ODJAZDOWE KRESKÓWKI DLA NIEGRZECZNYCH DZIECI.
Polskim rodzicom film rysunkowy kojarzy się przede wszystkim z tak zwanymi bajkami, które mogli oglądać w telewizji polskiej w latach dzieciństwa. Wspomnienia wywołują takie tytuły jak: Przygody Rozbójnika Rumcajsa, Grzybek i Muchomorek, Makowa Panienka, Bolek i Lolek, Reksio, Zaczarowany ołówek. Polski film animowany dla dzieci wykształcił swój własny oryginalny styl, odbiegający od produkcji amerykańskiej czy japońskiej. Były to obrazy pogodne, przesycone ciepłym humorem, promujące wartości życia społecznego, takie jak: przyjaźń, tolerancja, życzliwość, solidarność. Niezależnie od tego, jakie pozostały wspomnienia, czy nudziły, czy były zbytnio naiwne dla rezolutnego siedmiolatka, jedno nie budzi wątpliwości: nie było w nich przemocy. Stosunkowo później dotarły do młodych widzów filmy Tom i Jerry, Miś Yogi, Flinstonowie, wyprodukowane przez spółkę Hanna Barbara. Te z pozoru poczciwe kreskówki, przy wnikliwszym oglądzie ujawniają poważne różnice. Pociągając odmienną estetyką rysunku, wnoszą na ekran dużą dawkę agresji.
Emitowane powszechnie przez stacje telewizyjne programy zarzucają widzów scenami brutalnymi, okrucieństwem, zbrodnią, stały się przedmiotem niepokoju nie tylko w Stanach Zjednoczonych. Od kilku lat problem ten występuje również w Polsce. Wprowadzony ostatnio system graficznego ostrzegania przed programami telewizyjnymi zawierającymi niewskazane dla młodego odbiorcy przekazy rozwiązują sprawę nie do końca. Poza kontrolą pozostają bowiem filmy animowane, a w szczególności filmy rysunkowe. Nadawcy jakby z góry zakładają, iż wszystkie tego typu filmy mogą oglądać dzieci, gdyż do nich są adresowane. Co więcej, jeden z kanałów telewizji publicznej sobotni blok z filmami rysunkowymi nazwał ,,kinem bez rodziców”. Przyjrzyjmy się godzinom emisji animowanych filmów. Pierwszy blok rozpoczyna się we wczesnych godzinach porannych 7.00-8.00. w tym czasie rodzina przygotowuje się do wyjścia do pracy, starsze dzieci do szkoły, młodsze oglądają telewizje samodzielnie. Drugi blok rozpoczyna się we wczesnych godzinach popołudniowych 14.00-15.00. To czas ,kiedy dziecko wraca już ze szkoły, rodzice są jeszcze w pracy, względnie matka zajęta jest przygotowaniem obiadu. I znowu, dzieci znajdują się poza szczególną opieką ze strony dorosłych. Ostatni blok to tradycyjna dobranocka.
Programy nadawane w tym czasie antenowym dostępne są najmłodszej publiczności bez ograniczeń. W ramach bloków emitujących filmy rysunkowe, obok wartościowych edukacyjne i rozwijających poczucie estetyczne kreskówek, pokazywane są filmy w przeważającej mierze produkcji amerykańskiej i japońskiej, które zdecydowanie nie spełniają tych warunków. Szczególne miejsce zajmują filmy wyrastające z tradycji komiksu. Są to powieści z gatunku science fiction, konstrukcją fabuły nawiązujące do antyutopii. Świat przedstawiony jawi się w nich jako nieludzki koszmar, gdzie zdeformowaną przestrzeń zaludniają zdegenerowane jednostki sterowane przez myszy.
Wszystkie emocje demonstrowane przez bohaterów filmów rysunkowych są przesadzone. Zarówno reakcje złości, jak i objawy radości. Przerysowaniu podlega również formalna strona filmu: rysunek, kolor i dźwięk. Akcja filmów no ogół rozgrywa się w przerażającej przestrzeni. Obraz estetyką przypomina komiks, z charakterystycznymi dla tego gatunku intensywnymi, wielkimi zbliżeniami, z ulegającą skróceniu lub konwencjonalizacji przestrzenią planu drugiego i dalszych. Gwałtowny, szybki montaż powoduje zawrotne przyśpieszenie tempa rozgrywających się zdarzeń. Świat widziany z tej perspektywy - perspektywy ruchu - ulega swoistej dematerializacji. Obraz, postacie i przedmioty pojawiają się i znikają, aby ponownie zaistnieć, sugerując niejako, że destrukcja jest odwracalna, że unicestwienie nie jest ostateczne. Specyficzne dla tej odmiany filmowej środki formalne ułatwiają swobodną metamorfozę rysunkowych postaci. Ostrą ekspresyjność rysunku podbuduje charakterystyczną kolorystyką, utrzymana w tonacji zimnej takich barw, jak: czerń, granat, popiel. Zostaje ona zakłóca nagłymi przebłyskami ostro konstatującej czerwieni, fioletu i żółci. Równie charakterystyczna jest warstwa audialna filmu rysunkowego, w której bardzo istotną rolę dogrywają efekty dźwiękowe. Nie są one realistycznym elementem filmu - często wyolbrzymione, nadnaturalnie głośne współtworzą wyraz z obrazem efekt pełnego chaosu. Dialogi zaś nierzadko podawane są na najwyższych rejestrach emocji - na krzyku. Nawet niektóre filmy animowane pozbawione ostrego, agresywnego rysunku komiksowych kreskówek zawierają jednak wzorce zachowań agresywnych, oto w filmie Rocky - łoś Superktoś i przyjaciele bohaterowie filmu: strzelają z procy do gołębi w parku, rzucają tortami w pomniki, wybijają szyby w budynku ONZ. Animacje filmowe jako: „Walt Disney przedstawia”, które prezentuje telewizja publiczna pod wspólnym tytułem :Kino bez rodziców”, obfitują sceny, w których skądinąd sympatyczne zwierzątka bądź to okładają się po głowie patelniami, bądź przy użyciu młotka wbijają w ziemię, wyrzucając nawzajem przez okno lub wysadzając się w powietrze przy pomocy dynamitu.
Należy postawić pytanie: czy rzeczywiście zawarte w filmach rysunkowych scen przemocy i agresji mogą wpływać destrukcyjnie na psychikę dziecka?
Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy odwołać się do kilku podstawowych ustaleń z dziedziny psychologii rozwoju.Dzieci w wieku przedszkolnym odbierają świat przede wszystkim za pomocą zmysłów. Zmysł wzroku odgrywa w procesie poznania bardzo istotną rolę, stając się na tym etapie podstawowym sposobem poznawania świata. Obraz filmowy jest dla dziecka przestrzenią intensywnych wrażeń, nie pozostawia go obojętnym. Małe dziecko między trzecim a siódmym rokiem życia intensywnie naśladuje zachowania dorosłych. Przejmując zachowania innych - uczy się, jeśli więc ogląda filmy, to przyswaja sobie zachowania postaci. Owo przejmowanie postaw, zachowań, stosunku do innych może mieć charakter niezwykle intensywny, bowiem ciekawość dziecka wywołuje jago aktywne uczestnictwo. Żeby zrozumieć to, co widzi, dziecko utożsamia się z bohaterami, wychodzi z przedstawioną rzeczywistością filmową. W odróżnieniu od dorosłego widza, w czasie oglądania kreskówek bezrefleksyjnie ulega procesowi identyfikacji. Na tym etapie rozwojowym, dziecko miesza jeszcze rzeczywistość ze światem wyobrażonym. Nie istnieje dla niego ścisłe rozgraniczenie realną, w której samo z żyje. Nie rozróżnia tego, co dzieje się naprawdę, od tego, co zostało wykreowane w sieci filmowej bajki. Nie jest jeszcze zdolne do analizy i syntezy.
Odbiera świat w sposób dość chaotyczny i powierzchowny, ograniczając się do rejestrowania przedmiotów i osób przedstawionych. Między zdarzeniami i działaniami postaci z filmowych bajek wyobraźnia małego widza nie buduje związków przyczynowo-skutkowych. Jeżeli na przykład bohaterowie biją się, niszczą czy zabijają, to jawi się to dziecku jako wyizolowany styl zachowania.
W tym okresie nie osiąga ono jeszcze stanu świadomości moralnej. Opiera swoje zachowanie na pewnej liczbie ,,dobrych i złych przyzwyczajeń”. Wiadomo, że te pierwsze zdobyte nawyki i przyzwyczajenia pozostawiają głębokie ślady w psychice człowieka.
Narzucają się proste wnioski, po pierwsze, że telewizja musi znajdować się pod kontrolą odbiorców, po drugie, nie można jej traktować jako elektronicznej opiekunki do dziecka. Telewizja jako instytucja w żadnym wypadku nie powinna wyręczać rodziców w wychowaniu, natomiast mądrze wykorzystana może w tym zadaniu pomagać.
Nie ulega wątpliwości, że młodego widza chronić należy przed kiczem, tandetą i brzydotą kreskówek, które niszczą estetyczną wrażliwość.