Cechy tekstów drukowanych wpływające na ich czytelność

Koordynatorem zaopatrzenia w podręczniki i lektury powinny być wydziały szkolnictwa specjalnego w kuratoriach oświaty i okręgi PZN. Po szczegółowe informacje najlepiej zwracać się do Biblioteki Centralnej PZN lub Działu Rehabilitacji PZN w Warszawie.

Sprawność czytania osób słabowidzących w dużym stopniu zależy od ostrości wzroku oraz rozmiarów i charakteru ubytków w polu widzenia. Cechą wspólną wielu osób słabowidzących jest szybka męczliwość przy czytaniu. Rzadko która osoba słabowidząca może czytać bez większego zmęczenia dłużej niż godzinę, a najczęściej są to okresy 10-30 minutowe. Oczy zaczynają łzawić, piec, zachodzą mgłą, bolą, pojawia się ból głowy-czasem nawet po 2-3 minutach czytania. Procesy chorobowe powodują znaczne zmniejszenie odporności układu wzrokowego na zmęczenie.

Wielkość druku

Za druk powiększony przyjmuje się taki, który składany jest czcionką wielkości 16-18 punktów.

Jeśli chodzi o osoby słabowidzące z ograniczonym polem widzenia, ale zachowaną względnie ostrością wzroku, wymagane powiększenie tekstu nie jest zwykle tak duże. Natomiast w przypadku osób z mroczkiem centralnym powiększenie to powinno być na tyle duże, by spowodowało „wyjście liter poza mroczek”.

Powiększenie tekstu nie powinno być zbyt duże w stosunku do potrzeb, ponieważ zbyt duże litery powodują obniżenie tempa czytania ( oko musi częściej fiksować, za jedną fiksacją obejmuje mniejszą ilość liter, ponieważ są duże).

Rodzaje czcionek

Kształt litery, jej kontur i ogólna struktura przyczyniają się do łatwości, z jaką ta litera może być rozpoznana.

Najwięcej kontrowersji budzi rozstrzygnięcie sporu jaki rodzaj czcionki jest lepszy dla słabowidzących: z szeryfami czy bez nich. Jeśli chodzi o czcionkę bez szeryfów to na plus trzeba im zapisać jednakową grubość liter i prostotę kształtów liter. N. Barraga skłania się ku stosowaniu w wydawnictwach dla dorosłych słabowidzących krojów z szeryfami, a dla dzieci - bezszeryfowych. W praktyce jest tak, że w wydawnictwach dla słabowidzących wydawane są książki i czasopisma w obu krojach czcionek.

Poza krótkimi ustępami tekstu, nagłówkami nie powinno się nadużywać stosowania wersalików ( wielkie litery), ponieważ spowalniają one tempo czytania.

Odstępy, układ graficzny

W odniesieniu do odstępów między znakami (spacje) to bardziej czytelny jest tekst z szeroką spacją, niż z wąską, dającą wrażenie stłoczenia liter. Należy unikać druku rozstrzelonego (zaburza rytm czytania) oraz nadmiernie pogrubionego (zaciemnia litery ). Odstępy między wierszami (interlinia) podobnie jak znaki, nie powinny dawać wrażenia natłoku. Interlinia nie może być też zbyt duża by nie powodować gubienia się w tekście. Przyjmuje się, że minimalny odstęp między wierszami powinien wynosić ½ wielkości litery. Pamiętamy, że przy małych czcionkach wielkość interlinii jest o wiele istotniejsza niż przy dużych.

Długość wiersza bywa różna, chociaż zalecana przez grafików wynosi 39 liter.

Odstępy i wycięcia akapitów powinny być umiarkowane. Nie za duże, by nie sprawiać wrażenia pustego miejsca i braku dalszego ciągu tekstu. I nie za małe, aby widać było części tekstu, co ułatwi orientację w tekście.

Kontrast

Uważa się, że najlepszy kontrast można uzyskać poprzez połączenie bieli i czerni. Słabowidzący często wybierają tło kremowe, np. żółtawy papier do pisania lub drukowania. Wiele osób woli czytać białe liery na czarnym tle, ale ta opcja jest jedynie możliwa z pomocą powiększalnika. Osoby ze zmętnieniami w ośrodkach optycznych oczu szybciej czytają druk biały na czarnym tle.

Kontrast druku można czasami poprawić stosując filtr z włókna octanowego. Wielu pacjentom z zaćmą taka pomoc poprawia znacznie tempo czytania i mimo, że sam filtr nie powiększa, a jedynie pociemnia litery, zdarza się, że pacjent może z jego pomocą przeczytać o 1-2 rzędy więcej na tablicy Snellena niż bez filtra.

Jeśli papier jest rzadki i druk przebija z drugiej strony, zwykle pomaga podłożenie pod czytaną stronę kawałka czarnego bristolu.

Grubość czcinki

Pogrubienie czcionki w celu zwiększenia czytelności tekstu może czasem zastąpić jej powiększenie.

Rodzaj papieru

Powinien być odpowiednio gruby, by nie powodować efektu przebijania druku i najlepiej matowy, by uniknąć rażących odblasków.

Marginesy

Szczególnie ważne są marginesy wewnętrzne w materiałach oprawionych-umożliwia to umieszczenie czytanego tekstu płasko i pozostawia dość miejsca dla przysunięcia do lewego marginesu lupy na podstawce.

Format, oprawa

Format wydawnictw dla słabowidzących nie powinien być zbyt duży ( nie powinien przekraczać A4, a wskazany jest mniejszy). Grubość książek nie powinna przekraczać 200 stron, powinny być tak zszyte, by można je było w każdym miejscu płasko otworzyć.

Wskazówki te warto uwzględniać i zweryfikować przy wyborze gotowych tekstów oraz przy przygotowywaniu materiałów na komputerze i przy powielaniu.

---