Różnice i nierówności w sferze zdrowia
Skąd się biorą nierówności w sferze zdrowia?
Pewne grupy społeczne cieszą się lepszym zdrowiem niż inne.
Nierówności zdrowotne są związane z czynnikami socjoekonomicznymi
Są pochodną specyficznej organizacji i struktury społecznej, obowiązujących w nim norm i wartości (chroniących stan zdrowia jednych bardziej niż innych)
Mogą wynikać z parametrów biologicznych i genetycznych
Badania nad wyjaśnieniem przyczyn nierówności zdrowotnych
Tradycyjnie epidemiolodzy wyjaśniali różnice między stanem zdrowia klas niższych i wyższych różnicami w standardzie życia oraz zróżnicowanym dostępem do opieki medycznej
Ważną rolę w upowszechnianiu wiedzy na temat skali klasowych nierówności w zdrowiu odegrały dwa badania nad zdrowiem w Wielkiej Brytanii: The Black Report z 1980 roku i The Health Divide z 1987 roku.
Wyniki badań w Wielkiej Brytanii
Zdrowie społeczeństwa jako całości poprawia się, ale między poszczególnymi klasami występują znaczne niewspółmierności. Zaznaczają się one we wszystkich wskaźnikach użytych do pomiaru: od wagi urodzeniowej, przez ciśnienie krwi, do ryzyka choroby chronicznej.
Wyniki badań w Wielkiej Brytanii
Jednostki zajmujące wyższą pozycję socjoekonomiczną są na ogół zdrowsze, wyższe, silniejsze i żyją dłużej niż jednostki z dołu drabiny społecznej.
Największe różnice dotyczą umieralności niemowląt- dzieci przed ukończeniem 1 roku życia i umieralności dzieci starszych- w przypadku ludzi uboższych ryzyko śmierci jest wyższe w każdym wieku.
Zestawienia najważniejszych klasowych nierówności zdrowotnych /Browne i Bottrill/
Niewykwalifikowani pracownicy najniższego szczebla zawodowego (V klasa społeczna) są dwukrotnie bardziej narażeni na śmierć przed osiągnięciem wieku emerytalnego niż najwyższe klasy zawodowe (I klasa społeczna)
W rodzinach pracowników niewykwalifikowanych prawdopodobieństwo poronienia lub śmierci noworodka w pierwszym tygodniu życia jest dwukrotnie wyższe niż w rodzinach ludzi wykształconych
Zestawienia najważniejszych klasowych nierówności zdrowotnych /Browne i Bottrill/
Jednostka urodzona w I klasie społecznej żyje przeciętnie siedem lat dłużej niż niż osoba z V klasy społecznej
Około 90% głównych przyczyn śmierci częściej niż w innych klasach występuje w klasach IV i V
Zestawienia najważniejszych klasowych nierówności zdrowotnych /Browne i Bottrill/
Osoby należące do klasy robotniczej częściej odwiedzają lekarzy i skarżą się na więcej różnych chorób niż pracownicy wykwalifikowani, długotrwałe choroby dwa razy częściej dotykają pracowników fizycznych niż najwyżej wykwalifikowane grupy zawodowe
Związane z przynależnością klasową nierówności zdrowotne są jeszcze bardziej wyraźne wśród ludzi długo pozostających bez pracy. Ludzie, którzy mają pracę żyją dłużej niż bezrobotni.
Związek między zdrowiem a klasą społeczną jest faktem
Badania prowadzone w innych krajach uprzemysłowionych potwierdziły wyraźną zależność między klasą a zdrowiem
Relatywna nierówność pod względem zdrowia między najbogatszymi członkami społeczeństwa a najuboższymi, zdaniem niektórych badaczy, wciąż rośnie.
Żadne z badań nie ukazało jednak faktycznych mechanizmów leżących u podstaw tej korelacji
Kilka konkurencyjnych hipotez dotyczących przyczyn nierówności
Hipoteza artefaktyczności
Skupia się na problematycznej naturze konstruowania statystyk.Pomiary zmiennych: zdrowia i klasy społecznej podatne są na różnego rodzaju wypaczenia- niedoskonałość metody badania- nie zawsze można na nich polegać
Kilka konkurencyjnych hipotez dotyczących przyczyn nierówności
Hipoteza doboru zdrowotnego
/selekcji społecznej/
To raczej zdrowie jednostki decyduje o jej pozycji społecznej a nie odwrotnie. Osobom cieszącym się dobrym zdrowiem lepiej się powodzi i łatwiejszą się w górę drabiny społecznej, osoby o słabym zdrowiu utrzymują się na niższych szczeblach.
Zły stan zdrowia prowadzi do odsunięcia jednostki od pracy, awansu i stanowisk.
Kilka konkurencyjnych hipotez dotyczących przyczyn nierówności
Wyjaśnienia kulturowe i behawioralne
Podkreśla się znaczenie, jakie ma dla zdrowia styl życia jednostki. Zwraca uwagę na antyzdrowotne zachowania, które częściej występują w niższych klasach społecznych. Według tego stanowiska główną odpowiedzialność za stan zdrowia ponosi jednostka, która dokonuje wyboru. Niektórzy badacze część odpowiedzialności składają na wzory zachowań zakorzenione w kontekście klasowym.
Kilka konkurencyjnych hipotez dotyczących przyczyn nierówności
Wyjaśnienia materialistyczne- środowiskowe
Upatrują przyczyn nierówności zdrowotnych w obrębie większych struktur: ubóstwo, status materialny i rozkład dochodów, bezrobocie, problemy mieszkaniowe, zatrucie środowiska, złe warunki pracy. Klasowe wzory nierówności są skutkiem deprywacji materialnej.
Jak interpretują przyczyny nierówności zdrowotnych raporty z badań?
Black Report skupia się głównie na materialistycznych wyjaśnieniach nierówności zdrowotnych
Raport z 1998 roku podkreśla znaczenie wielu różnych czynników: społecznych, ekonomicznych, środowiskowych, kulturowych, które wspólnie decydują o złym stanie zdrowia.
Kulturowe i materialne czynniki złego stanu zdrowia
niski poziom wiedzy
brak ruchu
stres
niskie dochody i ubóstwo
brak właściwej opieki socjalnej i medycznej
brak pieniędzy na wypoczynek
nadmierne palenie i picie, nadużywanie leków
mieszkanie na terenach o dużym zagrożeniu przestępczością
nieprzestrzeganie higieny i bhp
Kulturowe i materialne czynniki złego stanu zdrowia
złe warunki mieszkaniowe
nabywanie złej żywności i złe odżywianie się
niewłaściwa opieka i socjalizacja dzieci
bezrobocie
mieszkanie na terenach przemysłowych- zatrucie środowiska
izolacja społeczna i wykluczenie
praca w wydłużonym wymiarze godzin, stres zawodowy