Konformizm
Konformizm-(z łaciny conformo-nadaję kształt) zachowanie lub postawa polegająca na przyjęciu i podporządkowaniu się wartościom, zasadom, poglądom normom postępowania obowiązującym w danej grupie społecznej. Konformizm utożsamiany jest na ogół z nadmiernym, bezkrytycznym przyjmowaniem i stosowaniem się do owych norm, zbyt intensywnym identyfikowaniem swoich celów z celami grupy, mechaniczną akceptacją wszelkich zasad i wartości, biernej uległości, bezmyślnej aprobacie reguł głoszonych przez innych.
Postawa konformistyczna w powyższej interpretacji wynika z obawy przed formułowaniem jakichkolwiek własnych poglądów, propozycji rozwiązań czy tez prezentowania wzorów zachowań.
Badania nad teorią konformizmu rozpoczął w latach 50-tych ubiegłego stulecia Solomon Asch. Zgodnie z jego badaniami, na konformizm jednostki ogromny wpływ mają inni członkowie grupy odniesienia. W dalszej części jego badania ukazały, iż niektóre jednostki wpływają w dużo większym stopniu na grupę niż pozostali.
Przyczyną zachowań konformistycznych zazwyczaj jest osobowość człowieka wykształcana w procesie socjalizacyjnym. Nie bez znaczenia pozostaje również określony typ relacji, w których dana osoba bierze udział, ukształtowana struktura grupy oraz zadania, które są na jednostkę odgórnie narzucone. Dodatkowo system kar i nagród ma istotny wpływ na łatwość poddania się wewnętrznej presji.
W państwach o ustroju demokratycznym, odstępstwa od konformistycznych zachowań są lepiej tolerowane niż w państwach, gdzie panuje ustrój totalitarny. Odejście od pewnego schematu zachowania traktowane jest jako bunt, który należy ugasić, aby nie pociągnął za sobą szeroko pojętych konsekwencji.
Wszyscy znamy sens przysłowia „skoro wszedłeś między wrony, musisz krakać jak i one”, dostosowanie się do innych, jest nie tylko dobrym sposobem radzenia sobie w życiu, lecz również sposobem bycia odpowiadającym większości ludzi. Zmiany zachodzące wewnętrznie mają swoje odbicie na zewnętrznym zachowaniu człowieka oraz sposobie jego myślenia. Członek danej grupy ma początkowo inny system wartości i postrzegania, który ulega przekierowaniu na system przyjęty za obowiązujący. Konformizm to również spełnianie pewnych oczekiwań w związku z przynależnością do danej grupy, społeczności.
Możemy wyróżnić konformizm normatywny-to rodzaj konformizmu, który motywowany jest lękiem przed odrzuceniem przez grupę lub pragnieniem bycia przez nią zaakceptowanym. Typowe zachowania związane z w/w typem to podporządkowanie się zdaniu grupy w obawie, że gdy wyrazi się własne prawdziwe i odmienne zdanie, to grupa przestanie nas akceptować.
Na przykład jestem zdania, że nie należy dzisiaj uciekać z zajęć, ale cała grupa twierdzi, że uciekamy. W związku z tym nawet nie wyrażam swojego sprzeciwu, tylko uciekam tak jak wszyscy. Moi koledzy pracownicy uważają, że obcięcie premii przez szefa jest niesprawiedliwe, a ja sądzę, że na jego miejscu zrobiłbym to samo, ale nie powiem tego głośno, bo boję się odrzucenia przez kolegów.
Ten typ konformizmu odnosi się nie tylko do ujednolicania przekonań, ale całego spektrum innych zachowań, na przykład:
Ludzie ulegają modzie i nie ubierają się w sposób bardzo odbiegający od tego, co przyjęło się w ich środowisku i grupie odniesienia. Na przykład mężczyźni nie chodzą w spódnicach.
Przebywając w różnych grupach zwykle używamy nieco innego słownictwa oraz innych konstrukcji gramatycznych, gestów itp. tak, aby pasowały do norm przyjętych w tej grupie.
Znane jest również pojęcie konformizmu informacyjnego-w sytuacji braku odpowiedniej ilości obiektywnych informacji, człowiek obserwuje zachowania innych ludzi i traktuje je jako wskazówki, co do tego, w jaki sposób sam powinien zachowywać się, myśleć, postępować, co prowadzi do ujednolicenia zachowań w grupie. Konformizm informacyjny motywowany jest pragnieniem posiadania racji i podejmowania słusznych, odpowiednich i adekwatnych działań, na przykład:
Chcę wejść do jakiegoś budynku i nie wiem gdzie jest do niego wejście i niema żadnego napisu informującego o tym, zwracam uwagę, którędy wchodzą inni i idę za nimi.
Gdy nie wiem, jaką odpowiedź należy wpisać na teście egzaminacyjnym, będę naśladować moich sąsiadów, zakładając, że lepiej znają odpowiedź na dane pytanie, niż ja.
Przestrzeganiu reguł może towarzyszyć ogólne przekonanie, że należy ich przestrzegać bez względu na ich treść i nie jest naszą sprawą ocenianie ich sensowności. Tak postępuje ten, kto skrupulatnie przestrzega litery prawa, bo uznaje autorytet prawa i uważa, że przestrzeganie przepisów jest rzeczą słuszną.
Robert Merton to współczesny wybitny amerykański socjolog i teoretyk, konformizm w jego ujęciu to domyślna zgoda wyrażona przez jednostkę na zrealizowanie celów społecznych grupy lub norm społecznych konkretnej zbiorowości. Postulaty te są spełniane przy użyciu środków uznawanych za społecznie akceptowalne. Wszelkie odejście od tych standardów Merton zaklasyfikował jako dewiację społeczną.
Wg Mertona zachowania konformistyczne są typowe dla społeczeństwa, nie wyznaczają poza wyznaczone lub umowne granice oraz normy postępowania. W społeczeństwie zachowania takie muszą przyjąć pozycję dominującą, gdyż w przeciwnym wypadku system może zostać zburzony.
Bibliografia:
Roman Smolski, Marek Smolski,Elżbieta Stadtmuller „Słownik Encyklopedyczny Edukacja Obywatelska”
Piotr Sztompka „Socjologia”
Barbara Szacka „Wprowadzenie do socjologii”
Ernest R.Hilgard „Wprowadzenie do psychologii”