Nierówności społeczne a

Nierówności społeczne a

stan zdrowia

stan zdrowia

•

Zróżnicowanie

Zróżnicowanie

- różnimy się (biali,

- różnimy się (biali,

czarni, kobiety, mężczyźni)

czarni, kobiety, mężczyźni)

•

Nierówność

Nierówność

- brak równego dostępu

- brak równego dostępu

do pożądanych dóbr ( np.. Dostęp do

do pożądanych dóbr ( np.. Dostęp do

zdrowia- nie leczenie starszych,

zdrowia- nie leczenie starszych,

rehabilitacja młodych, praca dla

rehabilitacja młodych, praca dla

białych)

białych)

Nierówności społeczne które

Nierówności społeczne które

wpływać mogą na stan zdrowia:

wpływać mogą na stan zdrowia:

•

Wiek

Wiek

•

Pleć

Pleć

•

Wykształcenie

Wykształcenie

•

Pozycje społeczno – ekonomiczną

Pozycje społeczno – ekonomiczną

•

Miejsce zamieszkania

Miejsce zamieszkania

•

Stan cywilny

Stan cywilny

•

Zawód

Zawód

•

Środowisko rodzinne

Środowisko rodzinne

•

Środowisko pracy

Środowisko pracy

Wiek

Wiek

•

Stratyfikacja ze względu na wiek - wiek

Stratyfikacja ze względu na wiek - wiek

jest podstawą przypisywania określonych

jest podstawą przypisywania określonych

zadań społecznych i przyznawania różnych

zadań społecznych i przyznawania różnych

poziomów prestiżu i zróżnicowanego

poziomów prestiżu i zróżnicowanego

dostępu do zasobów społecznych.

dostępu do zasobów społecznych.

•

przekonaniu że jedna kategoria wiekowa

przekonaniu że jedna kategoria wiekowa

jest gorsza od innych.

jest gorsza od innych.

•

Najczęściej osobami dyskryminowanymi są

Najczęściej osobami dyskryminowanymi są

ludzie starsi.

ludzie starsi.

Pleć

Pleć

•

Różnice w sferze zdrowia między kobietami a

Różnice w sferze zdrowia między kobietami a

mężczyznami obok uwarunkowań bilogicznych są

mężczyznami obok uwarunkowań bilogicznych są

wynikiem ryzyka związanego z pełnionymi rolami i

wynikiem ryzyka związanego z pełnionymi rolami i

towarzyszącymi im stresami oraz odmiennościami

towarzyszącymi im stresami oraz odmiennościami

w postawach i zachowaniach wobec zdrowia,

w postawach i zachowaniach wobec zdrowia,

wyrażają się m.in. różną percepcją objawów

wyrażają się m.in. różną percepcją objawów

chorobowych, sposobem ich opisywania i

chorobowych, sposobem ich opisywania i

reagowania na nie, zróżnicowaną częstością

reagowania na nie, zróżnicowaną częstością

korzystania z usług medycznych.

korzystania z usług medycznych.

•

Do czynników warunkujących nierówności w

Do czynników warunkujących nierówności w

stanie zdrowia między kobietami a mężczyznami

stanie zdrowia między kobietami a mężczyznami

zalicza się:

zalicza się:

•

Czynniki biologiczne

Czynniki biologiczne

•

Ryzyko nabycia określonych chorób w wyniku

Ryzyko nabycia określonych chorób w wyniku

pełnionych ról społecznych, stylu życia

pełnionych ról społecznych, stylu życia

•

Psychospołeczne aspekty percepcji objawów

Psychospołeczne aspekty percepcji objawów

chorobowych i szukania pomocy medycznej

chorobowych i szukania pomocy medycznej

•

Sposób prezentowania objawów chorobowych,

Sposób prezentowania objawów chorobowych,

zachowania w chorobie

zachowania w chorobie

•

Korzystanie z opieki zdrowotnej

Korzystanie z opieki zdrowotnej

Wykształcenie

Wykształcenie

•

Jest dobrem powszechnie pożądanym. Jego rozdział

Jest dobrem powszechnie pożądanym. Jego rozdział

w społeczeństwie wyznacza nierówności społeczne.

w społeczeństwie wyznacza nierówności społeczne.

•

Wykształcenie jest zmienną w dużej mierze

Wykształcenie jest zmienną w dużej mierze

przesądzającą o pozycji w strukturze społecznej

przesądzającą o pozycji w strukturze społecznej

oraz najważniejszym pojedynczym czynnikiem

oraz najważniejszym pojedynczym czynnikiem

kształtującym postawy i zachowania wobec zdrowia

kształtującym postawy i zachowania wobec zdrowia

i choroby.

i choroby.

•

Wykształcenie umożliwia dokonanie

Wykształcenie umożliwia dokonanie

prozdrowotnych wyborów i umiejętności

prozdrowotnych wyborów i umiejętności

rozwiązywania problemów życiowych.

rozwiązywania problemów życiowych.

•

Badania wykazują że jednostki z wyższym

Badania wykazują że jednostki z wyższym

wykształceniem wykazują się bardziej

wykształceniem wykazują się bardziej

prozdrowotnym stylem życia m.in.

prozdrowotnym stylem życia m.in.

Cd. Wykształcenie

Cd. Wykształcenie

•

Odżywiają się w bardziej

Odżywiają się w bardziej

racjonalny sposób

racjonalny sposób

•

Zdają sobie sprawę ze znaczenia

Zdają sobie sprawę ze znaczenia

czynnej rekreacji i sportu

czynnej rekreacji i sportu

•

Przejawiają większa aktywność w

Przejawiają większa aktywność w

poszukiwaniu opieki medycznej

poszukiwaniu opieki medycznej

Pozycja społeczno- ekonomiczna

Pozycja społeczno- ekonomiczna

•

Pozycja społeczno-ekonomiczna jest jednym z

Pozycja społeczno-ekonomiczna jest jednym z

najważniejszych determinantów stanu zdrowia i

najważniejszych determinantów stanu zdrowia i

długości życia.

długości życia.

•

zależność ta istnieje dla większości chorób i

zależność ta istnieje dla większości chorób i

utrzymuje się przez całe życie, choć z różnymi

utrzymuje się przez całe życie, choć z różnymi

natężeniami. Przynależność do klasy społecznej

natężeniami. Przynależność do klasy społecznej

wyznaczają zazwyczaj trzy elementy dzielące się

wyznaczają zazwyczaj trzy elementy dzielące się

według następującego schematu:

według następującego schematu:

Pozycja społeczno-ekonomiczna

Pozycja społeczno-ekonomiczna

Wykształcenie

Wykształcenie

Dochód

Dochód

Zawód

Zawód

Postrzeganie

Postrzeganie

zdrowia

zdrowia

Świadomość

Świadomość

zagrożeń

zagrożeń

zdrowotnych

zdrowotnych

Poziom edukacji

Poziom edukacji

zdrowotnej

zdrowotnej

Warunki

Warunki

mieszkaniowe

mieszkaniowe

Warunki życiowe

Warunki życiowe

Prestiż

Prestiż

Możliwość

Możliwość

kontrolowania

kontrolowania

sytuacji

sytuacji

Udział w decyzjach

Udział w decyzjach

STATUS SPOŁECZNO - EKONOMICZNY

Przynależność do klasy społecznej określają 3
czynniki:

WYKSZTAŁCENIE ZAWÓD
DOCHÓD

* postrzeganie zdrowia * narażenie na stres zawodowy *
warunki życiowe

* świadomość zagrożeń * wpływ szkodliwych warunków

* poziom edukacji zdrowotnej pracy

Miejsce zamieszkania

Miejsce zamieszkania

•

Omawiając zagadnienie różnic w zdrowiu

Omawiając zagadnienie różnic w zdrowiu

jednostek w zależności od miejsca zamieszkania

jednostek w zależności od miejsca zamieszkania

bierze się pod uwagę wpływ na zdrowie takich

bierze się pod uwagę wpływ na zdrowie takich

zmiennych jak struktura społeczno- zdrowotna,

zmiennych jak struktura społeczno- zdrowotna,

poziom wykształcenia, charakter pracy, warunki

poziom wykształcenia, charakter pracy, warunki

mieszkaniowe i dostęp do instytucji służby

mieszkaniowe i dostęp do instytucji służby

zdrowia. Na wsi obserwuje się szereg

zdrowia. Na wsi obserwuje się szereg

niekorzystnych dla zdrowia zjawisk społecznych.

niekorzystnych dla zdrowia zjawisk społecznych.

Podkreśla się też znaczenie wpływu środowiska na

Podkreśla się też znaczenie wpływu środowiska na

stan zdrowia ( szczególnie nie korzystne warunki

stan zdrowia ( szczególnie nie korzystne warunki

środowiskowe dla mieszkańców dużych

środowiskowe dla mieszkańców dużych

aglomeracji)

aglomeracji)

MIEJESCE ZAMIESZKANIA

* Na wsi obserwujemy większą umieralność

*Świadomość zdrowotna mieszkańców wsi jest bardzo
niska, kobiety

nie wykonują podstawowych badań ( mammografia i
cytologia)

*Osoby mieszkające na wsi są znacznie rzadziej
hospitalizowani niż

mieszkańcy miast

Chorzy leczeni w szpitalach ogólnych w latach 1980-
1995 (współczynniki na 10 tys. ludności)

Umieralność według miejsca zamieszkania w latach 1970-1995 (na 100
tys. ludności)

Kolosalna różnica w stanie zdrowia istnieje
pomiędzy krajami rozwiniętymi a krajami
Trzeciego Świata. W Afryce żyje 25 mln ludzi
chorych na AIDS.

Stan cywilny

Stan cywilny

•

Prowadzone badania dowodzą że osoby pozostające

Prowadzone badania dowodzą że osoby pozostające

w związkach małżeńskich charakteryzuje dużo

w związkach małżeńskich charakteryzuje dużo

mniejsze prawdopodobieństwo śmierci niż osoby

mniejsze prawdopodobieństwo śmierci niż osoby

niezamężne o czym świadczy fakt że utrata

niezamężne o czym świadczy fakt że utrata

współmałżonka znacznie silniej negatywnie

współmałżonka znacznie silniej negatywnie

oddziałuje na stan zdrowia mężczyzn niż kobiet.

oddziałuje na stan zdrowia mężczyzn niż kobiet.

Wymienia się następujące przyczyny tego zjawiska:

Wymienia się następujące przyczyny tego zjawiska:

•

Jednostki pozostające w związku małżeńskim są

Jednostki pozostające w związku małżeńskim są

znacznie mniej narażone na izolacje społeczną

znacznie mniej narażone na izolacje społeczną

•

Rodzinie przypisuje się funkcje podstawowego

Rodzinie przypisuje się funkcje podstawowego

źródła podtrzymania emocjonalnego

źródła podtrzymania emocjonalnego

•

Rodzina sprzyja prowadzeniu prozdrowotnego stylu

Rodzina sprzyja prowadzeniu prozdrowotnego stylu

życia lub go wymusza

życia lub go wymusza

STAN CYWILNY

Wiele obserwacji wskazuje na szczególnie
pozytywną rolę jaką dla jakości życia w
podeszłym wieku ma pozostawanie w związku
małżeńskim i rodzina.

Posiadanie osób bliskich obniża ryzyko zgonu w
starszym wieku.

Osoby pozostające w
związku małżeńskim
mogą liczyć na
wsparcie w wymiarze
emocjonalnym i
instrumentalnym

Środowisko rodzinne

Środowisko rodzinne

•

Środowisko rodzinne ma istotny wpływ na

Środowisko rodzinne ma istotny wpływ na

zdrowie gdyż rodzina przez fakt swojego

zdrowie gdyż rodzina przez fakt swojego

istnienia narzuca pewne normy

istnienia narzuca pewne normy

utrzymywane do prawidłowego jej

utrzymywane do prawidłowego jej

funkcjonowania co w rezultacie daje

funkcjonowania co w rezultacie daje

odpowiednie warunki do utrzymania

odpowiednie warunki do utrzymania

prawidłowego stanu zdrowia.

prawidłowego stanu zdrowia.

Zawód i środowisko pracy

Zawód i środowisko pracy

•

Zawód i pozycja zawodowa

Zawód i pozycja zawodowa

mówią w wydatkowaniu energii

mówią w wydatkowaniu energii

fizycznej i rodzajach ryzyka związanego z wykonywaniem

fizycznej i rodzajach ryzyka związanego z wykonywaniem

określonej pracy (szkodliwość , stres itp..) Czynniki takie jak

określonej pracy (szkodliwość , stres itp..) Czynniki takie jak

prestiż, możliwość kontrolowania sytuacji i udział w

prestiż, możliwość kontrolowania sytuacji i udział w

decyzjach działają na psychiczny i fizyczny stan zdrowia.

decyzjach działają na psychiczny i fizyczny stan zdrowia.

Wykonywany zawód łączy się też z dochodami a to z kolei z

Wykonywany zawód łączy się też z dochodami a to z kolei z

pozycją społeczno-ekonomiczną co pociąga za sobą szereg

pozycją społeczno-ekonomiczną co pociąga za sobą szereg

przyczyn odpowiadających za zdrowie jednostki.

przyczyn odpowiadających za zdrowie jednostki.

•

Środowisko pracy czyli warunki w których praca

Środowisko pracy czyli warunki w których praca

się odbywa również mają wpływ na zdrowie łączy

się odbywa również mają wpływ na zdrowie łączy

się to też z wykształceniem gdyż im wyższe

się to też z wykształceniem gdyż im wyższe

wykształcenie tym leprze warunki pracy i jej

wykształcenie tym leprze warunki pracy i jej

środowisko

środowisko

RODZAJ WYKONYWANEJ PRACY A STAN
ZDROWIA

Polscy robotnicy dostali maski z nowoczesnymi filtrami Hepa, ale nawet
one nie chroniły skutecznie przed wyziewami trującymi w „strefie zero”

Skąd się biorą nierówności w

Skąd się biorą nierówności w

sferze zdrowia?

sferze zdrowia?

Badania w Wielkiej

Badania w Wielkiej

Brytanii

Brytanii

Badania nad wyjaśnieniem

Badania nad wyjaśnieniem

przyczyn nierówności

przyczyn nierówności

zdrowotnych

zdrowotnych

•

Tradycyjnie epidemiolodzy wyjaśniali różnice

Tradycyjnie epidemiolodzy wyjaśniali różnice

między stanem zdrowia klas niższych i

między stanem zdrowia klas niższych i

wyższych różnicami w standardzie życia oraz

wyższych różnicami w standardzie życia oraz

zróżnicowanym dostępem do opieki

zróżnicowanym dostępem do opieki

medycznej

medycznej

•

Ważną rolę w upowszechnianiu wiedzy na

Ważną rolę w upowszechnianiu wiedzy na

temat skali klasowych nierówności w zdrowiu

temat skali klasowych nierówności w zdrowiu

odegrały dwa badania nad zdrowiem w

odegrały dwa badania nad zdrowiem w

Wielkiej Brytanii: The Black Report z 1980 roku

Wielkiej Brytanii: The Black Report z 1980 roku

i The Health Divide z 1987 roku.

i The Health Divide z 1987 roku.

Wyniki badań w Wielkiej Brytanii

Wyniki badań w Wielkiej Brytanii

•

Zdrowie społeczeństwa jako całości

Zdrowie społeczeństwa jako całości

poprawia się, ale między

poprawia się, ale między

poszczególnymi klasami występują

poszczególnymi klasami występują

znaczne niewspółmierności.

znaczne niewspółmierności.

Zaznaczają się one we wszystkich

Zaznaczają się one we wszystkich

wskaźnikach użytych do pomiaru: od

wskaźnikach użytych do pomiaru: od

wagi urodzeniowej, przez ciśnienie

wagi urodzeniowej, przez ciśnienie

krwi, do ryzyka choroby chronicznej.

krwi, do ryzyka choroby chronicznej.

Wyniki badań w Wielkiej Brytanii

Wyniki badań w Wielkiej Brytanii

•

Jednostki zajmujące wyższą pozycję

Jednostki zajmujące wyższą pozycję

socjoekonomiczną są na ogół zdrowsze,

socjoekonomiczną są na ogół zdrowsze,

wyższe, silniejsze i żyją dłużej niż jednostki

wyższe, silniejsze i żyją dłużej niż jednostki

z dołu drabiny społecznej.

z dołu drabiny społecznej.

•

Największe różnice dotyczą umieralności

Największe różnice dotyczą umieralności

niemowląt-

niemowląt-

dzieci przed ukończeniem 1

dzieci przed ukończeniem 1

roku życia i umieralności dzieci starszych-

roku życia i umieralności dzieci starszych-

w przypadku ludzi uboższych ryzyko

w przypadku ludzi uboższych ryzyko

śmierci jest wyższe w każdym wieku

śmierci jest wyższe w każdym wieku

.

.

Zestawienia najważniejszych

Zestawienia najważniejszych

klasowych nierówności

klasowych nierówności

zdrowotnych /Browne i Bottrill/

zdrowotnych /Browne i Bottrill/

•

Niewykwalifikowani pracownicy najniższego

Niewykwalifikowani pracownicy najniższego

szczebla zawodowego (V klasa społeczna) są

szczebla zawodowego (V klasa społeczna) są

dwukrotnie bardziej narażeni na śmierć przed

dwukrotnie bardziej narażeni na śmierć przed

osiągnięciem wieku emerytalnego niż

osiągnięciem wieku emerytalnego niż

najwyższe klasy zawodowe (I klasa społeczna)

najwyższe klasy zawodowe (I klasa społeczna)

•

W rodzinach pracowników

W rodzinach pracowników

niewykwalifikowanych prawdopodobieństwo

niewykwalifikowanych prawdopodobieństwo

poronienia lub śmierci noworodka w

poronienia lub śmierci noworodka w

pierwszym tygodniu życia jest dwukrotnie

pierwszym tygodniu życia jest dwukrotnie

wyższe niż w rodzinach ludzi wykształconych

wyższe niż w rodzinach ludzi wykształconych

Zestawienia najważniejszych

Zestawienia najważniejszych

klasowych nierówności

klasowych nierówności

zdrowotnych /Browne i Bottrill/

zdrowotnych /Browne i Bottrill/

•

Jednostka urodzona w I klasie

Jednostka urodzona w I klasie

społecznej

społecznej

żyje przeciętnie siedem

żyje przeciętnie siedem

lat dłużej niż niż osoba z V klasy

lat dłużej niż niż osoba z V klasy

społecznej

społecznej

•

Około 90% głównych przyczyn

Około 90% głównych przyczyn

śmierci częściej niż w innych klasach

śmierci częściej niż w innych klasach

występuje w klasach IV i V

występuje w klasach IV i V

Zestawienia najważniejszych

Zestawienia najważniejszych

klasowych nierówności

klasowych nierówności

zdrowotnych /Browne i Bottrill/

zdrowotnych /Browne i Bottrill/

•

Związane z przynależnością klasową

Związane z przynależnością klasową

nierówności zdrowotne są jeszcze bardziej

nierówności zdrowotne są jeszcze bardziej

wyraźne wśród ludzi długo pozostających

wyraźne wśród ludzi długo pozostających

bez pracy. Ludzie, którzy mają pracę żyją

bez pracy. Ludzie, którzy mają pracę żyją

dłużej niż bezrobotni.

dłużej niż bezrobotni.

Związek między zdrowiem a klasą

Związek między zdrowiem a klasą

społeczną jest faktem

społeczną jest faktem

•

Badania prowadzone w innych krajach

Badania prowadzone w innych krajach

uprzemysłowionych potwierdziły wyraźną

uprzemysłowionych potwierdziły wyraźną

zależność między klasą a zdrowiem

zależność między klasą a zdrowiem

•

Relatywna nierówność pod względem zdrowia

Relatywna nierówność pod względem zdrowia

między najbogatszymi członkami

między najbogatszymi członkami

społeczeństwa a najuboższymi, zdaniem

społeczeństwa a najuboższymi, zdaniem

niektórych badaczy, wciąż rośnie.

niektórych badaczy, wciąż rośnie.

•

Żadne z badań nie ukazało jednak faktycznych

Żadne z badań nie ukazało jednak faktycznych

mechanizmów leżących u podstaw tej korelacji

mechanizmów leżących u podstaw tej korelacji

Kilka konkurencyjnych hipotez

Kilka konkurencyjnych hipotez

dotyczących przyczyn nierówności

dotyczących przyczyn nierówności

Hipoteza artefaktyczności

Hipoteza artefaktyczności

Skupia się na problematycznej naturze

Skupia się na problematycznej naturze

konstruowania statystyk.Pomiary

konstruowania statystyk.Pomiary

zmiennych: zdrowia i klasy społecznej

zmiennych: zdrowia i klasy społecznej

podatne są na różnego rodzaju

podatne są na różnego rodzaju

wypaczenia-

wypaczenia-

niedoskonałość metody

niedoskonałość metody

badania-

badania-

nie zawsze można na nich

nie zawsze można na nich

polegać

polegać

Kilka konkurencyjnych hipotez

Kilka konkurencyjnych hipotez

dotyczących przyczyn nierówności

dotyczących przyczyn nierówności

Hipoteza doboru zdrowotnego

Hipoteza doboru zdrowotnego

/selekcji społecznej/

/selekcji społecznej/

To raczej zdrowie jednostki decyduje o jej pozycji

To raczej zdrowie jednostki decyduje o jej pozycji

społecznej a nie odwrotnie. Osobom

społecznej a nie odwrotnie. Osobom

cieszącym się dobrym zdrowiem lepiej się

cieszącym się dobrym zdrowiem lepiej się

powodzi i łatwiejszą się w górę drabiny

powodzi i łatwiejszą się w górę drabiny

społecznej, osoby o słabym zdrowiu utrzymują

społecznej, osoby o słabym zdrowiu utrzymują

się na niższych szczeblach.

się na niższych szczeblach.

Zły stan zdrowia prowadzi do odsunięcia

Zły stan zdrowia prowadzi do odsunięcia

jednostki od pracy, awansu i stanowisk.

jednostki od pracy, awansu i stanowisk.

Kilka konkurencyjnych hipotez

Kilka konkurencyjnych hipotez

dotyczących przyczyn nierówności

dotyczących przyczyn nierówności

Wyjaśnienia kulturowe i behawioralne

Wyjaśnienia kulturowe i behawioralne

Podkreśla się znaczenie, jakie ma dla zdrowia

Podkreśla się znaczenie, jakie ma dla zdrowia

styl życia jednostki

styl życia jednostki

. Zwraca uwagę na

. Zwraca uwagę na

antyzdrowotne zachowania, które częściej

antyzdrowotne zachowania, które częściej

występują w niższych klasach społecznych.

występują w niższych klasach społecznych.

Według tego stanowiska główną

Według tego stanowiska główną

odpowiedzialność za stan zdrowia ponosi

odpowiedzialność za stan zdrowia ponosi

jednostka, która dokonuje wyboru. Niektórzy

jednostka, która dokonuje wyboru. Niektórzy

badacze część odpowiedzialności składają na

badacze część odpowiedzialności składają na

wzory zachowań zakorzenione w kontekście

wzory zachowań zakorzenione w kontekście

klasowym.

klasowym.

Kilka konkurencyjnych hipotez

Kilka konkurencyjnych hipotez

dotyczących przyczyn nierówności

dotyczących przyczyn nierówności

Wyjaśnienia materialistyczne-

Wyjaśnienia materialistyczne-

środowiskowe

środowiskowe

Upatrują przyczyn nierówności zdrowotnych

Upatrują przyczyn nierówności zdrowotnych

w obrębie większych struktur: ubóstwo,

w obrębie większych struktur: ubóstwo,

status materialny i rozkład dochodów,

status materialny i rozkład dochodów,

bezrobocie, problemy mieszkaniowe,

bezrobocie, problemy mieszkaniowe,

zatrucie środowiska, złe warunki pracy.

zatrucie środowiska, złe warunki pracy.

Klasowe wzory nierówności są skutkiem

Klasowe wzory nierówności są skutkiem

deprywacji materialnej.

deprywacji materialnej.

Jak interpretują przyczyny

Jak interpretują przyczyny

nierówności zdrowotnych raporty z

nierówności zdrowotnych raporty z

badań?

badań?

•

Black Report skupia się głównie na

Black Report skupia się głównie na

materialistycznych wyjaśnieniach

materialistycznych wyjaśnieniach

nierówności zdrowotnych

nierówności zdrowotnych

•

Raport z 1998 roku podkreśla znaczenie

Raport z 1998 roku podkreśla znaczenie

wielu różnych czynników: społecznych,

wielu różnych czynników: społecznych,

ekonomicznych, środowiskowych,

ekonomicznych, środowiskowych,

kulturowych, które wspólnie decydują o

kulturowych, które wspólnie decydują o

złym stanie zdrowia.

złym stanie zdrowia.

Kulturowe i materialne czynniki złego

Kulturowe i materialne czynniki złego

stanu zdrowia

stanu zdrowia





niski poziom wiedzy

niski poziom wiedzy





brak ruchu

brak ruchu





stres

stres





niskie dochody i ubóstwo

niskie dochody i ubóstwo





brak właściwej opieki socjalnej i medycznej

brak właściwej opieki socjalnej i medycznej





brak pieniędzy na wypoczynek

brak pieniędzy na wypoczynek





nadmierne palenie i picie, nadużywanie leków

nadmierne palenie i picie, nadużywanie leków





mieszkanie na terenach o dużym zagrożeniu

mieszkanie na terenach o dużym zagrożeniu

przestępczością

przestępczością





nieprzestrzeganie higieny i bhp

nieprzestrzeganie higieny i bhp

Kulturowe i materialne czynniki złego

Kulturowe i materialne czynniki złego

stanu zdrowia

stanu zdrowia





złe warunki mieszkaniowe

złe warunki mieszkaniowe





nabywanie złej żywności i złe odżywianie się

nabywanie złej żywności i złe odżywianie się





niewłaściwa opieka i socjalizacja dzieci

niewłaściwa opieka i socjalizacja dzieci





bezrobocie

bezrobocie





mieszkanie na terenach przemysłowych-

mieszkanie na terenach przemysłowych-

zatrucie środowiska

zatrucie środowiska





izolacja społeczna i wykluczenie

izolacja społeczna i wykluczenie





praca w wydłużonym wymiarze godzin, stres

praca w wydłużonym wymiarze godzin, stres

zawodowy

zawodowy

Ubóstwo

Ubóstwo

Aspekt socjologiczny

Aspekt socjologiczny

Definicja

Definicja

Ubóstwo to brak dostatecznych środków do

Ubóstwo to brak dostatecznych środków do

życia,

życia,

bieda, niedostatek.

bieda, niedostatek.

Ubóstwo to stan poniżej pewnego

Ubóstwo to stan poniżej pewnego

zmiennego w czasie progu dochodowego

zmiennego w czasie progu dochodowego

lub progu realizacji potrzeb w odniesieniu

lub progu realizacji potrzeb w odniesieniu

do jednostki lub grupy rodzinnej.

do jednostki lub grupy rodzinnej.

/A. Zielińska, W. Toczyski/

/A. Zielińska, W. Toczyski/

Ubóstwo absolutne i względne

Ubóstwo absolutne i względne

•

Ubóstwo absolutne to

Ubóstwo absolutne to

stan warunków

stan warunków

bytowych, który

bytowych, który

uniemożliwia lub w

uniemożliwia lub w

istotnym stopniu

istotnym stopniu

utrudnia realizację

utrudnia realizację

podstawowych funkcji

podstawowych funkcji

życiowych.

życiowych.

•

Kryterium tego ubóstwa

Kryterium tego ubóstwa

jest taki poziom

jest taki poziom

egzystencji, który

egzystencji, który

stawia pod znakiem

stawia pod znakiem

zapytania istnienie

zapytania istnienie

samego człowieka lub

samego człowieka lub

jego rodziny.

jego rodziny.

•

Ubóstwo względne

Ubóstwo względne

dotyczy jednostki lub

dotyczy jednostki lub

rodziny, których zasoby

rodziny, których zasoby

w danym czasie w istotny

w danym czasie w istotny

sposób spadają poniżej

sposób spadają poniżej

zasobów będących do

zasobów będących do

dyspozycji przeciętnej

dyspozycji przeciętnej

jednostki lub rodziny w

jednostki lub rodziny w

społeczeństwie, do

społeczeństwie, do

którego należą.

którego należą.

•

Ubóstwo względne

Ubóstwo względne

odnoszone jest więc do

odnoszone jest więc do

poziomu życia

poziomu życia

społeczeństwa.

społeczeństwa.

Granice ubóstwa

Granice ubóstwa

Minimum socjalne i minimum egzystencji

Minimum socjalne i minimum egzystencji

wyznaczają koszyki dóbr i usług.

wyznaczają koszyki dóbr i usług.

UBÓSTWO

MINIMUM
EGZYSTENCJI

MINIMU
M
SOCJALN
E

Proces ubożenia

Proces ubożenia



Modyfikacja ważności potrzeb

Modyfikacja ważności potrzeb

Eliminowanie potrzeb pozabiologicznych lub

Eliminowanie potrzeb pozabiologicznych lub

skrajne ich ograniczenie.

skrajne ich ograniczenie.



Intensyfikacja wysiłku

Intensyfikacja wysiłku

Oznacza rezygnację z odpoczynku,

Oznacza rezygnację z odpoczynku,

wydłużanie czasu pracy, narażanie życia i

wydłużanie czasu pracy, narażanie życia i

zdrowia dla zaspokojenia własnych potrzeb

zdrowia dla zaspokojenia własnych potrzeb

biologicznych i potrzeb rodziny.

biologicznych i potrzeb rodziny.

Schemat dziedziczenia

Schemat dziedziczenia

ubóstwa

ubóstwa

/F. Villa/

/F. Villa/

►

►

Rozpoczęcie w bardzo młodym wieku, przy niskim poziomie

Rozpoczęcie w bardzo młodym wieku, przy niskim poziomie

wykształcenia i bez okresu nauki, zawodu;

wykształcenia i bez okresu nauki, zawodu;

►

►

Wejście na stałe w sferę pracy niewykwalifikowanej i w

Wejście na stałe w sferę pracy niewykwalifikowanej i w

konsekwencji niemożność podnoszenia poziomu materialnego;

konsekwencji niemożność podnoszenia poziomu materialnego;

►

►

Niski dochód, bardzo skromny standard życia, mieszkanie w

Niski dochód, bardzo skromny standard życia, mieszkanie w

warunkach o niskim poziomie higieny i częste zmiany miejsca

warunkach o niskim poziomie higieny i częste zmiany miejsca

zamieszkania ze względów materialnych, dorywcza praca kobiety

zamieszkania ze względów materialnych, dorywcza praca kobiety

poza domem (często w charakterze pomocy domowej), zły stan

poza domem (często w charakterze pomocy domowej), zły stan

zdrowia kobiety (wyczerpanie nerwowe);

zdrowia kobiety (wyczerpanie nerwowe);

►

►

Dzieci: niski poziom wykształcenia, przedwczesne podjęcie pracy,

Dzieci: niski poziom wykształcenia, przedwczesne podjęcie pracy,

trudności materialne

trudności materialne

►

►

Utrata głównego źródła dochodu, bardzo niska emerytura,

Utrata głównego źródła dochodu, bardzo niska emerytura,

korzystanie z państwowej opieki społecznej.

korzystanie z państwowej opieki społecznej.

Cechy podkultury biedy

Cechy podkultury biedy

•

Ubóstwo materialne i duchowe;

Ubóstwo materialne i duchowe;

•

Demoralizacja i cechy patologii społecznej;

Demoralizacja i cechy patologii społecznej;

•

Prymitywizm życiowy i ubóstwo kulturalne;

Prymitywizm życiowy i ubóstwo kulturalne;

•

Edukacja szkolna jako zło konieczne, niski

Edukacja szkolna jako zło konieczne, niski

poziom wykształcenia;

poziom wykształcenia;

•

Bezrobocie;

Bezrobocie;

•

Pasożytnictwo;

Pasożytnictwo;

•

Izolacja psychiczna i społeczna;

Izolacja psychiczna i społeczna;

•

Drastyczne sytuacje konfliktowe w rodzinie i

Drastyczne sytuacje konfliktowe w rodzinie i

poza nią;

poza nią;

•

Brak zainteresowania losem dzieci.

Brak zainteresowania losem dzieci.

Kategorie ubóstwa

Kategorie ubóstwa

1.

1.

Ubóstwo zawinione

Ubóstwo zawinione

Powstałe z winy osób, których dotyczy.

Powstałe z winy osób, których dotyczy.

Osoby te cechują się niechlujstwem,

Osoby te cechują się niechlujstwem,

pijaństwem, agresją wobec otoczenia,

pijaństwem, agresją wobec otoczenia,

prymitywizmem, brakiem dbałości o

prymitywizmem, brakiem dbałości o

dzieci.

dzieci.

2.

2.

Ubóstwo niezawinione

Ubóstwo niezawinione

Powstaje z przyczyn niezależnych od

Powstaje z przyczyn niezależnych od

samych ubogich.

samych ubogich.

Kategorie ubóstwa

Kategorie ubóstwa

1.

1.

Ubóstwo losowe

Ubóstwo losowe

W wyniku klęsk żywiołowych, katastrof,

W wyniku klęsk żywiołowych, katastrof,

wypadków, rozwodów.

wypadków, rozwodów.

2. Ubóstwo subiektywne

2. Ubóstwo subiektywne

W wyniku małej zaradności lub aktywności

W wyniku małej zaradności lub aktywności

np. niskie kwalifikacje, alkoholizm.

np. niskie kwalifikacje, alkoholizm.

3. Ubóstwo strukturalne

3. Ubóstwo strukturalne

W wyniku przyczyn zewnętrznych

W wyniku przyczyn zewnętrznych

np. niskie dochody, wysokie ceny, brak

np. niskie dochody, wysokie ceny, brak

miejsc pracy.

miejsc pracy.

Przyczyny ubóstwa - teorie

Przyczyny ubóstwa - teorie

•

Teoria skażonych charakterów

Teoria skażonych charakterów

Ubóstwo uważane jest za wynik

Ubóstwo uważane jest za wynik

indywidualnych wad, ułomności i

indywidualnych wad, ułomności i

defektów. Każdy może powiększyć

defektów. Każdy może powiększyć

swoje dochody, biedny jest ten, kto

swoje dochody, biedny jest ten, kto

nie włożył odpowiedniego wysiłku.

nie włożył odpowiedniego wysiłku.

Przyczyny ubóstwa- teorie

Przyczyny ubóstwa- teorie

•

Teoria ograniczonych możliwości

Teoria ograniczonych możliwości

Ubożenie społeczeństwa pozostaje

Ubożenie społeczeństwa pozostaje

poza kontrolą jednostki. Bieda wynika

poza kontrolą jednostki. Bieda wynika

z nierówności społecznych

z nierówności społecznych

.

.

Przyczyny ubóstwa- teorie

Przyczyny ubóstwa- teorie

•

Teoria wielkiego brata

Teoria wielkiego brata

Ubożenie wynika z działań rządu,

Ubożenie wynika z działań rządu,

który niszczy bodźce do umacniania

który niszczy bodźce do umacniania

niezależności ekonomicznej rodziny.

niezależności ekonomicznej rodziny.

Liczne programy socjalne prowadzą

Liczne programy socjalne prowadzą

do uzależnienia rodziny od państwa i

do uzależnienia rodziny od państwa i

odbierają motywację do poprawy

odbierają motywację do poprawy

własnej sytuacji ekonomicznej.

własnej sytuacji ekonomicznej.

Przyczyny ubóstwa w Polsce

Przyczyny ubóstwa w Polsce

Przyczyny zewnętrzne

Przyczyny zewnętrzne





Znaczna monopolizacja rynku pracy powodująca brak

Znaczna monopolizacja rynku pracy powodująca brak

wyboru miejsca zatrudnienia i rodzaju pracy;

wyboru miejsca zatrudnienia i rodzaju pracy;





Brak podstawowych usług;

Brak podstawowych usług;





Brak interesującej oferty kulturowej, co sprzyja

Brak interesującej oferty kulturowej, co sprzyja

prymitywizmowi i wulgaryzacji życia oraz

prymitywizmowi i wulgaryzacji życia oraz

rozprzestrzenianiu się postaw patologicznych;

rozprzestrzenianiu się postaw patologicznych;





Uczestnictwo w kulturze oparte jest na modelu

Uczestnictwo w kulturze oparte jest na modelu

telewizyjno- towarzysko- alkoholowym;

telewizyjno- towarzysko- alkoholowym;





Trudna sytuacja mieszkaniowa, zły stan techniczno-

Trudna sytuacja mieszkaniowa, zły stan techniczno-

sanitarny mieszkań, mała dostępność

sanitarny mieszkań, mała dostępność

samodzielnych mieszkań dla młodych;

samodzielnych mieszkań dla młodych;





Niesprawna władza lokalna- wycofanie się ludzi z

Niesprawna władza lokalna- wycofanie się ludzi z

działalności społeczno- publicznych;

działalności społeczno- publicznych;

Przyczyny ubóstwa w Polsce

Przyczyny ubóstwa w Polsce

Przyczyny wewnętrzne

Przyczyny wewnętrzne





Niski poziom wykształcenia większości

Niski poziom wykształcenia większości

społeczeństwa- brak konkurencyjności

społeczeństwa- brak konkurencyjności

jednostki na rynku pracy;

jednostki na rynku pracy;





Wysokie wydatki rodzin na żywność i

Wysokie wydatki rodzin na żywność i

używki, co przy niskich dochodach

używki, co przy niskich dochodach

uniemożliwia oszczędności

uniemożliwia oszczędności

Ogólnie

Ogólnie

Można powiedzieć, że wyznacznikiem

Można powiedzieć, że wyznacznikiem

biedy

biedy

w Polsce jest:

w Polsce jest:





Niedożywienie;

Niedożywienie;





Dezorganizacja życia rodziny;

Dezorganizacja życia rodziny;





Złe warunki mieszkaniowe

Złe warunki mieszkaniowe





System penitencjarny, który tworzy

System penitencjarny, który tworzy

zamknięte enklawy ubóstwa i

zamknięte enklawy ubóstwa i

przestępczości.

przestępczości.

Różnice i nierówności w

Różnice i nierówności w

sferze zdrowia

sferze zdrowia

Skąd się biorą nierówności w

Skąd się biorą nierówności w

sferze zdrowia?

sferze zdrowia?

•

Pewne grupy społeczne cieszą się lepszym

Pewne grupy społeczne cieszą się lepszym

zdrowiem niż inne.

zdrowiem niż inne.

•

Nierówności zdrowotne są związane z

Nierówności zdrowotne są związane z

czynnikami socjoekonomicznymi

czynnikami socjoekonomicznymi

•

Są pochodną specyficznej organizacji i

Są pochodną specyficznej organizacji i

struktury społecznej, obowiązujących w nim

struktury społecznej, obowiązujących w nim

norm i wartości (chroniących stan zdrowia

norm i wartości (chroniących stan zdrowia

jednych bardziej niż innych)

jednych bardziej niż innych)

•

Mogą wynikać z parametrów biologicznych i

Mogą wynikać z parametrów biologicznych i

genetycznych

genetycznych

Badania nad wyjaśnieniem

Badania nad wyjaśnieniem

przyczyn nierówności

przyczyn nierówności

zdrowotnych

zdrowotnych

•

Tradycyjnie epidemiolodzy wyjaśniali różnice

Tradycyjnie epidemiolodzy wyjaśniali różnice

między stanem zdrowia klas niższych i

między stanem zdrowia klas niższych i

wyższych różnicami w standardzie życia oraz

wyższych różnicami w standardzie życia oraz

zróżnicowanym dostępem do opieki

zróżnicowanym dostępem do opieki

medycznej

medycznej

•

Ważną rolę w upowszechnianiu wiedzy na

Ważną rolę w upowszechnianiu wiedzy na

temat skali klasowych nierówności w zdrowiu

temat skali klasowych nierówności w zdrowiu

odegrały dwa badania nad zdrowiem w

odegrały dwa badania nad zdrowiem w

Wielkiej Brytanii: The Black Report z 1980 roku

Wielkiej Brytanii: The Black Report z 1980 roku

i The Health Divide z 1987 roku.

i The Health Divide z 1987 roku.

Wyniki badań w Wielkiej Brytanii

Wyniki badań w Wielkiej Brytanii

•

Zdrowie społeczeństwa jako całości

Zdrowie społeczeństwa jako całości

poprawia się, ale między

poprawia się, ale między

poszczególnymi klasami występują

poszczególnymi klasami występują

znaczne niewspółmierności.

znaczne niewspółmierności.

Zaznaczają się one we wszystkich

Zaznaczają się one we wszystkich

wskaźnikach użytych do pomiaru: od

wskaźnikach użytych do pomiaru: od

wagi urodzeniowej, przez ciśnienie

wagi urodzeniowej, przez ciśnienie

krwi, do ryzyka choroby chronicznej.

krwi, do ryzyka choroby chronicznej.

Wyniki badań w Wielkiej Brytanii

Wyniki badań w Wielkiej Brytanii

•

Jednostki zajmujące wyższą pozycję

Jednostki zajmujące wyższą pozycję

socjoekonomiczną są na ogół zdrowsze,

socjoekonomiczną są na ogół zdrowsze,

wyższe, silniejsze i żyją dłużej niż jednostki

wyższe, silniejsze i żyją dłużej niż jednostki

z dołu drabiny społecznej.

z dołu drabiny społecznej.

•

Największe różnice dotyczą umieralności

Największe różnice dotyczą umieralności

niemowląt- dzieci przed ukończeniem 1

niemowląt- dzieci przed ukończeniem 1

roku życia i umieralności dzieci starszych-

roku życia i umieralności dzieci starszych-

w przypadku ludzi uboższych ryzyko

w przypadku ludzi uboższych ryzyko

śmierci jest wyższe w każdym wieku.

śmierci jest wyższe w każdym wieku.

Zestawienia najważniejszych

Zestawienia najważniejszych

klasowych nierówności

klasowych nierówności

zdrowotnych /Browne i Bottrill/

zdrowotnych /Browne i Bottrill/

•

Niewykwalifikowani pracownicy najniższego

Niewykwalifikowani pracownicy najniższego

szczebla zawodowego (V klasa społeczna) są

szczebla zawodowego (V klasa społeczna) są

dwukrotnie bardziej narażeni na śmierć przed

dwukrotnie bardziej narażeni na śmierć przed

osiągnięciem wieku emerytalnego niż

osiągnięciem wieku emerytalnego niż

najwyższe klasy zawodowe (I klasa społeczna)

najwyższe klasy zawodowe (I klasa społeczna)

•

W rodzinach pracowników

W rodzinach pracowników

niewykwalifikowanych prawdopodobieństwo

niewykwalifikowanych prawdopodobieństwo

poronienia lub śmierci noworodka w

poronienia lub śmierci noworodka w

pierwszym tygodniu życia jest dwukrotnie

pierwszym tygodniu życia jest dwukrotnie

wyższe niż w rodzinach ludzi wykształconych

wyższe niż w rodzinach ludzi wykształconych

Zestawienia najważniejszych

Zestawienia najważniejszych

klasowych nierówności

klasowych nierówności

zdrowotnych /Browne i Bottrill/

zdrowotnych /Browne i Bottrill/

•

Jednostka urodzona w I klasie

Jednostka urodzona w I klasie

społecznej żyje przeciętnie siedem

społecznej żyje przeciętnie siedem

lat dłużej niż niż osoba z V klasy

lat dłużej niż niż osoba z V klasy

społecznej

społecznej

•

Około 90% głównych przyczyn

Około 90% głównych przyczyn

śmierci częściej niż w innych klasach

śmierci częściej niż w innych klasach

występuje w klasach IV i V

występuje w klasach IV i V

Zestawienia najważniejszych

Zestawienia najważniejszych

klasowych nierówności

klasowych nierówności

zdrowotnych /Browne i Bottrill/

zdrowotnych /Browne i Bottrill/

•

Osoby należące do klasy robotniczej częściej

Osoby należące do klasy robotniczej częściej

odwiedzają lekarzy i skarżą się na więcej różnych

odwiedzają lekarzy i skarżą się na więcej różnych

chorób niż pracownicy wykwalifikowani,

chorób niż pracownicy wykwalifikowani,

długotrwałe choroby dwa razy częściej dotykają

długotrwałe choroby dwa razy częściej dotykają

pracowników fizycznych niż najwyżej

pracowników fizycznych niż najwyżej

wykwalifikowane grupy zawodowe

wykwalifikowane grupy zawodowe

•

Związane z przynależnością klasową nierówności

Związane z przynależnością klasową nierówności

zdrowotne są jeszcze bardziej wyraźne wśród

zdrowotne są jeszcze bardziej wyraźne wśród

ludzi długo pozostających bez pracy. Ludzie,

ludzi długo pozostających bez pracy. Ludzie,

którzy mają pracę żyją dłużej niż bezrobotni.

którzy mają pracę żyją dłużej niż bezrobotni.

Związek między zdrowiem a klasą

Związek między zdrowiem a klasą

społeczną jest faktem

społeczną jest faktem

•

Badania prowadzone w innych krajach

Badania prowadzone w innych krajach

uprzemysłowionych potwierdziły wyraźną

uprzemysłowionych potwierdziły wyraźną

zależność między klasą a zdrowiem

zależność między klasą a zdrowiem

•

Relatywna nierówność pod względem zdrowia

Relatywna nierówność pod względem zdrowia

między najbogatszymi członkami

między najbogatszymi członkami

społeczeństwa a najuboższymi, zdaniem

społeczeństwa a najuboższymi, zdaniem

niektórych badaczy, wciąż rośnie.

niektórych badaczy, wciąż rośnie.

•

Żadne z badań nie ukazało jednak faktycznych

Żadne z badań nie ukazało jednak faktycznych

mechanizmów leżących u podstaw tej korelacji

mechanizmów leżących u podstaw tej korelacji

Kilka konkurencyjnych hipotez

Kilka konkurencyjnych hipotez

dotyczących przyczyn nierówności

dotyczących przyczyn nierówności

Hipoteza artefaktyczności

Hipoteza artefaktyczności

Skupia się na problematycznej naturze

Skupia się na problematycznej naturze

konstruowania statystyk.Pomiary

konstruowania statystyk.Pomiary

zmiennych: zdrowia i klasy społecznej

zmiennych: zdrowia i klasy społecznej

podatne są na różnego rodzaju

podatne są na różnego rodzaju

wypaczenia-

wypaczenia-

niedoskonałość metody

niedoskonałość metody

badania-

badania-

nie zawsze można na nich

nie zawsze można na nich

polegać

polegać

Kilka konkurencyjnych hipotez

Kilka konkurencyjnych hipotez

dotyczących przyczyn nierówności

dotyczących przyczyn nierówności

Hipoteza doboru zdrowotnego

Hipoteza doboru zdrowotnego

/selekcji społecznej/

/selekcji społecznej/

To raczej zdrowie jednostki decyduje o jej

To raczej zdrowie jednostki decyduje o jej

pozycji społecznej a nie odwrotnie. Osobom

pozycji społecznej a nie odwrotnie. Osobom

cieszącym się dobrym zdrowiem lepiej się

cieszącym się dobrym zdrowiem lepiej się

powodzi i łatwiejszą się w górę drabiny

powodzi i łatwiejszą się w górę drabiny

społecznej, osoby o słabym zdrowiu

społecznej, osoby o słabym zdrowiu

utrzymują się na niższych szczeblach.

utrzymują się na niższych szczeblach.

Zły stan zdrowia prowadzi do odsunięcia

Zły stan zdrowia prowadzi do odsunięcia

jednostki od pracy, awansu i stanowisk.

jednostki od pracy, awansu i stanowisk.

Kilka konkurencyjnych hipotez

Kilka konkurencyjnych hipotez

dotyczących przyczyn nierówności

dotyczących przyczyn nierówności

Wyjaśnienia kulturowe i behawioralne

Wyjaśnienia kulturowe i behawioralne

Podkreśla się znaczenie, jakie ma dla zdrowia

Podkreśla się znaczenie, jakie ma dla zdrowia

styl życia jednostki

styl życia jednostki

. Zwraca uwagę na

. Zwraca uwagę na

antyzdrowotne zachowania, które częściej

antyzdrowotne zachowania, które częściej

występują w niższych klasach społecznych.

występują w niższych klasach społecznych.

Według tego stanowiska główną

Według tego stanowiska główną

odpowiedzialność za stan zdrowia ponosi

odpowiedzialność za stan zdrowia ponosi

jednostka, która dokonuje wyboru. Niektórzy

jednostka, która dokonuje wyboru. Niektórzy

badacze część odpowiedzialności składają na

badacze część odpowiedzialności składają na

wzory zachowań zakorzenione w kontekście

wzory zachowań zakorzenione w kontekście

klasowym.

klasowym.

Kilka konkurencyjnych hipotez

Kilka konkurencyjnych hipotez

dotyczących przyczyn nierówności

dotyczących przyczyn nierówności

Wyjaśnienia materialistyczne-

Wyjaśnienia materialistyczne-

środowiskowe

środowiskowe

Upatrują przyczyn nierówności

Upatrują przyczyn nierówności

zdrowotnych w obrębie większych struktur:

zdrowotnych w obrębie większych struktur:

ubóstwo, status materialny i rozkład

ubóstwo, status materialny i rozkład

dochodów, bezrobocie, problemy

dochodów, bezrobocie, problemy

mieszkaniowe, zatrucie środowiska, złe

mieszkaniowe, zatrucie środowiska, złe

warunki pracy.

warunki pracy.

Klasowe wzory nierówności

Klasowe wzory nierówności

są skutkiem deprywacji materialnej.

są skutkiem deprywacji materialnej.

Jak interpretują przyczyny

Jak interpretują przyczyny

nierówności zdrowotnych raporty z

nierówności zdrowotnych raporty z

badań?

badań?

•

Black Report skupia się głównie na

Black Report skupia się głównie na

materialistycznych wyjaśnieniach

materialistycznych wyjaśnieniach

nierówności zdrowotnych

nierówności zdrowotnych

•

Raport z 1998 roku podkreśla znaczenie

Raport z 1998 roku podkreśla znaczenie

wielu różnych czynników: społecznych,

wielu różnych czynników: społecznych,

ekonomicznych, środowiskowych,

ekonomicznych, środowiskowych,

kulturowych, które wspólnie decydują o

kulturowych, które wspólnie decydują o

złym stanie zdrowia.

złym stanie zdrowia.

Kulturowe i materialne czynniki złego

Kulturowe i materialne czynniki złego

stanu zdrowia

stanu zdrowia





niski poziom wiedzy

niski poziom wiedzy





brak ruchu

brak ruchu





stres

stres





niskie dochody i ubóstwo

niskie dochody i ubóstwo





brak właściwej opieki socjalnej i medycznej

brak właściwej opieki socjalnej i medycznej





brak pieniędzy na wypoczynek

brak pieniędzy na wypoczynek





nadmierne palenie i picie, nadużywanie leków

nadmierne palenie i picie, nadużywanie leków





mieszkanie na terenach o dużym zagrożeniu

mieszkanie na terenach o dużym zagrożeniu

przestępczością

przestępczością





nieprzestrzeganie higieny i bhp

nieprzestrzeganie higieny i bhp

Kulturowe i materialne czynniki złego

Kulturowe i materialne czynniki złego

stanu zdrowia

stanu zdrowia





złe warunki mieszkaniowe

złe warunki mieszkaniowe





nabywanie złej żywności i złe odżywianie się

nabywanie złej żywności i złe odżywianie się





niewłaściwa opieka i socjalizacja dzieci

niewłaściwa opieka i socjalizacja dzieci





bezrobocie

bezrobocie





mieszkanie na terenach przemysłowych-

mieszkanie na terenach przemysłowych-

zatrucie środowiska

zatrucie środowiska





izolacja społeczna i wykluczenie

izolacja społeczna i wykluczenie





praca w wydłużonym wymiarze godzin, stres

praca w wydłużonym wymiarze godzin, stres

zawodowy

zawodowy

Ubóstwo

Ubóstwo

Aspekt socjologiczny

Aspekt socjologiczny

Definicja

Definicja

Ubóstwo to brak dostatecznych środków do

Ubóstwo to brak dostatecznych środków do

życia,

życia,

bieda, niedostatek.

bieda, niedostatek.

Ubóstwo to stan poniżej pewnego

Ubóstwo to stan poniżej pewnego

zmiennego w czasie progu dochodowego

zmiennego w czasie progu dochodowego

lub progu realizacji potrzeb w odniesieniu

lub progu realizacji potrzeb w odniesieniu

do jednostki lub grupy rodzinnej.

do jednostki lub grupy rodzinnej.

/A. Zielińska, W. Toczyski/

/A. Zielińska, W. Toczyski/

Ubóstwo absolutne i względne

Ubóstwo absolutne i względne

•

Ubóstwo absolutne to

Ubóstwo absolutne to

stan warunków

stan warunków

bytowych, który

bytowych, który

uniemożliwia lub w

uniemożliwia lub w

istotnym stopniu

istotnym stopniu

utrudnia realizację

utrudnia realizację

podstawowych funkcji

podstawowych funkcji

życiowych.

życiowych.

•

Kryterium tego ubóstwa

Kryterium tego ubóstwa

jest taki poziom

jest taki poziom

egzystencji, który

egzystencji, który

stawia pod znakiem

stawia pod znakiem

zapytania istnienie

zapytania istnienie

samego człowieka lub

samego człowieka lub

jego rodziny.

jego rodziny.

•

Ubóstwo względne

Ubóstwo względne

dotyczy jednostki lub

dotyczy jednostki lub

rodziny, których zasoby

rodziny, których zasoby

w danym czasie w istotny

w danym czasie w istotny

sposób spadają poniżej

sposób spadają poniżej

zasobów będących do

zasobów będących do

dyspozycji przeciętnej

dyspozycji przeciętnej

jednostki lub rodziny w

jednostki lub rodziny w

społeczeństwie, do

społeczeństwie, do

którego należą.

którego należą.

•

Ubóstwo względne

Ubóstwo względne

odnoszone jest więc do

odnoszone jest więc do

poziomu życia

poziomu życia

społeczeństwa.

społeczeństwa.

Ubóstwo absolutne i względne

Ubóstwo absolutne i względne

Ubóstwo absolutne dotyczy stosunkowo wąskiej grupy ludzi,

Ubóstwo absolutne dotyczy stosunkowo wąskiej grupy ludzi,

która przez brak dochodów i zasobów zostaje trwale

która przez brak dochodów i zasobów zostaje trwale

zmarginalizowana (żebracy, eksmitowani, bezdomni, ludzie

zmarginalizowana (żebracy, eksmitowani, bezdomni, ludzie

obciążeni patologią, niezaradni). Grupa ta cechuje się

obciążeni patologią, niezaradni). Grupa ta cechuje się

dotkliwym ubóstwem oraz trudnościami w realizacji

dotkliwym ubóstwem oraz trudnościami w realizacji

przysługujących im praw socjalnych.

przysługujących im praw socjalnych.

Grupa ludzi opisywana przez wskaźnik ubóstwa względnego

Grupa ludzi opisywana przez wskaźnik ubóstwa względnego

jest bardziej liczna. Jeżeli dochód jednostki spada poniżej

jest bardziej liczna. Jeżeli dochód jednostki spada poniżej

przeciętnie dostępnego w społeczeństwie wtedy zaczyna

przeciętnie dostępnego w społeczeństwie wtedy zaczyna

się proces marginalizacji, któremu towarzyszą roszczenia

się proces marginalizacji, któremu towarzyszą roszczenia

adresowane do państwa o przywrócenie przynajmniej

adresowane do państwa o przywrócenie przynajmniej

poprzedniego dochodu.

poprzedniego dochodu.

Granice ubóstwa

Granice ubóstwa

Minimum socjalne i minimum egzystencji

Minimum socjalne i minimum egzystencji

wyznaczają koszyki dóbr i usług.

wyznaczają koszyki dóbr i usług.

UBÓSTWO

MINIMUM
EGZYSTENCJI

MINIMU
M
SOCJALN
E

Proces ubożenia

Proces ubożenia



Modyfikacja ważności potrzeb

Modyfikacja ważności potrzeb

Eliminowanie potrzeb pozabiologicznych lub

Eliminowanie potrzeb pozabiologicznych lub

skrajne ich ograniczenie.

skrajne ich ograniczenie.



Intensyfikacja wysiłku

Intensyfikacja wysiłku

Oznacza rezygnację z odpoczynku,

Oznacza rezygnację z odpoczynku,

wydłużanie czasu pracy, narażanie życia i

wydłużanie czasu pracy, narażanie życia i

zdrowia dla zaspokojenia własnych potrzeb

zdrowia dla zaspokojenia własnych potrzeb

biologicznych i potrzeb rodziny.

biologicznych i potrzeb rodziny.

Schemat dziedziczenia

Schemat dziedziczenia

ubóstwa

ubóstwa

/F. Villa/

/F. Villa/

►

►

Rozpoczęcie w bardzo młodym wieku, przy niskim poziomie

Rozpoczęcie w bardzo młodym wieku, przy niskim poziomie

wykształcenia i bez okresu nauki, zawodu;

wykształcenia i bez okresu nauki, zawodu;

►

►

Wejście na stałe w sferę pracy niewykwalifikowanej i w

Wejście na stałe w sferę pracy niewykwalifikowanej i w

konsekwencji niemożność podnoszenia poziomu materialnego;

konsekwencji niemożność podnoszenia poziomu materialnego;

►

►

Niski dochód, bardzo skromny standard życia, mieszkanie w

Niski dochód, bardzo skromny standard życia, mieszkanie w

warunkach o niskim poziomie higieny i częste zmiany miejsca

warunkach o niskim poziomie higieny i częste zmiany miejsca

zamieszkania ze względów materialnych, dorywcza praca kobiety

zamieszkania ze względów materialnych, dorywcza praca kobiety

poza domem (często w charakterze pomocy domowej), zły stan

poza domem (często w charakterze pomocy domowej), zły stan

zdrowia kobiety (wyczerpanie nerwowe);

zdrowia kobiety (wyczerpanie nerwowe);

►

►

Dzieci: niski poziom wykształcenia, przedwczesne podjęcie pracy,

Dzieci: niski poziom wykształcenia, przedwczesne podjęcie pracy,

trudności materialne

trudności materialne

►

►

Utrata głównego źródła dochodu, bardzo niska emerytura,

Utrata głównego źródła dochodu, bardzo niska emerytura,

korzystanie z państwowej opieki społecznej.

korzystanie z państwowej opieki społecznej.

Cechy podkultury biedy

Cechy podkultury biedy

•

Ubóstwo materialne i duchowe;

Ubóstwo materialne i duchowe;

•

Demoralizacja i cechy patologii społecznej;

Demoralizacja i cechy patologii społecznej;

•

Prymitywizm życiowy i ubóstwo kulturalne;

Prymitywizm życiowy i ubóstwo kulturalne;

•

Edukacja szkolna jako zło konieczne, niski

Edukacja szkolna jako zło konieczne, niski

poziom wykształcenia;

poziom wykształcenia;

•

Bezrobocie;

Bezrobocie;

•

Pasożytnictwo;

Pasożytnictwo;

•

Izolacja psychiczna i społeczna;

Izolacja psychiczna i społeczna;

•

Drastyczne sytuacje konfliktowe w rodzinie i

Drastyczne sytuacje konfliktowe w rodzinie i

poza nią;

poza nią;

•

Brak zainteresowania losem dzieci.

Brak zainteresowania losem dzieci.

Kategorie ubóstwa

Kategorie ubóstwa

1.

1.

Ubóstwo zawinione

Ubóstwo zawinione

Powstałe z winy osób, których dotyczy.

Powstałe z winy osób, których dotyczy.

Osoby te cechują się niechlujstwem,

Osoby te cechują się niechlujstwem,

pijaństwem, agresją wobec otoczenia,

pijaństwem, agresją wobec otoczenia,

prymitywizmem, brakiem dbałości o

prymitywizmem, brakiem dbałości o

dzieci.

dzieci.

2.

2.

Ubóstwo niezawinione

Ubóstwo niezawinione

Powstaje z przyczyn niezależnych od

Powstaje z przyczyn niezależnych od

samych ubogich.

samych ubogich.

Kategorie ubóstwa

Kategorie ubóstwa

1.

1.

Ubóstwo losowe

Ubóstwo losowe

W wyniku klęsk żywiołowych, katastrof,

W wyniku klęsk żywiołowych, katastrof,

wypadków, rozwodów.

wypadków, rozwodów.

2. Ubóstwo subiektywne

2. Ubóstwo subiektywne

W wyniku małej zaradności lub aktywności

W wyniku małej zaradności lub aktywności

np. niskie kwalifikacje, alkoholizm.

np. niskie kwalifikacje, alkoholizm.

3. Ubóstwo strukturalne

3. Ubóstwo strukturalne

W wyniku przyczyn zewnętrznych

W wyniku przyczyn zewnętrznych

np. niskie dochody, wysokie ceny, brak

np. niskie dochody, wysokie ceny, brak

miejsc pracy.

miejsc pracy.

Przyczyny ubóstwa - teorie

Przyczyny ubóstwa - teorie

•

Teoria skażonych charakterów

Teoria skażonych charakterów

Ubóstwo uważane jest za wynik

Ubóstwo uważane jest za wynik

indywidualnych wad, ułomności i

indywidualnych wad, ułomności i

defektów. Każdy może powiększyć

defektów. Każdy może powiększyć

swoje dochody, biedny jest ten, kto

swoje dochody, biedny jest ten, kto

nie włożył odpowiedniego wysiłku.

nie włożył odpowiedniego wysiłku.

Przyczyny ubóstwa- teorie

Przyczyny ubóstwa- teorie

•

Teoria ograniczonych możliwości

Teoria ograniczonych możliwości

Ubożenie społeczeństwa pozostaje

Ubożenie społeczeństwa pozostaje

poza kontrolą jednostki. Bieda wynika

poza kontrolą jednostki. Bieda wynika

z nierówności społecznych

z nierówności społecznych

.

.

Przyczyny ubóstwa- teorie

Przyczyny ubóstwa- teorie

•

Teoria wielkiego brata

Teoria wielkiego brata

Ubożenie wynika z działań rządu,

Ubożenie wynika z działań rządu,

który niszczy bodźce do umacniania

który niszczy bodźce do umacniania

niezależności ekonomicznej rodziny.

niezależności ekonomicznej rodziny.

Liczne programy socjalne prowadzą

Liczne programy socjalne prowadzą

do uzależnienia rodziny od państwa i

do uzależnienia rodziny od państwa i

odbierają motywację do poprawy

odbierają motywację do poprawy

własnej sytuacji ekonomicznej.

własnej sytuacji ekonomicznej.

Przyczyny ubóstwa w Polsce

Przyczyny ubóstwa w Polsce

Przyczyny zewnętrzne

Przyczyny zewnętrzne





Znaczna monopolizacja rynku pracy powodująca brak

Znaczna monopolizacja rynku pracy powodująca brak

wyboru miejsca zatrudnienia i rodzaju pracy;

wyboru miejsca zatrudnienia i rodzaju pracy;





Brak podstawowych usług;

Brak podstawowych usług;





Brak interesującej oferty kulturowej, co sprzyja

Brak interesującej oferty kulturowej, co sprzyja

prymitywizmowi i wulgaryzacji życia oraz

prymitywizmowi i wulgaryzacji życia oraz

rozprzestrzenianiu się postaw patologicznych;

rozprzestrzenianiu się postaw patologicznych;





Uczestnictwo w kulturze oparte jest na modelu

Uczestnictwo w kulturze oparte jest na modelu

telewizyjno- towarzysko- alkoholowym;

telewizyjno- towarzysko- alkoholowym;





Trudna sytuacja mieszkaniowa, zły stan techniczno-

Trudna sytuacja mieszkaniowa, zły stan techniczno-

sanitarny mieszkań, mała dostępność

sanitarny mieszkań, mała dostępność

samodzielnych mieszkań dla młodych;

samodzielnych mieszkań dla młodych;





Niesprawna władza lokalna- wycofanie się ludzi z

Niesprawna władza lokalna- wycofanie się ludzi z

działalności społeczno- publicznych;

działalności społeczno- publicznych;

Przyczyny ubóstwa w Polsce

Przyczyny ubóstwa w Polsce

Przyczyny wewnętrzne

Przyczyny wewnętrzne





Niski poziom wykształcenia większości

Niski poziom wykształcenia większości

społeczeństwa- brak konkurencyjności

społeczeństwa- brak konkurencyjności

jednostki na rynku pracy;

jednostki na rynku pracy;





Wysokie wydatki rodzin na żywność i

Wysokie wydatki rodzin na żywność i

używki, co przy niskich dochodach

używki, co przy niskich dochodach

uniemożliwia oszczędności

uniemożliwia oszczędności

Ogólnie

Ogólnie

Można powiedzieć, że wyznacznikiem

Można powiedzieć, że wyznacznikiem

biedy

biedy

w Polsce jest:

w Polsce jest:





Niedożywienie;

Niedożywienie;





Dezorganizacja życia rodziny;

Dezorganizacja życia rodziny;





Złe warunki mieszkaniowe

Złe warunki mieszkaniowe





System penitencjarny, który tworzy

System penitencjarny, który tworzy

zamknięte enklawy ubóstwa i

zamknięte enklawy ubóstwa i

przestępczości.

przestępczości.