SYLABUS

1. Nazwa przedmiotu Literatura antyczna

2. Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot: Wydział Polonistyki, Katedra Edytorstwa i Nauk Pomocniczych

3. Kod przedmiotu: WF.IP.e/2/1

4. Język przedmiotu: polski

5. Grupa treści kształcenia, w ramach której przedmiot jest realizowany: grupa treści podstawowych

6. Typ przedmiotu: obowiązkowy do zaliczenia semestru/roku studiów

7. Rok studiów, semestr: II rok, semestr 3-4

8. Imię i nazwisko osoby (osób) prowadzącej przedmiot: dr hab. Janusz Gruchała prof. UJ

9. Imię i nazwisko osoby (osób) egzaminującej bądź udzielającej zaliczenia w przypadku, gdy nie jest nim osoba prowadząca dany przedmiot - nie dotyczy

10. Formuła przedmiotu: wykład

11. Wymagania wstępne: brak

12. Liczba godzin zajęć dydaktycznych: 60 g. wykładu

13. Liczba punktów ECTS przypisana przedmiotowi: 6

14. Czy podstawa obliczenia średniej ważonej? Tak

15. Założenia i cele przedmiotu: Celem zajęć jest zapoznanie studentów z historią literatur starożytnych (greckiej i rzymskiej) na tle szeroko pojętej kultury starożytnej. Dogłębne studiowanie tak obszernego przedmiotu nic wchodzi jednak w grę ze względu na ograniczenia czasowe i konieczność zachowania proporcji wobec innych zajęć; dlatego studenci winni poznać literaturę grecką i rzymską ogólnie, a bliżej zgłębić te zagadnienia, które są ważne dla rozwoju literatur nowożytnych. Niejako przy okazji będą mieli szansę zdobyć wyższą niż przeciętna erudycję klasyczną, co jest warunkiem koniecznym owocnej pracy edytora naukowego.

16. Metody dydaktyczne: wykład w sem. 1 i 2 - 2 godz. tygodniowo

17. Forma i warunki zaliczenia przedmiotu, w tym zasady dopuszczenia do egzaminu, zaliczenia z przedmiotu, a także forma i warunki zaliczenia poszczególnych form zajęć wchodzących w zakres danego przedmiotu:

wykład: konieczna aktywna obecność na zajęciach

egzamin: ustny w sesji letniej, termin uzgodniony z przedstawicielami studentów i ogłoszony w zwykły sposób, zakres egzaminu pokrywa się z podanymi niżej treściami nauczania.

18. Treści merytoryczne przedmiotu oraz sposób ich realizacji

I. Literatura starożytnej Grecji

1. Periodyzacja kultury i literatury greckiej, ich związki z życiem społecznym i politycznym.

2. Początki wybranych gatunków literackich w epoce archaicznej

• epopeja (Homer i Hezjod); lektura porównawcza Iliady oraz Pracy i dni pod kątem wyznaczników gatunkowych, tzw. kwestia homerycka i osobliwość ustnej transmisji tekstów Homera

• liryka: najważniejsi autorzy, miary metryczne; lektura wybranych utworów Anakreonta, Safony, Symonidesa i Pindara.

3. Najważniejsze zjawiska literatury okresu klasycznego

• tragedia grecka, jej kształt literacki i teatralny, związek z religią; lektura Orestei Ajschylosa; porównanie trzech tragików greckich jako dowód ewolucji gatunku

• stara komedia attycka, typ komizmu w niej uprawianego; lektura Chmur Arystofanesa jako wypowiedzi o prądach umysłowych i tendencjach wychowawczych epoki

• dialog platoński jako wypowiedź filozoficzna i literacka; lektura Uczty

• mowy Demostenesa jako arcydzieło retoryki attyckiej; analiza kompozycji i elokucji w jednej z oracyj (Mowa pogrzebowa lub O wieńcu).

4. Wybrane gatunki w okresie hellenistycznym

• epigramat, jego geneza i ewolucja, Antologia Palatyńska jako efekt kolekcjonerstwa literackiego

• idylla grecka i jej rola w późniejszym rozwoju poezji bukolicznej; lektura porównawcza utworów Teokryta i Bukolik Wergiliusza.

5. Najciekawsze zjawiska literatury greckiej w okresie cesarstwa rzymskiego

- biografia jako jeden z gatunków historiograficznych, jej początki i cechy gatunkowe; lektura jednej pary z Żywotów równoległych Plutarcha,

- romans i jego rola w rozwoju epiki; lektura Opowieści efeskich Ksenofonta z Efezu.

II. Literatura starożytnego Rzymu

1. Periodyzacja kultury i literatury rzymskiej, uwarunkowania społeczne i polityczne.

2. Literatura okresu archaicznego

- dwa typy komedii, porównanie Plauta i Terencjusza; lektura jednej z komedii tego ostatniego (Bracia lub Teściowa).

3. Najważniejsze zjawiska literackie okresu cycerońskiego

• twórczość retoryczna i filozoficzna Cycerona; analiza retorycznych zalet pierwszej mowy przeciw Katylinie, lektura Snu Scypiona jako wypowiedzi polityczno-filozoficznej

• dziejopisarstwo rzymskie I w. przed Chr.: porównanie Pamiętników o wojnie galijskiej Juliusza Cezara ze Sprzysiężeniem Katyliny Salustiusza.

4. Twórczość literacka w okresie augustowskim

• dorobek Wergiliusza: Eneida jako rzymska epopeja narodowa, Georgiki- przykład poematu dydaktycznego

• Horacy jako twórca ód; lektura wybranych utworów poety, jego związki z liryką grecką i znaczenie dla późniejszych wieków (problem horacjanizmu)

• elegicy rzymscy (Tibullus, Propercjusz, Owidiusz) i model poezji miłosnej przez nich uprawianej; lektura wybranych utworów, porównanie z elegią nowołacińską

• Owidiuszowe Metamorfozy jako przykład poematu mitologicznego; analiza wybranych fragmentów ze względu na ich znaczenie dla potomnych, kompozycja carmen perpetuum.

5. Okres cesarstwa i jego najważniejsze zdobycze w dziedzinie literatury

• tragedia Seneki; lektura Fedry, porównanie z tragedią grecką, retoryczny charakter dramatów Seneki

• satyra rzymska: początki w epokach wcześniejszych {Lucyliusz i Horacy), twórczość Persjusza i Juwenalisa, wyznaczniki gatunkowe satyry, jej znaczenie dla epok późniejszych nowe tendencje w historiografii, twórczość Tacyta i Swetoniusza na tle historiografii greckiej i rzymskiej zetknięcie się kultury rzymskiej z chrześcijaństwem, twórczość prozaiczna św. Augustyna (Wyznania) i poetycka Prudencjusza (Psychomachia); spory o stosunek chrześcijan do pogańskiej kultury starożytnego Rzymu.

Uwaga: Wymienione wyżej zagadnienia stanowią propozycję, z której prowadzący będzie zmuszony wybrać tylko niektóre elementy, resztę pozostawiając samodzielnej pracy studentów. Wybór ów oraz liczba analizowanych na zajęciach utworów zależeć będą od zainteresowań uczestników. Należy dążyć do tego, by wspólną lekturą objąć dość dużo utworów (odmiennie niż na ćwiczeniach z historii literatury polskiej); ważne jest też, by podkreślać w analizach znaczenie czytanych utworów dla epok późniejszych, wskazując na ich kontynuacje w średniowieczu i czasach nowożytnych. Ponieważ studenci będą poznawać starożytne dzieła w przekładach, niejednokrotnie powstanie możliwość porównania kilku różnych tłumaczeń (np. przy lekturze Horacego), a w niewielkim stopniu także konfrontacja z oryginałem łacińskim, w zależności od zaawansowania studentów w języku Cycerona.

Spis literatury

A. Teksty literackie

Ajschylos, Prometeusz skowany; BN II 7 (wyd. II)

Ajschylos, Oresteja (wyd. dowolne).

Antologia Palatyńska, przeł. i oprac. Z. Kubiak.

Cezar, Wojna galijska, przeł. i oprac. E. Konik, Wrocław 1978, BN II 186.

Cyceron, Mowy, Warszawa 1998.

Demostenes, Wybór mów, przeł. i oprac. R. Turasiewicz, BN II 15.

Homer, Iliada, BN II 17.

Homer, Odyseja, BN II 21.

Horacy, Wybór poezji, BN II 25

Ksenofont z Efezu, Opowieści efeskie czyli o miłości Habrokomesa i Antii, przeł. i oprac. L. Rychlewska, BN II 163.

Liryka starożytnej Grecji, oprac. J. Danielewicz, BN II 92 .

Lukrecjusz, O naturze wszechrzeczy, przeł. G. Żurek, Warszawa 1994.

Menander, Wybór komedii i fragmentów, przeł. i oprac. J. Łanowski, BN II 203 (stąd: Odludek albo Mizantrop).

Muza rzymska. Antologia poezji starożytnego Rzymu, opr. Z. Kubiak, Warszawa 1992.

Nowele rzymskie, przeł. i oprac. S. Stabryła, Warszawa 1975 (stąd: teksty Lukana, Waleriusza Flakkusa, Stacjusza, Petroniusza, Apulejusza, Waleriusza Maksymusa i Seneki).

Owidiusz, Przemiany, BN II 76.

Platon, Obrona Sokratesa (wyd. dowolne).

Platon, Uczta, przeł. i oprac. W. Witwicki, Warszawa 1975 (lub inne wyd.).

Plautus, Żołnierz samochwał, BN II 53.

Plutarch, Żywoty sławnych mężów, BN II 3 (dwie biografie do wyboru: jedna grecka, jedna rzymska).

Salustiusz, Sprzysiężenie Katyliny i Wojna z Jugurtą, przeł. i oprac. K. Kumaniecki, Warszawa 1947 (lub inne wyd.).

Sielanka grecka. Teokryt i mniejsi bukolicy, przeł. A. Świderkówna, oprac. J. Łanowski, BN II 80.

Sofokles, Antygona, BN II l.

Sofokles, Król Edyp, BN II 5.

Swetoniusz, Żywoty cezarów, przeł. i oprac. J. Niemirska-Pliszczyńska, Wrocław 1975 (trzy biografie do wyboru).

Tacyt, Roczniki, BN II 53 (stąd: ks. V, VI, XIII-XV).

Terencjusz, Komedie: Eunuch, Bracia, Teściowa, przeł. i oprac. M. Brożek, BN II 167.

Trzej satyrycy rzymscy. Horacy, Persjusz, Juwenalis, oprac. L. Winniczuk, Warszawa 1959 (stąd: Persjusz i Juwenalis).

Wergiliusz, Eneida, przeł. T. Karyłowski, oprac. S. Stabryła, BN II 29.

B. Podręczniki

S. Stabryła, Historia literatury starożytnej Grecji i Rzymu, Wrocław 2002.

Z. Kubiak, Literatura Greków i Rzymian, Warszawa 1999.

K. Kumaniecki, Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1977 (lub inne wyd.)

L. Winniczuk, Ludzie, zwyczaje, obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, cz. 1-2, Warszawa 1983 (lub wyd. nast.).

C. Opracowania (jedno do wyboru)

J. Korpanty, Rzeczpospolita potomków Romulusa. Ludzie-wydarzenia -idee, Warszawa 1979.

S. Stabryła, Owidiusz. Świat poetycki, Wrocław 1989.

S. Stabryła, Wergiliusz. Świat poetycki, Wrocław 1983.

A. Wójcik, Talent i sztuka. Rzecz o poezji Horacego, Wrocław 1986.

---