Zajęcia nr 6
Kraczla, Badania nad ubóstwem. Przegląd głównych nurtów i teorii, str. 9 - 29, w : Wódz, W kręgu ubóstwa. Próba analizy psychospołecznych aspektów zjawiska
zdaniem autora w Polsce brak rzetelnego dorobku naukowego dotyczącego ubóstwa, co w sytuacji skali tego zjawiska i zmian dokonujących się w ostatnich latach jest dla niego szczególnie niepokojące
w XIX wieku początek refleksji ekonomicznej nad przyczynami i naturą ubóstwa : Smith, ( Malthus, Ricardo - wcześniej), potem Marks
powrót refleksji ekonomicznej Galbright l` 50 -te
socjologiczne badania ubóstwa związane z nazwiskami : Ch. Booth`a i S. Rowntree`a (badali na przełomie XIX i XX wieku rozmiary ubóstwa w Anglii). Rowntree jako pierwszy pisał o linii ubóstwa - w wersji ubóstwa absolutnego, kiedy to ludzie nie maja środków i zasobów do utrzymania życia. (badania te były mocno krytykowane za zbytnią arbitralność)
w badaniach socjologicznych pojawia się „nowe podejście” do zagadnień ubóstwa, którego głównym założeniem teoretycznym jest dynamika i względność kryteriów ubóstwa, które pozbawione punktów odniesienia są pozbawione wartości poznawczej. Galbraith pisał o tym tak: „ludzie są dotknięci ubóstwem gdy ich dochody, nawet gdy wystarczają do przeżycia, są niższe od dochodów społeczności”
badaniami względnej deprywacji rodzin zajmował się Townsed, uważał on, że: „jednostki, czy rodziny których zasoby są istotnie niższe od zasobów dostępnych przeciętnej jednostce, czy rodzinie są w stanie ubóstwa” - temu podejściu zarzucano, że ubóstwo mogłoby zaniknąć tylko w społeczeństwie doskonale egalitarnym, gdzie wszyscy posiadają tyle samo
2 podejścia do natury i istoty ubóstwa:
Teoria kultury ubóstwa (odnosi się do swoistości społeczności żyjących w ubóstwie). Wskazuje ona na utrwalanie się wzorów i norm w grupie osób ubogich i przekazywanie ich z pokolenie na pokolenie. Wskazuje ona na posiadanie określonych wzorów zachowania, hierarchii wartości - co w konsekwencji prowadzi do powstania subkultury. ( tą teoria posługiwali się antropolodzy kultury). Sposobem przeciwdziałania ubóstwu jest zmiana w sferze wartości.
Teoria sytuacyjna ( tłumaczy ubóstwo miejscem ubogiego w strukturze społecznej). Teoria ta odrzuca wewnętrzne przyczyny zachowań formułujących subkulturę ubóstwa i uważa zachowania te za nieuchronną konsekwencję statusu społecznego ubogich, a zachowania dewiacyjne traktuje jako rezultat dominującej struktury społecznej, która środowiska te defaworyzuje i odpycha od życia społecznego. Ubodzy są więc upośledzeni przez fakty związane z ich sytuacja życiową, przez ich niski dochód, bezrobocie itd. I to te fakty raczej niż specyficzna kultura determinują ich sposób życia i postrzegania rzeczywistości. Sposobem przeciwdziałania ubóstwu jest zmiana w społecznym położeniu jednostek.
Teoria Hannerza. Zakłada on, że niektóre zachowania są konstruowanymi ad hoc reakcjami na bieżącą sytuację, zachodzą ponieważ istniała określona sytuacja, lecz nie są trwałe i znikają wraz ze zmianą sytuacji. Inne zachowania są internalizowane, utrwalają się jako normy, podatne na rozprzestrzenianie się i obiektywizację, stają się częścią przekazu międzygeneracyjnego. (połączenie 2 wcześniejszych teorii).
kwestia jednorodności przedmiotu badania ( ubóstwa) - czy chodzi nam o badanie wymiaru ekonomicznego, czy także społecznego ?
- typologie:
Typologia Millera, wykorzystywał on wymiar ∗stabilności rodziny ( trwała - nietrwała) ∗dochód ( wystarczający - niewystarczający)
Typologia Deutcha, dotyczyła wymiarów wyłącznie pozaekonomicznych np. : aspiracje rodziców względem dzieci, rola ojca w wychowaniu dziecka itp.
Koncepcja kręgów ubóstwa D. Matz`y, krąg najszerszy obejmuje wszystkich ubogich, średni krąg obejmuje tych, którzy są ubodzy, a ponadto korzystają z pomocy formalnych instytucji, najmniejszy krąg składa się z tych, którzy sporadycznie lub trwale są na pewnego rodzaju zasiłkach, a dodatkowo charakteryzuje ich jakaś ułomność fizyczna i naznaczeni są piętnem demoralizacji. Ważną częścią analizy kręgów jest próba uchwycenia wpływu, jaki na ludzi ubogich ma fakt bycia naznaczonym.
Cechy charakterystyczne środowiska ubogich ( na podstawie badań)
brak zaangażowania i interakcji ubogich z instytucjami otaczającego ich społeczeństwa (związki zawodowe, banki, szpitale itp.)
nieufność w stosunku do społeczeństwa, oparcie na grupie pierwotnej
najsłabsze ogniwo na rynku pracy - łatwo je zastąpić
ścisk w mieszkaniach
utrudniony dostęp do oświaty
znikome aspiracje, brak zaangażowania, bezradność
degradacja, brak prestiżu społecznego, odrzucenie przez społeczeństwo
brak orientacji działań na przyszłość
niewrażliwość na upływ czasu - ważne jest to, co tu i teraz
„rozciągliwy” system wartości np. akceptacja dla urodzeń pozamałżeńskich
wiara w ślepy los
1