Andrzej Jaxa-Kwiatkowski

Aron Łukaszuk

Gr. 4, lekarski III rok

ZDROWIE I NIERÓWNOŚCI SPOŁECZNE

• Podanie jednoznacznej definicji zdrowia i choroby jest trudne, gdyż to pojęcia względne wyznaczone normami kulturowymi przy czym dla każdego człowieka mogą oznaczać coś odmiennego.
  
  
  Definicja wg WHO

„Zdrowie to nie tylko całkowity brak choroby, czy kalectwa, ale także stan pełnego, fizycznego, umysłowego i społecznego dobrostanu (dobrego samopoczucia).”

Większość ludzi ocenia zdrowie jako jedną z najważniejszych życiowych wartości. Zdrowie jest postrzegane jako coś ważniejszego niż bogactwo, stanowi podstawę do osiągnięcia przez jednostki zadań i celów życiowych, realizacji zamierzeń, pragnineń i ambicji.

• Zdrowie jako pojęcie wielowymiarowe

• wymiar ogólny - postrzeganie zdrowia, samoocena aktualnego stanu zdrowia.

• zdrowie społeczne, na które składają się:

• zakres społecznych interakcji - częstość spotkań z przyjaciółmi, znajomymi, których wyznacznikiem jest: liczba przyjaciół, których się odwiedza i spotyka poza domem.

• więź społeczna - ilość i jakość relacji, wyznacznikiem więzi społecznej jest: ilość przyjaciół, ludzi, z którymi ma się kontakt

• pełnienie ról społecznych - brak ograniczeń z powodów zdrowotnych w wykonywaniu zwykłych czynności związanych z pełnieniem ról przynależnych osobom w danym wieku, których wskaźnikami są: ograniczenia w rodzaju pełnionych ról społecznych wynikające z wieku i stanu zdrowia, niezdolność do pełnienia ról społecznych
  
  Stan umysłowy:
  

• niepokój, depresja - uczucie niepokoju i napięcia psychicznego, posępność, na przykład: stany depresyjne, bycie nieszczęśliwym, znużenie stałym podenerwowaniem

• psychologiczny dobrostan - częstość i natężenie ogólnych pozytywnych uczuć, których wskaźnikami są: poczucie szczęścia, zadowolenia, satysfakcji z życia, bycie beztroskim, budzenie się z uczuciem oczekiwania na interesujący dzień

• panowanie nad zachowaniami i stanami emocjonalnymi - kontrolowanie swoich zachowań, uczuć, myśli, czego przykładem może być: równowaga emocjonalna, nagły śmiech lub płacz

• orientacja - w czasie i przestrzeni, umiejętność koncentracji, którą można opisać jako: poczucie zmieszania, zapominanie, duża ilość błędów we wszystkich działaniach
  
  Stan fizyczny, na który składają się:
  

• ograniczenia w stanie fizycznym - ograniczenia w wykonywaniu czynności związanych z zaspokajaniem podstawowych potrzeb (poruszanie się, fizyczna aktywność): potrzeba pomocy w myciu, ubieraniu się, jedzeniu, zaspokajaniu potrzeb fizjologicznych, pozostawanie w łóżku, wózku inwalidzkim, nieporuszanie się

• wydolność fizyczna - zdolność do wykonywania codziennych czynności: zdolność do chodzenia pod górę, po schodach, uprawiania sportu

• ilość dni spędzonych w łóżku - „uwięzienie” w łóżku ze względu na stan zdrowia, jest to: liczba dnia spędzonych w łóżku (cały dzień, większość dnia w ciągu ostatnich 30 dni)

• dobrostan fizyczny - subiektywna ocena stanu fizycznego, której wskaźnikami są: ocena formy i kondycji fizycznej
  
  Rozwinięte pojęcie wymiarów zdrowia:
  

• wymiar fizyczny

• wykazywanie fizycznej aktywności

• zróżnicowana dieta

• bezpieczna jazda samochodem

• samoopieka w zakresie zdrowia(unikanie palenia tytoniu, narkotyków, nadużywania alkoholu)

• wymiar społeczny
  

• satysfakcjonujące, dające zadowolenie, relacje ze współmałżonkiem, przyjaciółmi

• bycie aktywnym w życiu publicznym

• troska o środowisko

• zdolność do interakcji z ludźmi i środowiskiem

• wymiar emocjonalny
  

• umiejętność wyrażania i akceptacji własnych uczuć, ograniczeń, możliwości

• umiejętność panowania nad emocjami, pokonywanie sytuacji stresowych

• wymiar intelektualny
  

• poczucie kreatywności i pokonywania wyzwań

• rozwijanie wiedzy i umiejętności

• wymiar duchowy
  

• rozumienie wartości życia

• spokój ducha

• posiadanie systemu wierzeń i wartości, które decydują o celu życia

• wymiar zawodowy
  

• satysfakcja z pracy

• równowaga między życiem zawodowym i czasem wolnym

• satysfakcja z nowych wyzwań i osiągnięć

• postawy wobec pracy - interakcje ze współpracownikami

• Społeczny wymiar zdrowia
  Rozpatrując zdrowie w kategoriach psychospołecznego funkcjonowania można dojść do konkluzji, że życie człowieka związane jest z pełnieniem określonych ról społecznych tj. systemem względnie trwałych zachowań w danej grupie wzorców postępowania. Główne składowe:

• poczucie szczęścia

• zadowolenie

• równowaga emocjonalna

• pozytywne zdrowie psychiczne

• dobre samopoczucie

Funkcjonowanie społeczne może być rozpatrywane w następujących trzech wymiarach:

• społeczne interakcje i ich zasięg

• umiejętności radzenia sobie z przeciwnościami

• przystosowanie środowiskowe
  Zdrowie oznacza stan, w którym jednostka wykazuje umiejętności wywiązywania się z ról i zadań przed nią postawionych, a choroba to stan uniemożliwiający ich pełnienia.
  

• Czym jest zróżnicowanie społeczne a czym nierówność społeczna?
  
  Sztompka: „nierówności społeczne to nierówności pod względem cech społecznych, charakter grup do których należy człowiek, charakter pozycji jakie zajmuje, role jakie spełnia.

Sztompka wyróżnia 3 grupy dóbr do których człowiek dąży:

1. materialne - niezbędne do zaspokajania podstawowych potrzeb, mają wartość naturalną ale występują w ograniczonej liczbie, mają wartość kulturową

2. władza - panowanie, wpływ na innych ludzi. Daje poczucie siły, potęgi, znaczenia ale też i bezpieczeństwa. Przynosi też lepsze szanse dostępu do rzadkich dóbr materialnych

3. prestiż - szacunek, uznanie społeczne, akceptacja, sława. Prestiż jest wymienialny na inne dobra (np. lepsza praca) albo na władzę.

Idea prestiżu to fakt postrzegania jako lepszych, wyżej cenionych od innych (cenioną wartością jest także wykształcenie, zdrowie)

Dyferencjacja społeczna: układ społeczny, najczęściej hierarchiczny, powstały na skutek występowania w każdym społeczeństwie różnic i barier między ludźmi i grupami społecznymi.

Wyodrębniony wg różnych kryteriów: wykształcenia, zawodu, pełnionych ról społecznych, wieku, prestiżu, stanu majątkowego i innych.
Niektóre podziały są bardziej sztywne, inne mniej, np. przynależność do kasty, w której pozycja społeczna jednostki jest dziedziczna, trudno zmienić, natomiast w nowoczesnym społeczeństwie przynależność społeczna zależy zazwyczaj od posiadanych przez jednostkę umiejętności, zdolności, zawodowych kwalifikacji oraz determinacji w dążeniu do osiągnięcia zamierzonego celu. Symbole prestiżu, symbole marginalizacji społecznej - przykłady

Nierówności społeczne - nierówny podział dóbr materialnych, a także niematerialnych w społeczeństwie.

Rousseau odróżniał dwa rodzaje nierówności między ludźmi: nierówności warunkowane naturą, wynikające np. z różnego wieku, stanu zdrowia, sił fizycznych czy cech osobowościowych, oraz nierówności "moralne" czy "polityczne". Te drugie tworzone są przez ludzi i przez nich utrwalane, bądź też znoszone. Zależne są od różnie przydzielanych przywilejów, którymi jedni cieszą się na niekorzyść drugich.

Przyczyny nierówności społecznych - hipotezy z Raportu Blacka

• Skomplikowane problemy pomiaru analizowanych zjawisk, w wyniku czego zaobserwowane nierówności mogą być w pewnym stopniu artefaktem;

• Zdrowe osoby łatwiej pną się do góry po drabinie społecznej, zatem zdrowie decyduje o pozycji społecznej;

• Wyjaśnienia kulturowe i behawioralne: zwraca uwagę na styl życia, np. na antyzdrowotne zachowania, bardziej nasilone w niższych klasach społecznych;

• Wyjaśnienia materialno-środowiskowe upatrują przyczyny nierówności w obrębie większych struktur: ubóstwo, status materialny, brak środków materialnych, problemy bezrobocia.

Bibliografia:

• Giddens Anthony, Socjologia, PWN, 2012

• Piotr Sztompka, Działa zebrane, 2012

• Tobiasz-Adamczyk Beata, Wybrane elementy socjologii zdrowia i choroby, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000

---