4. Homer, Odyseja, przeł. J. Parandowski - dowolne wyd., stąd pieśń XIII, XIX, XX, oprac. Anna Woźniewicz.
Pieśń XIII - Powrót Odysa
Alkinoosowi bardzo podoba się opowieść Odysa - pragnie mu podarować ozdobne szaty
i złoto. Słuchacze i goście Alkinoosa wyrażają na to zgodę. Wszyscy udają się
na odpoczynek.
Następnego dnia wszyscy, wraz z Alkinoosem, pomagają Odysowi przygotować statek
do podróży.
Alkinoos zaprasza wszystkich na ucztę pożegnalną (przygotowaną Odysowi) i każe ofiarować wołu Zeusowi. Odys pragnie już wieczoru, by móc rozpocząć podróż do domu. W pewnym momencie uczty zwraca się do Alkinoosa z prośbą, by ten pozwolił mu odejść tuż po posiłku. Alkinoos wyraża na to zgodę i proponuje wypicie wina w ramach modlitwy do Zeusa. Odys podaje wino królowej Arecie i życzy jej długiego
i szczęśliwego życia u boku męża i dzieci.
Gospodarze odprowadzają Odysa nad brzeg morza. Załoga statku wnosi zapasy żywności, a także łoże dla Odysa. Ten szybko zapada w głęboki sen. O świcie przybijają do Itaki,
a konkretnie do Zatoki Forkisa i tam pozostawiają śpiącego Odysa wraz z żywnością
i darami od Alkinoosa. Sami powracają do domu.
Z powodu powrotu Odysa do Itaki, wścieka się Posejdon i postanawia porozmawiać
z Zeusem. Prosi go o karę dla dumnych Feaków, którzy przywieźli Odysa w rodzinne strony. Zeus podpowiada Posejdonowi, by ten zamienił statek Feaków w skałę. Najlepiej, by zrobił to tuż przy brzegu krainy Feaków. Tak też Posejdon czyni. Alkinoos przypomina sobie dawną wróżbę, którą usłyszał niegdyś jego ojciec. Wróżba mówiła, że tak się wydarzy, jeśli Feakowie będą przewozić śmiertelnych. Aby zdjąć z krainy klątwę, Alkinoos poprosił o poświęcenie Posejdonowi 12 byków.
Odys, po przebudzeniu, nie rozpoznaje swojej ojczyzny. Z wypowiedzi narratora okazuje się też, że sam ma pozostać nierozpoznanym przez żonę i przyjaciół, dopóki nie pomści zbrodni zalotników. Tego wszystkiego główny bohater nie jest jeszcze świadomy.
Odyseusz żałuje swej decyzji o wyjeździe z kraju Feaków, ale uważa też, że został przez nich oszukany i wcale nie doprowadzili go do ojczyzny.
Wtem, na drodze Odysa, pojawia się Atena w ciele pasterza i oznajmia Odysowi,
że znajdują się w Itace. Odys okłamuje pasterza, mówiąc mu, że słyszał o Itace, kiedy walczył pod Troją. Sam uciekł z Troi ze względu na swoje zbrodnie - miał rzekomo zabić syna niejakiego Idomeneusa. Z powodu usłyszanych kłamstw, Pallada przyznaje się
do swej tożsamości, gani Odysa za łgarstwo i nakazuje mu zachować w tajemnicy powrót do ojczyzny. Razem udają się do jaskini, by ukryć dary od Alkinoosa. Siadają pod oliwką, w celu obmyślenia zemsty na zalotnikach, którzy już trzeci rok przebywają w domu Odysa. Atena wpada na pomysł, by zamienić Odysa w starca i wysłać go do pasterza, pracującego na dworze Odysa, w celu zebrania informacji o zalotnikach. Sama zamierza wyruszyć do Sparty po Telemacha, syna Odysa.
Pieśń XIX - Odys i Penelopa
Odyseusz rozmawia z Telemachem i radzi mu ukrycie rodzinnej broni. Zalotnikom ma powiedzieć, że broń Odysa nikomu już się nie przyda. Telemach prosi piastunkę
o zamknięcie wszystkich kobiet w jednym pokoju w czasie, kiedy on będzie ukrywał broń wraz ze starcem (czyli zakamuflowanym Odysem).
Odyseusz-starzec jest bardzo źle traktowany przez służbę, zwłaszcza przez niejaką Melanto. Wyznaje jej, że kiedyś sam był bogaty i dobrze traktował wędrowców, ale los jest zmienny i jej sytuacja także może znacznie się pogorszyć. Rozmowie przysłuchuje się Penelopa, która gani Melanto. Prosi też drugą służącą o przygotowanie stołka dla starca, gdyż chce z nim porozmawiać:
Penelopa pyta: kim jest i skąd pochodzi gość? Odys odpowiada: nie chce o tym rozmawiać, bo się rozklei;
Penelopa: bardzo tęskni za mężem i ma już dość zalotników; wyjawia starcowi pomysł podpowiedziany jej przez bóstwo: umieściła w sypialni krosna, na których miała tkać faros - kiedy go skończy, obiecała wyjść za jednego z zalotników; w dzień tkała, nocą pruła i tak przez 3 lata; w czwartym roku wydały ją służące;
Penelopa: dalej naciska na starca, by wyjawił swoje pochodzenie, Odys: odpowiada, że pochodzi z Knossos i jest synem władcy; w przeszłości miał gościć Odysa, który zmierzał pod Troję;
Penelopa: pyta o wygląd i strój męża, a także o towarzyszy Odysa, Odys: szczegółowo opisuje strój Odysa, zwłaszcza złoty pas, bogato zdobiony; wyróżnia też jednego z towarzyszy - Eurybatesa;
Penelopa: wzrusza się, pas był darem od niej;
Odys: opowiada, że Odys stracił swoich towarzyszy, gdyż ci zabili krowy Heliosa (Zeus i Helios zemścili się na towarzyszach); Odys trafił do Feaków, a teraz podróżuje w celu zdobycia skarbów;
Odys: uspokaja Penelopę mówiąc, że Odys wróci do domu jeszcze tego roku;
Penelopa: nie wierzy w powrót męża, ale docenia słowa starca i w zamian proponuje mu pobyt w pałacu w komfortowych warunkach; Odys: odmawia i dziękuje;
Penelopa: nalega, by Eurykleja, piastunka Odysa, umyła starcowi nogi; Odys: zgadza się.
Odys przypomina sobie o bliźnie na nodze. Nie zdążył jednak wykręcić się - niańka poznaje bliznę (blizna po uderzeniu dzika w trakcie polowania u dziadka Odysa). Odys zostaje przez nią rozpoznany. Prosi jednak o milczenie. Ta się zgadza. W tym czasie Atena odwraca wzrok Penelopy od Odysa i Euryklei.
Penelopa i Odys kontynuują rozmowę. Penelopa postanawia opowiedzieć gościowi swój sen. We śnie było 20 gęsi, które wyjadały z wody ziarna pszenicy. Nagle nadleciał orzeł
i udusił po kolei gęsi. Na ten widok Penelopa zalała się łzami, ale znów nadleciał orzeł, który przemówił, że gęsi to zalotnicy, a orzeł to Odys, który pozbędzie się konkurencji.
Penelopa nadal nie wierzy w powrót męża i postanawia zorganizować konkurs, w którym zwycięzca będzie mógł ją poślubić. Konkurs dotyczy dziedziny, w której Odys był najlepszy - przestrzeliwanie ze znacznej odległości dwunastu toporów strzałą z łuku.
Starzec uważa, że to świetny pomysł, bo dobrze wie, że prędzej powróci Odys niż któryś z zalotników zwycięży w konkursie.
Pieśń XX - Wróżby i znaki
Zdenerwowany Odys obmyśla plan zemsty na zalotnikach. Jednocześnie ma dość damskiej części służby. Stara się jakoś uspokoić, ale przychodzi mu to z trudem.
Odys nie może zasnąć. Z tego powodu przybywa do niego Atena. W rozmowie Odys wyznaje, że nie wie, dokąd ma uciec po zabiciu zalotników. Atena enigmatycznie stwierdza, że wszystko rozwiąże się po jej myśli. Bogini znika, usypiając Odysa.
W tym czasie Penelopa szlocha w swojej sypialni i modli się do Artemidy. Nie może pogodzić się z kolejnym zamążpójściem i woli umrzeć, byle tylko być z Odysem w Hadesie.
Do Euryklei przybywa Telemach, by dowiedzieć się, czy starzec był dobrze traktowany - syn Odysa uzyskuje pozytywną odpowiedź. Eurykleja nakazuje służbie przygotować stół do uczty.
Następnego dnia na polanie siedzą Odys-starzec i pasterz świń. Rozmawiają, gdy nagle podchodzi jeden z koźlarzy (pasterz kóz) i obraża Odysa-starca. Następnie podchodzi „Filojtos, przywódca mężów”, osoba serdeczna starcowi. Wyznaje Odysowi, że ten wygląda jak prawdziwy władca, który zasmakował biedy. Mówi też, że ma dość obecności zalotników i nadal czeka na powrót Odysa. Starzec obiecuje, że Odys wróci
i rozgromi zalotników.
Tymczasem zalotnicy knują spisek przeciw Telemachowi. W pewnym momencie zauważają orła trzymającego gołębicę. Jeden z zalotników, Amfinomos, uznaje to za znak. Stwierdza, że Telemacha nie uda im się zabić i lepiej, by wszyscy skupili się
na uczcie.
Telemach usadza Odysa-starca przy małym stoliku tuż obok głównego stołu, przy którym siedzą zalotnicy. Nakazuje też niemiłym gościom nie obrażać starca, co ci przyjęli
z niezadowoleniem.
Jeden z zalotników, krnąbrny Ktesippos, rzuca w starca nogą wołu, co oburza Telemacha, który upomina zalotnika. Ktesippos pragnie przywłaszczyć sobie połowę majątku Odysa.
Agelaos zwraca się do Telemacha. Tłumaczy synowi Odysa, że Penelopa musi wyjść znowu za mąż. Telemach odpowiada, że nie zatrzymuje matki.
W tym momencie Atena wlewa w zalotników paniczny, donośny śmiech.
Nagle powstaje jeden z gości, Teoklimenos, który przepowiada zalotnikom marny koniec, po czym odchodzi z domu Odysa. Nikt nie wierzy słowom Teoklimenosa. Pieśń kończą słowa: lecz od nich [zalotników] wyszedł początek zbrodni.