanie się rozumem

stała kontrola swoich czynów, pragnień

nie stosować kar cielesnych, tylko nagany swobodny rozwój osobowości

wychowanie fizyczne

-od niego zaczynać wychowanie, od pierwszych dni życia

-„w zdrowym ciele zdrowy duch”

-przestrzeganie zasad dialektyki i profilaktyki

-wyrabiać nawyki higieniczne

-hartowanie i wytrwałość na trudy

-dostosować się do każdych warunków życiowych

Wykształcenie

-najmniej ważne, nie namawiał do nauki czytania, pisania

-wiedza polityczna czytać i pisać w j. ojczystym

-łacin lektur dział klasycznych

-geografia, arytmetyka, geometria, historia....

-nauczyć sie jednego z rzemiosł

-nauka szermierki, tańca, jazdy konnej

-nauczanie ogólne

-niechęć do przedmiotów humanistycznych

nauczyciel ma zachęcać do nauki, wzór moralny, dla początkujących uczniów powinien unikać nagan, nie powinien wzbudzać strachu

-ograniczenie kar cielesnych (w ostateczności)

-metody nauczania

*codziennie uczyć się czegoś na pamięć

*powtarzać materiał

*zapisywanie notatek

*higiena w pracy (przerwy w nauce zabawami na świeżym powietrzu)

*indywidualizacja (każdy jest inny)

najpierw nauka j. ojczystego, potem obcych

*szkoła ma wysyłać ucznia do kupców, rzemieślników aby wiedzieli o ich pracach

-dostosowanie nauki do indywidualnych potrzeb i możliwości

-nauka łaciny nauka niezbędnych form gramatycznych, czyt. dzieł i tłumaczenie ich na j. ojczysty

-nauka greki tłumaczenie tekstów greckich

-j. nowożytne na początku konwersacja, później gramatyka

-przedmioty matematyczno-przyrodnicze

*matema (praktyczna i teoretyczna, wiedza ta powinna być podstawą do astronomii

*nauka o świecie i życiu przyrody

-historia miała zapoznać z przeszłością i dostarczać materiałów do formułowania ocen moralnych

-logika w najwyższych klasach

-retoryka w najwyższych Klasach

-duże znaczenie zabaw na świeżym powietrzu, powinny być pod kontrolą rodziców wzmacniał siły fizyczne

ROLA WYCHOWANIA FIZYCZNO—ZDROWOTNEGO W POGLĄDACH LOCKA

• od niego zaczynać wychowanie

• podstawa wychowania moralnego i intelektualnego

• rozpoczynać już od pierwszego dnia życia

• „W zdrowym ciele zdrowy duch”

• przestrzeganie zasad profilaktyki i dietetyki

• wyrabianie nawyków higienicznych

• hartowanie, wytrwałość na trudy, odwaga i inicjatywa, tężyzna jak u chłopów

• przebywać dużo na wolnym powietrzu, rosnąć jak dzikus

Rousseau

Swoje poglądy pedagogiczne i hasła powrotu do natury przedstawił w

dziele pt. „Emil, czyli o wychowaniu”.

Książka powstała w 1762r. Emil jest szlachcicem, wychowywany w wiejskim

domu.

4 ETAPY:

0-3 (okres niemowlęcy) dostarczyć dziecku pożywienia by mogło

naturalnie się rozwijać, żadnych zakazów i nakazów, dziecko ma być

swobodne, uważał że matki powinny osobiście karmić dziecko piersią

(intymność),rola ojca w tym okresie jest mało istotna.

3-12 (okres dzieciństwa) nie należy dziecka uczyć, żadnych norm,

zakazów raczej należy budować zapory fizyczne, jeżeli dziecko zrobi

coś źle to samo się przekona że zrobiło źle, uważa też, że dziecko

powinno mieć duży kontakt z przyrodą.

12-15 (okres szkoły) dziecko jest uczone pod kierownikiem nauczycielem

który zbyt dużo nie uczy. Uważał że należy wbudować w dziecku

zainteresowanie,

15-20 (etap dojrzałości) poznanie zasad moralnych, dziecko uczy się

postępować moralnie wg samej zasady, swojej decyzji.

Pierwsze dwa okresy miały się ograniczyć do rozwijania zdrowia i

zmysłów, trzeci miał dać wykształcenie umysłu, czwarty stanowił

wychowanie moralne.

Teoria pedagogiczna Rousseau wywołała wielkie wrażenie w świecie. Jej

wpływ ujawnił się w dwóch etapach. Pierwszy to współczesna autorowi

„Emila” epoka oświecenia, drugi natomiast to tzw. nowe wychowanie.

Główne postulaty pedagogiczne Rousseau:

- gruntowne poznanie specyfiki zmieniającej się psychiki dziecka,

- wyrażanie miłości i szacunku dla jego osobowości,

- zagwarantowanie dziecku swobody działania wedle zainteresowań i

skłonności,

- uznanie samodzielności, działania i pracy dziecka za najważniejszy

środek wychowania,

ścisłego podporządkowania procesu wychowania etapom naturalnego rozwoju

dziecka.

Autor krytykował:

- skrępowanie dziecka,

- ówczesne szkoły,

- sprzeciwiał się koncepcji nauczyciela-autorytetu,

- odrzucał tradycyjne poglądy wychowawcze.

Wychowanie do wolności

Najważniejszą wartością w  pedagogicznej była wolność. By

rozwinęła

się ona prawidłowo w Emilu, tytułowym bohaterze traktatu

pedagogicznego Jana Jakuba, autor nawołuje do przyzwyczajania go od

najmłodszych lat do swobody i samodzielności. Dziecko, które w

niemowlęctwie nie było krępowane przez ciasne ubranka ,okazuje się

ruchliwe, ciekawskie. Ważne, by nie spełniać jego zachcianek i

utrwalić w nim jak najmniejszą zależność od innych ludzi przy

jednoczesnej świadomości ograniczeń płynących ze świata rzeczy

Jan Jakub Rousseau:

* ludzie rodzą się dobrzy i równi sobie;

* dziecko ma samo dochodzić do wiedzy o świecie;

* zakładał konieczność: gruntownego poznania specyfiki zmieniającej się psychiki dziecka, wyrażania miłości i szacunku dla jego osobowości, zagwarantowanie dziecku swobody działania wedle zainteresowań i skłonności; uznania samodzielności działania i pracy dziecka za najważniejszy środek wychowania; ścisłego podporządkowania procesu wychowania etapom naturalnego rozwoju dziecka.

8. Szkoła tradycyjna (Herbart, herbartyzm) a ruch nowego wychowania.

SZKOŁA TRADYCYJNA A „NOWE WYCHOWANIE”

Zrodzona w Niemczech idea elitarnego gimnazjum klasycznego zdołała opanować europejską myśl pedagogiczną XIX w. , a nawet oddziaływać na szkolnictwo XX w.

Johann Friedrich Herbart

• (1776-1841) - niemiecki pedagog , psycholog i filozof ; profesor uniwersytetu w Getyndze i Królewcu . Z psychologicznej analizy procesu nauczania wyprowadził szereg dyrektyw i praktyk i rozwinął formalny system teorii nauczania (herbartyzm) .

Przyczynił się przede wszystkim do umocnienia idei , nazwanej przez przeciwników tego systemu „szkołą tradycyjną” . Stworzył z pedagogiki zwarty system uzasadnionych pojęć . Jego system pedagogiczny opierał się na etyce i psychologii . Herbart wskazał na konieczność ścisłej synchronizacji procesu nauczania z procesem przyswajania nowych wiadomości przez ucznia .

Stopnie formalne - etapy prowadzenia lekcji wg Herbarta :

1. analiza wstępna lekcji ;

2. podanie nowego materiału - etap jasności ;

3. powiązanie nowego materiału ze sobą i z już przyswojonym - etap kojarzenia ;

4. uporządkowanie nowego materiału - etap systemu ;

5. zastosowanie nowej wiedzy w praktyce - etap metody .

Okazało się wkrótce , że w państwie pruskim nauczyciele potraktowali zbyt rygorystycznie wskazania Herbarta . Dokładnie ustalony tok postępowania nauczyciela na lekcji eliminował jego inicjatywę . Uczniowie coraz bardziej stawali się biernymi odbiorcami , bez możliwości jakiegokolwiek wyboru wiadomości do potrzeb praktyki .

Dydaktyka Herbarta i jego następców przyczyniła się do opracowania popularnego w XIX w. i początkach XX w. systemu dydaktyczno - wychowawczego szkoły średniej - tzw. szkoły tradycyjnej . Przeciwnicy systemu szkoły tradycyjnej wysunęli przeciwko niej wiele zarzutów .

Cechy szkoły herbartowskiej :

• schematyzm , rutyna i werbalizm ;

• oparcie nauczania na językach klasycznych i wiedzy humanistycznej zupełnie niepotrzebnej w życiu codziennym ;

• szkoła ta nie przygotowywała ani do życia społecznego , ani politycznego , ani też do jakiegokolwiek zawodu ;

• szkoła tradycyjna zupełnie zaniedbywała wychowanie społeczne , „urabiała według wzoru” , nie uwzględniała indywidualności ucznia ;

• niezmienna struktura organizacyjna spowodowała zawsze tą samą strukturę lekcji , ten sam rozkład materiału , te same programy i podręczniki ;

• proces nauczania polegał na urabianiu zgodnie z góry określonymi celami , biernym , pamięciowym przyswajaniu wiedzy ;

• nie liczenie się z osobowością dziecka , jego potrzebami i drogami poznawczymi , bezwzględny autorytet nauczyciela i podręcznika eliminował aktywność ucznia , jego zainteresowania i skłonności ;

• klasa szkolna oparta była na zewnętrznej dyscyplinie , rygorze i schemacie organizacyjnym .

System szkoły tradycyjnej służył arystokracji oraz burżuazji , co zapewniało im dostateczny autorytet wśród klas rządzących .

Zapoczątkowany na przełomie XIX i XX w. ruch reformatorski w pedagogice do dziś nie posiada jednoznacznej nazwy . We współczesnej pedagogice funkcjonuje wiele nazw tego okresu . Poczynania amerykańskie określa się mianem pajdocentryzmu , europejskie zaś nowymi szkołami , szkołą życia , szkołą twórczą lub też nowym wychowaniem .

Głównym punktem wyjścia dla formułowania i prezentowania idei pedagogicznych nowego wychowania była szeroka krytyka szkoły tradycyjnej . Dowodzono , że herbartowska szkoła przekazuje oderwane od życia , przestarzałe , niepotrzebne treści nauczania . Według ideologów nowego wychowania szkoła tradycyjna powinna być zastąpiona taką organizacją wychowania , która będzie opierać się na innych zasadach metodologicznych (tezach) .

herbartyzm (naz. J.F. Herbart, pedagog i filozof niem., 1776-1841) nauk. system pedagogiczny opierający się na określonych i stałych stopniach w procesie nauczania: przygotowaniu, przedstawieniu materiału, powiązaniu z wiedzą już posiadaną, usystematyzowaniu jej oraz wykorzystaniu.

9. Edukacja kobiet w średniowieczu i czasach wczesno nowożytnych.

10. Rodzina jako środowisko wychowawcze w średniowieczu i czasach wczesno nowożytnych.

Rodzina
W rodzinie kobiety nie zajmowały gorszej pozycji od mężczyzn. W dniu ślubu była "przekazywana" przez swoich rodziców albo krewnych przyszłemu małżonkowi, zwykle przez nich wybranego. Przy zawieraniu małżeństwa kobieta otrzymywała od rodziny posag, od męża zaś wyposażenie na wypadek wdowieństwa. Najlepiej o społecznym przekonaniu o niższości kobiety świadczy ujęta w normach zasada kurateli płci męskiej nad żeńską. Wynikała ona ze stopniowego ograniczania zdolności do działań prawnych. Przykładem może być wykluczanie kobiet ze wszystkich spraw publicznych według prawa plemiennego. Nie mogła ona uczestniczyć samodzielnie w posiedzeniach sądowych - musiała być reprezentowana przez mężczyznę - swego opiekuna, przy czym wśród kobiet niezamężnych byli to najbliżsi krewni lub ojcowie, a wśród zamężnych - mężowie.
W okresie późnego średniowiecza kuratela taka zanikła, zwłaszcza w Europie Środkowej i Zachodniej. Kobiety niezamężne i wdowy otrzymały dość spore możliwości samodzielnego działania. W porównaniu z prawami plemiennymi, kobiety niezamężne i wdowy uzyskały swobodę w podejmowaniu decyzji i wolność prowadzenia handlu, tak więc 'opiekun' nie mógł już rozporządzać ich finansami. Kobiecie jednak nie wolno było samej wybierać małżonka wbrew woli opiekuna, lecz i ona nie mogła być wydana wbrew swojej woli za mąż. na ogół związki te były niejako "aranżowane" przez rodziny. Zapoczątkowane małżeństwem związki międzyludzkie oznaczały przede wszystkim zawarcie 'pokoju'. Kończąc proces rywalizacji, a niekiedy również i otwartej wojny między rodzinami, małżeństwo wprowadzało i umacniało pokój. Oddanie kobiety rodowi, z którym zawierało się zgodę, czyniło z małżonki centralny punkt porozumienia.
Silniej niż obowiązki w stosunku do męża narzucało się jej obowiązek utrzymania porozumienia między dwiema stronami rodziny. Zawieranie związków wiązało się także często ze zmianą statusu społecznego obu rodzin. Zaobserwowano, że o wiele częściej ojcowie wybierali dla swych synów kobiety wyższego pochodzenia społecznego. Spowodowało to silna deklasację wielu kobiet. Po zawarciu związku następował pewien 'rytuał' wymiany. Kobieta wnosiła do domu męża prócz finansowego posagu, drobne przedmioty, które albo mu ofiarowała albo pozostawały jej własnością. Miały one też zabezpieczyć ją w razie ewentualnej śmierci małżonka. Najistotniejsze znaczenie tej "wymiany" dóbr to silniejsze związanie obu rodzin. Kobiety wydawane były za mąż wcześniej niż mężczyźni, czyli zaraz po wejściu w okres dojrzewania (ok. 12 lat). Wiek ten był trochę starszy na wsi, gdzie kobieta była uważana za dorosłą dopiero w wielu koło 16 lat.

ŻONY, MATKI I GOSDODYNIE
Sytuacja kobiet w średniowieczu była trudna, ponieważ traktowano je głównie jak matki i opiekunki domowego ogniska. Podstawową jednostką społeczną w średniowieczu była rodzina, w której kobieta miała określony status. W najniższych sferach była matką, żoną i gospodynią, zajmowała się wychowywaniem dzieci i prowadzeniem domu i nie miała żadnych przywilejów. Żona musiała być posłuszna mężowi, znajdowała się na drugim planie życia społecznego, ponieważ istniała zasada kurateli płci męskiej nad żeńską. Kobiety nie mogły na przykład samodzielnie uczestniczyć w posiedzeniach sądowych ? musiały być zawsze reprezentowane przez opiekuna , mężczyznę. Mógł nim być ojciec, wuj lub brat, a po zawarciu małżeństwa: mąż. Dla rodziców dziewcząt ważne było, aby szybko i korzystnie wydać córki za mąż, dlatego też panny młode mogły mieć nawet 12 lat! Małżeństwa były aranżowane, a uczuć przyszłych małżonków nie brano pod uwagę. Częste były związki małżeńskie między członkami znamienitych rodów, aby podnieść społeczny status obu rodzin, małżeństwa o podłożu materialnym, aby dzięki posagowi wzbogacić zubożoną rodzinę lub aby pogodzić zwaśnione rody.
Najważniejszym zadaniem żony było wydanie na świat zdrowego potomka. Oblicza się, że średnio w średniowieczu kobiety rodziły 5 - 10 dzieci. Za zdradę męża groziła kobietom w średniowieczu śmierć.
W późnym średniowieczu kuratela mężczyzn nad kobietami została ograniczona. Według zapisów w księgach prawnych z XIII wieku kobiety niezamężne i wdowy otrzymały prawo samodzielnego działania.
Duża część kobiet pracowała w rolnictwie, utrzymując gospodarstwo domowe przy pomocy krewnych i służby. Opiekowały się zwierzętami, uprawiały warzywa, produkowały wełnę i wyrabiały z niej odzież, gotowały, sprzątały, sprzedawały plony na targach.
Z rachunków prowadzonych we dworach wynika jasno, że kobiety zatrudniano prawie do wszystkich prac w rolnictwie, za wyjątkiem orki. Sadziły groch i fasolę, pieliły, pokrywały dachy strzechą, żęły i wiązały snopki, młóciły zboże.
Zdarzało się, że kobiety wykonywały także zajęcia typowo męskie, jak warzenie piwa czy wypalanie węgla.
Jedynie szlachetnie urodzone damy miały pewne przywileje, przyznawane im z tytułu pochodzenia. Ich życie było łatwiejsze, nie musiały się o nic martwić. Miały służbę, która zajmowała się domem i dziećmi. Ale im także za zdradę męża groziła kara śmierci.4

---