Informacje o płytach głównych.
		Płyta główna jest jednym z najważniejszych elementów składowych komputera. Jest jego fundamentem, w głównej mierze decyduje (obok procesora) o prędkości działania i wydajności systemu, ponadto ma wpływ na ilość podzespołów w komputerze.            Elementy składowe każdej płyty głównej są takie same lub podobne. Mówiąc "takie same" mam na myśli to, że każda płyta posiada np: chipset, natomiast różnica jest w typie zastosowanego chipsetu. Budowe płyty głównej przedstawię na przykładzie płyty firmy Shutlle opartej na chipsecie VIA MVP3 Każda płyta główna składa się z następjących elementów: Chipset który jest sercem każdej płyty głównej. To od niego zależą możliwości płyty głównej. Gniazdo procesora. Gniazda pamięci. W zależności od rodzaju używanych pamięci, występują gniazda typu SIMM (72 pinowe) oraz DIMM (168 pinowe). Obecnie w nowoczesnych płytach głównych występują tylko i wyłącznie gniazda typu DIMM. W starszych modelach można spotkać oba rodzaje gniazd pamięci. Sloty, czyli gniazda kart rozszerzeń. Im więcej slotów tym łatwiej rozbudować komputer. Obecnie występują 3 rodzaje gniazd rozszerzeń: ISA (można je łatwo rozpoznać na płycie gdyż są koloru czarnego), PCI (w kolorze białym) oraz najnowsze złącze, przeznaczone głównie dla kart graficznych AGP. Gniazdo do podłączenia stacji dysków. Oznaczone jako FDD. Dwa gniazda do podłączenia dysków twardych, CD-ROM'u, nagrywarki CD, DVD. Gniazda te oznaczone są jako IDE1 i IDE2. W przypadku płyt głównych w formacie ATX razem z płytą główną zintegrowane są porty szeregowe i równoległe, oraz porty USB. W płytach Baby-AT porty szeregowe i równoległe zamontowane były na tzw. "śledziach", które przykręcało się do obudowy komputera i łączyło za pomocą taśmy z płytą główną. Układ scalony EPROM w którym zapisany jest BIOS. Układ zworek, dzięki którym możemy skonfigurować płytę główną, tzn. ustawić czestotliwość magistrali i napięcie procesora.        1. Mostek północny (North bridge) - nadzoruje pracę pamięci operacyjnej, portu AGP i procesora       2. Mostek południowy (South bridge) - zarządza magistralą PCI, USB, kontrolerami ( UDMA, klawiatury, myszy), portem podczerwieni, drukarki , pamięcią stałą (EPROM) oraz zintegrowanymi urządzeniami takimi jak: karta sieciowa czy dźwiękowa.

Chipset
		Chipset jest zdecydowanie najważniejszym elementem identyfikującym i określającym możliwości poszczególnych płyt głównych.           Chipset jest medium komunikacyjnym wykorzystywanym przez znajdujące się na płycie głównej komponenty. Umożliwia wymianę danych pomiędzy procesorem i pamięcią operacyjną oraz buforową, kartą graficzną, portami wejścia/wyjścia i innymi elementami. Właściwości chipsetu decydują o możliwościach i wyposażeniu płyty głównej utworzonej na jego bazie. Współpraca z kartami AGP, obsługa trybów UltraDMA, zgodność z takimi, a nie innymi rodzajami procesorów zależą od tych układów.           Chipsety są to pojedyncze chipy lub zestawy układów scalonych, odpowiedzialne za realizowanie określonych zadań w urządzeniach elektronicznych. W konstrukcji płyt głównych odpowiadają one za integrację oraz zapewnienie współpracy poszczególnych elementów składających się na system komputerowy. W skład chipsetów wchodzi zazwyczaj kilka modułów, które realizują odrębne zadania.           Chipset zwyczajowo i często fizycznie podzielony jest na dwie części, zwane mostem północnym (north bridge) i południowym (south bridge). Część "północna" to kontroler systemowy łączący jednostkę centralną (CPU) z pamięcią operacyjną i buforową (cache), szyną AGP i PCI oraz częścią "południową". North brigde zapewnia bezproblemową współpracę szyn działających z różnymi częstotliwościami (procesora, pamięci - 66-100 MHz, AGP - 66 MHz, PCI - 33 MHz). Dzięki niemu możliwa jest współbieżna, potokowa wymiana informacji pomiędzy wspomnianymi komponentami. "Północna" część chipsetu odpowiada za komunikację z procesorem, pamięcią i szybkimi magistralami. Strona "południowa" realizuje połączenie z wolniejszymi komponentami - między innymi szyną ISA oraz portami wejścia/wyjścia. Część "południowa" pozwala na dołączenie do procesora portów wejścia/wyjścia: równoległego, szeregowego RS232C, szeregowej magistrali USB itp. Umożliwia również dopięcie do komputera urządzeń wejścia (mysz, klawiatura) oraz komunikację z kartami korzystającymi z magistrali ISA. Pośród wielu ważnych funkcji mostka "południowego" warto wspomnieć o możliwościach, które pojawiły się niedawno - pomiaru istotnych parametrów systemu (napięcia zasilania, temperatury procesora, obrotów wentylatorów) oraz zapewnieniu zgodności z nową specyfikacją zarządzania energią - ACPI.           Istotną, jednak nie zawsze integralną, częścią chipsetu jest element zwany TAG RAM wspomagający działanie pamięci cache drugiego poziomu. W nim przechowywane są między innymi adresy komórek pamięci operacyjnej, których zawartość została załadowana do cache'u. Od rozmiarów TAG RAM-u zależy wielkość obszaru RAM-u, jaki może zostać poddany buforowaniu. Jest to na tyle istotne, że informacje pobierane pakietami z niebuforowanej części pamięci nie będą umieszczane w buforze, a co za tym idzie - trafią do procesora o kilkadziesiąt nanosekund później. System będzie działał więc wolniej. Poszczególne chipsety pozwalają na buforowanie różnych obszarów RAM-u. Warto przed zakupem płyty zadać sobie pytanie, ile pamięci umieścimy w naszym komputerze, by nie być rozczarowanym mniejszymi osiągami.

Rodzaje płyt głównych
		Płyty główne z gniazdami PCI Płyty główne z gniazdami VESA-Local-Bus Płyty główne pod procesor 8086 Płyty główne pod procesor 8088 Płyt główne pod procesor 286 Płyty główne pod procesor 386 Płyty główne pod procesor 486 Płyty główne pod procesor Pentium Płyt główne pod procesor Pentium PRO Płyty główne pod procesor Pentium MMX Płyty główne pod procesor Pentium II Najnowsze płyty pod procesory AMD INTEL P4

Porównanie płyt głównych
		Płyty Socket A (SDRAM)  Abit   Abit KT7 KT7A mostek północny VIA KT133 /południowy VT82C686A mostek północny VIA KT133A /południowy VT82C686B obsługa :Duron/Athlon 100MHz FSB obsługa :Duron/Athlon 100/133MHz FSB 1x ISA; 6x PCI; 1x AGP(4x) ;3x DIMM (1,5GB max) 1x ISA; 6x PCI; 1x AGP(4x) ;3x DIMM (1,5GB max) kontroler ATA66- mostek południowy kontroler ATA100- mostek południowy RAID: kontroler ATA100-Hight Point 370 + 4 HDD (opcjonalnie) RAID: kontroler ATA100-Hight Point 370 + 4 HDD (opcjonalnie) Karta muzyczna -brak Karta muzyczna -brak UWAGI UWAGI świetna dla overclockera (Soft MenuIII ); North Bridge chłodzony wiatraczkiem ; 2+2 USB; czujnik temp. pod procesorem; złącze ISA w rezerwie; 4x wyjścia dla wentylatorów (na płycie) świetna dla overclockera (SoftMenuIII ); North Bridge chłodzony wiatraczkiem ; 2+2 USB; czujnik temp. pod procesorem; złącze ISA w rezerwie; 4x wyjścia dla wentylatorów (na płycie)    ASUS   Asus A7V A7V 133 mostek północnyVIA KT133 /południowy VT82C686A mostek północny VIA KT133A /południowy VT82C686B obsługa:Duron/Athlon 100MHz FSB obsługa:Duron/Athlon 100/133MHz FSB 1x AMR; 5x PCI; 1x AGP Pro(4x) ;3x DIMM (1,5GB max) 1x AMR; 5x PCI; 1x AGP Pro(4x) ;3x DIMM (1,5GB max) kontroler ATA66- mostek południowy kontroler ATA100- mostek południowy RAID: kontroler ATA100-Promise + 4 HDD (opcjonalnie) RAID: kontroler ATA100-Promise + 4 HDD (opcjonalnie) Karta muzyczna - jest  Karta muzyczna - jest UWAGI UWAGI świetna dla overclockera (ustawienia w BIOS'ie i na zworkach); North Bridge chłodzony wiatraczkiem ; 2+2 USB;  świetna dla overclockera (ustawienia w BIOS'ie i na zworkach); North Bridge chłodzony wiatraczkiem ; 2+2 USB;    Płyty Socket A (DDR) Abit   Abit KG7 KG7A- Lite mostek północny AMD 761 /południowy VT82C686B mostek północny AMD 761 /południowy VT82C686B obsługa:Duron/Athlon 100/133MHz FSB obsługa:Duron/Athlon 100/133MHz FSB 6x PCI; 1x AGP(4x) ;4x DDR-DIMM (4 GB max) 6x PCI; 1x AGP(4x) ;2x DDR- DIMM (2 GB max) kontroler ATA100- mostek południowy kontroler ATA100- mostek południowy RAID: kontroler ATA100-Hight Point 370A + 4 HDD (opcjonalnie) RAID: brak Karta muzyczna -brak Karta muzyczna -brak UWAGI UWAGI świetna dla overclockera- wiele opcji w BIOSie (Soft MenuIII ); North Bridge chłodzony wiatraczkiem ; 2+2 USB; 4x wyjścia dla wentylatorów (na płycie) śświetna dla overclockera- wiele opcji w BIOSie (Soft MenuIII ); North Bridge chłodzony wiatraczkiem ; 2+2 USB; 4x wyjścia dla wentylatorów (na płycie); dla mniej zamożnych

Słowniczek
		Czas dostępu           czas potrzebny do odczytania informacji zawartej w pamięci. Im krótszy jest czas dostępu, tym szybciej dane przesyłane są z pamięci roboczej do procesora. Banki pamięci specjalne gniazda na płycie głównej, do których wkłada się moduły pamięci. Dla modułów SIMM banki pamięci są 72 stykowe, dla DIMM 168 stykowe. ROM (Read Only Memory) pamięć tylko do odczytu, w normalnych warunkach nie zapisywalna. Nie traci zawartości po odłączeniu zasilania RAM (Random Access Memory) pamięć o dostępie swobodnym, można ją zapisywać i odczytywać. Traci zawartość po odłączeniu zasilania DRAM (Dynamic RAM) pamięć dynamiczna, wymagająca cyklicznego odświeżania zawartości komórek SRAM (Static RAM) informacja zawarta w tej pamięci jest podtrzymywana przez nieprzerwanie płynący prąd spoczynkowy. Dzięki temu wyeliminowano konieczność odświeżania, co znacznie skróciło czas dostępu. FPM DRAM (Fast Page Mode) wychodzący z użycia DRAM, charakteryzuje się stosunkowo długim czasem dostępu - najczęściej 70 ns. Może optymalizować odczyt danych, które występują na tej samej stronie (row) EDO DRAM (Extended Data-Out) czas dostępu wynosi do 50 ns. Funkcjonuje podobnie do FPM, może jednak wyznaczać kolejny adres zaraz po rozpoczęciu odczytu poprzedniej komórki. Taki rezultat osiągnięto dzięki zmodyfikowaniu sygnału CAS i nieblokowaniu wyjść (data-out) w czasie transmisji (przy wysokim zboczu CAS). SDRAM (Synehronous DRAM) sukcesor EDO, synchronizuje się taktem zegara systemowego. Dane przesyłane są w seriach (burst). BIOS           jest skrótem od angielskiej nazwy Basic Input/Output System - Podstawowy System Wejścia/Wyjścia - która określa program zapisany w pamięci stałej ROM (Read Only Memory) lub obecnie częściej w tzw. pamięci Flash komputera. Program ten czuwa nad prawidłową wzajemną komunikacją systemu operacyjnego, poszczególnych komponentów komputera oraz jego urządzeń zewnętrznych (peryferyjnych). Chipset            jest medium komunikacyjnym wykorzystywanym przez znajdujące się na płycie głównej komponenty. Umożliwia wymianę danych pomiędzy procesorem i pamięcią operacyjną oraz buforową, kartą graficzną, portami wejścia/wyjścia i innymi elementami. Właściwości chipsetu decydują o możliwościach i wyposażeniu płyty głównej utworzonej na jego bazie. Współpraca z kartami AGP, obsługa trybów UltraDMA, zgodność z takimi, a nie innymi rodzajami procesorów zależą od tych układów

---