Franz Brentano, Psychologia z empirycznego punktu widzenia, Warszawa: PWN, 1999
O METODZIE PSYCHOLOGII. O DOŚWIADCZENIU
Matematyka i psychologia jako dwa przeciwne bieguny nauk. Matematyka stanowi zarys prawdziwie naukowego poznania. Zadaniem psychologów jest dostosowanie metody naukowej do poznawania fenomenów psychicznych.
Introspekcja jest najczęściej stosowaną metodą w psychologii. Introspekcja nie umożliwia obserwacji - o. jest możliwa tylko dla zjawisk zewnętrznych, lub ich odzwierciedlenia w wyobraźni. Introspekcja powinna opierać się na spostrzeżeniu - jedynie wówczas, gdy zwracamy uwagę na inny przedmiot zdarza się, że mimochodem spostrzegamy również nasze procesy psychiczne. Inny sposób uprawiania introspekcji nie jest wiarygodny. Krytyka obserwacji wewnętrznej dewiacje: rodzi tylko kłębowisko mętnych idei, albo prowadzi do pomieszania fenomenów fizycznych (w wyobraźni) i psychicznych. A.Comte: psychologia pretenduje do tego aby odkrywać podstawowe prawa umysłu ludzkiego, rozpatrując go w nim samym. Obserwacji wewnętrznej musiałby dokonywać homunkulus J.S.Mill: Myślące indywiduum nie może rozszczepić się na dwie części, z których jedna rozmyśla, a druga obserwuje ją przy rozmyślaniu.
Obserwacja wcześniejszych stanów psychicznych w pamięci (retrospekcja) - podstawowa metoda psychologii. Daje ona możliwość zdystansowania się do fenomenu psychicznego. W ten sposób możliwe staje się nawet eksperymentowanie z własnymi zjawiskami psychicznymi. Niebezpieczeństwo autoiluzji retrospekcja nie jest ekwiwalentem obserwacji fenomenów fizycznych, ale jest bardziej wiarygodna niż introspekcja.
Problem fragmentaryczności wiedzy psychologicznej: różnice indywidualne sprawiają, że nasze doświadczenie fenomenów psychologicznych jest nieporównywalne z innymi subiektywność obserwatora. Mamy jednak pośrednie poznanie cudzych fenomenów psychicznych. Każda dojrzała osoba ma dostęp do wszystkich fenomenów psychicznych możliwość komunikowania swoich stanów psychicznych; komunikacja niewerbalna; pobudzenie fizjologiczne (przy czym stany fizjologiczne nie są tym samym co zjawiska psychiczne).
Poznanie procesów psychicznych ułatwia wgląd w życie psychiczne prostsze od naszego badania na noworodkach, na przedstawicielach prymitywnych kultur, niewidomych od urodzenia, na zwierzętach.
Wartościowego materiału dostarcza obserwacja przypadków klinicznych pomagają one zrozumieć podstawowe prawa, które rządzą psychiką, ale zostały odmiennie połączone i działają w bardziej złożonych warunkach. ! Zupełnie szczególne znaczenie fenomeny tępoty i obłędu oraz innych zjawisk patologicznych mają dla badań nad sposobem łączenia się fenomenów psychicznych z naszym bytem cielesnym wpływy Platona.
Badanie biografii wybitnych ludzi, badanie procesów społecznych (w historii powszechnej), fenomeny sztuki, nauki i religii świadectwo dyspozycji wyższego życia psychicznego. Interakcja człowiek -społeczeństwo: społeczeństwo pozwala zrozumieć człowieka i vice versa.
O RÓŻNICY MIĘDZY FENOMENAMI PSYCHICZNYMI I FIZYCZNYMI
Dwie klasy fenomenów: f. fizyczne i f. psychiczne (dualizm).
Aby uwyraźnić te dwa pojęcia należy się odwołać do przykładów: fenomen psychiczny : akt przedstawiania sobie (reprezentacje umysłowe?) np. słyszenie dźwięku, widzenie barwnego przedmiotu; wyobrażanie sobie; sąd, przypomnienie, wnioskowanie, przekonanie Do przedstawień należą również najbardziej podstawowe fenomeny psychiczne następstwo czasowe, relacje przestrzenne, związki przyczynowo-skutkowe (?psychologia poznawcza), emocje: wzruszenie radość, gniew, miłość etc.
Fenomeny psych przedstawienia, a także wszystkie te zjawiska, które służą przedstawieniom za podstawę. Przyczyny mieszania fenomenów fizycznych i psychicznych: współwystępowanie bodźców fizycznych i towarzyszących im fenomenów psychicznych (prawie jednoczesne występowanie sR) np. problem z rozróżnieniem bólu i uczucia bólu uczucie jest stopione w jedno z podmiotem.
Fenomeny fizyczne: rozciągłe i zlokalizowane; fenomeny psychiczne: nierozciągłe i pozbawione relacji przestrzennych(Kant, Kartezjusz, Spinoza). Przeciwnicy sugerują, że spostrzeżenie zmysłowe oraz afekty są aktem narządu cielesnego (Arystoteles) mechanicyzm biologiczny ten pogląd opiera się na pomieszaniu fenomenów fizycznych i psychicznych.
Każdy fenomen psychiczny powstaje w odniesieniu do pewnej treści, jest skierowany na pewien obiekt zawiera coś jako obiekt intencjonalna inegzystencja cieszymy się z czegoś, smucimy się o coś. Krytyka tej cechy fenomenów psychicznych (Hamilton) nie istnieje różny od jaźni przedmiot, ani żadna obiektywizacja jaźni wszystkie f. psych. są podmiotowo subiektywne, w uczuciu następuje stopienie w jedno przedmiotu i podmiotu już określenie stopienie w jedno zakłada istnienie dwóch przedmiotów, w przeciwnym razie gdyby zanikał przedmiot stanów psychicznych, zanikałby także i podmiot
Fenomeny psychiczne możemy spostrzegać tylko w świadomości wewnętrznej to spostrzeżenie wewnętrzne ma w sobie ową bezpośrednią, nieomylną oczywistość, która spośród wszystkich rodzajów poznania empirycznego przysługuje wyłącznie jemu. Jest to właściwie jedyne spostrzeżenie w pełnym tego słowa znaczeniu. Ma ono charakter indywidualny i zarazem powszechny dla każdej dojrzałej osoby.
Fenomenom psychicznym oprócz istnienia intencjonalnego (np. barwa), przysługuje także istnienie rzeczywiste (np. poznanie). Czy zatem esse=percipi (Berkeley)? Krytyka: barwa jawi się nam tylko wtedy, kiedy ją sobie przedstawiamy, ale nie należy stąd wnioskować, ze barwa nie może istnieć, kiedy nie jest przedstawiana; kiedy porównuje się jeden fenomen fizyczny z drugim, dostrzega się między nimi konflikty, które wyraźnie dowodzą, że istnieniu intencjonalnemu nie odpowiada istnienie rzeczywiste.
Fenomeny fizyczne następują jednocześnie, a psychiczne jeden po drugim. Z drugiej jednak strony fenomeny psychiczne cechuje wielość i różnorodność. O jedności fenomenu psychicznego można mówić o tyle, że cała mnogość fenomenów psychicznych, które jawią się komuś w spostrzeżeniu wewnętrznym, ukazuje się mu zawsze jako jedność jedność świadomości.
Podsumowanie: Najbardziej charakterystyczną cechą fenomenów psychicznych jest ich intencjonalna egzystencja.
Należy przedefiniować przyrodoznawstwo: jest to nauka starająca się wyjaśnić następstwo fenomenów fizycznych normalnych i czystych (nie zakłócanych przez szczególne stany psychiczne) zakładając, że zmysły stanowią wiarygodne źródło informacji o świecie rozpościerającym się w 3d i w czasie.
definicja psychologii : za przedmiot psychologii należy uznać fenomeny psychiczne w sensie rzeczywistych stanów tzn. mają one wyłącznie istnienie fenomenalne, w zakres psychologii nie wchodzi nauka o fenomenach fizycznych będących przedmiotem spostrzegania (czyli nie należy mieszać fenomenów fizycznych i psychicznych)
FENOMENY PSYCHICZNE WEDŁUG BRENTANO (PODSUMOWANIE)
Akt przedstawiania sobie (reprezentacje umysłowe?)
Następstwo czasowe, relacje przestrzenne, związki przyczynowo-skutkowe. (cognitive science?), emocje, spotrzeżenia, wyobrażenia
przedstawienia, a także wszystkie te zjawiska, które służą przedstawieniom za podstawę
nierozciągłe, pozbawione relacji przestrzennych
intencjonalna inegzystencja powstaje w odniesieniu do pewnej treści, jest skierowany na pewien obiekt zawiera coś jako obiekt
możemy spostrzegać je tylko w świadomości wewnętrznej
oprócz istnienia intencjonalnego przysługuje im także istnienie rzeczywiste (np. poznanie)
następują jeden po drugim, są różnorodne ale zostają zintegrowane w świadomości