Wiadomości ogólne i empiria potoczna

1.Co rozumiemy pod pojęciem praw przyrodniczych?

Są to prawa charakteryzujące procesy w przyrodzie, pozwalają przewidzieć wiele procesów, odpowiednio je wykorzystać.

2.Co rozumiemy pod pojęciem doświadczenia (empirii potocznej)?

Określenie to wprowadził Stefan Moszczyński prof. SGGW w Warszawie. Jest to wkład wielu pokoleń w rozwój w zakresie udomowienia zwierząt i uprawy roślin dzikorosnących.

3.Omów etapy formowania prawa naukowego?

Formowanie prawa przebiega trzema etapami:

1. Gromadzenie faktów- człowiek śledząc zjawisko spostrzega prawidłowości postępowania się tego zjawiska

2. Formowanie hipotezy prawa naukowego- inaczej poznania racjonalnego-umysłowego, przejście poprzez fakty (od szczegółów do ogółów)

3. Sprawdzanie hipotezy- możemy przeprowadzić dwojako poprzez doświadczenie czyli eksperyment bądź też poprzez pewne schematy rozumowania

4.Co rozumiemy pod pojęciem doświadczenia?

Jest metodą badania naukowego, musi określić sztuczne warunki eksperymentu. Eksperyment jest metodą badania zjawiska polega na wywołaniu jakiegoś zjawiska w sztucznych warunkach.

5.Podaj przykłady, gdy błędne hipotezy prowadziły do odkryć i odwrotnie- hamowały rozwój postępu?

Alchemicy w poszukiwaniu recepty na złoto odkryli wiele praw i zasad chemicznych. Panowie odtworzyli technologię produkcji porcelany itp. Błędne hipotezy, które blokowały postęp teoria flogistonu- wydzielanie się nie wielkiej materii ognia przy spalaniu, obalona przez Lavoisierowi. Niepodzielność atomu- obalona przez Enrico Fernii.

6.Co wiesz o chronologii geologicznej i na tym tle rozwoju świata zwierzęcego?

W historii geologicznej Ziemi wyróżniono 5 er:

• Archaikum

• Proterozoikum

• Paleozoikum

• Mezozoikum

• Kenozoikum

Era mezozoikum (kreda, jura, trias) to rozwój gadów

Era kenozoiczna zwana jest wiekiem ssaków.

7.Co wiesz o chronologii kulturowej współczesnego człowieka?

Chronologię kulturową człowieka możemy podzielić na:

• Okres archeologiczny

• Historię opartą na dokumentach

Czas archeologiczny jest studiami kultury ludzkiej:

1. okres eolityczny (praludzki)- człowiek staje się istotą ludzką (neandertalczyk, narzędzia kamienne, nie używano ognia)

2. okres paleolityczny( starsza epoka kamienna, człowiek neandertalski zaczął używać ogień, udomowienie psa

3. okres neolityczny (młodsza epoka kamienia)- broń, narzędzia ze szlifowanych kamieni, prymitywna uprawa roli

4. epoka brązu- Asyria ok. 3 lat p.n.e.

5. epoka żelaza- piramida Gizeh

8.Co wiesz o udomowieniu zwierząt?

Trzy hipotezy:

• oswajanie zwierząt przez wyrzucanie odpadów w pobliżu osad

• przynoszenie młodych bądź rannych zwierząt do osad

• budowanie zagród i zapędzanie zwierząt dzikich

9.Czas udomowienia zwierząt

Najwcześniej pies, konie sprowadzono nad Eufrat i Tygrys 3tys. Lat p.n.e. Człowiek neolityczny miał już prawie wszystkie znane dziś udomowione zwierzęta (z wyjątkiem kota i drobiu)

10.Miejsce udomowienia zwierząt

Głównym ośrodkiem udomowienia zwierząt była środkowa i zachodnia Azja, częściowo Egipt i Europa. Kury i słonie udomowiono w Indiach. Słoń Afrykański i struś w Afryce. Osioł udomowiony został w Egipcie.

11.Co wiesz o początkach kultury rolnej?

Plemiona pasterskie prowadziły wyodrębniony i koczowniczy tryb życia. Azja, Chiny i Indie- wysoka kultura związana z uprawą ryżu. Ludy rolnicze prowadziły bardziej osiadły tryb życia zajmując żyzne doliny.

12.Co wiesz o teorii Nikołaja Wawilowa na temat pochodzenia i początków uprawy roślin?

Na podstawie badania roślin uprawowych i dziko rosnących- Wawiłow stworzył teorie ośrodków różnicowania genetycznego. Wyróżnił osiem rejonów pochodzenia i pierwotnej uprawy roślin o znaczeniu rolniczym:

1. Chiny: jęczmień, proso, soja, konopie,

2. Subkontynent Indyjski: ryż, trzcina cukrowa, bawełna, juta

3. Azja Środkowa: pszenica, bób, len, marchew, winorośle

4. Bliski Wschód: rośliny dyniowe, różne gatunki i formy pszenic, migdały

5. Etiopia: len na nasiona, zioła przyprawowe, kawa

6. Meksyk: kukurydza, uprawa kakao

7. Ameryka Południowa: ziemniaki, orzech ziemny, kakaowiec,

Doświadczalnictwo instytucjonalne

1.Czy podzielasz pogląd, że doświadczalnictwo „instytucjonalne” można datować na połowę XX wieku (XIX)

Częściowo jest to uproszczenie, ponieważ już w średniowieczu wiele prób i doświadczeń z nowymi odmianami roślin prowadzono w gospodarstwach klasztornych. Tu rozwinięto technikę szczepienia drzew i krzewów, udoskonalono gospodarkę pasieczną.

2.Podaj przykłady pierwszych stacji badawczych na świecie i w Polsce

Stacja doświadczalna w Rothamsted 1832r.

Instytut Agronomiczny w Marymoncie pod Warszawą 1816r., pole dośw. 1834r.

Instytut Politechniczny i Rolniczo-leśny w Puławach 1862r.

Szkoła Rolnicza w Dublinach pod Lwowem 1856r. z gospodarstwem rolnym

3.Omów doświadczalnictwo rolnicze (agro- zootechnicznej) po II wojnie światowej

Druga Wojna Światowa to niepowtarzalne straty dla doświadczalnictwa rolniczego (pogłowie bydła spadło w tym czasie o 50%). Po wojnie bazę naukowo- badawczą realizowano w trzech pionach:

• W szkołach rolniczych typu akademickiego

• W polskiej akademii nauk i jej zakładach

• Instytutach resortowych np. Instytut Zootechniki w Krakowie, Instytut uprawy, Nawożenia, Gleboznawstwa w Poławach

Wejście Polski do Unii Europejskiej nadzieja na podjęcie tematów badawczych w ramach programów unijnych.

4.Omów cel doświadczalnictwa agrotechnicznego i ogólny jej podział

Doświadczenie agrotechniczne ma za cel poznanie własności roślin uprawnych, warunków w jakich dają największe niezawodne plony. Celem jest również spróbowanie najkorzystniejszych metod uprawy i nawożenia dających zwiększenie plonów.

Doświadczenia agrotechniczne dzielimy na:

• Doświadczenia prowadzone w warunkach sztucznych

• Doświadczenia polowe

5.Podaj i omów rodzaje doświadczeń polowych ze względu na problematykę i stosowany czynnik doświadczalny

Ze względu na problematykę doświadczenia polowe dzielimy na:

• Odmianowe- nawozowe

• Uprawowe

W zakresie ochrony roślin:

• Walka z chorobami i szkodnikami roślin

• Zwalczanie chwastów

6.Omów podział doświadczeń polowych ze względu na sposób prowadzenia badań.

Doświadczenia polowe ze względu na sposób prowadzenia badań dzielimy na:

• Doświadczenia obserwacyjne

• Doświadczenia ścisłe (topoletka 20-50m²)

• Doświadczenia łanowe (od paru do kilkudziesięciu arów)

• Doświadczenia produkcyjne (1ha i więcej)

7.Przedstaw podział i scharakteryzuj doświadczalnictwo laboratoryjne w zakresie agrotechniki

Prowadzi się w halach wegetatywnych (tunelach, szklarniach), dzielimy na:

• Wazowe

• W kulturach wodnych

Wazony: napełnia się dokładnie taką samą ilością gleby, taka sama ilość roślin. Polewa się codziennie ilością wody do przewidzianego ciężaru wazonu.

Kultury wodne: słoje napełnia się wodnym roztworem składników pokarmowych. Rośliny mieszczą się na siatce bądź w ………… nad płynem, w wodzie …………. korzenie roślin.

8.Omów podział doświadczalnictwa agrotechnicznego ze względu na ilość czynników badawczych

1. Doświadczalnictwo proste- badamy wpływ jednego czynnika na rozwój i plon roślin

2. doświadczalnictwo złożone (kombinowane)- bada się wpływ kilku czynników równocześnie (np. przy uprawie ziemniaków badamy rozstawę rzędów, naworzenie i odmiany)

9.Przedstaw metody zakładania doświadczeń polowych ze względu na rozłożenie doświadczenia w czasie i przestrzeni produkcyjnej

1. Metoda systematyczna- doświadczenie we wszystkich powierzchniach niezmienne dokonywane jest na tych samych lokalizacjach

2. Metoda bloków losowych- eliminuje zagrożenie błędem systematycznym (tablice losowe).

3. Metoda wzorcowa- efekt demonstracyjny, polega na umieszczaniu obiektu wzorcowego w regularnych odstępach między obiektami badanymi.

10.Omów cel i podział ogólny doświadczalnictwa zootechnicznego

Celem doświadczalnictwa zootechnicznego jest ocena różnic w reakcji zwierząt na określone wyniki doświadczenia.

Doświadczalnictwo zootechniczne możemy podzielić na trzy typy:

• Laboratoryjne- ZALETY: dokładność techniki, WADY: oderwanie od wyników produkcyjnych

• Naukowo- gospodarcze- ZALETY: uzyskane wyniki można przenieść do praktyki, WADY: ujmują zjawisko powierzchownie

• Produkcyjne- ZALETY: sprawdzenie zabiegu w warunkach przeciętnych

11. Omów wpływ zmienności zwierząt i czynników ubocznych na wynik doświadczenia

Doświadczalnik winien maksymalnie wyrównywać materiał doświadczalny jak i wszystkie inne. Polega to na doborze do doświadczenia zwierząt możliwie podobnych (rasa, wiek, płeć itp.) oraz wyrównanie wpływu wszelkich czynników zewnętrznych. Również organizacja i technika obsługi może mieć wpływ na wyniki doświadczenia

12.Omów pojęcie pomyłki, błędu systematycznego oraz błędu doświadczenia (zmienności)

Pomyłka to np. nieprawidłowe wpisanie ciężaru, pomylenie numeru zwierząt (wpływa w szczególności na wyniki przy małych liczebnościach zwierząt doświadczalnych).

Błąd systematyczny występuje wówczas gdy jakiś czynnik działa nie na wszystkie grupy doświadczalne w sposób jednakowy.

Błąd doświadczenia (zmienność) mierzymy odchyleniem standardowym (s) lub wariancją (s²)

13.Przedstaw najważniejsze cechy dobrego doświadczenia

1. Właściwie sprecyzowany temat i cel badania

2. Pomysłowa hipoteza robocza (oparta na literaturze, praktyce i badaniach próbnych)

3. Prawidłowo dobrana próba

4. Wydajny układ doświadczenia

5. Odpowiednia ilość

6. Prawidłowe rozmieszczenie zwierząt

7. Właściwy czas doświadczenia

14.Omów pojęcie „nauki czystej” i nauki stosowanej

Jeżeli badania prowadzimy na zwierzętach użytkowych, a wyniki mogą znaleźć zastosowanie w praktyce- mówimy o badaniach stosowanych np. badania trawienia u owcy to nauka stosowana, a prowadzone badania……………..

15.Omów temat, cel i metodykę doświadczenia

Tematem są zazwyczaj zadania stosowane przez praktykę. Temat określa wstępnie cel i metodykę. W oparciu o temat opracowujemy hipotezę roboczą, która winna być oparta na: literaturze, praktyce i badaniach próbnych. Metodyka powinna być tak opracowana, aby doświadczenie dało odpowiedź na postawione pytanie.

16.Przedstaw i omów terminy używane w doświadczalnictwie zootechnicznym

Podstawowe terminy to:

Czynnik doświadczalny- to czynnik, którego efekt działania zamierzamy sprawdzić w doświadczeniu.

Element doświadczenia czyli obserwacja. Zwane może być traktowanie indywidualne lub gromadne.

Układ doświadczenia- rozróżniamy układy jednoczynnikowe (proste), w których na obiekt działa jeden czynnik w kilku poziomach oraz wieloczynnikowe gdzie na obiekt działa więcej czynników doświadczalnych.

17.Omów klasyfikację jednoczynnikowych (prostych) układów doświadczalnych w badaniach zootechnicznych

Układ jednoczynnikowy (prosty) w doświadczalnictwie zootechnicznym dzielimy na:

• Ciągły (zwany również porównawczo grupowym)

• Przemienny

Ciągły: grupa doświadczalna przez cały czas podlega tej samej ……… (poziomu) czynnika doświadczalnego.

Przemienny: z układu przemiennego wykształciły się:

• Przestawny- poziom czynnika na poszczególnych obiektach nie ulega zmianie (AB, AB…i następnie BA, BA).

• Powrotny- poziom czynnika ABA, z przestawnego powstała jego forma rozszerzona. Kwadrat łaciński

18.Podaj zalety i wady układów wieloczynnikowych (złożonych)

W doświadczeniach wieloczynnikowych bada się kilka czynników, z których każdy ma kilka zabiegów (poziomów).

Zalety: otrzymuje się więcej informacji niż z układu prostego. Dodatkowo utrzymuje się informacje o interakcji, czyli nakładanie się efektu kilku czynników.

Wady: Nakłada się rygory statystyczne, wymaga wyszkolonego personelu oraz większej liczebności obiektów doświadczalnych.

19.Od czego zależy wybór dobrego układu doświadczenia

Sposób traktowania zwierząt: indywidualnie, gromadnie

Warunki techniczne i wielkości pomieszczeń, przystosowanie stanowisk do indywidualnego żywienia, wyposażenie np. wagi

Kadry wykonujące doświadczenie (solidność)

Metody statystyczne, które chcemy zastosować.

20.Omów dokonywanie i gromadzenie spostrzeżeń

W doświadczalnictwie przyjmujemy pewne kryteria oceny materiału doświadczeń, np. ciężar ciała zwierzęcia, ocena wartości handlowej itp. Rejestrować należy te dane, które mają istotne znaczenie naukowe i gospodarcze, a równocześnie są ważne ze względu na temat doświadczenia. Przykładowa dokumentacja doświadczeń: dziennik doświadczeń, książka ważeń, książka żywienia, książka wydajności, fotografia doświadczalna itp.

21.Omów sposób wykonywania pomiarów zwierząt hodowlanych oraz pojęcie pokroju zwierząt, oceny punktowej i indeksów (wskaźników)

Do pomiarów zwierząt używamy laski mierniczej i cyrkla i taśmy (czasem specjalnego kątomierza). Pomiary wykonywane są w oparciu o tzw. Stałe punkty oznaczone na zwierzęciu przez kości. Pokrój to ogólny wygląd zwierzęcia. …………………………………………………………………………………………………..

22.Omów etapy opracowania wyników eksperymentu (doświadczenia)

Etapy opracowania wyników to:

• Uzbieranie i porządkowanie danych liczbowych i opisowych

Zawiera dane liczbowe oraz wszelkie zapiski i spostrzeżenia w czasie wykonywania pracy

• Opracowanie danych liczbowych

Dobre opracowanie liczbowe może być wykonywane jedynie przy zastosowaniu metod statystyki matematycznej

• Wyciąganie wniosków

Wyniki doświadczenia można uzyskać za prawdziwe, gdy potwierdzają się w powtórnym wykonywaniu eksperymentu

• Opracowanie pisemne

Formy pisemnego opracowania to:

• Praca naukowa

• Opracowanie popularno- naukowe- brak szczegółów metodyki

• Sprawdzenie lub komunikat

23.Omów plan pracy naukowej

1. Tytuł i uwagi wstępne

2. Dane z literatury

3. Metodyka i przebieg doświadczeń

4. uzyskane wyniki

5. dyskusja nad tymi wynikami

6. wyciągnięte wnioski

7. Bibliografia

tłumaczenie na język obcy

---