Współczesne metody nauczania języków obcych- opracowała Hanna Iwanowska - nauczyciel gimnazjum w Gdańsku
Metody konwencjonalne
Metoda bezpośrednia
Metoda gramatyczno-tłumaczeniowa
Metoda audiolingwalna
Metoda kognitywna
Metody niekonwencjonalne
Metoda reagowania całym ciałem (TPR)
Metoda „The silent way”
Metoda Counselling Language Learning (CLL)
Metoda naturalna
Sugestopedia
Podejście komunikacyjne
Metody konwencjonalne:
Metoda bezpośrednia - (konwersacyjna). Metoda ta za główny cel nauki uznaje umiejętność prowadzenia rozmowy. Podstawowy sposób nauczania to włączanie ucznia do uczestnictwa w naturalnych rozmowach toczących się w języku obcym. Jednym ze sposobów osiągnięcia tego celu to przebywanie z nauczycielem, najlepiej obcokrajowcem, innym to wyjazd na naukę za granicę. Nie ma tu mowy o zbyt systematycznym uczeniu się gramatyki, słownictwa czy wymowy. Nauczyciel używa naturalnych zdań w naturalnym tempie i naturalnych sytuacjach, a jedyną pomocą w zrozumieniu jego wypowiedzi jest kontekst i sytuacja, w której odbywa się rozmowa.
Metoda gramatyczno-tłumaczeniowa. Metoda ta za podstawowy cel nauki uznaje takie opanowanie systemu gramatycznego i słownictwa języka obcego, które umożliwi samodzielne czytanie i rozumienie tekstów. Drogą do osiągnięcia tego celu jest czytanie i tłumaczenie tekstów z języka obcego na język ojczysty, a także objaśnianie, komentowanie i analizowanie form gramatycznych, które w nich występują. Pomocą służą tu preparowane przez autora podręcznika teksty lub adaptowane teksty literackie.
Metoda audiolingwalna. Metoda ta za podstawowy cel nauki uznaje opanowanie czterech sprawności językowych w kolejności od słuchania i mówienia do czytania i pisania. Opanowanie języka to w tej metodzie wykształcenie odpowiednich nawyków, czyli trwałych związków między bodźcem a reakcją. Nawyk językowy wyrabia się mechanicznie, bezrefleksyjnie poprzez wielokrotne powtarzanie, zapamiętywanie i utrwalanie ćwiczonego materiału (dryle językowe). Wielokrotna repetycja i memoryzacja wzoru zdaniowego odbywa się po to, aby uniknąć pojawienia się i ewentualnego utrwalenia błędu językowego. Błędu w tej metodzie unikać należy za wszelką cenę, gdyż taka reakcja językowa mogłaby utrwalić się jako nawyk.
Metoda kognitywna (unowocześniona metoda gramatyczno-tłumaczeniowa). Metoda ta podkreśla, że język musi mieć charakter twórczy, skoro rozumiemy i umiemy budować zdania, których nigdy przedtem nie słyszeliśmy, nie powtarzaliśmy i nie zapamiętywaliśmy. Posługiwanie się językiem nie jest więc nawykowe, lecz innowacyjne. Metoda ta za cele nauki uznaje wykształcenie kompetencji językowej. Kompetencja taka pozwala, za pomocą pewnej, skończonej liczby reguł gramatycznych, rozumieć i samodzielnie tworzyć w języku obcym nieskończenie wiele poprawnych zdań. Drogą do osiągnięcia kompetencji jest kontakt z językiem obcym w naturalnej sytuacji, której znaczenie jest dla ucznia w pełni zrozumiałe. W toku wielu udanych i nieudanych prób samodzielnego mówienia uczeń powoli zbliża się do normy językowej. Błąd jest traktowany jako zupełnie naturalna cecha każdego procesu uczenia się, a nawet sygnał, że proces uczenia się w ogóle zachodzi.
Metody niekonwencjonalne:
Metoda reagowania całym ciałem (TPR). Metoda ta opiera się na założeniu, że uczeniu się i trwałemu zapamiętywaniu nowego materiału językowego sprzyjają dwa rodzaje zachowania ucznia - milczące przysłuchiwanie się i ruch fizyczny związany z treścią przekazu. Nauczanie w tej metodzie polega na prostych poleceniach wydawanych przez nauczyciela w języku obcym. Polecenia te, - których wykonanie demonstruje na początku nauczyciel, by wspomóc rozumienie - skonstruowane są tak, że można je wykonać bez słów. W każdym przypadku niezbędny jest ruch fizyczny i praca całym ciałem. Metoda ta nie operuje podręcznikiem; wykorzystuje zestawy rekwizytowe, by za ich pomocą tworzyć pozaklasowe sytuacje takie jak np.: zakupy w sklepie czy pobyt na plaży.
Metoda „The silent way”. Istotą działania nauczyciela jest ograniczenie pola uwagi uczniów i zwiększenie ich koncentracji. Dokonuje się tego poprzez ograniczenie wszelkich sytuacji dydaktycznych w klasie do tych tylko, które prezentuje nauczyciel operujący kompletem kolorowych pałeczek różnych długości, czyli z pomocą tzw. Pałeczek Cuisenaire'a. Sprowadza to zakres materiału językowego do prostych, dających się zademonstrować wyrazów i zdań (np. czerwony, niebieskie, tu leży, tam kładę itp.), wypełnionych słownictwem. Zakres słownictwa ucznia stopniowo poszerza się aż do około 800 wyrazów. Nauka odbywa się bez podręcznika. Pomocą - oprócz pałeczek - służą jedynie tablice fonetyczne i leksykalne oparte - podobnie jak zestaw pałeczek - na zależnościach kolorystycznych.
Metoda Counselling Language Learning (CLL). Metoda ta opiera się na założeniu, że wszelkie posługiwanie się językiem, a także wszelkie próby uczenia się to proces międzyludzki, czyli grupowy, zawsze związany z interakcją i komunikacją. CLL opiera się także na przekonaniu, iż porozumiewanie się między ludźmi zachodzi jedynie w obrębie spraw, na których temat uczestnicy interakcji naprawdę chcą się porozumiewać. Stąd w metodzie tej opanowanie języka toczy się podobnie jak komunikacja w grupie terapeutycznej. Mówią tylko ci, którzy naprawdę chcą cos powiedzieć, a mówią tylko o tym, co rzeczywiście chcą zakomunikować pozostałym. Dlatego nauczyciel - tłumacz, stojąc poza kręgiem grupy, podaje wersję obcojęzyczną tej wypowiedzi, nagrywa ją na kasetę magnetofonowa i zapisuje. Wtedy uczeń wypowiada wersję obcojęzyczną już samodzielnie. Tak powstaje wspólny „podręcznik” na bieżąco tworzony przez grupę uczących się.
Metoda naturalna. Metoda ta opiera się na założeniu, iż decydujące dla opanowanie języka jest słuchanie wypowiedzi obcojęzycznych, których ogólny sens jest dla uczącego się zrozumiały, wynika bowiem ze zrozumiałej dla nich sytuacji. Przekonanie o trafności tej tezy uzasadnia fakt, że w taki właśnie sposób wszystkie małe dzieci uczą się skutecznie języka ojczystego. Nauczyciel maksymalnie zbliża więc nauczanie do tego, co dzieje się w przypadku dziecka opanowującego język ojczysty; posługuje się dość prostym, ale naturalnym językiem, mówi o tym, co dzieje się tu i teraz, stosuje wiele mimiki i gestu, powtarza swą wypowiedź na różne sposoby. Metoda ta opiera się również na przekonaniu, ze kluczową sprawą dla powodzenia nauki jest wyeliminowanie stresu. Zadaniem nauczyciela jest więc również stworzenie atmosfery bezpieczeństwa i akceptacji.
Sugestopedia. Metoda ta opiera się na założeniu, że umysł ludzki posiada znaczne rezerwy, które można uruchomić zapewniając poczucie bezpieczeństwa poprzez relaks, zmierzający do usunięcia negatywnych emocji i stresu oraz poprzez zdystansowanie się do własnych błędów i niedociągnięć w skutek przybrania nowej tożsamości i odgrywanie poprzez tok kursu językowego roli określonej postaci (tzw. „persona”). Metoda ta opiera się na pełnym zaufaniu do kompetentnego i stanowczego nauczyciela. Wynika stąd poczucie bezpieczeństwa, spontaniczności i otwartości na nowe bodźce. Opiera się też na przekonaniu, że sytuacja, w której toczy się nauka jest dla tego bezpieczeństwa najważniejsza. Stąd dbałość o komfort, wyposażenie sali, właściwe oświetlenie, a przede wszystkim intymność i kameralność sytuacji. Sprzyja temu muzyka i rytm, których zadania są dwojakie. Po pierwsze muzyka ma sprzyjać zapamiętywaniu w fazie prezentacji nowego materiału (dobiera się wtedy muzykę dramatyczną), po drugie jej zadaniem jest zwiększenie pojemności pamięci w fazie utrwalania poprzez sprzyjanie rytmowi oddechowo-krążeniowemu (muzyka barokowa). Uruchomienie rezerw umysłowych osiąga się w tzw. stanach pseudopasywnych charakterystycznych dla medytacji.
Podejście komunikacyjne
Metoda ta łączy w sobie wiele cech metod konwencjonalnych i niekonwencjonalnych wykorzystujących w obrębie swojej koncepcji metodycznej liczne techniki wypracowane poprzez wcześniejsze metody. Celem nauki jest osiągnięcie kompetencji komunikacyjnej rozumianej jako umiejętność efektywnego porozumiewania się w sposób odpowiadając danej sytuacji. Aby to osiągnąć, trzeba oczywiście poznać formy gramatyczne danego języka, a także funkcje wypowiedzi oraz ich wzajemne zależności. Drogą do wykształcenia kompetencji komunikacyjnej jest uczestniczenie w możliwie wielu sytuacjach organizowanych przez nauczyciela tak, aby były one maksymalnie zbliżone do naturalnych sytuacji. Z tego powodu prezentacja nowego materiału językowego jest najczęściej sytuacyjna i wizualna, ogranicza się stosowanie języka ojczystego ucznia, a objaśnienia i komentarze sprowadza się do niezbędnego minimum. Ćwiczenia lekcyjne są tak zaprojektowane, by odzwierciedlały autentyczną komunikację językową. Ich celem nie jest wypowiadanie poprawnych zdań, ale przekazywanie pewnych treści i załatwianie określonych spraw. Stąd też mnogość dialogów, symulacji, odgrywanie ról, gier, zabaw, zgadywanek i dyskusji prowadzonych w parach i małych grupach. W podejściu komunikacyjnym po raz pierwszy zwrócono to uwagę na to, że w istocie nie chodzi o naukę samego języka jako systemu, ale o naukę umiejętności uzyskiwania i przekazywania informacji