Międzynarodowy przepływ kapitału-przpeływ kapitału w skali międzynarodowej.

Kapitał wtorzy się w krajach , gdzie społeczeństwa wiecej produkują niż konsumują. Im wiecej wytworzonego dochodu narodowego zostaje zakumulowane tym wiekszy i szybszy wzrost zasobów kapitału kraju. Na świecie mamy społeczeństwa gdzie jest dostatek tego kapitału, ale są i takie gdzie go brakuje. Są głównie kraje gdzie konsumpcja przerasta produkcje do tego stopnia, że narażone są one na głód i niedostatek oraz niski standard życia. Są także kraje gdzie nadwyżka dochodu wystepuje, ale jest zbyt mała, aby móc zagwarantować stabilny i trwały wzrost gospodarczy.
Jeśli kraje są na tyle słabe lub ich wzrost gospodarczy słabnie ze względu na np. przyrost liczby ludności i zwiększone zapotrzebowanie na dobra konsumpcyjne, jeśli nie mogą same pokonać tej tendencji może pomóc tutaj korzystanie z akumulacji zewnętrznej kapitału ,a raczej jego przyciągnięcie.

Główne tendencje w procesach migracji kapitału w skali międzynarodowej.

Najbardziej korzystne jest dla kraju przyjmującego kapitał kiedy kapitał osiedli się na stałe w kraju. Chodzi o to ,że zyski wypracowane przez ten kapitał nie będą wywożone do kraju z którego zostały wyeksportowane, tylko będą reinwestowane co będzie prowadzić do narastania zapasów własnego kapitału i szybszego rozwoju gospodarczego.
Jedną z najstarszych i najbardziej powszechnych praktyk inwestowania zagranicami w erze nowożytnej był proces zasiedlania ameryk, a także kontakty handlowe z Australią i Nową Gwineą. Wtedy ogromna część kapitału z Europy Zachodniej trafiała w postaci transferu jednokierunkowego do tych rejonów świata. Obecnie są one jednymi z najbardziej rozwiniętych na świecie. Eksport tego kapitału był połączony z emigracją ludności o dużym potencjale przedsiębiorczym i siły roboczej. Jak wiemy kulały na tym ludności rdzenne i co się z nimi stało też wiedzieć powinniśmy.
Inny charakter miał eksport kapitału w okresie kolonializmu. Tutaj kapitał był eksportowany tymczasowo, a nie trwale, i lokowany w celu eksploatacji najbardziej opłacalnych gałęzi ,a nie w celu tworzenia wspólnych gospodarek.
Po upadku kolonializmu rozpoczął się trzeci etap migracji kapitału, który trwa do dziś. Cechuje się on zarówno trwałymi jaki czasowymi transferami kapitału, dokonuje się glównie w grupie państw rozwiniętych wysoce zasobnych w kapitał. Istotna jest tutaj dominująca rola korporacji transnarodowych oraz udział kapitału finansowego (przepływy krótkookresowe - inwestycje portfelowe). Obszary które się rozwijają i obszary transformacji systemowych są zazwyczaj omijane przez eksport kapitału.
Główne przyczyny tych procesów są dwie.
Pierwsza wiąże się z inwestycjami zagranicznymi. Jeśli jakaś gałąź gospodarki nasyci się kapitałem produkcyjnym to łatwiej przenieść ten kapitał do innego kraju w te samą gałąź gospodarki , niż w inna w kraju macierzystym. Jednak kraj przyjmujący ten kapitał ma pewne ograniczenia jego chłonności. Ze względu na specjalizacje i rozwój technologiczny, największe możliwości absorpcyjne kapitału mają kraje o pewnym poziomie rozwoju gospodarczego . Ot dlaczego kraje rozwinięte, a nie rozwijające się.
Po drugie dotyczy to inwestycji portfelowych. Chodzi o to, że popyt na papiery wartościowe jest tym większy, czym większy potencjał i wiarygodność emitenta. Zatem podaż może osiągnąć wysoki poziom tam ,gdzie jest rozbudowany aparat administracji państwowej oraz potencjał gospodarczy zapewniający bezpieczeństwo lokat nawet przy niższej dochodowości niż w krajach o niesprecyzowanej sytuacji politycznej czy dalekim zacofaniu gospodarczym.
Jeśli rynki krajów rozwiniętych nasycą się już kapitałem to wtedy zostanie on wyeksportowany do krajów rozwijających się ,ale :
-powstawanie nowych gałęzi przemysłu, usług oraz specjalizacja drobnych dziedzin gospodarki;
- niestabilność polityczno-ekonomiczna krajów rozwijających się i niepewność sytuacji

stwarzają warunki odstraszające inwestowanie w nich kapitału. Same inwestycje zagraniczne, inwestycje portfelowe ,czy kredyty udzielane państwom rozwijającym się nie pomogą w sytuacji dużego przyrostu demograficznego i dużego zapotrzebowania na konsumpcje.

Formy międzynarodowej migracji kapitału i ich motywy.

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie są lokowaniem kapitału w przedsiębiorstwie zagranicznym , przy jednoczesnym jego kontrolowaniu, w celu osiągnięcia zysku i innych korzyści.
Do podejmowania takich inwestycji nakłaniają firmy różne motywy strategii ich działania oraz plany wykonalności pewnych celów które zapewniają rezultaty odpowiednio większe do osiągnięcia za granicą niż w kraju. Ważnym motywem jest chęć rozszerzenia rynku zbytu związana z nasyceniem rynku danej gałęzi wewnątrz kraju, lub ze spadkiem popytu na konkretnie oferowane dobra. Związane jest to także z zaostrzeniem norm administracyjnych, wywołujących podniesienie kosztów produkcji (np. normy dotyczące ochrony środowiska).
Motyw poszerzenia rynku zbytu wiąże się także z przewidywaniem przez inwestora sytuacji w której państwo przyjmujące kapitał będzie chronić swojego rynku wewnętrznego za pomocą ceł i innych środków , aby zmniejszyć udział firm zagranicznych na krajowym rynku.Jeśli polityka tego kraju będzie zbyt liberalna ,a kraj nie będzie dysponować odpowiednimi środkami własnymi to firmom zagranicznym może bardziej opłacać się wchodzić na rynek tylko z towarem/produktem ,a nie z siedzibą firmy za granicą.
Silnym i ważnym bodźcem jest także poszukiwanie tańszej siły roboczej. Jednocześnie szukanie jej zagranicą trzeba wiązać z pewnymi zależnościami. Jeśli np. koszt pracy i utrzymania siły roboczej za granicą jest tańszy o 50% ,ale i wydajność pracy tej siły roboczej będzie niższa o np. 62% niż w kraju macierzystym to w tej sytuacji koszty produkcji i utrzymanie siły roboczej jest znacznie bardziej opłacalne we własnym kraju. Jednocześnie inwestor powinien uwzględnić innowacyjność technologii oraz know-how jako czynniki wpływające na wydajność pracy i produktywność siły roboczej. Jednocześnie posiadane technologie danej firmy mogą być zbyt trudne do pojęcia przez pracowników poszukiwanej siły roboczej za granicą ze względu na niższe wykształcenie i niższy rozwój technologiczny.
Istotne są także czynniki takie jak nadawanie ulg podatkowych, ułatwianie pokonowania barier w handlu zagranicznym, tańsze surowce czy koszty wykorzystania energii i materiałów.
Wszystko to jest uzależnione od występowania w kraju przyjmującym ustabilizowanych warunków działalności przedsiębiorstw i niezbędnego poziomu akceptacji społecznej zagranicznych firm na terenie tego kraju. Może się to wiązać z występowaniem utrwalonych stereotypów wśród społeczeństwa. Dodatkowo mogą one być potęgowane np. wykupywaniem przez zagranicznych inwestorów całych gałęzi przemysłu w celu ich zamknięcia i zlikwidowania zagranicznej konkurencji, przenoszenia do krajów mniej rozwiniętych filii fabryk bez nowych technologii i zanieczyszczanie środowiska przy jednoczesnym osiąganiu wysokich zysków przy stosunkowo niskim koszcie produkcji.

Zagraniczne inwestycje portfelowe

Jest to lokata kapitału w papiery wartościowe, głównie akcje i obligacje , za granicą w celu osiągnięcia większych zysków niż w kraju macierzystym poprzez dywidendy , odsetki , wyniki gier giełdowych z tytułu różnych kursów cen akcji o obligacji czy zagranicznej waluty.
Dla podmiotów chcących inwestować ważnym czynnikiem podjęcia decyzji jest poziom ryzyka lokaty. Jeśli ktoś się boi strat to warto kupować obligacje skarbu państwa czy spółek ze względu na stały i pewny stopień zarobionych w ten sposób pieniędzy w postaci odsetek zwykle przewyższających stopy oprocentowania lokat bankowych.
Można także wyróżnić podmioty które w celu osiągnięcia większego zysku skłonne są przyjąć pewne ryzyko straty. zakupują oni głównie obligacje w celu otrzymania późniejszych dywidend. Są to gracze giełdowi, zwani spekulantami , którzy główne źródła dochodów upatrują w różnicy kursu cen akcji. Inni gracze są spekulantami w pełnym znaczeniu tego słowa i ich zyski polegają na możliwości wpływania na ceny kursów akcji. Często potrzebne do takiego wpływu instrumenty znajdują się na marginesie etycznym
Uwagę spekulantów giełdowych i w ogóle prowadzenia takich inwestycji mogą przyciągać kraje słabo rozwinięte bądź przechodzące transformacje polityczno-ekonomiczna. Wtedy takim graczom jest łatwiej grać na zniżkę czy zwyżkę kursu ceny akcji, ale także na zniżkę i zwyżkę kursu waluty danego kraju.
Motywem nakłaniającym do podejmowania inwestycji portfelowych mogą być także znacznie wyższe stopy procentowe za granicą niż w kraju czy zwolnienie z opodatkowania od zysków giełdowych.
Inwestycje portfelowe mogą służyc także przenoszeniu krótkoterminowego kapitału jako środka spekulacyjnego , powodującego w poszczególnych krajach , bądź nawet w skalni międzynarodowej, kryzysy finansowe.

Kredyty międzynarodowe.

Jest to instrument odgrywający we współczesnym świecie coraz to poważniejszą role. Jest głównie wykorzystywany , nie tyle do posiadania pieniążków w celu tworzenia stabilnego poziomu wzrostu gospodarczego danego kraju, ile do obrony przed kryzysami finansowymi. Tutaj głównymi motywami ich zaciągania są chęci utrzymania zrównoważonego poziomu bilansu płatniczego ,czy np. stworzenie silnych ram dla rozchwianej gospodarki danego kraju.
Możemy wyróżnić dwa główne rodzaje kredytów międzynarodowych :
-kredyty państwowe - udzielane przez rząd innemu rządowi;
-kredyty instytucji międzynarodowych- udzielanych przez instytucje międzynarodowe poszczególnym rządom- udzielane na zasadzie pewnych warunków i w postaci pakietów mających na celu osiąganie konkretnych celów w postaci naprawy gospodarki danego kraju. Głównymi kredytodawcami są tutaj : Międzynarodowy Fundusz Walutowy; Bank Światowy; Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju.
Inna formą mogą być kredyty handlowe, które możemy podzielić na kupieckie i bankowe. Kupieckie mają formę udzielenia kredytu przez jedno przedsiębiorstwo drugiemu na zasadzie transakcji kupna-sprzedaży. Natomiast kredyty bankowe są udzielane przez banki bankom zagranicznym lub przedsiębiorstwom zagranicznym.
W ostatnich czasach dużą popularnością cieszyły się kredyty bankowe zaciągane przez różne przedsiębiorstwa. Jednocześnie konsekwencje takich posunięć w wielu przypadkach nie pozwalały na spłatę kredytu przez poszczególne przedsiębiorstwa i banki z nimi powiązane na rzecz banków zagranicznych. Niemożność zgromadzenia odpowiedniej kwoty kapitału potrzebnej na spłatę kredytu(pochodzącej oczywiście z dochodu) przez poszczególne przedsiębiorstwa wiązała się z widmem bankructwa wielu firm i korporacji międzynarodowych, ale co ważniejsze wywoływało zachwianie bilansów płatniczych poszczególnych krajów.
Oprócz kryterium podmiotowego dotyczącego nadania kredytu możemy wyróżnić jeszcze inne . Ze względu na okres kredytowania możemy wyróżnić kredyty krótkoterminowe (do roku), średnioterminowe (do 5 lat) oraz kredyty długoterminowe (do 30 lat). Czasami nie wyodrębnia się w innych źródłach kredytów średnio- i długo terminowych ze względu na uznanie kredytów powyżej rocznych za kredyty długoterminowe.
Ze względu na przedmiot finansowania zagraniczne kredyty międzynarodowe możemy podzielić na kredyty towarowe (obligujące klauzulami kredytobiorcę na zakup towarów w kraju kredytodawcy bądź wierzyciela)i finansowe(zwykle wyżej oprocentowane ,ale można je wydać na dowolny cel).
Ze względu na formę techniczną możemy wyróżnić kredyty międzynarodowe/ zagraniczne realizowane w rachunku zagranicznym bądź w dyskoncie weksli. Szczególną postacią zaciągania kredytów zagranicznych są też obligacje , które mogą być emitowane przez państwo, ale także przez samorządy czy duże przedsiębiorstwa.


Ograniczenia transferów kapitału.

Państwa eksportujące i importujące kapitał muszą mieć na uwadze wiele czynników podczas swojej działalności. Przede wszystkim aby uniknąć wywozu nadmiernej liczby kapitału można stosować ograniczenia w postaci obciążeń podatkowych, ograniczenia zdolności kredytowania banków na rzecz podmiotów zagranicznych, czy wprowadzenia obowiązku repatriacji części dochodów z inwestycji zagranicznych. Ponadto eksport kapitału może być całkowicie zamknięty bądź ograniczony poprzez pewne progi kwotowe, które mogą być zmienne w czasie. Zestawy ograniczeń wywozu kapitału mogą mieć także formy podatkowe i administracyjne. Możemy tutaj zaliczyć przepisy ograniczające repatriacje zysków z ulokowanych w kraju inwestycji zagranicznych. Ponadto można ograniczać ilość pakietów akcyjnych dostępnych do kupienia przez inwestorów z zagranicy.


Oddziaływanie transferu kapitału na przewagi komparatywne.


Między gospodarkami krajów rozwiniętych i rozwijających się istnieją pewne zależności. Kraje rozwinięte z dużą liczbą dziedzin gospodarczych charakteryzuje się dodatnią przewagą komparatywną w stosunku do gospodarek światowych i rodzi tendencje eksportu towarów, natomiast kraje rozwijające się w dużej mierze z zacofanymi gospodarkami tworzą tendencje do importu towarów z zagranicy. Może to mieć złe i dobre skutki zmierzające do wyrównywanie różnicy rozwoju między nimi. Zależy to głównie od tego czy pieniążki będą inwestowane w tradycyjne formy produkcji opartej głównie o przemysł surowcowy, który posiada już przewagę komparatywna, czy tez będą one ulokowane w sektorach przetwórczych gospodarki.
W pierwszym przypadku motywami alokacji kapitału są przesłanki krótkookresowej efektywnej produkcji i handlu zagranicznego, powodującego pogłębienie przewagi dodatniej w dziedzinach tradycyjnych, gdzie obcy kapitał spowoduje obniżenie kosztów produkcji w stopniu większym niż obniżki kosztów eksportowych krajów rozwiniętych(przy założeniu ,że w dziedzinach importowych w obu grupach państw jednostkowe koszty produkcji nie ulegną zmianie ).
Takie założenie jest trafne i prawdziwe jeśli zasoby surowcowe będą w obu państwach tak samo dostępne w czasie- tj. nie będą się wyczerpywały, a co z tym związane ich pozyskiwanie nie będzie generował dodatkowych kosztów. Rezultatem ich wyczerpania może być upadek tradycyjnych gałęzi , co będzie związane przesunięciem gospodarki do sektorów mniej rozwiniętych i z pogłębieniem ujemnych przewag z niedobrymi skutkami dla danego kraju. Popularne w epoce kolonializmu i neokolonializmu gdzie nakłady były krótkookresowe nastawione na zysk w postaci wywozu surowców. Jeśli weźmiemy pod uwagę kryterium długookresowe spotykane w historii wcześniej niż kolonializm to alokacja takich zasobów była daleko bardziej korzystna gdyż obszary rozbudowywane były pod względem infrastrukturalnym i nie były ośrodkami szybkiego osiągania korzyści ,ale obszarami o realizowanych w czasie określonych celach.
Obecnie byłoby to trudne do powtórzenia ze względu na dużą ilość kapitału przepływającego. Ponadto kraje przyjmujące kapitał mają względnie wiele form jego inwestowania np. w dziedziny przewag o charakterze ujemnym w celu ich rekonstrukcji w dodatnie przewagi z myślą o przyszłości gospodarki. Jednocześnie przy stosowanych bodźcach do antygromadzenia się kapitału w tradycyjnych dziedzinach gospodarki.
Spotykane jest wykorzystywanie zysków z inwestowanych w tradycyjne dziedziny gospodarki pieniędzy dla budowania własnego kapitału mającego na celu budowanie wzrostu gospodarczego. Jednocześnie trzeba uważać żeby konsumpcja nie przerosła produkcji. Ponadto emitowanie akcji ukierunkowanych na pewne cele tj. kierowanie zysków z ich sprzedaży do modernizacji dziedzin o przewagach ujemnych czy modernizacji infrastruktury.


Światowy kryzys zadłużeniowy.


Wiadomo, że kryzys tworzy się tam gdzie nie można spłacić pożyczki. Etc… Generalnie nie ma tutaj co opisywać oprócz pewnych mechanizmów i postaci kryzysów.

Pułapka zadłużeniowa - polega na zaciąganiu przez państwo kredytów długoterminowych na niski procent. Z powodu kłopotów z ich obsługiwaniem dokonywana jest restrukturyzacja zadłużenia obejmująca zaciąganie kredytów rotacyjnych, wyżej oprocentowanych służących spłacaniu tych poprzednich oraz na zmianie kredytów długoterminowych na krótkoterminowe o wyższym oprocentowaniu. Powoduje to znacznie szybsze narastanie obciążeń związanych ze spłatą tych należności, które w takiej postaci mogą o wiele bardziej przewyższyć kwotę początkowo zaciągnięta.
Drugą odmianą pułapki zadłużeniowej jest forma zaciągania wielu kredytów handlowych, głównie bankowych , przez grupę przedsiębiorstw i banki krajowe. Gdy pojawiają się trudności ze spłatą, banki zagraniczne początkowo są chętne odraczać terminy spłat i udzielanie dodatkowych krótkoterminowych kredytów, transferowanych przez banki krajowe do przedsiębiorstw. Jeśli nadal nic się nie zmienia to banki zagraniczne są złe i nie dają już pieniążków i nie odraczają terminów spłat .Wtedy oprócz przedsiębiorstw również państwa zaczyna odczuwać skutki takiej polityki prowadzonej przez firmy. Najbardziej zauważalne jest to w postaci braku równowagi na krajowym rynku pieniężnym. Rośnie kurs walut zagranicznych kupowanych często w większych ilościach na spłaty zadłużenia, topnieją rezerwy dewizowe przeznaczone na interwencje związaną z zapobieganiem deprecjacji krajowego pieniądza, bardzo prawdopodobna jest także ucieczka krótkoterminowych kapitałów z kraju z powodu utraty płynności państwa. Ponadto maleją wpływy z eksportu tych zadłużonych przedsiębiorstw. Istnieje wtedy realne zagrożenie kryzysem dla całej gospodarki. Wtedy państwo zaciąga kredyty od innych państw i instytucji międzynarodowych i wychodzi z kryzysu, albo popada w pierwszy rodzaj pułapki zadłużeniowej.
W celu złagodzenia światowego kryzysu finansowego proponowane są w literaturze i stosowane w różnych krajach następujące propozycje :

-rozłożenie kosztów wychodzenia z kryzysu pomiędzy wierzycieli i dłużników

-regulowanie stopy procentowej powyżej poziomu inflacji żeby przyciągnąć uciekający kapitał zagraniczny.

-umorzenie części długu- jest to jednak tylko umorzenie części odsetek a nie części zaciągniętej kwoty pożyczonych pieniędzy.

-konwersja długu- czyli sprzedanie długu bądź zamienienie go na innego rodzaju zobowiązania.

Rodzaje konwersji:

-dług na udziały kapitałowe w spółkach;
-dług na obligacje;

dług na towary pochodzące z danego kraju(głównie surowce)

dług na zobowiązania wydatków na ochronę środowiska
dług na dług czyli wspomniany kredyt rotacyjny

wykup długu przez kraj dłużniczy- jednak bardzo korupcjogenny - w Polsce słynna afera FOZZ

W państwach rozwijających się ważne jest żeby poza lokowaniem kapitału w dużej mierze zagranicznego na zasadach wolnorynkowych przy przebudowie przewag komparatywnych, wytyczać sobie pewne cele strategiczne na zasadzie kryterium długookresowego. Lokowanie kapitału w dziedzinach mniej rentownych niż tradycyjne i ponoszone z tego tytułu początkowe straty są pewnego rodzaju inwestycja zmieniająca obraz gospodarki kształtuje nowe horyzonty jej rozwoju..

Mały aneks (dodatek do tekstu Guzka )

Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie to międzynarodowe przepływy kapitału, w ramach których następuje budowa zakładu od podstaw lub kupno ponad 51% akcji istniejącego przedsiębiorstwa. Jest to forma najpełniejsza, z największą kontrolą nad procesami marketingowymi, ale obarczona największym ryzykiem.

Cechą charakterystyczną BIZ jest nie tylko transfer zasobów, ale również dążenie do uzyskania prawa kontroli. Powstająca filia, oprócz zobowiązań finansowych w stosunku do przedsiębiorstwa macierzystego, jest także częścią tej samej struktury i kultury organizacyjnej. Znaczenie BIZ - ostatnie 30 lat. Inwestycje krzyżowe.

Potencjalne korzyści i straty krajów

Motywy BIZ:

chłonny rynek

poszukiwanie tanich źródeł surowców,

poszukiwanie taniej siły roboczej (płace),

pozbycie się ryzyka walutowego,

poszukiwanie rynków zbytu (korzyści skali, obniżenie kosztów transportowych oraz pominięcie problemu małego rynku własnego),

chęć ominięcia przeszkód w handlu (np. polityki handlowej państwa, ceł) oraz zróżnicowania poziomów rozwoju kraju inwestującego i kraju przyjmującego

obecność na rynku zbytu za granicą,

długofalowe zwiększenie zdolności konkurencyjnej,

ulgi podatkowe w kraju inwestowania,

tani reimport.

Niekorzystne skutki BIZ:

większe ryzyko działalności gospodarczej,

ryzyko polityczne,

możliwa dyskryminacja, jeśli przedsięwzięcie staje się konkurencyjne wobec produkcji własnej kraju, w którym dokonuje się inwestycji.

Formy FDI:

a) zakup powyżej 51% akcji przedsiębiorstwa już istniejącego

Zalety:

- szybkie wejście na rynek,

- nabycie marki, konsumenta przywiązanego do firmy, technologii, struktury organizacyjnej,

- przejęcie kanałów dystrybucji.

Wady:

- firma może być zadłużona

- przestarzałe technologie

- niechętni pracownicy

b) greenfield - budowa zakładu od podstaw, „świeży start”. Taka forma jest wybierana przez firmy z myślą o eksporcie (np. Opel).

Zalety:

- wybór lokalizacji

- wybór technologii

- samodzielny wybór ludzi

Wady:

- wejście jest czasochłonne

- wysokie koszty z ze względu na budowanie struktur dystrybucji od podstaw

- w wielu przypadkach nie ma znanej marki i trzeba ją budować

c) fuzje - dobrowolne połączenie się dwóch lub więcej firm. Dobry sposób na znalezienie się na nieopanowanych dotychczas rynkach lub pogłębienie działalności na rynkach już opanowanych (Mercedes - Chrysler).

Efekty fuzji:

- zwiększenie skali działalności i sprzedaży na rynkach globalnych

- ogromne oszczędności na skutek:

mniejszych kosztów zakupu (kwestia siły przetargowej)

redukcji personelu

rozłożenia badań związanych z nowymi produktami i badań marketingowych na większą sprzedaż (niższe koszty jednostkowe)

lepszego zarządzania i lepszego wykorzystania kanałów dystrybucji (likwidacja dublujących się filii, oddziałów)

W UE na początku lat 90-tych było 2200 fuzji, w 2000 roku 9000.

BIZ w Polsce

W 1999 roku liczba firm z udziałem kapitału zagranicznego w Polsce wzrosła do 799 z 193 w roku 93.

Najwięcej inwestycji:

• artykuły spożywcze, napoje, tytoń 13%,

• sprzęt transportowy 12,5%,

• wyroby z pozostałych surowców niemetalicznych 5,9%,

• papier, działalność poligraficzna i publikacyjna 4%,

• chemikalia i wyroby chemiczne 3,7%,

• urządzenia elektryczne i optyczne 3,6%,

• pozostałe 1,1-1,5%.

Rozmieszczenie geograficzne inwestorów zagranicznych wg województw:

Mazowieckie

Ślaskie

Wielkopolskie.

Teorie BIZ

Teoria przewagi monopolistycznej

Przedsiębiorstwo decyduje się na BIZ gdy:

jest to korzystniejsze niż eksport,

wykorzystuje posiadane przewagi nad konkurentami lokalnymi tak, że rekompensuje to koszty,

podjęcie produkcji jest korzystniejsze niż przekazanie licencji.

Monopolistyczne korzyści wynikają z:

efektów skali,

prac badawczych, rozwojowych, marketingu,

posiadanej wiedzy, patentów, produktów,

przewagi technologii, kapitału (przychody większe od PKB niektórych krajów).

Teoria oligopolistycznej reakcji

Polega ona na obserwacji, że BIZ występują głównie w konkurencji oligopolistycznej. Wymuszają to współzależności rywali. Polega na naśladownictwie.

Teoria cyklu życia produktu

Centralnym punktem handlu jest produkt. Ekspansja produktu w fazie wzrostu na nowe rynki eksportowe. Następnie postępująca standaryzacja produktu. W końcu dążenie do obniżenia kosztów wytwarzania i zapobieżenie przewadze konkurentów wiedzie do całkowitego przeniesienia produkcji za granicę.

Teoria obszarów walutowych

Największe znaczenie mają zależności walutowe (waluta silna i słaba). Mniejsze znaczenie monopolistyczna przewaga, rozmiary rynku, wysokie cła.

Teoria lokalizacji

Czynniki decydujące o BIZ:

rynkowe (rozmiary rynku, konkurencja),

polityczne i instytucjonalne (klimat inwestycyjny),

kosztowe (dostęp i ceny czynników produkcji),

bariery handlowe.

Teoria internalizacji

Polega na integracji pionowej. Wiedzie do uniknięcia kosztów transakcyjnych (koordynacji stosunków z innymi podmiotami gospodarczymi).

Teoria eklektyczna

Paradygmat OLI: Ownership - Location - Internalization (własność , lokalizacja, internalizacja). Pod uwagę brane są:

przewagi własnościowe firmy (dlaczego?)

przewagi lokalizacyjne kraju przyjmującego (gdzie?)

przewagi internalizacji (jak?)

Jest połączeniem 3 teorii.

Teoria portfela

Podobnie jak w przypadku inwestycji portfelowych, także w przypadku BIZ można dywersyfikować portfel aktywów. Wynika to z:

zmiany koniunktury na poszczególnych rynkach (ropa i syntetyczny olej),

różnych faz cyklu życia poszczególnych produktów,

różnic kursowych,

względów politycznych.

Teoria systemu wzajemnych powiązań

Umocnienie pozycji poprzez rozciągnięcie sieci powiązań.

Teoria opcji rzeczywistych

Bliskość rynku docelowego i jego znajomość prowadzi do lepszego wykorzystania szans i szybszego wykrycia zagrożeń.

Alianse, fuzje i przejęcia

Zwiększanie potencjału przedsiębiorstwa:

1. Rozwój prosty lub endogeniczny (wewnętrzny)

Polega na rozbudowie, unowocześnieniu przedsiębiorstwa.

2. Rozwój zewnętrzny (egzogeniczny)

Jego przejawem jest różnego typu współdziałanie z innymi podmiotami gospodarczymi. Może mieć charakter luźny (alianse strategiczne) lub ścisły (fuzje i przejęcia).

Alians strategiczny jest umową zakładającą współpracę dwóch lub więcej firm zwanych aliantami. Umożliwia wejście na nowy rynek za pośrednictwem istniejącej już na nim firmy, z którą podpisywana jest umowa o współpracy (istnieją również alianse nieformalne bez podpisanych umów prawnych).

Rodzaje aliansów:

1. komplementarne - łączą przedsiębiorstwa , których kompetencje i udziały są zróżnicowane: jedno przedsiębiorstwo tworzy produkt lub usługę, której sprzedaż może być rozwijana dzięki umiejętnościom drugiego. Wówczas proces wytwarzania zostanie scedowany na jednego partnera. Na takiej zasadzie np. firma farmaceutyczna na terenie Europy jest dystrybutorem leków japońskich neurologicznych;

2. ścisłej integracji - tego rodzaju sojusze są nawiązywane przez firmy, które zamierzają uzyskiwać korzyści skali w zakresie wytwarzania jakiegoś podzespołu lub realizacji jakiegoś wyodrębnionego stadium procesu produkcyjnego. Te specyficzne wyroby są następnie włączone do własnych produkcji każdego z aliantów a także na rynek; łączą się firmy rywalizujące;

3. addytywny - polega on na sojuszu przedsiębiorstw wspólnie wytwarzających i sprzedających jakiś produkt. Przeciwieństwem do aliansów komplementarnych jest to, że umiejętności i wkłady partnerów mają podobny charakter. Ich wspólnym celem jest uzyskiwanie dużych skali produkcji. Na rynek trafia jeden wspólny produkt.

Motywy aliansu strategicznego

1. Takie rozwiązanie jest znacznie prostsze i tańsze niż tworzenie własnego przedstawicielstwa na nowym rynku od podstaw.

2. Alians strategiczny umożliwia nie tylko wejście na nowy rynek, ale także wymianę doświadczeń i wiedzy (know-how) pomiędzy współpracującymi firmami, pozwalającą znacznie rozszerzyć działalność i uzyskać przewagę nad konkurencją. Jego efektem jest najczęściej wzrost stopnia wykorzystania istniejącego potencjału przedsiębiorstwa.

3. Umowy często pomiędzy konkurentami. Zmniejszenie natężenia konkurencji.

4. Alians strategiczny pozwala wzmocnić pozycję współpracujących ze sobą firm wobec silniejszych konkurentów (dwie dotychczas słabsze firmy stają się silniejsze po dokonaniu aliansu).

5. Chęć uratowania przedsiębiorstwa będącego w trudnej sytuacji finansowej z powodu długów lub przestarzałej technologii. Słabsze przedsiębiorstwo dąży do nawiązania współpracy z silniejszym partnerem w celu zdobycia kapitału i nowej technologii umożliwiającej utrzymanie się na rynku lub produkcję pod marką silniejszego partnera.

6. Kooperacja firm produkujących różne podzespoły. Alians strategiczny musi się opłacić obu stronom, gdyż w przeciwnym wypadku aliansowi grozi rozpad (niejednokrotnie bardzo gwałtowny i przynoszący duże straty obu stronom, a zwłaszcza mniejszemu aliantowi).

7. Wymiana pracowników pozwalająca im poznawać nową kulturę pracy i poszerzać zdobytą już wiedzę. Alianse mogą dotyczyć również organizacji non-profit, takich jak np. fundacje, miasta, gminy.

8. Zachowanie autonomii przedsiębiorstwa.

9. Relatywnie łatwe wycofanie z umowy i rynku.

10. Dają partnerom takie same korzyści jakich dostarcza koncentracja ale jednocześnie nie niosą ze sobą charakterystycznych dla nich ograniczeń. Jednocząc swoje siły wokół wybranej formy działalności partnerzy aliansów uzyskują efekt korzyści skali oraz skumulowanych kompetencji.

Fuzje i przejęcia to połączenie dwóch podmiotów gospodarczych w jedną organizację w taki sposób, aby osiągnąć nowe cele, wspólnie uczestnicząc w rynku (fuzja) lub nabycie takiej liczby akcji/udziałów jednego przedsiębiorstwa przez drugie, która daje możliwość kontroli nad całością, wynikiem czego wykupiona firma zostaje w pewien sposób włączona w struktury jednostki przejmującej (przejęcie).

Uczestnikami fuzji i przejęć mogą być przedsiębiorstwa zupełnie odmienne pod względem stylu zarządzania, kultury organizacyjnej, czy systemów wartości, stąd sukces takiej operacji uzależniony jest od tego jak skutecznie potrafią się one ze sobą zintegrować. Doprowadza to do skokowego zwiększenia potencjału połączonej firmy.

Rodzaje fuzji:

egalitarna - dwa równorzędne przedsiębiorstwa.

wchłonięcia - jedna firma przestaje istnieć.

podział - restrukturyzacja.

Cele fuzji i przejęć

1. Zwiększenie siły rynkowej,

2. Zdobycie kontroli nad strategicznym dostawcą bądź konsolidacji nadmiernych zdolności produkcyjnych.

3. Osiągnięcie tzw. efektów synergicznych. Synergia operacyjna i finansowa (względy podatkowe, spłata zadłużenia).

Synergia - iż wartość całości jest większa niż suma wartości poszczególnych jej części. Zjawisko to nazywane też jest efektem 2+2=5. W kontekście fuzji i przejęć, „wartość dodana” wynikająca z efektów synergii może pochodzić z różnych źródeł, zarówno operacyjnych (struktura organizacyjna, styl zarządzania itp.) jak i finansowych. Należy więc zaznaczyć, że przez pojęcie „wartości dodanej” powinno się rozumieć nie tylko „więcej”, ale też „inaczej”.

Integracja pozioma - gdy łączą się dwie firmy o tym samym profilu działalności. Korzyści wynikające z synergii mogą wynikać ze skali produkcji, która redukuje koszty lub ze wzrostu udziału na rynku, który powoduje wzrost marży i sprzedaży.

Integracja pionowa - kiedy firma przejmuje kontrolę nad swoim dostawcą, dystrybutorem czy sprzedawcą swoich produktów. Efektami synergii w tym wypadku mogą być np.: pełna kontrola nad całym procesem produkcji, kontrola nad ceną i wielkością sprzedaży swoich produktów.

Integracja funkcjonalna - kiedy silna firma z jednego segmentu rynku łączy się z silną firmą z innego segmentu. Efektami synergii są profity wynikające z wykorzystywania mocnych stron przejmowanego przedsiębiorstwa. W ten sposób, kiedy firma ze sprawnym kanałem dystrybucji nabywa firmę z obiecującym nowym produktem, ale ze słabymi kanałami dystrybucji korzyści napływają z kombinacji tych właśnie cech.

Różnice między aliansem strategicznym a fuzją

Alians strategiczny:

luźny charakter, gdyż jego celem jest jedynie zacieśnienie współpracy między aliantami z jednoczesnym pozostawieniem niezależnych struktur, takich jak: zarząd, pion marketingu, pion technologiczny itp.,

różni właściciele obu firm (alians strategiczny nie wpływa na zmianę właścicieli ani nie zmienia ich udziałów w każdej z firm).

Fuzja:

stworzenie jednego wspólnego przedsiębiorstwa,

wymiana i unifikacja technologii i wiedzy stosowanej w obu firmach,

przeważnie dotyczy firm z podobnych branż,

większe koszty,

nowa nazwa, marka.

Wybrane przykłady aliansów strategicznych

- banki

W Polsce fuzje najczęściej występowały w sektorze bankowości detalicznej i były szczególnie nasilone w końcu lat 90. Najważniejszymi przykładami fuzji w tym sektorze są fuzje Banku Zachodniego z Wielkopolskim Bankiem Kredytowym (nowy bank przyjął nazwę Bank Zachodni WBK S.A. ), Banku Przemysłowo Handlowego z Powszechnym Bankiem Kredytowym (nowy bank przyjął nazwę Bank Przemysłowo-Handlowy PBK S.A. ) oraz Banku Handlowego z Citibankiem, członkiem grupy Citigroup (nowy bank przyjął nazwę Citibank Handlowy ).

- linie lotnicze

Wzajemne uznawanie biletów lotniczych.

Podróż w dowolne miejsce na świecie niezależnie od tego, czy pasażer poleci do portu docelowego jedną, czy kilkoma liniami.

W 1998 r. odnotowano bezprecedensowy poziom fuzji i nabyć o łącznej wartości 2,6 biliona dolarów. Rok 1998 przewyższył poziom roku 1997 o 55% ze względu na wielką liczbę transakcji o niespotykanej dotychczas skali. Dziewięć z dziesięciu największych transakcji, jakie kiedykolwiek dokonano, ogłoszono w roku 1998.

Dziesięć największych fuzji w historii:

Nabywca Przedmiot mld USD

Mobil Exxon 86,355

Travelers Citicorp 72,558

SBC Ameritech 72,357

Bell Atlantic GTE 71,324

AT&T TCI 69,897

Nationsbank BankAmerica 61,633

BP Amoco 55,040

WorldCom MCI 43,352

Daimler-Benz Chrysler 39,513

Norwest Wells Fargo 34,353

---