Kasta
1.W Indiach zamknięta grupa społeczna, do której przynależność jest oparta na zasadzie dziedziczności, posiadająca określone przywileje, ściśle przestrzegająca swej odrębności.
2.Zamknięta grupa społeczna lub zawodowa, której członkowie mają wysoką pozycję oraz bronią swych praw i przywilejów.
Wg Sztompki warstwa społeczna zamknięta, ograniczona do wyraźnie ustalonego grona, do którego wejść można tylko przez urodzenie nie można wyjść aż do śmierci.
System kastowy jest hermetycznie zamkniętym systemem, w którym pozycja zależy od rodziny, w jakiej urodziła się dana jednostka. Zmiana pozycji zazwyczaj nie jest możliwa. Statusy przypisane (wynikające z urodzenia, np. rasa i płeć, na które osoby nie mają wpływu) określają pozycję kastową osoby. Pozycja kastowa często wiąże się z określonym zawodem. Członkowie jednej kasty mogą być szewcami, innej rzeźnikami. Zawody te są wpisane w kastę i przekazywane w rodzinie z pokolenia na pokolenie.
Z powodu pokoleniowego przekazywania statusu ludzie zawierają związki małżeńskie na tym samym poziomie społecznym. Zjawisko to nazywa się endogamią, czyli kulturowa reguła nakazująca jednostce zawieranie małżeństw (dobieranie sobie partnera) wewnątrz własnej grupy, w celu zabezpieczenia jej przed utratą członków, wzmocnienia izolacji i utrzymania odrębności. Ideologia ta wywodzi się często z wierzeń religijnych, tworzących jej silną podstawę.
W niektórych społeczeństwach owa podstawa religijna doprowadziła do przekonania, że kontakt między członkami różnych kast może spowodować skażenie rytualne, czyli sprawić, że członek wyższej kasty stanie się „nieczysty" na skutek zetknięcia się z członkiem kasty niższej. Zjawisko „nietykalnych” w Indiach. Choć liczba społeczeństw, w których obowiązuje system kastowy, zmalała, wciąż utrzymują się dwa klasyczne przykłady takich społeczeństw: Indie i Afryka Południowa.
INDIE. W Indiach wyróżnia się cztery główne kasty i kilka tysięcy podkast. Można wyróżnić cztery główne kasty: braminami -przedstawiciele najwyższej kasty, kszatrijów-wojownicy, siudrowie - służba i haridżanie - niedotykalni.
Pochodzenie trudno ukryć - jest ono zwykle zakodowane w nazwisku. Dziecko dziedziczy kastę po ojcu, małżeństwa między kastowe są, zatem tolerowane przez rodzinę panny młodej, jeśli wychodzi ona za mąż za człowieka wyższej kasty. Mimo wysiłków podejmowanych przez Brytyjczyków w okresie kolonizacji Indii system kastowy przetrwał w niemal nienaruszonej formie. Chociaż oficjalnie zniesiono go w roku 1949, w dwa lata po uzyskaniu przez Indie niepodległości, nadal jest potężną siłą w społeczeństwie indyjskim, szczególnie w obszarach wiejskich.
Podstawą indyjskiego systemu kastowego są pojęcia dharma (obowiązki wynikające z miejsca w społeczeństwie i etapu życia) oraz karma (uczynki popełnione w poprzednich wcieleniach). Karma decyduje o charakterze następnego wcielenia w łańcuchu reinkarnacji.
Tradycja indyjskich kast wywodzi się od praojca, Manu. Każdy człowiek rodzi się w konkretnej, dżati, czyli grupie, która z góry określa zawód i pozycję społeczną, niezależnie od sytuacji majątkowej rodziny. Zgodnie ze znaczeniem samego słowa dźati, przynależność do danej kasty następuje automatycznie przez urodzenie. Przynależności do kasty nie można uzyskać ani przez małżeństwo (kasta jest grupą endogamiczną), ani przez zasługi czy wzbogacenie się (kasta nie ma nic wspólnego ze statusem ekonomicznym czy stratyfikacją społeczną).
AFRYKA POŁUDNIOWA. Południowoafrykański system apartheidu jest inną formą kastowości. W kraju tym istnieją zasadniczo cztery kasty: biali, czarni, „kolorowi" (ludzie rasy mieszanej) oraz Azjaci. Ludzie są przypisani do jednej z tych kast przez urodzenie. Fakt ten sprawia, że ich szanse życiowe są z góry określone. To, gdzie ludzie mogą mieszkać, pracować i na kogo mogą głosować w wyborach, jest funkcją kasty. Obecnie prowadzi się negocjacje na temat zniesienia apartheidu.
Bibliografia:
Elżbieta Sobol red. Tomu „Nowy słownik języka polskiego pwn”
Piotr Sztompka „Socjologia”
http://www.umysl.pl