Finanse publiczne - wykład 3

Opracował Janusz Orłowski.

Zagadnienia:

1. Nowe unormowania finansów publicznych - od 01.01.2006 r.

2. System finansów publicznych wg. ustawy z 30.06.2005 r. - zagadnienia ogólne, deficyt i dług publiczny, sposoby finansowania deficytu, gospodarowanie środkami pochodzącymi z Unii Europejskiej.

3. a) Środki publiczne a dochody publiczne.

b) Źródła i rodzaje dochodów publicznych.

c) Podatki i cła.

d) Funkcje podatków.

e) Zasady podatkowe.

f) Gospodarcze i społeczne funkcje podatków.

g) Granice opodatkowania.

h) Przyczyny i formy ucieczki przed podatkiem.

i) Sposoby przeciwdziałania ucieczce przed podatkiem.

4. Wydatki publiczne.

5. Budżet państwa:

a) Podstawowe zasady tworzenia.

b) Konstrukcja budżetu państwa.

c) Tryb prac nad budżetem.

d) Zagadnienia wykonywania budżetu.

Wykorzystana literatura:

1. Owsiak S., Finanse publiczne. Teoria i praktyka, PWN, W-wa 2005, Rozdz. 5-8, 13-16.

2. Pietrzak B., Polański Z., Woźniak B. (red.), System finansowy w Polsce, PWN, W-wa 2004, Rozdz. 12, 13, 17.

3. Brzeziński B., Matuszewski W., Morawski W., Olesińska A., Prawo finansów publicznych, Toruń 1999 i późn.

4. Głuchowski J., Budżet i procedura budżetowa, Wyd. Sejmowe, W-wa 2001.

5. Lux M., Prawo celne Unii Europejskiej, Wyd. BW, Szczecin 2005.

6. Brzeziński B., Prawo podatkowe. Zarys wykładu, Toruń 1995.

7. Wach K., Systemy podatkowe krajów Unii Europejskiej, Kraków 2005.

8. Gaudemet P.M., Molinier J., Finanse publiczne, PWE, W-wa 2000.

Podstawy programowe:

- Jednostki tematyczne 6-11 Modułu I Finanse publiczne Priorytetu II - Działanie 2.1. Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami regionalnego rynku pracy i możliwości ustawicznego kształcenia w regionie, ZPORR.

- Wykaz zagadnień do sprawdzianu wiedzy USC, pkt 4, lit. b-c,

1. Nowe unormowania finansów publicznych od dnia 01.01.2006 r.

Z dniem 01.01.2006 r. weszła w życie ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 249, poz. 2104). Z tą datą utraciła moc ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2003 r. Nr 15, poz. 148 ze zm.). Należy jednak podkreślić, że zgodnie z art. 241 ustawy z 30.06.2005 r. przepisy wykonawcze wydane na podstawie poprzednio obowiązującej ustawy zachowują moc do czasu wejścia w życie przepisów wykonawczych do nowej ustawy w zakresie, w jakim nie pozostają w sprzeczności z jej przepisami, ale nie dłużej niż do dnia 30.06.2006 r. Z kolei wydane na podstawie dotychczasowych przepisów zarządzenia i rozporządzenia w sprawie emisji skarbowych papierów wartościowych zachowują moc i wyemitowane na ich podstawie obligacje są oferowane i wykupywane na zasadch w nich zawartych.

Podkreślenia godne jest także zastrzeżenie Prezydenta zgodnie z art. 122 ust. 4 Konstytucji, że podpisuje tę nową ustawę z uwzględ-nieniem wyroku TK z 09.11.2005 r. (M.P. Nr 69, poz. 962), w którym uznano przepisy art. 65 ust. 1, art. 66 i art. 67 za niezgodne z Konstytucją w zakresie dotyczącym Sądu Najwyższego, sądów powszechnych i administracyjnych oraz Trybunału Konstytucyjnego.

2. System finansów publicznych w świetle ustawy z 30.06.2005 r. o finansach publicznych - zagadnienia ogólne, dług publiczny, gospodarowanie środkami pochodzącymi z Unii Europejskiej.

W nowej ustawie właściwie nie zmieniono koncepcji podmiotów tworzących sektor finansów publicznych (art. 4 ust. 1). Wyróżniono natomiast podsektory (art. 4 ust. 2):

- rządowy (organy władzy pyblicznej, kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały, organy administracji rządowej, PAN i tworzone przez nią jednostki organizacyjne, jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych, państwowe fundusze celowe, państwowe szkoły wyższe, jednostki badawczo-rozwojowe, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, państwowe instytucje kultury, Narodowy Fundusz Zdrowia, inne państwowe osoby prawne - dla których organem założycielskim lub nadzorującym jest organ administracji rządowej albo inna jednostka zaliczana do podsektora rządowego;

- samorządowy (jednostki samorządu terytorialnego, ich organy i związki, jednostki budżetowe, zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych, szkoły wyższe, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, samorządowe instytucje kultury, inne samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego - dla których organem założyciel-skim lub nadzorującym jest jednostka samorządu terytorialnego);

- ubezpieczeń społecznych (Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie fundusze).

Spośród nowych unormowań (por. wykł. 1 cz. 1) wypada wyróżnić:

- art. 37 ust. 4: wpływy ze zbycia akcji, udziałów i obligacji stanowią przychody budżetu państwa;

- art. 38: Jednostki sektora finansów publicznych (z wyłączeniem organów władzy, administracji, sądów itp. oraz jednostek budżetowych, zakładów budżetowych i gosp. pomocnicznych mogą lokować wolne środki: 1) w skarbowych papierach wartościowych, 2) w obligacjach emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, 3) na rachunkach bankowych w bankach mających siedzibę na terytorium RP;

- art. 41 ust. 1: Państwowe osoby prawne zaliczone do sektora finansów publicznych, sporządzają plany finansowe zgodnie z przepisami stanowiącymi podstawę ich utworzenia, z uwzględnieniem przepisów niniejszej ustawy;

- art. 42-43: należności pieniężne, do których nie stosuje się Ordynacji podatkowej - mogą być, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, umarzane, a ich spłata odraczana lub rozkładana na raty. Sposób i tryb takich ulg płatnicznych określa Rada Ministrów w drodze rozporządzenia (aktualnie zob. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 stycznia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu umarzania, odraczania lub rozkładania na raty spłat należności pieniężnych, do których nie stosuje się przepisów ustawy - Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 6, poz. 54); rozporządzenie to, zgodnie z art. 241 ust. 1 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 249, poz. 2104) zachowuje moc do czasu wejścia w życie przepisów wykonawczych do tej ustawy, o ile jest z nią zgodne, nie dłużej jednak niż do 30 czerwca 2006 r.)

- art. 45 ust. 2 pkt 1): głównym księgowym jednostki sektora finansów publicznych może być osoba, która ma obywatelstwo państwa członkowskiego UE lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, chyba że przepisy odrębne uzależniają zatrudnienie w jednostce sektora finansów publicznych od posiadania obywatelstwa polskiego;

- art. 46 i 47 - zakres kontroli finansowej;

- art. 50 ust. 1: W urzędach w rozumieniu przepisów o służbie cywilnej, zadania związane z kontrolą finansową i audytem wewnętrznym przypisane kierownikowi jednostki, wykonuje dyrektor generalny (czyli tak, jak dotychczas);

- art. 58 - kto może zostać audytorem wewnętrznym;

- art. 62 ust. 1: Organem administracji rządowej właściwym w sprawach koordynacji kontroli finansowej i audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych jest Minister Finansów:

- art. 68 ust. 1 i 2: Łączną kwotę państwowego długu publicznego oblicza się jako wartość nominalną zobowiązań, przy wyłączeniu zobowiązań wzajemnych jednostek sektora finansów publicznych.

Przez wartość nominalną zobowiązania rozumie się wartość nominalną: 1) wyemitowanych papierów wartościowych; 2) zaciągniętej pożyczki, kredytu lub innego zobowiązania, to jest kwotę świadczenia głównego, należną do zapłaty w dniu wymagalności zobowiązania.

- art. 69 ust. 1 i 2: Minister Finansów sprawuje kontrolę nad sektorem finansów publicznych w zakresie przestrzegania zasady stanowiącej, iż państwowy dług publiczny nie może przekroczyć 60% wartości rocznego produktu krajowego brutto. [Ta zasad wynika z art. 216 ust. 5 Konstytucji]. Minister Finansów sprawuje kontrolę nad stanem długu Skarbu Państwa w celu zapewnienia przestrzegania wskazanej wyżej zasady. Tu należy dodać, że zgodnie z art. 10 ust. 1 i 2 u.f.p.:

Przez państwowy dług publiczny rozumie się wartość nominalną zadłużenia jednostek sektora finansów publicznych ustaloną po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań pomiędzy jednostkami tego sektora.

Przez dług Skarbu Państwa rozumie się wartość nominalną zadłużenia Skarbu Państwa. [Tzn. jak dotychczas].

Stosownie zaś do art. 11 u.f.p.:

Państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z następujących tytułów:

1) wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne;

2) zaciągniętych kredytów i pożyczek;

3) przyjętych depozytów;

4) wymagalnych zobowiązań:

a) wynikających z odrębnych ustaw oraz prawomocnych orzeczeń sądów lub ostatecznych decyzji administracyjnych,

b) uznanych za bezsporne przez właściwą jednostkę sektora finansów publicznych, będącą dłużnikiem.

Minister Finansów określa, w drodze rozporządzenia, szczegółowy sposób klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego, w tym do długu Skarbu Państwa, uwzględniając w szczególności podstawowe kategorie przedmiotowe i podmiotowe zadłużenia oraz okresy zapadalności.

[W tym zakresie aktualnie zob. rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 9 kwietnia 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego (Dz.U. Nr 38, poz. 364), a także: rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania wartości zobowiązań zaliczanych do państwowego długu publicznego, długu Skarbu Państwa, wartości zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji oraz kwoty przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji (Dz.U. Nr 109, poz. 1244).]

- art. 71-78 u.f.p. normuje zasady finansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa, w tym zarządzanie wolnymi środkami.

- art. 87-94 normują zasady i tryb emisji skarbowych papierów wartościowych.

Skarbowy papier wartościowy, to zgodnie z art. 87 ust. 1 u.f.p., papier wartościowy, w którym Skarb Państwa stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela takiego papieru, i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia, które może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny. Istotne jest zastrzeżenie z art. 87 ust. 2 u.f.p., że skarbowe papiery wartościowe mogą być emitowane lub wystawiane w granicach limitów określonych w ustawie budżetowej.

Skarbowe papiery wartościowe opiewające na świadczenia pieniężne mogą być emitowane lub wystawiane wyłącznie przez Ministra Finansów. Z kolei skarbowe papiery wartościowe opiewające na świadczenia niepieniężne, emituje minister właściwy do spraw Skarbu Państwa w porozumieniu z Ministrem Finansów.

Art. 87 ust. 6 u.f.p. stanowi, że Skarb Państwa odpowiada całym majątkiem za zobowiązania wynikające z wyemitowanych lub wystawionych skarbowych papierów wartościowych.

Zgodnie z art. 88 u.f.p. skarbowe papiery wartościowe mogą być emitowane lub wystawiane jako papiery wartościowe o pierwotnym terminie wykupu:

- krótszym niż rok (do 364 dni włącznie), do których zalicza się w szczególności bony skarbowe (krótkoterminowe skarbowe papiery wartościowe),

- nie krótszym niż rok (365 dni), do których zalicza się w szczególności obligacje skarbowe.

Art. 91-92 u.f.p. definiują bliżej obie wskazane wyżej kategorie:

Bon skarbowy jest krótkoterminowym papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży w kraju na rynku pierwotnym z dyskontem i wykupywanym według wartości nominalnej, po upływie okresu, na jaki został wyemitowany.

Obligacja skarbowa jest papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży w kraju lub za granicą, oprocentowanym w postaci dyskonta lub odsetek. Jest ona sprzedawana na rynku pierwotnym: 1) z dyskontem, 2) według wartości nominalnej, 3) powyżej wartości nominalnej, a potem wykupywana po upływie okresu, na jaki została wyemitowana.

Art. 93 definiuje istotę skarbowego papieru oszczędnościowego.

Skarbowy papier oszczędnościowy jest skarbowym papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży osobom fizycznym. Nabywcami skarbowych papierów oszczędnościowych mogą być również stowarzyszenia, inne organizacje społeczne i zawodowe oraz fundacje wpisane do rejestru sądowego, a w przypadku nierezydentów, również wpisane do innego rejestru urzędowego, o ile warunki emitowania tak stanowią. Skarbowy papier oszczędnościowy może być wyłączony z obrotu na rynku wtórnym albo może być przedmiotem obrotu tylko pomiędzy osobami fizycznymi, o ile warunki emitowania tak stanowią.

Stosownie do art. 94 u.f.p. skarbowe papiery wartościowe zbywane są na rynku pierwotnym odpłatnie. Emisja następuje z dniem rozliczenia zaoferowanych do nabycia [w liście emisyjnym - art. 90 u.f.p.] skarbowych papierów wartościowych oraz w kwocie równej wartości nominalnej zbytych papierów wartościowych.

- Dział V u.f.p. został poświęcony problematyce środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej.

Art. 5 ust. 3 u.f.p. do środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej zalicza:

1) środki przeznaczone na realizację programów przedakcesyjnych;

2) środki pochodzące z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności;

3) środki Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnych “Sekcja Gwarancji”;

4) inne środki.

Stosownie do art. 200 u.f.p. środki powyższe są przeznaczane wyłącznie na cele określone w umowie międzynarodowej, przepisach odrębnych lub deklaracji dawcy oraz wydatkowane zgodnie z procedurami zawartymi w umowie międzynarodowej lub innymi procedurami obowiązującymi przy ich wykorzystaniu. Z kolei środki Eur. Fund. Orientacji i Gwarancji Rolnych “Sekcja Gwarancji” są przeznaczone wyłącznie na cele określone w przepisach UE dotyczących realizacji Wspólnej Polityki Rolnej i wydatkowane przez agencje płatnicze, o których mowa w odrębnych przepisach, zgodnie z ustalonymi w tych przepisach procedurami.

Wskazane wyżej środki z budżetu UE są gromadzone na wyodrębnionych rachunkach bankowych, prowadzonych w euro, i mogą być wydatkowane do wysokości kwot zgromadzonych na tych rachunkach. Przy wydatkowaniu tych środków stosuje się odpowiednio zasady rozliczania określone dla dotacji z budżetu państwa (art. 202 u.f.p.).

- Art. 204 u.f.p. wskazuje kompetencje i przedmiot kontroli (oceny) wykorzystania środków z budżetu UE.

- Art. 205 u.f.p. - sankcje wadliwego wykorzystania środków z budżetu UE (zwrot środków, wykluczenie prawa do ich otrzymania przez kolejne 3 lata).

- Art. 208 u.f.p. - upoważnienie dla Rady Ministrów do określenia warunków ulg w spłacie należności związanej z “Sekcją Gwarancji”.

- Art. 209-214 u.f.p. normują prefinansowanie programów i projektów współfinansowanych środkami pochodzącymi z budżetu UE.

3. a) Środki publiczne a dochody publiczne.

Ustawa z 30 czerwca 2005 r. ujmuje środki publiczne w art. 5. Można je na gruncie tego przepisu podzielić na pięć grup:

1) dochody publiczne:

- dochody publiczne (podatki, składki, opłaty, inne przymusowe świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego, funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw - innych niż ustawa budżetowa,

- inne dochody należne na podstawie odrębnych ustaw budżetowi państwa, jednostkom samorządu terytorialnego i innym jednostkom sektora finansów publicznych (np. cła, wpłaty z zysku, opłaty sądowe, za korzystanie ze środowiska),

- wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów publicznych,

- dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych [definicję mienia zawiera art. 44 Kodeksu cywilnego: Mieniem jest własność i inne prawa majątkowe], a w szczególności:

a) wpływy z umów najmu, dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze,

b) odsetki od środków na rachunkach bankowych,

c) odsetki od udzielonych pożyczek i od posiadanych papierów wartościowych,

d) dywidendy z tytułu posiadanych praw majątkowych;

- spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostek sektora finansów publicznych [zobacz art. 935 § 3 Kodeksu cywilnego: W braku małżonka spadkodawcy i krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. Jeżeli miejsca ostatniego zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić lub ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.

- kwoty uzyskane przez jednostki sektora finansów publicznych z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji;

- dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, niestanowiące przychodów ze sprzedaży papierów wartościowych i z prywatyzacji;

- inne dochody należne jednostkom sektora finansów publicznych określone w odrębnych przepisach lub umowach międzynarodowych;

2) środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej, do których należą:

- środki przeznaczone na realizację programów przedakcesyjnych (np. PHARE, ISPA, SAPARD),

- środki pochodzące z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności,

- środki Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnych “Sekcja Gwarancji”,

- inne środki;

3) środki pochodzące z innych źródeł zagranicznych niż z budżetu Unii Europejskiej, niepodlegające zwrotowi;

4) przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:

- ze sprzedaży papierów wartościowych oraz z innych operacji finansowych,

- z prywatyzacji majątki Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego,

- ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych,

- z otrzymanych pożyczek i kredytów;

5) przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.

Środki publiczne są źródłem finansowania zadań publicznych, w tym spłaty zobowiązań zaciągniętych przez podmioty sektora publicznego. Pojęcie środków publicznych obejmuje różne kategorie środków pieniężnych, tworzących publiczne zasoby finansowe [B. Woźniak, w: System finansowy..., s. 451-455]. Zasadniczo wyróżnić można środki publiczne na dochody publiczne i przychody publiczne. Dochody mogą mieć charakter danin (przymusowy) oraz prywatnoprawny (nieprzymusowy), choć takie ogólne ujęcie może nie jest całkowicie ścisłe.

Wskazany w art. 5 u.f.p. katalog środków publicznych obejmuje zarówno określone formy zjawisk finansowych jak też ich treść. Można przyjąć, że tu chodziło o wyliczenie wszelkich możliwych - niezależnie od formo, źródeł i charakteru ekonomicznego - rodzajów wpływów pieniężnych, jakie mogą osiągać podmioty zaliczane do sektora publicznego [Brzeziński i in., s. 41].

Stosownie do art. 6 u.f.p. środki publiczne przeznacza się na:

1) wydatki publiczne;

2) rozchody publiczne, w tym na rozchody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

Wydatki publiczne można klasyfikować pod względem podmiotowym i funkcjonalnym [B. Woźniak, op. cit., s. 463 i n.]:

Klasyfikacja podmiotowa pozwala wyróżnić

• wydatki związane z realizacją zadań i funkcji przez państwo,

• wydatki związane z realizacją zadań i funkcji przez jednostki samorządu terytorialnego.

Klasyfikacja funkcjonalna prowadzi do wydrębnienia wydatków o charakterze:

1. publicznym - służących wykonywaniu zadań publicznych,

2. społecznym - przeznaczonych na finansowanie zadań społecznych,

3. gospodarczym - przeznaczonych na wspieranie podmiotów gospodarczych, realizację zadań gospodarczych.

Można także wydatki ujmować jako:

• wydatki rzeczowe (nabywcze, finalne, definitywne)

• wydatki redystrybucyjne (transferowe).

Na gruncie ustawy o finansach publicznych (art. 97) można wyróżnić wydatki budźetu państwa, jako wydatki przeznaczone na:

1) utrzymanie i funkcjonowanie organów władzy publicznej, kontroli i ochrony prawa;

2) zadania wykonywane przez administrację rządową;

3) funkcjonowanie sądów i trybunałów;

4) subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego;

5) dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego;

6) środki wpłacane do budżetu Unii Europejskiej (środki włanse UE);

7) subwencje dla partii politycznych;

8) dotacje na zadania określone odrębnymi ustawami;

9) obsługę długu publicznego;

10) finansowanie programów i projektów, na realizację których uzyskano środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej (“współfinansowanie”):

11) realizację Wspólnej Polityki Rolnej;

12) finansowanie zadań określonych w odrębnych ustawach i umowach międzynarodowych.

W sektorze samorządowym wydatki budżetowe są przeznaczone na realizację zadań określonych w odrębnych przepisach, a w szczególności na (art. 167 ust. 2 u.f.p.):

1) zadania własne jednostek samorządu terytorialnego;

2) zadania z zakresu administracji rządowej i inne zadania zlecone jednostkom samorządu terytorialnego ustawami;

3) zadania przejęte przez jednostki samorządu terytorialnego do realizacji w drodze umowy lub porozumienia;

4) zadania realizowane wspólnie z innymi jednostkami samorządu terytorialnego;

5) pomoc rzeczowa lub finansowa dla innych jednostek samorządu terytorialnego określona przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego odrębną uchwałą.

Obok wydatków - środki publiczne są przeznaczane także na rozchody publiczne (art. 6 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 u.f.p.). Rozchodami publicznymi w aktualnym ujęciu ustawy są:

1) spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów;

2) wykup papierów wartościowych;

3) udzielone pożyczki;

4) płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłem finanso-wania są przychody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego;

5) pożyczki udzielone na finansowanie przejściowe zadań realizowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej;

6) inne operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem publicznym i płynnością.

W ramach ostatniej z wymienionych kategorii można wskazać, że stosownie do art. 72 u.f.p. Minister Finansów realizuje zadania wynikające z zarządzania długiem Skarbu Państwa, w szczególności przez dokonywanie czynności prawnych i faktycznych związanych z pozyski-waniem zwrotnych środków finansujących potrzeby pożyczkowe budżetu państwa oraz obsługą zobowiązań Skarbu Państwa z tytutłu wyemitowanych papierów wartościowych oraz zaciągniętych kredytów i pożyczek, a nadto - zarządzanie wolnymi środkami budżetu państwa i aktywami finansowymi Skarbu Państwa, w tym środkami publicznymi wyodrębnionymi w związku z zarządzaniem długiem Skarbu Państwa. Takie zarządzanie wolnymi środkami obejmuje w szczególności ich lokowanie na rynku finansowym, w celu: 1) zwiększenia bezpieczeństwa finansowego potrzeb pożyczkowych budżetu państwa, 2) obniżenia ryzyka i kosztów obsługi długu Skarbu Państwa, 3) realizacji innych celów zarządzania długiem Skarbu Państwa, określonych w trzyletniej strategii zarządzania długiem Skarbu Państwa.

b) Źródła i rodzaje dochodów publicznych.

Dochody publiczne - jak już wyżej wskazano, stanowią na gruncie art. 5 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 jedną z kategorii środków publicznych.

Państwo nie jest w stanie generować dochodów, a te są potrzebne do jego działalności. Państwo musi wobec tego sięgać do dochodów wypracowanych przez inne podmioty (gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa). W gospodarce pieniężnej te dochody przyjmują różne formy, a zewnętrzne potrzeby dochodowe państwa przejawiają się jako popyt władz publicznych na pieniądz. [zob. S. Owsiak, Finanse publiczne, s. 166-167].

Dochody publiczne należy zdecydowanie odróżniać od wpływów publicznych [zob. S. Owsiak, op. cit., s. 169-170]. Dochody publiczne są definitywnym, bezzwrotnym zasileniem finansowym władz publicznych, pochodzącym z dochodów innych podmiotów. Wydatkowanie takich środków oznacza ostateczne ich zużycie przez władze publiczne. Dochody publiczne różnią się co do ich treści. Wyróżnia się głównie daniny publiczne, dochody publiczne z majątku i praw majątkowych, pozostałe dochody (zwłaszcza opłaty). [zob. S. Owsiak, op. cit., s. 171-182].

c) Podatki i cła.

Podatki stanowią niewątpliwie najważniejsze źródło dochodów publicznych. Wyrazem tego są np. założenia budżetu państwa na rok 2005:

Przewidywane dochody ogółem: 174 703 733 tys. zł

W tym dochody podatkowe: 155 285 919 tys. zł, a z tego:

Podatki pośrednie: 116 980 663 tys. zł

a) pod. od towarów i usług: 73 663 419

b) akcyza 42 414 088

c) pod. od gier 903 156

Podatek dochodowy od os. fiz.: 23 614 637

Podatek dochodowy od os. pr.: 14 690 619

Z powyższego wynika, że 88,88% dochodów budżetu państwa stanowią podatki. Tak duży udział podatków w dochodach budżetu świadczy w pewnym sensie o niedużym udziale państwa w obrocie gospodarczym.

Podatki można klasyfikować wedle różnych kryteriów:

1. podatki majątkowe i od praw majątkowych

2. podatki od przychodów

3. podatki od dochodów

4. podatki od wydatków

[zob. S. Owsiak, op. cit., s. 174 i n.]

Nie wchodząc w charakterystykę takich podziałów, mających skąd-inąd raczej dogmatyczne znaczenie, należy przede wszystkim wskazać na następujące zagadnienia związane z systemem podatkowym w Polsce:

1) Zasadnicze znaczenie w problematyce podatkowej ma pojęcie obowiązku podatkowego. Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t. jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) obowiązkiem podatkowym jest wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach. Taka definicja oznacza, że każdy ustawowo określony podmiot, który znajdzie się w sytuacji wskazanej w ustawie (tzw. podatkowy stan faktyczny) jest obowiązany do poniesienia świadczenia tytułem podatku. Ten obowiązek jest zobiektywizowany, więc tylko ustawa może tu wprowadzać odstępstwa i modyfikacje dla indywidualnych przypadków.

2) Podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej [krótko mówiąc: “każdy”...] podlegająca na mocy ustaw podatkowych obowiązkowi podatkowemu. [zob. art. 7 Ordynacji podatkowej].

3) Płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu. [zob. art. 8 O.p.] Często w mowie potocznej zamiennie operuje się pojęciem podatnika i płatnika. Tymczasem do zapłaty podatku jako taki obowiązany jest przecież tylko podatnik. Na płatniku ciążą obowiązki instrumentalne i za ich wykonanie on odpowiada.

4) Inkasentem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu. [art. 9 O.p.]

W aktualnym polskim systemie podatkowym [skądinąd stosunkowo nowoczesnym, złożonym z niedużej ilości podatków, tzw. syntetycznych - gdzie zobowiązanie podatkowe [zob. art. 5 O.p.] powstaje na zasadzie samoobliczenia przez podatnika] można wyróżnić następujące podatki:

I. Podatki, z których wpływy w całości są dochodem Skarbu

Państwa:

1. podatek od towarów i usług (VAT) - ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535 ze zm.);

2. podatek akcyzowy [choć poprawniej: akcyza] - ustawa z dnia 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym (Dz.U. Nr 29, poz. 257 ze zm.);

3. podatek od gier (Dz.U. z 1992 r. Nr 102, poz. 650 ze zm.).

II. Podatki, z których wpływy są dzielone między Skarb Państwa i jednostki samorządu terytorialnego:

1. podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) - ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.);

2. podatek dochodowy od osób prawnych (CIT) - ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t. jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.).

Wielkości udziału jednostek samorządu terytorialnego we wpływach z tych podatków ustalono w ustawie z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. Nr 203, poz. 1966).

Zgodnie z art, 4 ust. 2 i 3 tej ustawy wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych od podatników zamieszkałych na obszarze gminy wynosi 39,34%.

Wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych, od podatników tego podatku, posiadających siedzibę na obszarze gminy wynosi 6,71 %.

Odpowiednie udziału dla powiatów wynoszą (art. 5 ust. 2 i 3): PIT-10,25%, CIT-1,40%.

Udziały województwa (art. 6 ust. 2 i 3): PIT-1,60%, CIT-15,90%.

III. Podatki pobierane przez naczelników urzędów skarbowych, ale odprowadzane na rachunek gmin:

1. opłata skarbowa - ustawa z dnia 9 września 2000 r. o opłacie skarbowej (Dz.U. z 2000 r. Nr 253, poz. 2532). Należy tu zastrzec, że generalnie jednak organem podatkowym jest wójt (art. 13 ustawy);

2. podatek od czynności cywilnoprawnych - ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 41, poz. 399 ze zm.);

3. podatek od spadków i darowizn - ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 142, poz. 1514 ze zm.).

Planuje się włączenie przedmiotu opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn do konstrukcji podatku dochodowego od osób fizycznych i zniesienie opłaty skarbowej.

IV. Podatki pobierane przez organy podatkowe gmin:

1. podatek rolny - ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku

rolnym (t. j. Dz.U. z 1993 r. Nr (4, poz. 431 ze zm.);

2. podatek leśny - ustawa z dnia 30 października 2002 r. o

podatku leśnym (Dz.U. Nr 200, poz. 1682 ze zm.);

3. podatek od nieruchomości, od środków transportowych, od posiadania psów, opłata targowa, opłata miejscowa, opłata uzdrowiskowa, opłata administracyjna - ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz. 84 ze zm.).

Z powyższego zestawienia wynika, że powiaty i województwa nie mają aktualnie własnych kompetencji w zakresie podatków.

Obok podatków wyróżnić można daniny o charakterze quasi-podatkowym, tj.: opłata za gospodarcze korzystanie ze środowiska, opłata za usunięcie własnego drzewa lub krzewu, opłata produktowa, opłata depozytowa (przy zakupie akumulatora), opłata drogowa, opłata za korzystanie z odbiornika radiowego i telewizyjnego, opłata za pozwolenie na sprzedaża napojów alkoholowych [por. K. Wach, Systemy podatkowe, op. cit., s. 285].

W kwestii dochodów budżetowych z ceł (art. 96 pkt 2 u.f.p.) wypada wskazać, że ustawa budżetowa na rok 2005 założyła wpływy z ceł w kwocie 1 557 800 tys. zł, co stanowi 8,91% dochodów budżetu państwa. Tak nieduży wpływ do budżetu wiąże się z niepobieraniem ceł eksportowych i tranzytowych, a nadto z przystąpieniem do Wspólnoty Europejskiej, u której podstaw leży niepobieranie ceł w stosunkach wewnętrznych.

Podstawowym źródłem prawnym w zakresie ceł jest ustawa z dnia 19 marca 2004 r. - Prawo celne (Dz.U. Nr 68, poz. 622), a także:

- Wspólnotowy Kodeks Celny - rozporządzenie Rady (EWG) nr 2913/92 z dnia 12 października 1992 r. ustanawiające Wspólnotowy Kodeks Celny (Dz.Urz. WE L 302 z 19.101.1992);

- rozporządzenie Komisji (EWG) nr 2454/93 z dnia 2 lipca 1993 r. ustanawiające przepisy w celu wykonania rozporządzenia Rady (EWG) nr 2913/92 ustanawiającego Wspólnotowy Kodeks Celny (Dz.Urz. WE L 253 z 11.10.1993).

Organami właściwymi w postępowaniu celnym są:

• naczelnik urzędu celnego - jako organ I instancji,

• dyrektor izby celnej - jako organ odwoławczy od decyzji naczelnika urzędu celnego jak też decyzji wydanych przezeń w I instancji,

• minister właściwy do spraw finansów publicznych - jako organ I instancji w sprawach stwierdzenia z urzędu nieważności decyzji ostatecznej dyrektora izby celnej, a także jako organ odwoławczy od decyzji wydanych przez ten organ w pierwszej instancji.

Postępowanie w sprawach celnych odbywa się zgodnie z - odpowiednio stosowanymi - przepisami Ordynacji podatkowej z uwzględnieniem zmian wynikających z prawa celnego (art. 73 i n. Prawa celnego).

Pojęcie długu celnego definiuje art. 4 pkt 9 Kodeksu celnego. Jest to zobowiązanie do uiszczenia należności celnych przywozowych (dług celny w przywozie) lub należności celnych wywozowych (dł.c. w wywozie), które zostały przewidziane w obowiązującym prawie wspólnotowym dla określonych towarów. Podstawą określania tych należności jest Taryfa Celna Wspólnot Europejskich. [M. Lux, Prawo celne..., s. 482]. Z długiem celnym wiąże się pojęcie “zaksięgowanie”. Oznacza ono akt administracyjny, na mocy którego zostaje określona prawidłowa kwota należności celnych przywozowych lub wywozowych pobieranych przez organy celne, a nie samo wpisanie tej kwoty do księgowości, które może zresztą nastąpić z mocą wsteczną. Organy celne mogą dokonać obliczenia kwoty należności na podstawie danych zawartych w zgłoszeniu celnym lub dokonać weryfikacji tego zgłoszenia i w razie potrzeby je zmienić. Zawsze jednak należy sprawdzić kwotę należności podaną w zgłoszeniu celnym. Po dokonaniu zaksięgowania niezwłocznie należy poinformować dłużnika o kwocie należności, chyba że dłużnik sam ją oblicza [M.Lux, op. cit., s. 501].

Dług celny powstaje w momencie (art. 201-211 Kod. Celnego):

- objęcia procedurą celną towarów podlegających należnościom celnym,

- nielegalnego wprowadzenia lub wyprowadzenia towarów na i z obszaru celnego Wspólnoty,

- usunięcia towarów spod dozoru celnego,

- podjęcia działania naruszającego przepisy celne,

- w którym najpóźniej powinien zostać spełniony obowiązek wynikający z prawa celnego [M.Lux, op. cit., s. 521].

W przypadku zaksięgowania należności celnych i gdy dłużnik został o tym powiadomiony, należności celne winny zostać uiszczone w ciągu:

- 10 dni, jeśli nie udzielono ułatwien płatniczych,

- 30 dni, jeżeli dłużnik uzyskał pozwolenie na odroczenie płatności,

- zgodnie z warunkami innych udzielonych dłużnikowi ułatwień płatniczych [M.Lux, op.cit., s. 508].

d) Funkcje podatków.

Problematyce funkcji podatków poświęcono pewną uwagę w doktrynie. Najczęściej wyróżnia się następujące funkcje pełnione przez podatki (zob. B. Kolanowska-Kowalska w: System finansowy..., s. 661 i cyt. tam źródła; szerzej: A. Gomułowicz, J. Małecki, Podatki i prawo podatkowe, W-wa 2004, s. 30-75):

- funkcja fiskalna (skądinąd oczywista) - polega na tym, że przymusowa danina, jaką jest podatek, stanowi dochód budżetu. Znaczenie tej funkcji i ingerencyjny charakter podatku znajduje odzwierciedlenie zwłaszcza w art. 217 i 84 Konstytucji;

- funkcja regulacyjna - oddziaływanie na sferę gospodarki stymulacyjne (stąd też funkcja stymulacyjna), prowadzące do podejmowania określonych zachowań przez zwiększanie stawek podatku czy przyznawanie ulg podatkowych (np. ograniczanie popytu na określone dobra czy zachęcanie do określonej aktywności);

- funkcja informacyjna i kontrolna - pozwalające dokonywać oceny danych zjawisk gospodarczych.

e) Zasady podatkowe.

Problem zasad podatkowych jest bardzo złożony. Pojawiają się tu bowiem kwestie ekonomiczne i gospodarcze, polityczne, prawne, społeczne, a nawet psychologiczne. Przede wszystkim można mówić o zasadach podatkowych jako postulatach dotyczących wpływu podatków na gospodarkę oraz założeniach dotyczących tworzenia i stosowania prawa podatkowego.

Zasady legislacji podatkowej wyróżnia się następujące [B.Brzeziński, Prawo podatkowe. Zarys wykładu, Toruń 1995, s. 45-48]:

1. Zasada ustawowej regulacji podatków (zob. art. 217 Konstytucji),

2. Zasada ochrony źródła podatku (w tym aspekcie można się zastanawiać nad znaczeniem art. 64 Konstytucji),

3. Zasada respektowania praw i prawidłowości ekonomicznych jako granic regulacji podatkowoprawnych (nie można przecież podważać oczywistych prawidłowości z rzeczywistości),

4. Zasada przewidywania długookresowych i krótkookresowych skutków regulacji podatkowoprawnych,

5. Zasada ograniczania wpływu deprecjacji pieniądza na trwałość regulacji podatkowoprawnych,

6. Zasada płynności zmian wysokości obciążeń podatkowych,

7. Zasada ochrony interesu finansowego państwa.

W nauce ekonomii zasady podatkowe są analizowane jako wskazanie prawidłowości zarówno wprowadzania (“nakładania”) podatków, jak i ich stosowania.

Adam Smith wyróżnił następujące zasady podatkowe:

• zasada dogodności opodatkowania,

• zasada pewności opodatkowania,

• zasada taniości opodatkowania,

• zasada równomierności opodatkowania.

W literaturze często pojawia się odwołanie do tzw. reguły edynburskiej Davida Ricardo: Opodatkowanie powinno pozostawiać każdego we względnie takiej samej sytuacji dochodowej i majątkowej, w jakiej go zastało [w każdym razie nie przekreślać podstaw działalności podatnika]. To oznacza, że podatki nie powinny naruszać źródeł dochodu podatkowego, stanowiących podstawę działalności gospodarczej - pewna neutralność podatku. Z reguły edynburskiej wynika, że miarą roztropności władzy skarbowej jest wysokość podatku ustalona na poziomie takim, by nie ograniczać sił finansowych podatnika. W sile finansowej podatnika tkwi przyszłość państwa [A.Gomułowicz, J. Małecki, op. cit., s. 52-53].

Bardzo przejrzyste zestawienie zasad podatkowych przedstawił Adolf Wagner. Wyróżnił on:

1. Zasady fiskalne:

• wydatjność podatku,

• elastyczność,

• stałość,

• Zasadę ekonomiczną - nienaruszalność majątku podatnika,

• Zasady sprawiedliwego opodatkowania:

• powszechność,

• równość,

• zdolność podatkową,

• Zasady techniczne:

• pewność,

• dogodność,

• taniość [zob. S.Owsiak, op.cit., s. 188-192; A.Gomułowicz, J. Małecki, op. cit., s. 63-68].

Pewne zasady podatkowe można wywieść także z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. Wyróżniono tu:

1. Zasadę wyłączności ustawy w kształtowaniu obowiązków

podatkowych,

2. zasadę zakazu retroaktywności prawa podatkowego,

3. zasadę zaufania do państwa i stanowionego przezeń prawa podatkowego,

4. zasadę sprawiedliwości opodatkowania,

5. zasadę roczności podatku,

6. zasadę zakazu zmian prawa podatkowego w trybie przewidzianym dla ustawy budżetowej [zob. A.Gomułowicz, J.Małecki, op. cit., s. 107-124].

e) Gospodarcze i społeczne funkcje podatków.

Jako forma przejęcia na rzecz państwa lub samorządu terytorialnego części przychodu czy majątku określonych podmiotów - podatek odgrywa istotną rolę w gospodarce narodowej.

“Cele gospodarcze podatku wyrażają się w oddziaływaniu na sferę gospodarczą w sposób ogólny lub selektywny. Oddziaływanie ogólne polega na wykorzystywaniu podatków do kształtowania siły nabywczej; stosowane jest zazwyczaj w walce z inflacją, ale może też być wykorzystane np. do wywołania ożywienia gospodarczego (zmniejszanie ciężarów podatkowych). Oddziaływanie selektywne sprowadza się do przyznawania korzyści podatkowych, np. zwolnień i ulg podatkowych (można to określić jako protekcję podatkową) określonym dziedzinom gospodarki lub podmiotom (np. osobom rozpoczynającym działalność gospodarczą).

Cele społeczne podatku także mogą mieć wymiar ogólny i selektywny. Cel ogólny wiąże się z łagodzeniem nierówności społecznych i może być osiągany wielokierunkowo, np. przez progresywne opodatkowanie dochodu i majątku, wysokie opodatkowanie artykułów luksusowych i wyłączenie spod opodatkowania artykułów pierwszej potrzeby. Oddziaływanie selektywne polega na preferencyjnym traktowaniu określonych grup społecznych (np. przyznanie ulg podatkowych osobom samotnie wychowującym dzieci i rodzinom wielodzietnym).

Jak bardzo aktywny ma być podatek w oddziaływaniu państwa na gospodarkę i obywateli, zależy od koncepcji polityki podatkowej. Polityka podatkowa przejawia się w formułowaniu celów podatku, organizowaniu procesów wymiaru i poboru podatków za pomocą metod, które najlepiej pozwolą realizować określone przez państwo zadania. Należy jednak podkreślić, że cele polityki podatkowej nie są samoistne, ponieważ polityka podatkowa, która jest elementem polityki fiskalnej realizuje pochodne celów polityki spoełeczno-ekonomicznej państwa. Właściwy dobór instrumentów podatkowych jest więc bardzo ważny z punktu widzenia oddziaływania na procesy realne w gospodarce. Przez regulowanie funduszy nabywczych podatki wywierają silny wpływ na zachowania podmiotów występujących na rynku.” [B. Kolanowska-Kowalska, w: System finansowy w Polsce, op. cit., s. 661-662].

Znaczenie oddziaływania na zachowania gospodarcze i społeczne bywa często przeceniane. Jest oczywiste, że istotną rolę odgrywa wyznaczenie przedmiotu opodatkowania (od strony prawnej jest to zawsze jakieś zjawisko, a nie rzecz - nawet gdy tak brzmi przepis ustawy), wysokość stawek podatku, rozłożenie ciężaru podatkowego poprzez wyznaczenie zakresu podmiotowego, jak i ulgi podatkowe, a także politykę stosowania przepisów podatkowych. Ważne jest też otoczenie gospodarcze (konkurencja doskonała bądź też monopolizacja rynku w jakimś stopniu). Podatki wpływają na ceny produktów na rynku. [szerzej: S.Owsiak, op. cit., s. 192-193].

Analizując znaczenie i funkcje podatków można się zastanawiać np. nad rolą, jaką odegrały na gruncie opodatkowania dochodów osób fizycznych szeroko pojęte i wielekroć reformowane “ulgi mieszkaniowe” w latach 90-tych i do 2004 r? Pozostawić to wypada ocenie Czytelnika. Wydaje się, że ich wprowadzenie, ani zniesienie nie odegrały istotnej roli gospodarczej, bo przy skali popytu na mieszkania w Polsce z pewnością nie było potrzeby ożywiania tego rynku. Ulgi takie nie spełniły też roli społecznej, bo poziom dochodu przeciętnego gospodarstwa domowego i tak pozostawiał poza zasięgiem nabycie zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych w drodze zakupu własnego mieszkania. Wydaje się, że system ulg mieszkaniowych w jakimś stopniu pogłębił różnice majątkowe w społeczeństwie. Jest to też wyrazem braku zdecydowanej polityki mieszkaniowej, ale i “urynkowienia” problematyki mieszkaniowej. Nie chodzi tu o zaprzeczenie celów ekonomicznych i społecznych kryjących się w odpowiednim kształtowaniu elementów opodatkowania danego zjawiska, choć - pewnych prawidłowości nie można zawsze sprowadzać do aspektu finansowego. I tak - we współczesnej cywilizacji Zachodu trudno się spodziewać, że nawet duże ulgi w opodatkowaniu dochodów dla rodzin wielodzietnych odegrają jakąś rolę w ramach “polityki prorodzinnej”. Więcej można się spodziewać po redystrybucyjnej roli podatku - system zasiłków (finansowanych ze zwiększonych stawek opodatkowania osób samotnych, ale czy to nie naruszy istotnie szeroko pojętych zasad sprawiedliwości?). I wreszcie - czy np. nawet bardzo wysokie stawki akcyzy na paliwa naftowe czy opłaty drogowe mogą odegrać znaczącą rolę w ochronie środowiska przed nadmierną emisją spalin?

f) Granice opodatkowania.

Gospodarcze znaczenie podatku znajduje interesujący wyraz w problematyce tzw. granic opodatkowania, których przekroczenie wywoła ograniczenie działalności gospodarczej i zmniejszenie się dochodów państwa.

Przekroczenie granic opodatkowania jest oznaką tak wysokich ciężarów podatkowych nałożonych na podatnika, iż jest on zmuszony ograniczyć działalność gospodarczą, a nawet jej zaniechać. Taka sytuacja wystąpi zwykle przy podatkach progresywnych, gdzie tempo przyrostu podatku jest wyższe niż tempo przyrostu dochodu. Teoretyczna zależność między skalą opodatkowania, rozmiarami działalności gospodarczej i dochodami budżetu państwa obrazuje tzw. krzywa Laffera. Wedle wskazanej w niej prawidłowości - przy niskich skalach progresji podatkowej dochody państwa rosną szybko, bo niewielki ciężar podatkowy powoduje wzrost aktywności gospodarczej. W miarę podnoszenia stawki podatku dochody nadal wzrastają, choć wolniej. W momencie, gdy wpływy podatkowe są najwyższe następuje przesilenie, bo dalszy wzrost stawki podatku wywoła ograniczenie działalności gospodarczej i wskutek tego spadek dochodów budżetu. Dalszy wzrost stawek podatku doprowadzi do likwidacji źródła dochodów budżetowych, gdyż zaniknie opodatkowana sfera aktywności gospodarczej.

Krzywa Laffera ilustruje związek między obciążeniem podatkowym a aktywnością gospodarczą. Jeżeli polityka podatkowa jest nastawiona na szybkie zwiększanie dochodów państwa w drodze wzrostu stawek podatkowych, to w dłuższym okresie doprowadzi jednak do spadku dochodów państwa. [za: S. Owsiak, op. cit., s. 207-208].

g) Przyczyny i formy ucieczki przed podatkiem.

Problem przyczyn tzw. ucieczki przed podatkiem scharakteryzował już dawno w literaturze autor francuski P.M. Gaudemet [Finanse publiczne, ost. wdanie PWE, W-wa 2000, s. 575 i n.].

Zdaniem Gaudemeta można dostrzec przyczyny ucieczki przed podatkiem w dziedzinie moralnej, politycznej, gospodarczej i technicznej. Przyczyną moralną jest niska świadomość podatkowa (“okradanie fiskusa to nie zbrodnia!”). Jakże często tak się rozumuje, a przecież w szerszym wymiarze nawet art. 82 Konstytucji stanowi, że obowiązkiem obywatela polskiego jest troska o dobro wspólne (a to jest przecież finansowane ze środków publicznych). Reddite ergo, quae sunt Caesaris, Caesari...

Gaudemet zauważa, że ustawy podatkowe nie są ani powszechne (w sensie obowiązywania - są wyjątki), ani trwałe, ani sprawiedliwe (bezstronne).

Przyczyny polityczne wyrażają się jako reakcja na fiskalizm. Ten zaś oznacza wykorzystanie podatku nie tylko jako instrumentu polityki społecznej, ale też gospodarczej. Nie wszyscy muszą się godzić na wzmożone opodatkowanie określonych dziedzin i preferowanie innych.

Przyczyny gospodarcze ucieczki przed podatkiem, to kalkulacja podatnika: czy korzyść, jaką przyniesie oszustwo podatkowe, zrekompensuje konsekwencje, na jakie zostanie przez to narażony. Im wyższe realne obciążenie podatkiem, tym bardziej się opłaca oszustwo.

Główną przyczyną techniczną ucieczki przed podatkiem jest skomplikowanie systemu podatkowego. Przykłady odmiennych wniosków z kontroli podatkowej i skarbowej tego samego stanu faktycznego można by mnożyć. Z interpretacją przepisów podatkowych kłopoty miewa i ministerstwo finansów i sądy najwyższych instancji... Dochodzi może nieraz i do bezradności podatnika, którego nie stać na profesjonalnego doradcę. Jak ufać władzy publicznej, jeśli stanowione prawo nie jest zrozumiałe?

Formami ucieczki przed podatkiem są:

1. oszustwo podatkowe - przykładem jest art. 1741 Code génèral des impôts: podstępne uchylanie się bądź usiłowanie podstępnego uchylania się od wymiaru lub uiszczenia całości lub części podatku;

2. zatajenie przedmiotu lub podstawy opodatkowania - osobiste lub rachunkowe, albo prawne (szerzej: P.M. Gaudemet, J. Molinier, op.cit., s. 583-584);

Obie wskazane formy należą do kategorii uchylania się od podatku.

3. unikanie podatku, poprzez:

• powstrzymanie się (niepodejmowanie opodatkowanej działalności czy sfery), np. w celu uniknięcia akcyzy - rezygnacja z palenia tytoniu,

• wykorzystanie luk w systemie podatkowym (np. ulga w podatku dochodowym z tytułu odliczenia darowizny, choć w ścisłym ujęciu tu luka właściwie nie występowała),

• zrzeczenie się prawa poboru podatku (wykorzystanie ryczałtu w miejsce opodatkowania na zasadach ogólnych - zob. art. 10 Ordynacji podatkowej).

h) Spoosoby przeciwdziałania ucieczce przed podatkiem.

Wydaje się, że można wyróżniać wiele możliwości zapobieżenia ucieczce przed podatkiem polegającej zwłaszcza na uchylaniu się od podatku (które jest nielegalne), a w mniejszym zdecydowanie stopniu - unikaniu opodatkowania.

Przede wszystkim należy podkreślić rolę skutecznej, sprawnej i możliwie bezkonfliktowo przeprowadzanej kontroli w sprawach podatkowych (podatkowej, skarbowej, szczególnego nadzoru podatkowego, kontroli celnej, czynności sprawdzających). Te procedury kontrolne pozwalają m.in. dokonywać w miarę możliwości rzeczowych (hipoteka przymusowa, zastaw skarbowy) lub w drodze postępowania zabezpieczającego - zabezpieczeń wykonania zobowiązań podat-kowych. Poza tym penalizacja zachowań prowadzących do uszczuplenia wpływów podatkowych może sprzyjać prewencji generalnej w tym zakresie.

Formą przeciwdziałania ucieczce przed podatkiem może być bardziej elastyczne stosowanie ulg w spłacie zobowiązań podatkowych (Rozdział 7a w Dziale III Ordynacji podatkowej), zwłaszcza rozkładanie zaległości na raty, jak też “przekonywanie” do zapłaty przez polityków, czy wreszcie wytworzenie obywatelskiego założenia, że uczciwe ponoszenie ciężaru podatkowego jest cechą pozytywną.

Pewną rolę odgrywać mogą “amnestie podatkowe”, choć prawodawstwo państw europejskich odnosi się do tego bardzo niechętnie. Dodać wypada, że restrukturyzacja należności od przedsiębiorców w ostatnich latach nie była amnestą, bo w gruncie rzeczy chodziło o szybkie zgromadzenie do budżetu środków z tytułu opłaty restrukturyzacyjnej [temat do dyskusji].

Duże znaczenie ma niewątpliwie sprawność działania “aparatu skarbowego”. Postępowanie winno toczyć się zgodnie z zasadami art. 120-129 Ordynacji podatkowej (te zasady różnią się od zasad ogólnych postępowania z K.p.a.). Szybkość, sprawność, profesjonalizm, nieuchronność pobrania podatku jest bodajże najskuteczniejszą bronią przed ucieczką od podatku.

Trudno ocenić możliwości edukacji podatkowej. Nawet odróżnianie obowiązku podatkowego i zobowiązania podatkowego bywa problema-tyczne. Tymczasem polski system podatkowy nie jest nadzwyczaj złożony czy rozbudowany w porównaniu np. z systemem niemieckim, francuskim czy hiszpańskim [zob. K. Wach, Systemy podatkowe krajów Unii Europejskiej, Kraków 2005].

Rozwiązania legislacyjne mające zapobiegać unikaniu opodatkowania, to zwłaszcza precyzyjne uregulowanie kwestii odzwierciedlających wolę prawodawcy, by nie pozostawiać żadnych wątpliwości i luk przy ustaleniu elementów opodatkowania. Można też formułować ogólne klauzule, pozwalające na ocenę czynności prawnych dokonywanych przez podatnika i eliminację ich skutków, jeśli prowadziłyby do unikania opodatkowania. Pewnym środkiem są też doktryny orzecznicze, tj. wypdacowane w orzecznictwie koncepcje obiektywnej oceny zachowan podatnika, które można kwalifikować jako unikanie opodatkowania [zob. B. Brzeziński, Wstęp do nauki prawa podatkowego, Toruń 2001, s. 82-84].

Pewną zapowiedzią zachęt do rzetelnego wywiązywania się z obowiązków prawnopodatkowych jest projektowana do nieodległej nowelizacji Ordynacji podatkowej instytucja “sprawdzonego podatnika”.

4. Wydatki publiczne.

Art. 6 ust. 1 pkt 1 u.f.p. stanowi, że wydatki publiczne są pokrywane ze środków publicznych.

Stosownie do art. 106 ust. 1 u.f.p. wydatki budżetu państwa dzielą się na:

1. dotacje i subwencje;

2. świadczenia na rzecz osób fizycznych;

3. wydatki bieżące jednostek budżetowych;

4. wydatki majątkowe;

5. wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa;

6. wpłaty środków własnych Unii Europejskiej.

Art. 167 definiuje przeznaczenie wydatków budżetu jednostek samorządu terytorialnego [zob. wyżej].

Obok wydatków budżetowych istnieją także wydatki w ramach różnych funduszy publicznych, zwłaszcza państwowych funduszy celowych (Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Pracy, PFRON, NFZ).

Ustawowe podziały wydatków publicznych można wzbogacić o klasyfikacje przedstawiane w literaturze.

Wydatki sztywne (prawnie zdeterminowane), które winny zostać bezwzględnie poniesione. Należą tu: subwencje dla jednostek samorządu terytorialnego, finansowanie dróg, koszty obsługi długu publicznego, dotacje dla FUS i KRUS, świadczenia emerytalno-rentowe żołnierzy i funkcjonariuszy oraz uposażenia sędziów i prokuratorów w stanie spoczynku, składki na ubezpieczenie społeczne za osoby przebywające na urlopach wychowawczych i macierzyńskich oraz za osoby niepełnosprawne, dotacja dla Funduszu Pracy, zasiłki rodzinne, pielęgnacyjne i wychowawcze, składki na ubezpieczenie zdrowotne finansowane z budżetu państwa, wydatki urzędów naczelnych organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz sądownictwa, wydatki sądów powszechnych, wydatki związane ze spłatą kredytów mieszkaniowych i refundacja premii gwarancyjnych wypłaconych oszczędzającym na książeczkach mieszkaniowych.

Do wydatków elastycznych zalicza się: wynagrodzenia i wydatki rzeczowe (bieżące jednostek budżetowych), dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego, dotacje dla jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych (do szkół wyższych, jednostek naukowo-badawczych), dotacje do podmiotów gospodarczych, dotacje do jednostek niezaliczanych do sektora finansów publicznych, wydatki majątkowe [cyt. za: S. Owsiak, op. cit., s. 575-576].

Inne klasyfikacje wydatków można przeprowadzać wedle funkcji państwa (administracja, obronność, wymiar sprawiedliwości, pomoc społeczne itd.), a także w układzie rodzajowym, czyli tak jak to czyni ustawa budżetowa.

Dotacje zajmują szczególne miejsce wśród wydatków publicznych. Art. 106 ust. 2 u.f.p. stanowi, że dotacjami są wydatki budżetu państwa, podlegające szczególnym zasadom rozliczania o określonym ustawowo przeznaczeniu. Od strony funcjonalnej nie jest to jednorodna kategoria, choć zawsze wyrażają się na przeznaczeniu środków publicznych na określone cele (jest to przecież kategoria wydatku). Mogą one mieć aktualnie następujące cechy, charakter i przeznaczenie (art. 106 ust. 2, art. 107-114 u.f.p.):

1. dotacje celowe - polegające na finansowaniu lub dofinansowaniu:

a) zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego ustawami,

b) ustawowo określonych zadań, w tym zadań z zakresu mecenatu państwa nad kulturą, realizowanych przez jednostki inne niż jednostki samorządu terytorialnego,

c) bieżących zadań własnych bieżących i inwestycyjnych jednostek samorządu terytorialnego,

d) zadań zleconych do realizacji organizacjom pozarządowym oraz podmioto wymienionym w art. 3 ust. 3 ustawy z 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,

e) kosztów realizacji inwestycji (jeśli dla przedsiębiorców, to mogą być udzielane na realizację inwestycji w zakresie infrastruktury technicznej oraz ochrony środowiska, mających szczególne znaczenie dla gospodarki narodowej, przy czym kwota dotacji nie może być wyższa od 50% planowanej wartości kosztorysowej inwestycji, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej - art. 111-112 u.f.p. Zasady dotacji na inwestycje państwowych jednostek budżetowych, gospodarstw pomocniczych i innych podmiotów, w tym jednostek samorządu teryt. określa art. 113-116 u.f.p.;

f) środki z budżetu państwa przeznaczone na współfinansowanie programów realizowanych z udziałem środków ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi, wydatkowane przez podmioty realizujące te programy, inne niż państwowe jednostki budżetowe;

g) środki przekazywane przez państwowe i samorządowe fundusze celowe oraz państwowe i samorządowe osoby prawne tworzone na podstawie odrębnych ustaw, na finansowanie lub dofinansowanie zadań realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego i inne podmioty;

2) dotacje podmiotowe:

- będące dofinansowaniem działalności bieżącej ustawowo wskazanego podmiotu. Zgodnie z art. 110 u.f.p. takie dotacje mogą być udzielane z budżetu państwa wyłącznie na cele i w zakresie określonym w ustawach innych niż ustawa budżetowa lub w umowach międzynarodowych.

3) dotacje przedmiotowe:

- są dopłatami do określonych rodzajów wyrobów lub usług, kalkulowanych według stawek jednostkowych.

Zgodnie z art. 109 u.f.p. takie dotacje są kalkulowane według stawek jednostkowych i mogą być udzielane:

- przedsiębiorcom wytwarzającym określone rodzaje wyrobów lub świadczących określone rodzaje usług, z uwzględnieniem ich równoprawności,

- państwowym zakładom budżetowym,

- gospodarstwom pomocniczym (nie zastrzeżono “państwowym”),

- różnym podmiotom wykonującym zadania na rzecz rolnictwa,

- publicznym zakładom opieki zdrowotnej utworzonym przez MON.

Kwoty i przedmiot takich dotacji określa ustawa budżetowa. Stawki oraz szczegółowy sposób udzielania i rozliczania tych dotacji określa - co do zasady - Minister Finansów w drodze rozporządzenia.

4) dopłaty

- do oprocentowania kredytów bankowych w zakresie określonym w odrębnej ustawie;

5) pierwsze wyposażenie w środki obrotowe

nowo tworzonych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych.

5. Budżet państwa.

a) Podstawowe zasady tworzenia budżetu.

Definicję budżetu o charakterze “podręcznikowym” można przytoczyć za J. Marczakowską-Proczka [w: System finansowy w Polsce, op. cit., s. 497]: budżet jest planem finansowym państwa zestawiającym dochody i wydatki w ciągu roku kalendarzowego, które odzwierciedlają kierunki polityku społeczno-gospodarczej rządu, uchwalanym w formie ustawy określającej źródła dochodów i rodzaje wydatków, opracowywanym przez Radę Ministrów w terminach określonych w ustawie i wykonywanym pod jej kierunkiem za pośrednictwem Ministra Finansów.

Ustawa o finansach publicznych w art. 95 stanowi: Budżet państwa jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów: 1) organów władzy publicznej, w tym organów administracji rządowej, organów kontroli i ochrony prawa, 2) sądów i trybunałów. Budżet państwa jest uchwalany w formie ustawy budżetowej na okres roku kalendarzowego. Ustawa budżetowa stanowi podstawę gospodarki finansowej państwa w roku budżetowym.

J. Głuchowski [Budżet i procedura budżetowa, Wyd. Sejmowe,
W-wa 2001, s. 14 i n.] wyróżnia następujące zasady konstrukcji budżetu:

1) zasady związane z treścią i istotą budżetu:

a) zasada równowagi budżetowej, która określa współzależność między dochodami a wydatkami. Kwota planowanych wydatków winna znaleźć pełne pkrycie w przewidzianych dochodach;

b) zasada zupełności budżetu - wedle niej budżet winien obejmować od strony finansowej całą działalność państwa, wszystkie jego dochody i wydatki. Naruszeniem tej zasady jest tworzenie funduszów poza-budżetowych.

2) Zasady dotyczące konstrukcji budżetu i jego cech zewnętrznych:

a) zasad jedności budżetu - postulat objęcia całości dochodów i wydatków państwa jednym budżetem, w jednym dokumencie (chociaż może istnieć kilka budżetów związku publicznoprawnego, ale mogą też być tak silnie powiązane, że w istocie stanowią całość);

b) zasada szczegółowości budżetu - wymóg sporządzania i uchwalania budżetu w nie w jednej łącznej kwocie, ale w sposób rozbudowany,z podziałem na zadania i źródła dochodów państwa oraz rodzaje i formy dochodów i wydatków. Nadmierna szczegółowość nie może jednak podważać -

c) zasady jasności (przejrzystości) budżetu. Ta zaś polega na zestawianiu dochodów i wydatków budżetowych w sposób uporządkowany, zgrupowany według określonych kryteriów (klasyfikacja budżetowa);

d) zasada jawności budżetu - polega na udostępnieniu jego treści obywatelom, publikacji. Wyrazem jawności jest też upublicznianie przebiegu prac nad budżetem, debaty parlamentarnej oraz podawanie do publicznej wiadomości podstawowych danych makroekonomicznych i sprawozdania z wykonania budżetu.

b) Konstrukcja budżetu państwa.

Skoro zgodnie z ustawą o finansach publicznych (art. 95) oraz Konstytucją (art. 219) podstawą gospodarki finansowej państwa jest w danym roku kalendarzowym (budżetowym) ustawa budżetowa, to winna ona też - z uwagi na złożoność i znaczenie normowanej problematyki - spełniać określone wymogi.

Treść ustawy budżetowej wyznacza art. 99 u.f.p. Mieści się tu:

1. określenie prognozy dochodów budżetu państwa oraz limitu wydatków budżetu państwa,

2. ustalenie:

a) deficytu budżetu państwa oraz źródeł jego pokrycia,

b) limitów zatrudnienia osób objętych mnożnikowymi systemami wynagrodzeń w państwowych jednostkach budżetowych.

c) przychodów i rozchodów budżetu państwa,

d) rozchodów obejmujących prefinansowanie zadań przewidzianych do finansowania ze środków Unii Europejskiej,

e) dotacji celowych dla jednostek samorządu terytorialnego na realizację zadań z zakresu administracji rządowej, zadań inspekcji i straży oraz innych zadań zleconych odrębnymi ustawami,

3) zestawienie przychodów i wydatków zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych,

4) plany finansowe państwowych funduszy celowych,

5) plany finansowe niektórych jednostek podsektora rządowego,

6) wykaz programów wieloletnich,

7) wykaz inwestycji wieloletnich,

8) wykaz wydatków budżetu państwa na współfinansowanie programów i projektów, realizowanych z udziałem środków z UE,

9) wykaz jednostek otrzymujących dotacje podmiotowe i celowe oraz kwoty dotacji,

10) wykaz wieloletnich limitów zobowiązań w kolejnych latach realizacji Narodowego Planu Rozwoju oraz wykaz wieloletnich limitów wydatków w kolejnych latach realizacji Narodowego Planu Rozwoju,

11) zestawienie programów i projektów realizowanych ze środków ze źródeł zagranicznych i z budżetu UE, w podziale na poszczególne okresy realizacji,

12) zestawienie programów i projektów realizowanych ze środków z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, w podziale na poszczególne okresy realizacji i źródła pochodzenia środków na ich realizację; w odniesieniu do programów zestawienie sporządza się według kategorii interwencji funduszy strukturalnych,

13) ustawa budżetowa może ustalać plany finansowe innych jednostek podsektora rządowego.

Stosownie do art. 103 u.f.p. budżet państwa składa się z części odpowiadających organom władzy publicznej, kontroli, ochrony prawa, sądów i trybunałów, Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta RP, Sądu Najwyższego, Trybunału Konstytucyjnego, Krajowej Rady Sądownictwa, sądownictwa powszechnego i administracyjnego, Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Krajowego Biura Wyborczego, Państwowej Inspekcji Pracy, administracji rządowej (odrębne części dla poszczególnych działów administracji rządowej oraz dla urzędów nadzorowanych przez Prezesa Rady Ministrów).

W odrębnych częściach budżetu państwa ujmuje się:

1) subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego,

2) rezerwę ogólną,

3) rezerwy celowe,

4) obsługę długu Skarbu Państwa,

5) środki własne Unii Europejskiej,

6) przychody i rozchody związane z:

a) finansowaniem potrzeb pożyczkowych budżetu państwa,

b) prefinansowaniem zadań realizowanych z udziałem środków

pochodzących z budżetu Unii Europejskiej.

Wypada podkreślić, że zgodnie z art. 103 ust. 3 u.f.p. w uzasadnio-nych przypadkach, na wniosek właściwego ministra, w budżecie państwa mogą być tworzone odrębne części dla: 1) urzędów centralnych nadzorowanych przez ministra, 2) państwowych jednostek organizacyjnych niebędących organami władzy lub administracji rządowej, 3) zadań ogólnych, jeżeli wyodrębnienie części jest uzasadnione koniecznością zapewnienia bieżącej kontroli dochodów lub wydatków.

Dysponentami części budżetowych są kierownicy jednostek oraz organy wymienione w art. 121 ust. 2 u.f.p., a dla sądownictwa powszechnego Minister Sprawiedliwości, właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie, kierownicy państwowych jednostek organizacyjnych niebędących organami władzy lub administracji rządowej.

Zgodnie z art. 104 u.f.p. dochody i wydatki oraz przychody i rozchody budżetu państwa klasyfikuje się według zasad klasyfikacji budżetowej i zgodnie z jej szczegółowością, a także wedle części budżetowych.

1. Tryb prac nad budżetem.

Zgodnie z art. 120 ust. 1 u.f.p. Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów założenia projektu budżetu państwa na rok następny. Na podstawie ust. 5 tego art. Minister Finansów określa, w drodze rozporządzenia, szczegółowy sposób, tryb, formularze i terminy opracowania materiałów do projektu ustawy budżetowej przez dysponentów części budżetowych. W literaturze taki akt prawny zwano “notą budżetową”.

Na podstawie zgromadzonych danych, obejmujących przewidywane dochody i wydatki, przychody i rozchody sektora publicznego, Minister Finansów opracowuje i przedstawia Radzie Ministrów projekt ustawy budżetowej na rok następny wraz z uzasadnieniem.

Zgodnie z art. 122 u.f.p. Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej i wraz z uzasadnieniem przedstawia go Sejmowi w terminie do dnia 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy [zob. też art. 222 i art. 221 Konstytucji]. Wraz z projektem ustawy budżetowej Rada Ministrów przedstawia Sejmowi opinię w sprawie projektu dochodów i wydatków w częściach naczelnych organów władzy, administracji i sądownictwa, wskazanych w art. 121 ust. 2 u.f.p.

Art. 124 u.f.p. normuje szczegółowo zagadnienie uzasadnienia projektu ustawy budżetowej. Winno ono zawierać:

1. główne cele polityki społecznej i gospodarczej,

2. założenia makroekonomiczne na rok budżetowy i dwa kolejne lata, dotyczące prognozy:

1. produktu krajowego brutto i jego składowych, w tym:

• wielkości eksportu netto,

• popytu krajowego, w tym konsumpcji prywatnej i zbiorowej,

• nakładów brutto na środki trwałe,

b) poziomu cen towarów i usług konsumpcyjnych,

c) kursu walutowego,

d) przeciętnego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej,

e) poziomu zatrudnienia i bezrobocia,

f) salda obrotów bieżących;

3) przewidywane wykonanie budżetu państwa za rok budżetowy poprzedzający rok budżetowy, którego dotyczy projekt ustawy budżetowej,

4) omówienie projektowanych:

a) przychodów i rozchodów oraz dochodów i wydatków budżetowych,

b) przychodów i wydatków państwowych funduszy celowych,

c) zestawień zobowiązań w ramach NPR i finansowanych z budżetu UE,

5) omówienie przewidywanego salda i długu sektora finansów publicznych,

6) omówienie wielkości środków własnych UE oraz środków pochodzących z budżetu UE,

7) informacje o udzielonych przez Skarb Państwa kwotach poręczeń i gwarancji, według przewidywanego wykonania na koniec roku budżetowego poprzedzającego rok budżetowy, którego dotyczy projekt ustawy budżetowej,

8) kierunki prywatyzacji majątku Skarbu Państwa.

Art. 126 stanowi, że reguły dotyczące projektu ustawy budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium budżetowym.

Stosownie zaś do art. 127 u.f.p. w przypadku, gdy ustawa budżetowa lub ustawa o prowizorium budżetowym nie zostaną ogłoszone przed dniem 1 stycznia, to do czasu ogłoszenia odpowiedniej ustawy:

1. podstawą gospodarki finansowej jest przedstawiony Sejmowi projekt ustawy budżetowej albo o prowizorium budżetowym,

2. obowiązują stawki należności budżetowych oraz składki na fundusze celowe w wysokości ustalonej dla roku poprzedzającego rok budżetowy.

Powyższe reguły obowiązują odpowiednio w przypadku, gdy podstawą gospodarki finansowej państwa jest ustawa lub projekt ustawy o prowizorium budżetowym na określoną część roku, a przed upływem terminu obowiązywania ustawy o prowizorium budżetowym nie zostanie uchwalona ustawa budżetowa.

Bardzo ważne jest zastrzeżenie zawarte w art. 100 ust. 7 u.f.p., iż ustawa budżetowa nie może zawierać przepisów zmieniających inne ustawy.

Etap uchwalania ustawy budżetowej normuje Konstytucja oraz Regulamin Sejmu i Regulamin Senatu RP.

Marszałek Sejmu nadaje projektowi ustawy budżetowej nr druku sejmowego i zarządza jego drukowanie i doręczenie posłom. Pierwsze czytanie projektu ustawy budżetowej zawsze odbywa się na plenarnym posiedzeniu Sejmu (art. 34 ust. 2 Regulaminu Sejmu; dalej cyt. za: M. Nowak, w: J. Głuchowski, Budżet i procedura budżetowa, s. 83 i n.).

Pierwsze czytanie rozpoczyna się od uzasadnienia projektu przez Ministra Finansów. Po przedstawieniu uzasadnienia rozpoczyna się debata w sprawie ogólnych zasad projektu. Wystąpienie przedstawiciela Rady Ministrów nie jest tu limitowane. W trakcie pierwszego czytania może być zgłoszony wniosek o odrzucenie projektu ustawy budżetowej w całości. To pierwsze czytanie kończy się zwykle skierowaniem projektu do Komisji Finansów Publicznych i innych komisji. W zakończeniu prac nad projektem budżetu komisje sejmowe uchwalają opinie dla Komisji Finansów Publicznych.

Komisja Finansów Publicznych rozpatruje całość projektu ustawy budżetowej w ciągu (zwykle) 5-6 tygodni. Prace obejmują tu części budżetu leżące w gestii tej komisji, a także opinie innych komisji. Przedmiotem analiz są materiały otrzymywane z ministerstw i innych jednostek, opinie ekspertów. Rozstrzyga się w drodze głosowania w komisji nad zgłaszanymi w trakcie prac poprawkami. Wszystkie zgłoszone wnioski są głosowane, a na końcu odbywa się głosowanie w sprawie wniosku o przyjęcie sprawozdania Komisji Finansów Publicznych. Komisja ta wyznacza ze swego składu posła sprawozdawcę na posiedzenie plenarne Sejmu.

Sprawozdanie Komisji Fin. Publ. zawiera wniosek w sprawie uchwalenia ustawy budżetowej w takim brzmieniu, jakie zostaje zaproponowane w załączonym projekcie. W tym sprawozdaniu zamieszczone też zostają wnioski mniejszości (czyli poprawki odrzucone przez komisję).

Do czasu zakończenia drugiego czytania Rada Ministrów może zgłaszać do projektu ustawy budżetowej “autopoprawki”.

Drugie czytanie projektu ustawy budżetowej odbywa się na posiedzeniu plenarnym Sejmu, nie wcześniej niż 7 dnia od doręczenia posłom sprawozdania Komisji Finansów Publicznych. To drugie czytanie obejmuje wystąpienia przedstawicieli klubów i kół poselskich oraz debatę. Poseł sprawozdawca składa relację z prac Komisji Fin. Publicznych oraz o wnioskach mniejszości. Po debacie mogą być zadawane pytania przez posłów oraz odpowiedzi posła sprawozdawcy, Ministra Finansów lub jego przedstawicieli.

W przypadku zgłoszenia poprawek (a zawsze tak jest) projekt ustawy budżetowej jest kierowany ponownie do Komisji Fin. Publ. Tu prace obejmują rozpatrzenie poprawek i wniosków. W posiedzeniach Komisji uczestniczą przedstawiciele Ministra Finansów i niektórzy dysponenci części budżetowych.

Trzecie czytanie projektu ustawy budżetowej obejmuje przedstawienie dodatkowego sprawozdania Komisji Fin. Publ. Jeżeli w drugim czytaniu złożono wniosek o odrzucenie projektu w całości, to najpierw nad nim się głosuje.

Sejm głosuje nad wnioskami mniejszości i poprawkami zgłoszonymi w drugim czytaniu. Po nich głosowaniu podlega cały projekt ustawy budżetowej.

Należy podkreślić, że zgodnie z art. 220 Konstytucji zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez Radę Ministrów nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej. Ustawa budżetowa nie może też przewidywać pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa.

Stosownie do art. 225 Konst. jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisu, Prezydent może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.

Zgodnie z art. 120 zd. I Konstytucji Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość.

Tekst uchwalonej ustawy budżetowej Marszałek Sejmu przesyła Marszałkowi Senatu. Zgodnie z art. 223 Konstytucji Senat może uchwalić poprawki do tej ustawy w ciągu 20 dni od dnia jej przekazania Senatowi. Uchwała Senatu jest przedstawiana ponownie sejmowej Komisji Finansów Publicznych. W sprawie każdej poprawki Komisja przedstawia wniosek o jej przyjęcie albo odrzucenie. Rozpatrzenie sprawozdania Komisji obejmuje odpowiedzi posła sprawozdawcy oraz wystąpienia przedstawicieli klubów i kół poselskich w ramach debaty. Poza kolejnością mówców może występować Minister Finansów. [szerzej: M. Nowak, w: Budżet i procedura budżetowa, J. Głuchowski, op. cit., s. 102-104.

Zgodnie z art. 121 ust. 3 Konstytucji - uchwałę Senatu zawierającą poprawkę, uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Art. 224 Konst. stanowi, że Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ciągu 7 dni ustawę budżetową albo ustawę o prowizorium budżetowym przedstawioną przez Marszałka Sejmu. Do ustawy budżetowej i ustawy o prowizorium budżetowym nie stosuje się art. 122 ust. 5 (tzw. veto). W przypadku zwrócenia się Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej albo ustawy o prowizorium budżetowym przed jej podpisaniem, Trybunał orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku w Trybunale.

Ustawa budżetowa może zostać w ciągu roku budżetowego zmieniona. Inicjatywa ustawodawcza w tym zakresie należy wyłącznie do Rady Ministrów (art. 221 Konst.).

Stosownie do art. 226 Konst. Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa. Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium. Szczegółowość sprawozdania jest unormowana w art. 158 ust. 3 u.f.p.

Minister Finansów przedstawia komisji sejmowej właściwej do spraw budżetu i Najwyższej Izbie Kontroli informację o przebiegu wykonania budżetu państwa za pierwsze półrocze w terminie do dnia 10 września tego roku (art. 159 u.f.p.).

d) Zagadnienia wykonywania budżetu.

Minister Finansów, w porozumieniu z dysponentami części budżetowych opracowuje harmonogram realizacji budżetu państwa. Obejmuje on prognozę dochodów budżetu państwa w poszczególnych miesiącach roku oraz wielkość wydatków planowanych do sfinansowania w poszczególnych miesiącach roku (art. 129 ust. 1 i 2 u.f.p.).

Rada Ministrów kieruje wykonywaniem budżetu państwa i może w tym celu, w drodze rozporządzenia, wydawać wytyczne (art. 137 ust. 1 u.f.p.).

Zgodnie z art. 138 u.f.p. w toku wykonywania budżetu państwa obowiązują następujące zasady gospodarki finansowej:

1. ustalanie, pobieranie i odprowadzanie dochodów budżetu państwa następuje na zasadach i w terminach wynikających z obowiązujących przepisów;

2. pełna realizacja zadań następuje w terminach określonych przepisami i harmonogramem realizacji budżetu państwa;

3. dokonywanie wydatków następuje w granicach kwot określonych w planie finansowym, z uwzględnieniem prawidłowo dokonanych przeniesień i zgodnie z planowanym przeznaczeniem, w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów;

4. przeniesienia wydatk w budżecie państwa mogą być dokonywane na zasadach i w zakresie określonych w art. 148 i 149 u.f.p;

5. zlecanie zadań powinno następować na zasadzie wyboru najkorzystniejszej oferty, z uwzględnieniem przepisów o zamówie-niach publicznych, a w odniesieniu do organizacji pozarządowych z odpowiednim zastosowaniem art. 33 i 131 u.f.p.

Art. 139 ust. 1 u.f.p. stanowi, że wydatki nieprzewidziane, których obowiązkowe płatności wynikają z tytułów egzekucyjnych lub wyroków sądowych, mogą być dokonywane bez względu na poziom środków finansowych zaplanowanych na ten cel. Odpowiednia zmiana planu wydatków powinna nastąpić w trybie przeniesień wydatków z innych podziałek klasyfikacji wydatków lub z rezerw celowych.

Zgodnie z art. 140 u.f.p. wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa są dokonywane przed innymi wydatkami budżetu państwa. Minister Finansów może dokonywać przeniesień wydatków planowanych na obsługę długu publicznego Skarbu Państwa pomiędzy częściami budżetu państwa, w których ujmuje się obsługę długu zagranicznego Skarbu Państwa oraz obsługę długu krajowego Skarbu Państwa.

Art. 144 ust. 1 - 3 u.f.p. stanowi, że dotacje udzielone z budżetu państwa w części niewykorzystanej do końca roku budżetowego lub w terminie określonym w rozporządzeniu Rady Ministrów wskazującym wydatki, które nie wygasają z końcem roku budżetowego, podlegają zwrotowi do budżetu państwa odpowiednio do 15 stycznia roku następnego albo w terminie 7 dni od dnia określnego w tym rozporządzeniu.

Dotacje udzielone z budżetu państwa na realizację zadań za granicą w części niewykorzystanej do końca roku budżetowego podlegają zwrotowi do budżetu państwa do 28 lutego następnego roku.

Od kwot dotacji zwróconych po terminie, określonym wedle powyższych zasad, nalicza się odsetki w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, począwszy od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin zwrotu dotacji.

Zasady zwrotu dotacji wykorzystanych niezgodnie z przeznacze-niem oraz pobranych nienależnie lub w nadmiernej wysokości normują art. 145-146 u.f.p.

Ogólną kontrolę realizacji dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów budżetu państwa, wykorzystania środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej, a także poziomu deficytu sprawuje Minister Finansów.

Dysponenci części budżetowych sprawują nadzór i kontrolę (art. 153 ust. 2 - 3 u.f.p.):

1. nad całością gospodarki finansowej podległych im jednostek organizacyjnych oraz przestrzegania przez te jednostki realizacji procedury kontroli oraz zasady wstępnej oceny celowości poniesionych wydatków;

2. wykorzystania dotacji udzielonych z budżetu pastwa;

3. realizacji zadań finansowanych z budżetu państwa;

4. przestrzegania realizacji procedur kontroli finansowej w toku wykonywania budżetu.

Przedmiotem nadzoru i kontroli jest w szczególności:

1. prawidłowość i terminowość pobierania dochodów;

2. zgodność wydatków z planowanym przeznaczeniem;

3. prawidłowość wykorzystania środków finansowych, w tym zakres zrealizowanych zadań;

4. wysokość i terminy przekazywania dotacji;

5. prawidłowość wykorzystania dotacji udzielonych z budżetu państwa, pod względem zgodności z przeznaczeniem oraz wysokości wykorzystanej dotacji a stopniem realizacji zadań przewidzianych do sfinansowania dotacją z budżetu państwa.

Na podstawie art. 154 u.f.p. w przypadku stwierdzenia:

1. niegospodarności w określonych jednostkach;

2. opóźnień w realizacji zadań;

3. nadmiaru posiadanych środków;

4. naruszenia zasad gospodarki finansowej z art. 138 u.f.p.

- może być podjęta decyzja o blokowaniu planowanych wydatków budżetowych.

Blokowanie planowanych wydatków budżetowych oznacza okresowy lub obowiązujący do końca roku zakaz dysponowania częścią lub całością planowanych wydatków.

Decyzje o blokowaniu planowanych wydatków podejmują:

- Minister Finansów - w zakresie całego budżetu państwa, z wyłączeniem wydatków naczelnych organów władzy i innych konstytucyjnych organów,

- dysponenci części bydżetowych - w zakresie ich części budżetu państwa.

Art. 155 ust. 1 - 5 u.f.p. stanowi, że w przypadku zagrożenia realizacji ustawy budżetowej może nastąpić blokowanie na czas oznaczony planowanych wydatków budżetu państwa. Decyzję - w drodze rozporządzenia - podejmuje Rada Ministrów po uzyskaniu pozytywnej opinii komisji sejmowej właściwej do spraw budżetu.

Art. 160 u.f.p. wskazuje rodzaje rachunków bankowych prowadzonych do obsługi budżetu państwa. Wyróżnia się tu:

1. centralny rachunek bieżący budżetu państwa, z wyodrębnieniem rachunków dochodów i wydatków budżetu państwa oraz rachunków środków do sfinansowania pożyczkowych potrzeb budżetu państwa;

2. rachunki bieżące państwowych jednostek budżetowych, z wyodrębnieniem rachunków dochodów i wydatków;

3. rachunki bieżące urzędów obsługujących organy podaktowe, dla gromadzenia dochodów budżetu państwa, z wyodrębnieniem rachunków dla niektórych rodzajów dochodów;

4. rachunki bieżące państwowych funduszy celowych, o ile przepisu odrębnych ustaw nie stanowią inaczej;

5. rachunki bieżące zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych;

6. rachunki pomocnicze

(te rachunki są prowadzone w NBP, ale może też Bank Gospodarstwa Krajowego, ale pierwsze 3 z wymienionych - nie wcześniej niż z dniem przyjęcia przez RP waluty euro; wyboru banku dla pierwszych czterech kategorii dokonuje Minister Finansów);

7. rachunki bieżące jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej.

***************************

Repetitio mater studiorum... - zachęcam do rozwiązania testu wiedzy obejmującego zagadnienia powyższego wykładu. Prawidłowa jest tylko jedna odpowiedź - klucz odpowiedzi podany jako odesłanie do przepisów ustawy z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych, Konstytucji lub innej ustawy.

Finanse publiczne - test




1. Sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej Minister Finansów ogłasza w:

[ ] Dzienniku Ustaw

[ ] Monitorze Polskim

[ ] Dzienniku Urzędowym Min. Finansów

[ ] Monitorze Polskim “B”

(art. 12 ust. 4 u.f.p.)

2. Wpływy ze zbycia akcji, udziałów i obligacji stanowią:

[ ] dochody publiczne

[ ] wydatki publiczne

[ ] przychody publiczne

[ ] przychody budżetu państwa

(art. 37 ust. 4 u.f.p.)

3. Organem administracji rządowej właściwym w sprawach koordynacji kontroli finansowej i audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicz-nych jest:

[ ] Główny Inspektor Audytu Wewnętrzn.

[ ] Minister Finansów

[ ] Generalny Inspektor Kontroli Skarb.

[ ] Prezes Rady Ministrów

(art. 62 ust. 1 u.f.p.)

4. Trzyletnią strategię zarządzania długiem Skarbu Państwa oraz oddziaływania na dług publiczny opracowuje:

[ ] Rada Ministrów

[ ] Minister Skarbu Państwa

[ ] Minister Finansów

[ ] Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa

(art. 70 ust. 1 u.f.p.)

5. Skarbowe papiery wartościowe o pierwot-nym terminie wykupu krótszym od 365 dni, to:

[ ] krótkoterminowe skarbowe papiery wart.

[ ] obligacje skarbowe

[ ] skarbowe papiery oszczędnościowe

[ ] weksle jednostek sektora publicznego

(art. 88 u.f.p.)

6. Dotacje udzielone z budżetu państwa, niewykorzystane do końca roku budżeto-wego podlegają zwrotowi [co do zasady] do:

[ ] 15 stycznia następnego roku

[ ] 31 stycznia następnego roku

[ ] 15 lutego następnego roku

[ ] 31 marca następnego roku

(art. 144 ust. 1 u.f.p.)

7. Dotacją nienależną jest dotacja:

[ ] udzielona bez podstawy prawnej

[ ] udzielona w nadmiernej wysokości

[ ] udzielona bez wniosku

[ ] udzielona poza planem finansowym

(art. 145 ust. 3 u.f.p.)

8. Stwierdzenie nadmiaru posiadanych środków jest podstawą do:

[ ] blokowania planowanych wydatków bu-dżetowych

[ ] przeniesienia wydatków budżetowych

[ ] zwrotu przyznanych środków

[ ] zakazu ubiegania się o te środki w na-stępnym roku

(art. 154 ust. 1 u.f.p.)

9. Wysokość udziału gminy we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych w tej gminie wynosi:

[ ] 25,21% [ ] 30,00%

[ ] 39,34% [ ] 45,00%

(art. 4 ust. 2 ustawy o doch. j.s.t. z 2003 r.)

10. Największą kwotę dochodów budżetu państwa z tytułu podatków stanowią wpływy z podatku:

[ ] dochodowego od osób fizycznych

[ ] akcyzy

[ ] dochodowego od osób prawnych

[ ] od towarów i usług

(zał. Nr 1 do ustawy budżetowej)

11. Podatnikiem jest:

[ ] każda osoba fizyczna

[ ] każdy obywatel RP

[ ] każdy, kto podlega obowiązkowi podat-kowemu

[ ] każdy podmiot prawa

(art. 7 Ordynacji podatkowej)

12. Rezerwa ogólna budżetu państwa wynosi ...% wydatków budżetu:

[ ] 1% [ ] 5%

[ ] 0,2% [ ] 0,75%

(art. 102 ust. 1 u.f.p.)

13. Rada Ministrów przedstawia Sejmowi projekt ustawy budżetowej do dnia .... roku poprzedzającego rok budżetowy:

[ ] 30 września

[ ] 15 października

[ ] 15 listopada

[ ] pierwszy wtorek października

(art. 122 ust. 1 u.f.p.)

14. Dysponenci części budżetowych przed-stawiają Ministrowi Finansów układ wyko-nawczy w terminie ... dni od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej:

[ ] 7 [ ] 14

[ ] 21 [ ] 30

(art. 128 ust. 1 u.f.p.)

15. Wykonaniem budżetu państwa kieruje:

[ ] Minister Finansów

[ ] Min. Finansów i Min. Skarbu Państwa

[ ] Rada Ministrów

[ ] Sejm

(art. 137 ust. 1 u.f.p.)

16. Ogólną kontrolę wykorzystania środków pochodzących z budżetu UE sprawuje:

[ ] Minister Finansów

[ ] Rada Ministrów

[ ] Najwyższa Izba Kontroli

[ ] Komisja Europejska

(art. 153 ust. u.f.p.)

17. Dofinansowanie z budżetu państwa bieżących zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego to forma dotacji:

[ ] celowej

[ ] pomiotowej

[ ] przedmiotowej

[ ] ogólnej

(art. 106 ust. 2 u.f.p.)

18. Harmonogram realizacji budżetu państwa opracowuje w porozumieniu z dys-ponentami części budżetowych:

[ ] Rada Ministrów

[ ] poszczególni ministrowie

[ ] Minister Finansów

[ ] Prezes Rady Ministrów

(art. 129 ust. 1 u.f.p.)

19. Rezerwą ogólną budżetu państwa dysponuje:

[ ] Rada Ministrów

[ ] Prezes Rady Ministrów

[ ] Minister Finansów

[ ] Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów

(art. 134 ust. 1 u.f.p.)

20. Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od przedłoże-nia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentow RP do podpisu, to może on w ciągu 14 dni:

[ ] rozwiązać Sejm

[ ] rozwiązać Sejm i Senat

[ ] zarządzić skrócenie kadencji Sejmu

[ ] skrócić kadencję Sejmu i Senatu

(art. 225 Konstytucji RP)

21. Stawka podatku dochodowego od osób prawnych wynosi:

[ ] 15% [ ] 19%

[ ] 17% [ ] 27%

(art. 19 ust. 1 ustawy o pod. doch. od osób prawnych)

22. Zgodnie z art. 84 Konstytucji do pono-szenia podatków określonych w ustawie obowiązany jest:

[ ] każdy

[ ] obywatele polscy

[ ] osoby zamieszkałe w Polsce

[ ] płatnicy podatków

23. Sejm uchwala ustawę budżetową większością głosów:

[ ] zwykłą

[ ] absolutną

[ ] bezwzględną

[ ] kwalifikowaną

(art. 120 Konstytucji)

*********************

---