Wykład 6

NIERÓWNOŚCI SPOŁECZNE

Problematyka wykładu:

1) Pojęcie nierówności społecznej

2) Dobra generujące nierówności społeczne (5): bogactwo, władza, prestiż,

wykształcenie, zdrowie

3) Idea stratyfikacji społecznej

4) Warstwy społeczne

5) Zjawisko ruchliwości społecznej

6) Klasy społeczne

7) Inne nierówności społeczne – ze względu na: płeć, zawód, etnos

8) Ideologie nierówności (3 typy): elitarystyczne, egalitarne, merytokratyczne

9) Teorie nierówności

-

funkcjonalna teoria stratyfikacji

-

teoria skumulowanych przewag

NIERÓWNOŚCI SPOŁECZNE – dotyczą sytuacji, gdy ludzie są nierówni sobie nie z

racji jakichkolwiek cech cielesnych czy psychicznych, lecz z powodu ich przynależności

do różnych grup albo zajmowania różnych pozycji społecznych – nierówność dostępu

(lub szans dostępu) do społecznie cenionych dóbr

SPOŁECZNIE CENIONE DOBRA – są to dobra powszechnie upragnione, których

zasób jest ograniczony

BOGACTWO – WŁADZA – PRESTIŻ – WYKSZTAŁCENIE – ZDROWIE

DOBRA MATERIALNE (bogactwo) – ich posiadanie jest upragnione dlatego

-

że są one niezbędne do zaspokojenia elementarnych i uniwersalnych

wymogów życiowych (pożywienia, ubrania, schronienia itp.)

-

że wymaga ich posiadania kultura, definiując pewne obiekty jako

pożądane – kultura może także zdefiniować samo posiadanie jako wartość

autonomiczną, bez względu na użytek czyniony z posiadanych

przedmiotów – kulturowa fetyszyzacja samego posiadania (ideologia

konsumpcjonizmu)

-

że pomagają one zdobyć inne cenione przez ludzi wartości

Dobra materialne są ograniczone:

-

w sensie absolutnym – jest ich skończona ilość

-

w sensie relatywnym – w stosunku do stale rosnącego na nie

zapotrzebowania - ,,ludzie nigdy nie są do końca zaspokojeni, zawsze dążą

do posiadania więcej niż mają’’

WŁADZA – panowanie, wpływ na innych ludzi

Posiadanie władzy daje poczucie siły, przewagi, potęgi, znaczenia, bezpieczeństwa

Jest ona także wymienialna na inne dobra, przede wszystkim ekonomiczne (przynosi

korzyści). Im bardziej absolutna, im mniej kontrolowana, tym łatwiej jest wymienialna

na pieniądze

PRESTIŻ – szacunek, uznanie społeczne, akceptacja, aplauz, sława

Idea prestiżu opiera się na tym, że niektórzy są postrzegani jako lepsi, wyżej oceniani od

innych

Te trzy dobra – BOGACTWO, WŁADZA I PRESTIŻ – dzielą ludzi najbardziej, są

najważniejsze przy generowaniu nierówności społecznych

WYKSZTAŁCENIE – jego wartość wynika

-

z satysfakcji autotelicznych, jakie daje wiedza zaspokajająca typowy dla

ludzi impuls ciekawości

-

z jego funkcji instrumentalnej (pomocniczej w stosunku do wszystkich

trzech wartości podstawowych) – wykształcenie jest w nowoczesnym

społeczeństwie jednym z najważniejszych i uznanych społecznie

mechanizmów awansu majątkowego: uzyskania lepszej pracy, lepszych

zarobków, wyższego standardu życiowego

KAPITAŁ KULTUROWY (francuski socjolog Pierre Bourdieu: 1930-2002) – nawyki,

umiejętności, odruchy nabyte przez socjalizację w grupach elitarnych, o wyższej pozycji

społecznej i wykształceniu, które ułatwiają utrzymanie (reprodukcję) takich elitarnych

pozycji, a także są symbolem przynależności do grup elitarnych

ZDROWIE I SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA – wartość autoteliczna: dobre samopoczucie

jest źródłem bardzo silnej samoistnej satysfakcji, ale też warunkiem wszystkich

pozostałych wartości. Na ogół choroba lub niesprawność uniemożliwiają osiągnięcie tych

dóbr, a w każdym razie ich skonsumowanie czy wykorzystanie

IDEA STRATYFIKACJI SPOŁECZNEJ

Bogactwo, władza, prestiż, wykształcenie i zdrowie – mają charakter stopniowalny –

można je posiadać w większym lub mniejszym stopniu

HIERARCHIE BOGACTWA – HIERARCHIE WŁADZY – HIERARCHIE

PRESTIŻU – HIERARCHIE WYKSZTAŁCENIA

GRADACYJNA WIZJA NIERÓWNOŚCI – obraz społeczeństwa, w którym kładzie się

nacisk na stopniowalne różnice i nierówności między jednostkami lub zbiorowościami w

ramach różnych hierarchii stratyfikacji społecznej

WARSTWY STATYSTYCZNE – liczebnie określone populacje zajmujące określone

szczeble w hierarchiach stratyfikacyjnych

Społeczne lokalizacje: jednostkowe, grupowe, statusowe

Grupy i pozycje różnią się

dostępem lub szansami dostępu do bogactwa, władzy, prestiżu, wykształcenia i zdrowia

– czyli ,,szansami życiowymi’’ (Max Weber)

SZANSE ŻYCIOWE – prawdopodobieństwo uzyskania społecznie cenionych dóbr –

majątku, władzy, prestiżu, edukacji, zdrowia

STRATYFIKACJA SPOŁECZNA (uwarstwienie) – hierarchia warstw społecznych o

większych lub mniejszych szansach dostępu do jakiegoś społecznie cenionego dobra

Każde dobro czy wartość konstytuuje własną drabinę stratyfikacji

Podobne miejsce na drabinie stratyfikacyjnej może implikować:

podobny styl życia, gusty i upodobania, zwyczaje i obyczaje, praktyki religijne, poglądy

ideologiczne, rozrywki itp.

WARSTWY SPOŁECZNE – kategorie i grupy społeczne powiązane realną więzią

subiektywną i obiektywną, różniące się między sobą zbiorowymi szansami osiągania

społecznie cenionych dóbr – bogactwa, władzy, prestiżu, edukacji itp. Oraz

wynikającym z tego poziomem i stylem życia, typową ideologią i obyczajami

KWWSQRWDWHNSOQLHURZQRVFLVSROHF]QHVRFMRORJLDZ\NODG"QRWDWND