Różnice i nierówności w

Różnice i nierówności w

sferze zdrowia

sferze zdrowia

Skąd się biorą nierówności w

Skąd się biorą nierówności w

sferze zdrowia?

sferze zdrowia?



Pewne grupy społeczne cieszą się lepszym

Pewne grupy społeczne cieszą się lepszym

zdrowiem niż inne.

zdrowiem niż inne.



Nierówności zdrowotne są związane z

Nierówności zdrowotne są związane z

czynnikami socjoekonomicznymi

czynnikami socjoekonomicznymi



Są pochodną specyficznej organizacji i

Są pochodną specyficznej organizacji i

struktury społecznej, obowiązujących w nim

struktury społecznej, obowiązujących w nim

norm i wartości (chroniących stan zdrowia

norm i wartości (chroniących stan zdrowia

jednych bardziej niż innych)

jednych bardziej niż innych)



Mogą wynikać z parametrów biologicznych i

Mogą wynikać z parametrów biologicznych i

genetycznych

genetycznych

Badania nad wyjaśnieniem

Badania nad wyjaśnieniem

przyczyn nierówności

przyczyn nierówności

zdrowotnych

zdrowotnych



Tradycyjnie epidemiolodzy wyjaśniali różnice

Tradycyjnie epidemiolodzy wyjaśniali różnice

między stanem zdrowia klas niższych i

między stanem zdrowia klas niższych i

wyższych różnicami w standardzie życia oraz

wyższych różnicami w standardzie życia oraz

zróżnicowanym dostępem do opieki

zróżnicowanym dostępem do opieki

medycznej

medycznej



Ważną rolę w upowszechnianiu wiedzy na

Ważną rolę w upowszechnianiu wiedzy na

temat skali klasowych nierówności w zdrowiu

temat skali klasowych nierówności w zdrowiu

odegrały dwa badania nad zdrowiem w

odegrały dwa badania nad zdrowiem w

Wielkiej Brytanii: The Black Report z 1980

Wielkiej Brytanii: The Black Report z 1980

roku i The Health Divide z 1987 roku.

roku i The Health Divide z 1987 roku.

Wyniki badań w Wielkiej Brytanii

Wyniki badań w Wielkiej Brytanii



Zdrowie społeczeństwa jako całości

Zdrowie społeczeństwa jako całości

poprawia się, ale między

poprawia się, ale między

poszczególnymi klasami występują

poszczególnymi klasami występują

znaczne niewspółmierności.

znaczne niewspółmierności.

Zaznaczają się one we wszystkich

Zaznaczają się one we wszystkich

wskaźnikach użytych do pomiaru: od

wskaźnikach użytych do pomiaru: od

wagi urodzeniowej, przez ciśnienie

wagi urodzeniowej, przez ciśnienie

krwi, do ryzyka choroby chronicznej.

krwi, do ryzyka choroby chronicznej.

Wyniki badań w Wielkiej Brytanii

Wyniki badań w Wielkiej Brytanii



Jednostki zajmujące wyższą pozycję

Jednostki zajmujące wyższą pozycję

socjoekonomiczną są na ogół zdrowsze,

socjoekonomiczną są na ogół zdrowsze,

wyższe, silniejsze i żyją dłużej niż jednostki

wyższe, silniejsze i żyją dłużej niż jednostki

z dołu drabiny społecznej.

z dołu drabiny społecznej.



Największe różnice dotyczą umieralności

Największe różnice dotyczą umieralności

niemowląt- dzieci przed ukończeniem 1

niemowląt- dzieci przed ukończeniem 1

roku życia i umieralności dzieci starszych-

roku życia i umieralności dzieci starszych-

w przypadku ludzi uboższych ryzyko

w przypadku ludzi uboższych ryzyko

śmierci jest wyższe w każdym wieku.

śmierci jest wyższe w każdym wieku.

Zestawienia najważniejszych

Zestawienia najważniejszych

klasowych nierówności

klasowych nierówności

zdrowotnych /Browne i Bottrill/

zdrowotnych /Browne i Bottrill/



Niewykwalifikowani pracownicy najniższego

Niewykwalifikowani pracownicy najniższego

szczebla zawodowego (V klasa społeczna) są

szczebla zawodowego (V klasa społeczna) są

dwukrotnie bardziej narażeni na śmierć przed

dwukrotnie bardziej narażeni na śmierć przed

osiągnięciem wieku emerytalnego niż

osiągnięciem wieku emerytalnego niż

najwyższe klasy zawodowe (I klasa społeczna)

najwyższe klasy zawodowe (I klasa społeczna)



W rodzinach pracowników

W rodzinach pracowników

niewykwalifikowanych prawdopodobieństwo

niewykwalifikowanych prawdopodobieństwo

poronienia lub śmierci noworodka w

poronienia lub śmierci noworodka w

pierwszym tygodniu życia jest dwukrotnie

pierwszym tygodniu życia jest dwukrotnie

wyższe niż w rodzinach ludzi wykształconych

wyższe niż w rodzinach ludzi wykształconych

Zestawienia najważniejszych

Zestawienia najważniejszych

klasowych nierówności

klasowych nierówności

zdrowotnych /Browne i Bottrill/

zdrowotnych /Browne i Bottrill/



Jednostka urodzona w I klasie

Jednostka urodzona w I klasie

społecznej żyje przeciętnie siedem

społecznej żyje przeciętnie siedem

lat dłużej niż niż osoba z V klasy

lat dłużej niż niż osoba z V klasy

społecznej

społecznej



Około 90% głównych przyczyn

Około 90% głównych przyczyn

śmierci częściej niż w innych klasach

śmierci częściej niż w innych klasach

występuje w klasach IV i V

występuje w klasach IV i V

Zestawienia najważniejszych

Zestawienia najważniejszych

klasowych nierówności

klasowych nierówności

zdrowotnych /Browne i Bottrill/

zdrowotnych /Browne i Bottrill/



Osoby należące do klasy robotniczej częściej

Osoby należące do klasy robotniczej częściej

odwiedzają lekarzy i skarżą się na więcej różnych

odwiedzają lekarzy i skarżą się na więcej różnych

chorób niż pracownicy wykwalifikowani,

chorób niż pracownicy wykwalifikowani,

długotrwałe choroby dwa razy częściej dotykają

długotrwałe choroby dwa razy częściej dotykają

pracowników fizycznych niż najwyżej

pracowników fizycznych niż najwyżej

wykwalifikowane grupy zawodowe

wykwalifikowane grupy zawodowe



Związane z przynależnością klasową nierówności

Związane z przynależnością klasową nierówności

zdrowotne są jeszcze bardziej wyraźne wśród

zdrowotne są jeszcze bardziej wyraźne wśród

ludzi długo pozostających bez pracy. Ludzie,

ludzi długo pozostających bez pracy. Ludzie,

którzy mają pracę żyją dłużej niż bezrobotni.

którzy mają pracę żyją dłużej niż bezrobotni.

Związek między zdrowiem a klasą

Związek między zdrowiem a klasą

społeczną jest faktem

społeczną jest faktem



Badania prowadzone w innych krajach

Badania prowadzone w innych krajach

uprzemysłowionych potwierdziły wyraźną

uprzemysłowionych potwierdziły wyraźną

zależność między klasą a zdrowiem

zależność między klasą a zdrowiem



Relatywna nierówność pod względem

Relatywna nierówność pod względem

zdrowia między najbogatszymi członkami

zdrowia między najbogatszymi członkami

społeczeństwa a najuboższymi, zdaniem

społeczeństwa a najuboższymi, zdaniem

niektórych badaczy, wciąż rośnie.

niektórych badaczy, wciąż rośnie.



Żadne z badań nie ukazało jednak

Żadne z badań nie ukazało jednak

faktycznych mechanizmów leżących u

faktycznych mechanizmów leżących u

podstaw tej korelacji

podstaw tej korelacji

Kilka konkurencyjnych hipotez

Kilka konkurencyjnych hipotez

dotyczących przyczyn nierówności

dotyczących przyczyn nierówności

Hipoteza artefaktyczności

Hipoteza artefaktyczności

Skupia się na problematycznej naturze

Skupia się na problematycznej naturze

konstruowania statystyk.Pomiary

konstruowania statystyk.Pomiary

zmiennych: zdrowia i klasy społecznej

zmiennych: zdrowia i klasy społecznej

podatne są na różnego rodzaju

podatne są na różnego rodzaju

wypaczenia-

wypaczenia-

niedoskonałość metody

niedoskonałość metody

badania-

badania-

nie zawsze można na nich

nie zawsze można na nich

polegać

polegać

Kilka konkurencyjnych hipotez

Kilka konkurencyjnych hipotez

dotyczących przyczyn nierówności

dotyczących przyczyn nierówności

Hipoteza doboru zdrowotnego

Hipoteza doboru zdrowotnego

/selekcji społecznej/

/selekcji społecznej/

To raczej zdrowie jednostki decyduje o jej

To raczej zdrowie jednostki decyduje o jej

pozycji społecznej a nie odwrotnie. Osobom

pozycji społecznej a nie odwrotnie. Osobom

cieszącym się dobrym zdrowiem lepiej się

cieszącym się dobrym zdrowiem lepiej się

powodzi i łatwiejszą się w górę drabiny

powodzi i łatwiejszą się w górę drabiny

społecznej, osoby o słabym zdrowiu

społecznej, osoby o słabym zdrowiu

utrzymują się na niższych szczeblach.

utrzymują się na niższych szczeblach.

Zły stan zdrowia prowadzi do odsunięcia

Zły stan zdrowia prowadzi do odsunięcia

jednostki od pracy, awansu i stanowisk.

jednostki od pracy, awansu i stanowisk.

Kilka konkurencyjnych hipotez

Kilka konkurencyjnych hipotez

dotyczących przyczyn nierówności

dotyczących przyczyn nierówności

Wyjaśnienia kulturowe i behawioralne

Wyjaśnienia kulturowe i behawioralne

Podkreśla się znaczenie, jakie ma dla zdrowia

Podkreśla się znaczenie, jakie ma dla zdrowia

styl życia jednostki

styl życia jednostki

. Zwraca uwagę na

. Zwraca uwagę na

antyzdrowotne zachowania, które częściej

antyzdrowotne zachowania, które częściej

występują w niższych klasach społecznych.

występują w niższych klasach społecznych.

Według tego stanowiska główną

Według tego stanowiska główną

odpowiedzialność za stan zdrowia ponosi

odpowiedzialność za stan zdrowia ponosi

jednostka, która dokonuje wyboru. Niektórzy

jednostka, która dokonuje wyboru. Niektórzy

badacze część odpowiedzialności składają na

badacze część odpowiedzialności składają na

wzory zachowań zakorzenione w kontekście

wzory zachowań zakorzenione w kontekście

klasowym.

klasowym.

Kilka konkurencyjnych hipotez

Kilka konkurencyjnych hipotez

dotyczących przyczyn nierówności

dotyczących przyczyn nierówności

Wyjaśnienia materialistyczne-

Wyjaśnienia materialistyczne-

środowiskowe

środowiskowe

Upatrują przyczyn nierówności

Upatrują przyczyn nierówności

zdrowotnych w obrębie większych struktur:

zdrowotnych w obrębie większych struktur:

ubóstwo, status materialny i rozkład

ubóstwo, status materialny i rozkład

dochodów, bezrobocie, problemy

dochodów, bezrobocie, problemy

mieszkaniowe, zatrucie środowiska, złe

mieszkaniowe, zatrucie środowiska, złe

warunki pracy.

warunki pracy.

Klasowe wzory nierówności

Klasowe wzory nierówności

są skutkiem deprywacji materialnej.

są skutkiem deprywacji materialnej.

Jak interpretują przyczyny

Jak interpretują przyczyny

nierówności zdrowotnych raporty z

nierówności zdrowotnych raporty z

badań?

badań?



Black Report skupia się głównie na

Black Report skupia się głównie na

materialistycznych wyjaśnieniach

materialistycznych wyjaśnieniach

nierówności zdrowotnych

nierówności zdrowotnych



Raport z 1998 roku podkreśla znaczenie

Raport z 1998 roku podkreśla znaczenie

wielu różnych czynników: społecznych,

wielu różnych czynników: społecznych,

ekonomicznych, środowiskowych,

ekonomicznych, środowiskowych,

kulturowych, które wspólnie decydują o

kulturowych, które wspólnie decydują o

złym stanie zdrowia.

złym stanie zdrowia.

Kulturowe i materialne czynniki złego

Kulturowe i materialne czynniki złego

stanu zdrowia

stanu zdrowia





niski poziom wiedzy

niski poziom wiedzy





brak ruchu

brak ruchu





stres

stres





niskie dochody i ubóstwo

niskie dochody i ubóstwo





brak właściwej opieki socjalnej i medycznej

brak właściwej opieki socjalnej i medycznej





brak pieniędzy na wypoczynek

brak pieniędzy na wypoczynek





nadmierne palenie i picie, nadużywanie leków

nadmierne palenie i picie, nadużywanie leków





mieszkanie na terenach o dużym zagrożeniu

mieszkanie na terenach o dużym zagrożeniu

przestępczością

przestępczością





nieprzestrzeganie higieny i bhp

nieprzestrzeganie higieny i bhp

Kulturowe i materialne czynniki złego

Kulturowe i materialne czynniki złego

stanu zdrowia

stanu zdrowia





złe warunki mieszkaniowe

złe warunki mieszkaniowe





nabywanie złej żywności i złe odżywianie się

nabywanie złej żywności i złe odżywianie się





niewłaściwa opieka i socjalizacja dzieci

niewłaściwa opieka i socjalizacja dzieci





bezrobocie

bezrobocie





mieszkanie na terenach przemysłowych-

mieszkanie na terenach przemysłowych-

zatrucie środowiska

zatrucie środowiska





izolacja społeczna i wykluczenie

izolacja społeczna i wykluczenie





praca w wydłużonym wymiarze godzin, stres

praca w wydłużonym wymiarze godzin, stres

zawodowy

zawodowy