ŚRODKI PROBACYJNE

Kryterium	Warunkowe umorzenie postępowania	Warunkowe zawieszenie wykonania kary	Warunkowe zwolnienie z odbycia reszty kary pozbawienia wolności
Przesłanki stosowania	Materialne: Wina i społeczna szkodliwość czynu nie były znaczne; Okoliczności popełnienia czynu nie budziły wątpliwości; Sprawca wcześniej nie był karany za przestępstwo popełnione z winy umyślnej; Istniała pozytywna prognoza kryminologiczna uzasadniająca przypuszczenie, że mimo umorzenia postępowania sprawca będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa. Formalne: Popełniony czyn był zagrożony karą nieprzekraczającą 3 lat pozbawienia wolności; Popełniony czyn był zagrożony karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, jeżeli: Pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, Sprawca naprawił szkodę, lub pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody.	Materialne - postawa sprawcy, którego: właściwości, warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia, oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa przemawiają za zastosowaniem tego środka probacyjnego. Formalne: sprawca został skazany na karę pozbawienia wolności, ograniczenia wolności lub grzywnę orzeczoną jako kara samoistna; powinno być wystarczające dla osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a w szczególności zapobieżeniu powrotowi do przestępstwa. Może również zostać zastosowane w przypadku tzw. małego świadka koronnego (art. 60 § 3-5 KK).	Materialne - są związane z pozytywną prognozą kryminologiczną skazanego na karę pozbawienia wolności; otóż sąd może zwolnić skazanego tylko wówczas, gdy: jego postawa; właściwości; warunki osobiste; sposób życia przed popełnieniem przestępstwa; okoliczności popełnienia przestępstwa; zachowanie po popełnieniu przestępstwa; oraz zachowanie w czasie odbywania kary uzasadniają przekonanie, iż po zwolnieniu będzie on przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa. Formalne - wymóg odbycia przez skazanego części kary określonej w ustawie: co do zasady, co najmniej połowy kary pozbawienia wolności, jednak nie wcześniej niż po 6 miesiącach od rozpoczęcia jej wykonania; dwóch trzecich kary pozbawienia wolności, jeśli skazany jest recydywistą, jednak warunkowe zwolnienie nie może nastąpić wcześniej niż po roku od rozpoczęcia jej wykonania; trzech czwartych kary pozbawienia wolności, jeśli skazany jest recydywistą wielokrotnym, jednak warunkowe zwolnienie nie może nastąpić wcześniej niż po roku od rozpoczęcia jej wykonania; 15 lat, w razie skazania go na karę 25 lat pozbawienia wolności; 25 lat, w razie skazania go na karę dożywotniego pozbawienia wolności. Jeżeli wyniki leczenia lub rehabilitacji za tym przemawiają, sąd może zwolnić skazanego bez ograniczeń (art. 95 § 2 i art. 98).
Okres próby	Wynosi od 1 roku do 2 lat i biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia, tzn. od dnia następnego po dniu, w którym upłynął termin do zaskarżenia orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania. Ma następujące funkcje do spełnienia: ma służyć oddziaływaniu wychowawczemu na sprawcę; ma weryfikować postawioną prognozę kryminologiczną.	Biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia i wynosi: od 2 do 5 lat - w wypadku warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności; od 1 roku do 3 lat - w wypadku warunkowego zawieszenia wykonania grzywny lub kary ograniczenia wolności; od 3 do 5 lat - w wypadku zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności wobec sprawcy młodocianego lub recydywisty wielokrotnego, a także do sprawcy, który z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu lub popełnia przestępstwo działając w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa oraz wobec sprawcy przestępstwa o charakterze terrorystycznym; do 10 lat - w wypadku wyjątkowego zawieszenia wykonania kary przewidzianego względem tzw. małego świadka koronnego (art. 60 § 3-4 KK).	Co do zasady trwa przez czas, jaki pozostał skazanemu do dobycia kary, jednak nie może być on krótszy niż 2 lata ani dłuższy niż 5 lat. Jeżeli skazanym jest recydywista wielokrotny oraz sprawca, który z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu lub popełnia przestępstwo, działając w zorganizowanej grupie albo związku mającym na celu popełnienie przestępstwa oraz sprawca przestępstwa o charakterze terrorystycznym, okres próby nie może być krótszy niż 3 lata, a w razie warunkowego zwolnienia z kary dożywotniego pozbawienia wolności okres próby wynosi 10 lat.
Dozór	Zawsze tylko fakultatywny - sąd może w okresie próby oddać sprawcę pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.	Obligatoryjny wobec: młodocianego sprawcy przestępstwa umyślnego; recydywisty specjalnego wielokrotnego; sprawcy przestępstwa popełnionego w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych; osoby uzależnionej od środków odurzających lub psychotropowych, jeżeli dopuściła się przestępstwa pozostającego w związku z ich używaniem. Fakultatywny - co do zasady. (← opis jak obok)	Obligatoryjny wobec: młodocianego sprawcy przestępstwa umyślnego; recydywisty specjalnego wielokrotnego; sprawcy przestępstwa popełnionego w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych; skazanego na karę dożywotniego pozbawienia wolności. Fakultatywny - co do zasady. (← opis jak obok)
Obowiązki	Katalog: zobowiązanie sprawcy do naprawienia szkody w całości lub części; nałożenie następujących obowiązków: informowanie sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby, przeproszenie pokrzywdzonego; wykonywanie ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby, powstrzymanie się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających, powstrzymywanie się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób; orzeczenie świadczenia pieniężnego; orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów.	Sąd może zobowiązać skazanego do:   1)   informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby;   2)   przeproszenia pokrzywdzonego;   3)   wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby;   4)   wykonywania pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania się do zawodu;   5)   powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających;   6)    poddania się leczeniu, w szczególności odwykowemu lub rehabilitacyjnemu, albo oddziaływaniom terapeutycznym lub uczestnictwu w programach korekcyjno-edukacyjnych; ^34) Art. 72 § 1 pkt 6: - zmieniony przez art. 1 pkt 7 lit. a) ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. (Dz.U.05.163.1363) zmieniającej nin. ustawę z dniem 26 września 2005 r. - zmieniony przez art. 15 pkt 3 lit. a) ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U.05.180.1493) z dniem 21 listopada 2005 r.   7)   powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach; 8)   powstrzymywania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób; ^35) Art. 72 § 1 pkt 7a: - dodany przez art. 1 pkt 7 lit. b) ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. (Dz.U.05.163.1363) zmieniającej nin. ustawę z dniem 26 września 2005 r. - zmieniony przez art. 15 pkt 3 lit. b) ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U.05.180.1493) z dniem 21 listopada 2005 r. 9)   opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym; ^36) Art. 72 § 1 pkt 7b dodany przez art. 15 pkt 3 lit. c) ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U.05.180.1493) z dniem 21 listopada 2005 r. 10)   innego stosownego postępowania w okresie próby, jeżeli może to zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa; 11) naprawienia szkody w całości lub w części, chyba że orzekł środek karny wymieniony w art. 39 pkt 5; 12) uiszczenia świadczenia wymienionego w art. 39 pkt 7.	Sąd może zobowiązać skazanego do:   1)   informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby;   2)   przeproszenia pokrzywdzonego;   3)   wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby;   4)   wykonywania pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania się do zawodu;   5)   powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających;   6)    poddania się leczeniu, w szczególności odwykowemu lub rehabilitacyjnemu, albo oddziaływaniom terapeutycznym lub uczestnictwu w programach korekcyjno-edukacyjnych; ^34) Art. 72 § 1 pkt 6: - zmieniony przez art. 1 pkt 7 lit. a) ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. (Dz.U.05.163.1363) zmieniającej nin. ustawę z dniem 26 września 2005 r. - zmieniony przez art. 15 pkt 3 lit. a) ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U.05.180.1493) z dniem 21 listopada 2005 r.   7)   powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach; 8)   powstrzymywania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób; ^35) Art. 72 § 1 pkt 7a: - dodany przez art. 1 pkt 7 lit. b) ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. (Dz.U.05.163.1363) zmieniającej nin. ustawę z dniem 26 września 2005 r. - zmieniony przez art. 15 pkt 3 lit. b) ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U.05.180.1493) z dniem 21 listopada 2005 r. 9)   opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym; ^36) Art. 72 § 1 pkt 7b dodany przez art. 15 pkt 3 lit. c) ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U.05.180.1493) z dniem 21 listopada 2005 r. 10)   innego stosownego postępowania w okresie próby, jeżeli może to zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa; 11) naprawienia szkody w całości lub w części, chyba że orzekł środek karny wymieniony w art. 39 pkt 5; 12) uiszczenia świadczenia wymienionego w art. 39 pkt 7.
Wynik próby	Pomyślny, a postępowanie warunkowo umorzone nie zostanie podjęte w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby, umorzenie ma charakter ostateczny i sprawca nie może być już pociągnięty do odpowiedzialności karnej za popełnione przestępstwo. Niepomyślny - sąd podejmuje postępowanie karne od nowa: Obligatoryjnie, gdy łącznie wystąpią dwie przesłanki: a) popełnienie w okresie próby przestępstwa z winy umyślnej, b) prawomocne skazanie za to przestępstwo. 2) Fakultatywnie - gdy wystąpi któraś z pośród następujących przesłanek: a) rażące naruszenie porządku prawnego, w szczególności popełnienie innego przestępstwa niż to, które stanowi podstawę do obligatoryjnego podjęcia postępowania, b) uchylanie się od dozoru, c) uchylanie się od wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego, d) niewykonanie zawartej z pokrzywdzonym ugody.	Pomyślny - następuje zatarcia skazania z mocy prawa z upływem 6 miesięcy od zakończenia okresu próby. Niepomyślny - sąd jest zobowiązany zarządzić wykonanie orzeczonej kary: Obligatoryjnie - jeżeli skazany w okresie próby popełnił podobne przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności. Fakultatywnie - jeżeli skazany w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne przestępstwo niż określone w pkt. 1) albo jeżeli uchyla się od uiszczenia grzywny, dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych.	Pomyślny - karę uważa się za odbytą, jeżeli w okresie próby i dalszych 6 miesięcy nie nastąpi odwołanie warunkowego przedterminowego zwolnienia. Niepomyślny - sąd odwołuje w/w zwolnienie, czego podstawę stanowi: Obligatoryjnie - popełnienie przez skazanego w okresie próby przestępstwa umyślnego, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. Fakultatywnie - jeżeli skazany w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne przestępstwo niż określone w pkt. 1) albo jeżeli uchyla się od uiszczenia grzywny, dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych.
Organy wykonawcze	W postępowaniu wykonawczym właściwy jest sąd, który w danej sprawie orzekał w pierwszej instancji. W przypadku jednak, gdy osoba, co do której warunkowo umorzono postępowanie, została oddana pod dozór, w kwestiach dotyczących wykonania tego środka oraz obowiązków związanych z okresem próby, właściwy jest sąd rejonowy, w którego okręgu wspomniany dozór jest lub ma być wykonywany.	W tej sprawie właściwy jest sąd, który w danej sprawie orzekał w pierwszej instancji, jednakże w stosunku do osoby skazanej przez sąd powszechny pozostającej pod dozorem właściwy jest sąd rejonowy, w którego kręgu dozór jest lub ma być wykonywany. Przed wydaniem postanowienia w przedmiocie zarządzenia wykonania zawieszonej kary sąd powinien wysłuchać skazanego lub jego obrońcę.	W tej sprawie orzeka sąd penitencjarny, który udzielił zwolnienia, a jeżeli zwolniony pozostaje pod dozorem - sąd penitencjarny, w którego okręgu dozór jest wykonywany.

---