„Plan Marshalla-geneza-cel-skutki”

SPIS TREŚCI

II wojna światowa-jak do tego doszło?

Zakończenie II wojny światowej

Plan Marshalla-geneza

Plan Marshalla- cel

Plan Marshalla-przebieg

II wojna światowa-jak do tego doszło?

Wszystko zaczęło się już w 1936 roku, ośmielony bezczynnością aliantów Hitler zajmuje zdemilitaryzowaną strefę Nadrenii, łamiąc tym samym porozumienie traktatu wersalskiego. Generałowie niemieccy zdawali sobie sprawę, że ich wojsko nie było w stanie przeciwstawić się zdecydowanej reakcji aliantów. Jednakże ci, jak zwykle, ograniczyli się do protestu. W 1936 roku wybuchła rewolucja w Hiszpanii. Jej faszystowski przywódca gen. Franco otrzymał włoską, a później niemiecką pomoc w ludziach i sprzęcie. Sprawność, którą niemiecka machina wojenna nabyła w Hiszpanii przydała się później. W 1938 roku zainteresowanie Hitlera zwróciło się ku Austrii. Jednego z kanclerzy Austrii Hitler kazał zamordować, a drugiego zdołał zamienić na osobę sprzyjającą austriackim hitlerowcom. Armia niemiecka wkroczyła do Austrii, aby "zapewnić spokój i porządek". Po przyłączeniu Austrii Hitler zażądał przyłączenia do Niemiec, Czeskich Sudetów. Za pretekst posłużyła mu obrona jakoby prześladowanej niemieckiej mniejszości. Po raz pierwszy Alianci zdawali być gotowi do stawienia oporu Hitler był pozornie ustępliwy. W czasie konferencji w Monachium zobowiązał się, że aneksja Sudetów będzie jego ostatnim żądaniem terytorialnym w Europie. 1 października 1938 roku rozpoczęła się okupacja Sudetów. Sześć miesięcy później Hitler przyłączył do Niemiec : Czechy i Morawy, pozwalające Słowacji na utworzenie państwa, które pozostało pod niemiecką kontrolą. Alianci zaprotestowali lecz nie interweniowali. Panowanie nad Czechosłowacją ujawniło dostatecznie jasno plan Hitlera w stosunku do krajów wschodniej Europy. Narody słowiańskie - niższy gatunek ludzki w pojęciu rasistowskiej teorii - miały dostarczyć taniej siły roboczej dla ich niemieckich "panów".

Było rzeczą oczywistą, że teraz uwaga Hitlera skieruje się ku Polsce. Zarówno dla narodowych socjalistów, jak dla pruskich militarystów, Polska była nienawistnym tworem traktatu wersalskiego nie mającym prawa istnienia. W miesiąc po umowie w Monachium Niemcy zażądały zwrotu Wolnego Miasta Gdańska oraz pozwolenia na budowę eksterytorialnej linii kolejowej i autostrady do Prus Wschodnich. Żądanie to zostało powtórzone w styczniu 1939 roku oraz ponownie w marcu po zajęciu litewskiego portu Kłajpeda (niem. Memel). Jednocześnie propaganda niemiecka rozpętała histeryczną kampanie o prześladowaniu mniejszości niemieckiej w Polsce. 31. Marca Wielka Brytanie ogłosiła deklarację, że w razie niemieckiej agresji przyjdzie Polsce z pomocą militarną. Francja przyrzekła to samo. Napięcie wzrosło późną wiosną i latem wraz z włoską "kwietniową" inwazją na Albanię oraz po zawarciu niemiecko - włoskiego Żelaznego Paktu. W Wielkiej Brytanii stronnicy pacyfizmu nadal udaremniali próby dozbrojenia. Wszystko to nie uchodziło uwagi Moskwy i Berlin. W maju 1939 roku umiarkowanie przyjazny dla Francji i Wielkiej Brytanii sowiecki minister spraw zagranicznych Litwinów ustąpił na rzecz znacznie bardziej nieustępliwego Mołotowa. W wyniku tych zmian nastąpiło dyplomatyczne nastąpiło dyplomatyczne zbliżenie pomiędzy Berlinem, a Moskwą. Pomimo wcześniejszej wrogości został podpisany pakt o nieagresji. Miało to miejsce w Moskwie w dniu 23 sierpnia 1939 roku. Nie wszystkie klauzule paktu zostały ujawnione, lecz jego cel był oczywisty. Pomimo stanowczo sformułowanego przymierza polsko - angielskiego, ogłoszono 25 sierpnia, los Polski został przesądzony. Pod jednym jednak względem Niemcy zostały zaskoczone. Oto od dłuższego czasu polscy matematycy pracowali nad zrekonstruowaniem niemieckiej maszyny szyfrowej. W dniu 26 lipca oficerowie polskiego wywiadu świadomi niebezpieczeństwa wojny przekazali Francji Wielkiej Brytanii gotowe maszyny szyfrowe znane pod nazwą "Engima" które dotarły do Londynu dniu 16 sierpnia. Już wkrótce okazało się, że polski dar miał wywrzeć olbrzymi wpływ na przebieg wojny.

W 1939 roku Polska, leżąca w samym sercu Europy, liczyła 35 milionów ludzi i była państwem o typowo rolniczej gospodarce. Najdłuższe granice, praktycznie otwarte, na zachodzie przebiegały wzdłuż Niemiec (2000 km), a na wschodzie wzdłuż ZSRR (1500 km). Gospodarka była słaba, co było wynikiem zniszczeń poprzednich wojen. Polska, będąc wciąż u progu uprzemysłowienia, posiadała źle uzbrojoną armię. Groźba nadchodzącej wojny zmusiła Polskę do przygotowań na wypadek niemieckiego ataku. Było mało czasu i w dniu 1 września powszechna mobilizacja była nadal w toku, kiedy niemieckie odziały wojskowe obaliły słupy graniczne i wkroczyły do Polski.

Zakończenie II wojny światowej

„8 i 9 maja 1945 r. - są uznawane na świecie za moment zakończenia II wojny światowej. W Europie Zachodniej, a od niedawna także w Polsce, oficjalnym Dniem Zwycięstwa jest 8 maja. Tego dnia w 1945 roku, o godz. 15.00, ogłoszono koniec wojny. Dzień wcześniej, 7 maja Niemcy podpisały swoją kapitulację w Reims we Francji, w obecności przedstawicieli Wielkiej Brytanii, Francji i ZSRR.”

II wojna światowa miała tragiczne skutki dla obywateli państw biorących udział w wojnie. Straty ponieśli przede wszystkim cywile - zginęło łącznie prawie 33 miliony ludzi niechcących mieć nic wspólnego z działaniami wojennymi. Wojna doprowadziła do dużego zniszczenia w miastach o dużym znaczeniu strategicznym, takich jak Warszawa, Stalingrad, Cherbourg, Drezno, Tokio czy Berlin, a także tragicznych dla Japończyków wybuchów dwóch bomb atomowych (w Hiroshimie i Nagasaki), wskutek czego bezpośrednio zginęło nie mniej niż 150 000 osób a kilkadziesiąt tysięcy zostało ciężko rannych (co doprowadziło znaczną ich część do szybkiej śmierci), a dalsze zgony nastąpiły wskutek promieniowania. Znana jest także zbrodnicza działalność hitlerowców zakładających obozy koncentracyjne prowadzące do eliminowania w wyrafinowany i okrutny sposób ludzi innych narodowości (szczególnie do zagłady Żydów, którzy doznali tzw. holokaustu).

Plan Marshalla-geneza

„Genezy Planu Marshalla należy szukać w sławnym przemówieniu sekretarza stanu George'a Marshalla wygłoszonym 5 czerwca 1947 roku na Uniwersytecie Harvarda, w którym napomknął on o zakrojonym na szeroką skalę programie pomocy mającym przyspieszyć odrodzenie Europy. Marshall stwierdził: Nasza polityka nie jest skierowana przeciw żadnemu państwu ani przeciw żadnej doktrynie, ale przeciw głodowi, nędzy, rozpaczy i chaosowi. Szczegóły Planu Marshalla - znanego pod nazwą European Recovery Program (ERP) - zostały opracowane w ciągu roku podczas serii spotkań między aliantami. Na Plan miał wpływ wielki kryzys grecki i turecki oraz doktryna prezydenta Trumana. ERP stał się kamieniem węgielnym polityki amerykańskiej wobec Europy, mającym rozwiązać równocześnie kilka problemów na raz. Nie chodziło przy tym jedynie o uzdrowienie gospodarki europejskiej i ograniczenie wpływów sowieckich, ale również o ekonomiczną odbudowę Niemiec w sposób możliwy do zaakceptowania przez pozostałych sojuszników.”

Został on przedstawiony 5 VI 1947 przez sekretarza stanu USA, George'a Marshalla, jako propozycja pomocy gospodarczej dla zniszczonej wojną Europy. Realizowany w latach 1948-52, pochłonął ponad 16 miliardów dolarów, wzięło w nim udział 16 państw: Wielka Brytania, Francja, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg, Austria, Grecja, Dania, Norwegia, Irlandia, Szwecja, Turcja, Portugalia, Islandia, Hiszpania, oraz Wolne Miasto Triest. W 1949 do programu włączono też zachodnie strefy okupowanych Niemiec (od 21 IX 49 RFN). Chociaż oferta była zaadresowana do wszystkich krajów europejskich, nie przyjęły jej państwa bloku wschodniego, gdyż ZSRR widział w niej groźbę gospodarczego i politycznego uzależnienia od USA (przykład: rządy Polski i Czechosłowacji początkowo zaakceptowały plan, ale pod naciskiem Kremla wycofały się z rozmów). Marshall mówił wprawdzie, że polityka USA nie jest skierowana przeciwko żadnemu państwu czy doktrynie, a jedynie przeciw ubóstwu i chaosowi, ale sam był zwolennikiem powstrzymywania komunizmu, a jego plan powstał dla realizacji doktryny Trumana (marcowe przemówienie prezydenta w Kongresie zapowiadające "poparcie wolnych narodów, które stawiają opór uzbrojonym mniejszościom lub zewnętrznemu naciskowi", akcentujące zwłaszcza problem Grecji i Turcji).

Plan Marshalla-cel

Jednak dużo ważniejszy od podtekstów politycznych był ekonomiczny cel planu - zapobieżenie spodziewanemu kryzysowi. Oto jego przesłanki:

* koniec działań wojennych = koniec lend-lease (od III'41 dostawy, pożyczki i wynajem sprzętu wojskowego USA dla sojuszników) = konieczność płacenia za dostawy amerykańskie,

* zrujnowanie systemu monetarnego w wielu krajach (Niemcy, Włochy, Japonia, Polska, Jugosławia, Węgry, Rumunia, Francja...),

* "głód dolara" w Europie - brak dewiz i złota na handel ze Stanami spowodowany wielkimi kosztami wojny,

* bezpośrednie zniszczenia wojenne w Europie (spadek produkcji przemysłowej i rolnej, zniszczone miasta...),

* problem przebudowy gospodarczej zarówno w Europie jak i w USA (przestawienie z prod. wojennej na pokojową),

* demobilizacja armii = bezrobocie, problemy mieszkaniowe...

• już w końcu 1947r. wiele wskazywało na to, że nadwyżka eksportowa USA (wojna rozkręciła koniunkturę) wyniesie w skali rocznej ok.12,5 mld$. = groźba "zadławienia".

W samej realizacji Planu Marshalla można wymienić IV etapy:
I etap (lata 1948-1949) kraje uczestniczące otrzymały dostawy żywności i środków produkcji,
II etap (lata 1949-1950) polegał na stymulowaniu wzrostu gospodarczego,
III etap (lata 1950-1951) polegał na umacnianiu wzrostu gospodarczego w okresie kryzysu militarno-politycznego w Europie i na świecie,
IV etap (od roku 1951) zapoczątkował przejście do budowy zrębów bezpieczeństwa politycznego, gospodarczego i militarnego Europy Zachodniej, USA i Kanady.

„Jeszcze w 1946r. sytuację łagodziła konieczność utrzymywania w Europie i Azji wojsk amerykańskich, udzielane przez USA kredyty, międzynarodowa pomoc ONZ, przekazywanie ludności sprzętu wojskowego oraz zapasów żywności i odzieży. Były to jednak rozwiązania chwilowe. Ekonomiści zdawali sobie sprawę z niebezpieczeństwa uzależnienia Europy od stałej pomocy USA i z konieczności dokonania realnej odbudowy i stabilizacji gospodarki europejskiej.” Temu właśnie miał służyć, dość elastyczny w swych założeniach, plan Marshalla. Wraz z jego wejściem w życie ustały inne formy pomocy amerykańskiej np. działalność UNRRA (United Nations Relief and Rehabilitation Administration przy ONZ, powstanie w 1943r, 75% finansowały USA - było to ok. 2,7 mld $).

Pierwotnie propozycja dotycząca zasięgu tego planu dotyczyła całej Europy. Historycy do dziś nie są zgodni co do stosunku państw ZSRR odnośnie tej koncepcji. W gremiach kierowniczych tych państw plan wzbudzał zainteresowanie, gdyż jak twierdził jego autor, polityka amerykańska "nie jest skierowana przeciwko jakiemukolwiek państwu czy jakiejkolwiek doktrynie, lecz przeciwko głodowi, biedzie, desperacji i chaosowi". Początkowo zdecydowano się wysłać delegację na konferencję w Paryżu, dotyczącą omówienia szczegółowych kwestii. Józef Stalin jednak zabronił swoim sojusznikom udziału w tym przedsięwzięciu. Sam Władysław Gomułka kilkakrotnie wypowiadał się przeciwko planowi, gdyż według niego, miał on służyć interesom Niemiec. Jednakże najwyższe władze PPR kilkakrotnie zajmowały się tym tematem, co może świadczyć o tym, że rozważano kwestię jego przyjęcia. W rezultacie Polska, tak samo jak i inne państwa będące w sojuszu z ZSRR, nie wzięła udziału w konferencji paryskiej. Na pewno znaczenie miała tu postawa ZSRR, ale i z drugiej strony także zachowania Marshalla czy innych polityków zachodnich, poddających w wątpliwość polskie granice zachodnie. Przykładem może tu być wypowiedź samego gen. Marshalla na konferencji ministrów spraw zagranicznych w Moskwie (marzec-kwiecień 1947 r.). Zaproponował on, by Polska wycofała się z Ziem Zachodnich, a Górny Śląsk oddała pod kontrolę międzynarodową.

Plan odbudowy gospodarczej wzbudzał zainteresowanie we wschodniej Europie, a zachodni przywódcy na pewno liczyli, że jego realizacja w całej Europie może osłabić rosyjską kontrolę nad wschodnią częścią kontynentu. 6 lipca 1947 r. w rozmowach z czeskim kierownictwem w Moskwie Stalin dał do zrozumienia, że wysłanie przedstawicieli na paryską konferencję poświęconą gospodarczej odbudowie Europy zagroziłoby ich „przyjaźni" z ZSRR. Określił także wszelkie amerykańskie pożyczki jako zagrożenie dla gospodarczej i politycznej suwerenności państw wschodnioeuropejskich.
Ministrowie spraw zagranicznych Francji i Wielkiej Brytanii natychmiast odbyli konferencję i zaprosili swego radzieckiego odpowiednika, by spotkał się z nimi w Paryżu dla przedyskutowania europejskiej odpowiedzi na propozycję Marshalla. (Marshall wyraźnie stwierdził, że jego propozycja odnosi się też do Związku Radzieckiego i innych krajów Europy Wschodniej. Nie wiemy, czy przewidywał, że Związek Radziecki odmówi współpracy; w każdym razie radziecki minister spraw zagranicznych co prawda przybył do Paryża, ale wkrótce z niego wyjechał, deklarując, że plan Marshalla jest „imperialistycznym spiskiem". Z rzadko spotykaną w sprawach dyplomacji międzynarodowej skwapliwością 12 lipca 1947 roku spotkali się w Paryżu przedstawiciele 16 państw, nadając swemu spotkaniu nazwę Komitetu Europejskiej Współpracy Gospodarczej (CEEC)
Uczestniczyły w nim: Austria, Belgia, Dania, Francja, Grecja, Holandia, Irlandia, Islandia, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Turcja, Wielka Brytania, Włochy, RFN.

Wciąż jeszcze trzeba było przekonywać społeczeństwo i Kongres Stanów Zjednoczonych, że w ich interesie leży udzielenie Europie pomocy gospodarczej. Rząd Trumana podjął w tym celu zakrojoną na dużą skalę akcję przekonywania członków Kongresu i ten wiosną 1948 roku uchwalił ustawę o pomocy dla zagranicy, wprowadzającą Program Odbudowy Europy (ERP) i zarządzającą jego realizacją Administrację Współpracy Gospodarczej (ECA), którą kierował P.G. Hoffman.

Niemniej kiedy Kongres uchwalił ustawę, CEEC przekształciła się w Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OEEC), która wspólnie z ECA rozdzielała pomoc amerykańską. Na jej czele stanął belgijski polityk Paul Henri Spaak. Członkowie OEEC wykładali też e własnej walucie równowartość otrzymanej pomocy i pieniądze te również rozdzielano za zgodą ECA.

W sumie - łącznie z pomocą nadzwyczajną, udzieloną w końcu 1947 roku Francji, Włochom i Austrii - ECA przekazała Europie do początku 1952 roku pomoc gospodarczą USA w wysokości około 13 ml dol., w postaci pożyczek i darowizn. Umożliwiło to krajom OEEC import ze strefy dolarowej tych surowców i towarów, których było im brak. Niemal jedną trzecią (32,1%) tego importu stanowiły: żywność, pasze i nawozy sztuczne. Były one sprowadzane zwłaszcza w pierwszym roku realizacji programu. Potem priorytet uzyskały dobra inwestycyjne, surowce i paliwa umożliwiające odbudowę europejskiego przemysłu i ponowne podjęcie eksportu.

Plan Marshalla-przebieg

W iście amerykańskim tempie zaczęto przygotowywanie rzeczywistego planu. Przede wszystkim pomoc zaoferowano wszystkim, włącznie ze Związkiem Radzieckim. Ponieważ jednak ta pomoc związana była z pewnymi warunkami, więc i nie trzeba było długo czekać na moskiewskie "niet". Jeśli idzie o aliantów zachodnich, teoretycznie najłatwiej byłoby działać za pośrednictwem Brytyjczyków. Brytyjczycy bardzo potrzebowali pomocy, ale pomysł budowania zjednoczonej Europy wydawał im się nieporozumieniem. Winston Churchill skwitował tego rodzaju propozycje krótko: "Bardzo lubię Belgów i Francuzów, ale nie zamierzam zniżać się do ich poziomu." Po drugiej stronie kanału De Gaulle był zafascynowany amerykańską propozycją. Doskonale wyobrażał sobie Europę od Renu po francuskie kolonie w Afryce, zjednoczoną pod przewodnictwem Francji. Jeśli idzie o Wielką Brytanię, to gotów był z nią zawrzeć sojusz przeciwko Niemcom, ale uważał, że Brytyjczycy nie należą do Europy. Zbawieniem okazał się Jean Monnet, Francuz, były zastępca sekretarza generalnego Ligi Narodów, finansista, mający znakomite kontakty w Waszyngtonie, a zarazem cieszący się pewnym zaufaniem de Gaulle'a. Marzeniem Monneta były Stany Zjednoczone Europy i gotów był tej idei poświecić całą swoją energię. Był od początku przekonany, że zjednoczenie polityczne może być tylko konsekwencją zjednoczenia gospodarczego. Teraz ta jego idea mogła dostać niebywałe wsparcie w postaci amerykańskich pieniędzy. Monnet niemal automatycznie stał się głównym (poniekąd samozwańczym) koordynatorem Planu Marshalla po europejskiej stronie.

Jesienią 1947 roku strona amerykańska prowadziła gorączkowe rozmowy z przedstawicielami Wielkiej Brytanii, Francji i Włoch, próbując doprowadzić do sformułowania porozumienia, które byłoby akceptowalne dla wszystkich zainteresowanych. Przez kilka miesięcy mogło się wydawać, że nie ma takiej siły na świecie, żeby rządy Europy Zachodniej mogły się ze sobą dogadać, ani też, żeby chciały się zgodzić na amerykańskie warunki. Europejska lewica przyjęła Plan Marshalla z otwartą wrogością uważając (nie bez pewnej słuszności), że jest to plan subwencjonowania amerykańskiego eksportu i ustanowienia amerykańskiej ekonomicznej dominacji w Europie. Prawica myślała natomiast w kategoriach bardzo wąsko pojętych interesów narodowych. Zrozpaczony Monnet rzucił projekt zbudowania „małej Europy" składającej się z Francji, Belgii, Holandii i Luksemburga. Taki projekt Amerykanów nie interesował.

W grudniu 1947 roku pojawiło się zagrożenie, że komuniści mogą zdobyć władzę we Włoszech. Nie tylko mogli liczyć na trzecią część głosów, ale dysponowali uzbrojoną partyzantką i zorganizowaną kadrą w związkach zawodowych. Kennan proponował politykom włoskim delegalizację partii komunistycznej i świadome sprowokowanie wojny domowej, co dałoby powód do interwencji amerykańskiej i ponownej okupacji Włoch. Zdecydowano się jednak na masową pomoc żywnościową i wojnę psychologiczną. Wydarzenia we Włoszech i pogarszająca się sytuacja ekonomiczna na własnym podwórku skłoniły Francję i Wielką Brytanię do zaakceptowania porozumienia, w którym zobowiązywały się do ustabilizowania swoich walut, zrównoważenia budżetu i uporządkowania systemu finansowego. Równocześnie Waszyngton widząc, że budowanie zjednoczonej Europy w oparciu o oś Paryż-Londyn nie ma żadnych szans, zaczął domagać się przyspieszenia gospodarczej odbudowy Niemiec i francusko-niemieckiego pojednania.

Trudno powiedzieć, czy ta koncepcja miałaby jakiekolwiek szanse powodzenia, gdyby Stalin nie zdecydował się na dokonanie przewrotu w Pradze. Wcześniejsza kampania komunistycznego terroru w Polsce nie wzbudzała wielkiego zainteresowania w Ameryce, natomiast wydarzenia w Pradze wywołały swego rodzaju wstrząs. Kiedy w lutym 1948 roku Moskwa wymusiła rezygnację dwunastu prozachodnich ministrów i rozszalał się terror wobec czechosłowackiej opozycji, w Waszyngtonie czarka się przelała. Ogłoszona rok wcześniej „doktryna Trumana", o pomocy dla narodów broniących się przed komunizmem, została rozciągnięta (przynajmniej w marcowym przemówieniu amerykańskiego prezydenta) na cały świat. W Brukseli kraje Europy Zachodniej podpisały w tym samym miesiącu traktat obronny, którego głównym celem było utrzymanie i wzmocnienie amerykańskiej obecności w Europie. Brytyjczycy opuścili Indie i Palestynę, wcześniej wycofali swoje jednostki z Grecji i praktycznie rzecz biorąc nie byli zdolni do żadnego militarnego wysiłku, również Francuzi bardziej interesowali się swoimi kłopotami w koloniach niż sytuacją w domu. W amerykańskim społeczeństwie narastało zniecierpliwienie i tendencje izolacjonistyczne. Tymczasem odpowiedzialni za sprawy europejskie politycy amerykańscy mieli poczucie dreptania w miejscu. Szansą były znajdujące się pod okupacją Niemcy, gdzie w strefach zachodnich można było narzucić pewne rozwiązania. Na opory europejskich aliantów Ameryka odpowiedziała, że może wstrzymać dalszą pomoc.

Utworzenie Republiki Federalnej Niemiec stało się de facto jednym z warunków Planu Marshalla. Drugiego kwietnia 1948 roku Kongres Stanów Zjednoczonych uchwalił Ustawę o Pomocy Zagranicznej, która sankcjonowała finansowanie Europejskiego Planu Odbudowy. W ciągu czterech lat miano wydać 13 miliardów dolarów (dla porównania cały budżet federalny USA w 1946 roku wynosił 37 miliardów dolarów). Po stronie Europejskiej powstała Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej, która miała przyjmować amerykańskie środki i kontrolować ich wydawanie. Na jej czele stanął zaufany człowiek Monneta, Robert Marjolin.

Na plany odbudowy niemieckiego państwa i wprowadzenie niemieckiej marki, Stalin, 24 czerwca 1948 roku, zareagował blokadą Berlina. Sowiecka strefa otaczała Berlin ze wszystkich stron i blokada dróg oznaczała całkowite odcięcie dostaw żywności. Mieszkańcy Berlina Zachodniego mogli skorzystać z oferowanych przez radzieckie władze okupacyjne kartek na żywność. Chętnych było niewielu. W dwa dni później amerykańskie i brytyjskie lotnictwo wojskowe rozpoczęło operację zaopatrzenia dwóch milionów mieszkańców Zachodniego Berlina w żywność i lekarstwa. Blokada trwała jedenaście miesięcy, do połowy maja 1949 roku. Z dużą dozą pewności można powiedzieć, że ta blokada znakomicie przyspieszyła nie tylko wiele decyzji, ale i sam proces odbudowy niemieckiego państwa. W międzyczasie amerykańska pomoc dla Europy skoordynowana była w ramach Planu Marshalla, a po europejskiej stronie czołową rolę w realizacji tego planu obok Jean Monneta odgrywał Robert Schuman.

W 1947 roku premierem francuskiego rządu został człowiek, który mówił po francusku z silnym niemieckim akcentem. Urodzony w Luksemburgu, wychowany w Alzacji, wykształcony na niemieckim uniwersytecie, przedwojenny poseł i w czasie wojny członek francuskiego ruchu oporu. Trudno było o lepszego apostoła francusko-niemieckiego pojednania. W okresie jego premierostwa było na to jeszcze zbyt wcześnie, jego talent i możliwości mogły być wykorzystane dopiero w późniejszym okresie, kiedy sprawował już tylko funkcję ministra spraw zagranicznych, kiedy powstała RFN, i kiedy po stronie niemieckiej jego partnerem był inny Alzatczyk, również żarliwy katolik, antynazista i antykomunista, pierwszy kanclerz Niemiec Zachodnich — Konrad Adenauer.

Pierwsze spotkanie Schumana i Adenauera nacechowane było głęboką nieufnością. Francuzi zgłaszali do Niemiec roszczenia terytorialne, co oczywiście nie nastrajało Niemców pozytywnie, zaś dobrą wolę Schumana przeciwważyła głęboka nieufność i niechęć większości polityków francuskich do zbliżenia z niedawnym wrogiem. Dwaj politycy rozstali się w gniewie, a Schuman po powrocie był ostro krytykowany za to, że rozmawiał z niemieckim politykiem po niemiecku. Adenauer po tygodniowym namyśle rzucił pomysł znany później jako „Plan Schumana", czyli koncepcję utworzenia francusko-niemieckiej Wspólnoty Węgla i Stali. Schuman w lutym dyskutował o tej koncepcji z będącym już sekretarzem stanu Ashesonem, który początkowo zareagował negatywnie uważając, że jest to próba utworzenia wielkiego kartelu, który zdominuje rynek europejski. Kiedy w końcu wyraził zgodę, politycy w Londynie uznali, że Ameryka poparła sojusz wymierzony w brytyjskie interesy handlowe. Załagodzenie tych sporów nie było rzeczą prostą. Udało się je załagodzić tylko na tyle, żeby Brytyjczycy otwarcie nie przeciwstawiali się tworzeniu zrębów europejskiej wspólnoty. Jean Monnet spędzał teraz więcej czasu w samolotach i w pociągu niż w swoim domu. Kursował między Paryżem, Bonn, Brukselą i Waszyngtonem. 10 sierpnia 1952 Monnet objął kierownictwo pierwszej z europejskich Wspólnot obejmującej sześć państw — Francję, Włochy, Niemcy Zachodnie, Belgię, Holandię i Luksemburg i zaczął urzędowanie w Luksemburgu. Waszyngton formalnie traktował go jak głowę państwa. Monnet planował wspólny rynek pracy, zniesienie ceł, paszporty wspólnoty oraz, nie później niż w roku 1960, wspólną europejską walutę. Na tym etapie te zamiary okazały się głównie marzeniami.

Z chwilą powstania Wspólnoty Węgla i Stali wszystkie cele Planu Marshalla zostały właściwie zrealizowane. Groźba zdobycia władzy przez komunistów w którymkolwiek z państw Europy Zachodniej została zażegnana, Europa zaczęła płacić za amerykańskie towary, a co więcej zaczęła się kurczyć nierównowaga handlowa, a eksport europejskich towarów do Ameryki wzrastał w lawinowym tempie. Antyamerykańskie nastroje (w szczególności we Francji) bynajmniej nie zmalały, raczej przeciwnie, ale wcześniejsze obawy na temat tego, że Europa stanie się całkowicie zależna od Stanów Zjednoczonych okazały się nieprawdziwe. Na realizacji Planu Marshalla zyskały obydwie strony, ponieważ nie ma żadnych wątpliwości, że bez Planu Marshalla amerykańskiej gospodarce groziła głęboka recesja. (Recesja i tak przyszła, ale trwała tylko dwa lata.) Ameryka potrzebowała europejskich rynków jak powietrza i inwestycja w ich odbudowę okazała się inwestycją najlepszą. W ciągu czterech lat produkcja francuska wzrosła o 32 procent, a włoska o 54 procent. W Niemieckiej Republice Federalnej poziom produkcji po zakończeniu Planu Marshalla zbliżał się do stanu, jaki całe Niemcy miały przed wybuchem wojny. Jak pisał cytowany tu wcześniej Richard J. Barnet: "Rzeczywiste znaczenie Planu Marshalla, który zmienił oblicze Europy, nie zależało do tego czy Amerykanami kierowały pobudki altruistyczne, czy egoistyczne (w rzeczywistości jedno i drugie) ale fakt, że zdolność przeżycia najbogatszego państwa na świecie wymagała masywnego przerzucenia środków."

Od tamtych czasów Europa Zachodnia stała się praktycznie rzecz biorąc tak jednolitym organizmem gospodarczym, że konieczne były działania na rzecz stworzenia jedności politycznej. Najzagorzalsi przeciwnicy Unii Europejskiej (która najpierw nazywała się Europejską Wspólnotą Gospodarczą, a następnie tylko Wspólnotą lub Wspólnotami Europejskimi) jeden po drugim przyłączali się do niej, zazwyczaj nie przestając jej krytykować. W końcu, wraz z upadkiem komunizmu, Unia Europejska mogła wyjść poza ramy wyznaczone przez porozumienia jałtańskie i niektóre kraje postkomunistyczne są już jej członkami.

Państwa europejskie zgłosiły pomoc na wartość 29 mld $. Europa Zachodnia otrzymała ponad 16 mld $ pomocy (najwięcej Wielka Brytania i Francja). RFN w 1950 r. otrzymała ponad 3 mln $ i najlepiej je wykorzystała (inne państwa kredyt wykorzystały na wojny kolonialne). Pomoc USA miała charakter finansowy w formie kredytu lub towarów, surowców. Zwrot tych kredytów USA zainwestowały w przemysł energetyczny. RFN ostatni kredyt spłaciła w 80 latach. W celu funkcjonowania i nadzoru pomocy w ramach planu Marshalla powołano do życia Europejską Organizację Współpracy Gospodarczej, która stała się zaczątkiem Współpracy Państw Europejskich..

Skutki Planu Marshalla

 Wzrost produkcji przemysłowej o 35% w stosunku do stanu przedwojennego

 Wzrost PNB o 15% w stosunku do stanu przedwojennego

 Wzrost wymiany handlowej 0 70%

 Ożywienie gospodarcze

 Powstrzymane inflacji

 Powstrzymanie konfliktów społecznych

 Zapobieżenie groźbie rozszerzenia się komunizmu w Europie

 Zbliżenie pomiędzy USA i krajami Europy Zachodniej

 Wstęp do integracji ekonomicznej Europy Zachodniej

 Podział gospodarczy świata oznaczający zanik wymiany handlowej między Wschodem, a Zachodem.

Plan Marshalla w liczbach:
Okres realizacji: lata 1948ł1951
Pomoc dla państw Europy: 13,5 mld USD
Pomoc dla państw Azji Płd.-Wsch.: 3,5 mld USD
Pomoc dla poszczególnych państw:
Wlk. Brytania: 3,4 mld USD
Francja: 2,8 mld USD
RFN: 1,4 mld USD
Włochy: 1,4 mld USD

Niemiecki żołnierz, poległy na froncie zachodnim w 1945 roku. http://pl.wikipedia.org/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa

http://wiadomosci.wp.pl/kat,1342,wid,8300531,wiadomosc.html?ticaid=153fc

http://www.opcja.pop.pl/numer37/37cow.html

http://pl.wikipedia.org/wiki/Plan_Marshalla

A. Radziwił, W. Roszkowski, "Historia 1871-1945"

Inwestycje w Berlinie Zachodnim ze środków Planu Marshalla. Http://pl.wikipedia.org/wiki/Plan_Marshalla

Wydawnictwo Pronobis, "Polska i świat w XX wieku"

2

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---