Wiedza naukowa

Wiedza magiczna

Wiedza oparta na autorytecie

Wiedza zdroworozsądkowa to połączona seria wyobrażeń, które łącznie pomagają uporządkować otaczające nas środowisko oraz pomagają funkcjonować w nim jak najbardziej efektywnie.

Nauka wg Ajdukiewicza:

1. nauka to rzemiosło uczonych, czyli ogół czynności wykonywanych przez naukowców, jako takich

2. nauka to wytwór tych czynności (punkt 1), a więc system twierdzeń (teoria), do których uznania doszli uczeni w swym dążeniu do poznania rzeczywistości

1. Metodologia:

- metodologia ogólna (nauki) – opis i analiza reguł postępowania a także opis i analiza wytworów różnych schematów różnych czynności badawczych; nauka o strukturze logicznej wiedzy i metodach stosowanych w nauce

- metodologie szczegółowe – dotyczą konkretnych dyscyplin naukowych, np. kulturoznawstwa, i zajmują się charakterystycznymi dla tych dyscyplin procedurami poznawczymi

2. Metodologia

- opisowa – polega na rekonstrukcji i opisie postępowania badawczego osób zajmujących się nauką, poddajemy analizie techniki, metody procedury która są charakterystyczne dla danej dyscypliny, jest to przekazywane w sposób czysto rejestrujący analiz bez odnoszenia się do normatywnych standardów, które pozwoliłoby na ocenie postępowania

- normatywna – wskazuje jak realizować czynności badawcze w sposób poprawny

Stosowanie:

I jako ocena nauki istniejącej

II jako normy własnego postepowania badawczego

III jako wzorzec pożądanego kształtu efektów postepowania badawczego

3. Metodologia:

- nauk empirycznych – (np. nauki fizyka, chemia, psychologia) – wymagają eksperymentów

- nauk formalnych – (np. matematyka, logika) – przeprowadza się dowody o charakterze teoretycznym

Metodologia socjologii

Metodologia szczegółowa

Metodologia normatywna –kształtuje świadomość metodologiczną badaczy

1. N. społ. i w socjologii istnieje spór:

- b. jakościowe (małe próby; staramy się zrozumieć np. zjawisko) >< b. ilościowe (1000 – próba podobna w przełożeniu na całe społeczeństwo) -> 2 rodzaje postrzegania

* badania ilościowe: liczby – dobry wstęp do dalszych badań, np. jakościowych;

* powinno się korzystać i z tego i z tego.

1. Ponowoczesność: powinno się stosować m. opisową a nie normatywną!!!

- w badaniach społ. najważniejszy jest EFEKT, sposób dojścia jest mniej ważny!

1. Teoria empiryczna – zbiór naszych twierdzeń; zbiór założeń ogólnometodologicznych

   1. dwa klasyczne sposoby postępowania

1. indukcja *( w ciemno ) – ogarnia się szeroko coś, później się je analizuje

2. dedukcja – stawiamy hipotezę i przeprowadzamy badanie, by ją potwierdzić v odrzucić.

1. TEORIA W BADANIACH SPOŁECZNYCH

   1. Badania mają sens w oparciu o jakąś teorię;

   2. Są to założenia ogólnometodologiczne:

      1. ONTOLOGICZNE – mówią, jaka jest badana rzeczywistość

      2. EPISTEMOLOGICZNE – mówią, jakie są granice, możliwości naszego poznania

      3. METODOLOGICZNE – mówią, jak badać rzeczywistość

- wyznaczają kierunki naszych działań

Występują w paradygmatach (?)

Teoria socjologiczna:

Piotr Sztopka – „teoria socjologiczna to zbiór założeń ontologicznych, epistemologicznych i metodologicznych, abstrakcyjnych pojęć oraz twierdzeń o rzeczywistości społecznej mających dostarczać wyjaśnienia na jej temat oraz ukierunkowywać dalsze badania”

Założenia ogólnometodologiczne:

Założenia ontologiczne – jaka jest badana rzeczywistość

Założenia epistemologiczne – jakie są granice naszego poznania

Założenia metodologiczne –jak badać rzeczywistość

Model pojęciowy – zespół powiązanych kategorii analitycznych składających się na szczególną wizje świata społecznego, wizja jego budowy, mechanizmów funkcjonowania i zmian. Wykorzystujemy by selektywnie uporządkować rzeczywistość, którą chcemy badać. Jest zawsze przyjęciem sposobu interpretacji świata, jest pomysłem, jak ten świat można ujmować.

Teoria empiryczna – zbiór powiązanych ze sobą twierdzeń, o zależnościach pomiędzy zmiennymi cechami obserwowanych zjawisk i procesów. Konstruowana jest w sposób, ze twierdzenia są wielokrotnie zweryfikowane hipotezami, które stają się twierdzeniami. Mogą być prawdziwe lub fałszywe.

Naturalizm:

- założenia ontologiczne: zakłada istnienie 1, niepodzielnej rzeczywistości (rzeczywistość przyrodnicza), świadomość i wolna wola nie są tutaj analizowane, wszelkie pochodne stanu świadomości są przesunięte na dalszy plan

- założenia epistemologiczne: zakłada istnienie wzorów przyrodniczych badań (język nauk ścisłych), istnieje tylko jedna droga budowy i zastosowania teorii i jeden język opisu rzeczywistości; podstawowe drogi badania: obserwacja i eksperyment, strategia budowy teorii konstruowana jest na podstawie indukcjonizmu i hipotetyzmu

Stanowisko pośrednie między naturalizmem a antynaturalizmem zakłada istnienie 1 rzeczywistości przyrodniczo-społeczno-historycznej

> indukcja – wkraczamy w dany obszar bez wcześniejszych twierdzeń, zawężają się one, jest ich potem mniej

> hipotetyzm – już wąsko szukamy

Antynaturalizm:

- założenia ontologiczne: zakłada istnienie odrębnego świata przyrodniczego i społecznego; inne rodzaje prawidłowości, które regulują oba te światy; świat kultury tworzony przez człowieka –> ważna jest sfera świadomościowa

(ważnymi elementami staje się świadomość człowieka, jak ona modyfikuje otoczenie)

- efekty ludzkich działań stają się podstawowym elementem badawczym (?)

- założenia epistemologiczne:

- epistemol. a. zakłada, że w świecie przyrodniczym i społ. (kulturalnym) stosujemy zupełnie inne podejście badawcze

- świat społeczny – analizy docierające do sensu znaczeń ludzkich działań oraz badanie świadomości

- zakłada konieczność stosowania innych podejść badawczych w świecie społecznym; analizy działań do sensu ludzkich działań i obadanie świadomości;

- podstawowe techniki komunikacyjne:

*wywiady – rozmowa

*ankiety – odp. na pyt.

pomocniczo stosuje się:

*obserwacje

* analiza dokumentów osobistych, np. pamiętniki i blogi;

- nie ma eksperymentów (nie posługujemy się nimi; pojawia się nieraz w końcowych badaniach na potwierdzenie hipotez)

Indywidualizm

- ontologiczny – zakłada, że istotę rzeczywistości konstytuują działania jednostek

* obiektem badań – indywidualne działania przebiegające w konkretnych sytuacjach społecznych

Istnieje jeden poziom rzeczywistości i realne jest tylko to, co dotyczy tego poziomu, jest to poziom jednostek

- grupy tworzone są przez (działania?) jednostek, wspólne działania jednostek konstytuują grupę;

* zgodnie z tym stanowiskiem, wytwory tych jednostek traktuje się jako atrybuty człowieka, jednostki myślącej

- epistemologiczny – zakłada redukcjonizm, do poziomu działających jednostek (możliwość orzekania o całym społeczeństwie)

- sprowadza się aktywność kręgów, gr. społ. do poziomu działających jednostek

Holizm

- ontologiczny – zakłada, rzeczywistość jest wielowarstwowa i wielopoziomowa (składa się z całości o różnym poziomie złożoności), nie są one do siebie sprowadzane i poszczególnych bytów nie można ich wyprowadzać z innych bytów – istnieją realnie, świat społeczny składa się z grup, zbiorowości, kręgów społecznych

- zaleca się badanie całego rzędu w powiazaniu z badaniami niższego i wyższego rzędu

- epistemologiczny – zakłada antyredukcjonizm, zgodnie z którym nie można orzekać o aktywności grup, zbiorowości i kręgów społecznych pozostając jedynie na poziomie działających jednostek, świat społeczny to przestrzeń wspólnych działań; orzeka się o całym społeczeństwie na podstawie grupy, np. rodziny

Człowiek i jego działania są wytworem procesu socjalizacji, są efektem w jaki sposób on jest kształtowany, przyjmuje perspektywę działań socjalizacyjnych, które kształtują zarówno jednostkę jak i jego działania, na dalszy plan przesuwając jego twórcze działania

- zwolennicy h.e. orzekają o całym społeczeństwie na podstawie grupy, np. rodziny; tj. BARDZO powszechny BŁĄD!!!

PL rodzina -> rodzina ALE + przyjaciele/zawodowa/styl życia/+inne elementy

->> nie wolno orzekać o całym społeczeństwie ->> Wolno o tej danej grupie.

- Człowiek i jego działania są wytworem/efektem procesu socjalizacji, są efektem w jaki sposób on czł. jest kształtowany zewnętrznie,

->Holizm przyjmuje perspektywę działań socjalizacyjnych/socjalizacji, które kształtują zarówno jednostkę jak i jego działania, na dalszy plan przesuwając jego twórcze działania/wpływa na charakter, specyfikę działań.

Determinizm

- ontologiczne – zakłada istnienie koniecznych prawidłowości w rzeczywistości, zarówno w życiu społecznych jak i przyrodniczym istnieją prawidłowości, których pokonać się nie da

Indeterminizm

- w życiu działa przypadek lub czynniki subiektywne: wolna wola, czy szczerze chęci; implikuje niemożliwość budowania teorii

Stanowiska pośrednie między determinizmem a indeterminizmem – socjologia humanistyczna, przyjmujemy wolną wolę jako

(…)

s.h. – czł. gdyby nie posiadał swojej indywid. to nie było by determ.; wolna wola wpływa na (…)

Marks: działanie przypadku

- epistemologiczne – wiąże się z koncepcją przyczynowości

A B związek przyczynowy, warunkowanie deterministyczne

A = B – A jest konieczne dla wystąpienia B, prawidłowość.

Abstrahuje od prawidłowości pojawiania się związków przyczynowych

Założenia ontologiczne i epistemologiczne prowadzą do tworzenia się różnych paradygmatów często one ze sobą konkurują.

Podstawą tworzenia paradygmatów są odpowiedzi na 3 pytania które odwołują się do par. zał. ogólnometod:

1. (wątpliwość natury ontologicznej?)

- czy rzeczywistość społeczna jest nam dana?

- czy istnieje od nas niezależnie?

- czy jest produktem naszego umysłu?

2. czy wiedzę na temat świata społecznego musimy zdobywać stosując precyzyjne zasady naukowe? Czy można ją bezpośrednio doświadczać i rozumieć?

(wątpliwości natury ontologicznej)

->stosuje się dokładne testowanie hipotez lub

-> analizuje się mniejsze zbiorowości, by móc rozważać o prawdziwości hipotez

Jaka wiedza jest prawdziwa? (wątpliwości natury epistemologicznej)

3. czy ludzie tworzą świat, w którym żyją? Czy będąc tylko drobną jego częścią, ulegają jego przemożnym wpływom

Odpowiedzi na te pytania przy tworzeniu paradygmatu doprowadziły do powstania dwóch obozów – obiektywistów i subiektywistów

Obiektywiści – badają relacje i ich regularności pomiędzy elementami rzeczywistości społecznej, poszukują koncepcji i uniwersalnych praw, które wyjaśniają świat społecznych – ten świat ma charakter obiektywny (tzn. że może być on badany, analizowany przez badacza z zewnątrz, który stosuje abstrakcyjne modele teoretyczne)

Subiektywiści – skupiają się nad tym, jak jednostki tworzą, modyfikują i interpretują świat; postrzegają rzeczywistość społeczną relatywistycznie i nie szukają uniwersalnych teorii, które by to wszystko wyjaśniało; świat społeczny ma charakter subiektywny, jedynie aktor żyjący w danej kulturze może go zrozumieć, zatem należy odwzorowywać to, jak ludzie myślą o swoim świecie, aby móc go poznać

II wymiar wykorzyst. do podziału, wyróżnienia paradygmatów:

1. społeczny porządek – social order

2. społeczna zmiana – social change

(to taka dychotomia)

-> podstawowym pytaniem jest to, czy świat społeczny ulega ciągłym przemianom, czy w gruncie rzeczy wciąż jest taki sam

Paradygmat interpretatywny B. i A. normatywny – próba zebrania cech różnych paradygmatów.

B.

P. interpretatywny – uznaje się, człowiek jest jednostką twórczą, rzeczywistość społeczna jest dynamiczna i zmienna, niemożliwa do przewidzenia, działanie jest aktywne i twórcze,

- bo wszelkie interakcje, w których uczestniczymy mają charakter symboliczny i ważna jest interpretacja znaczeń, w których się znajdziemy

- w sposób bezrefleksyjny interpr. Nasze zachowania etc.

- indywidualne sposoby interpretowania sytuacji i podejmowania działań

- działania są intencjonalne

- role społeczne są uzależnione od refleksyjnego procesu interpretacji i są stale „tworzone” poprzez ich modyfikacje interpretowane

Rola społeczna:

- oczekiwania,

- co siedzi w nas wewnątrz, jak widzi swoją rolę.

Koncepcja roli – wszystkie oczekiwania, które mi się podobają

Odegranie roli – jak ja się zachowuję

Zwolennicy zakładają, ze role są nieustannie negocjowane, wytwarzane i podtrzymywane.

A.

Paradygmat normatywny – zakłada się, że natura jednostki ludzkiej jest stała, a jej zachowania są odwzorowaniem pewnych obiektywnie istniejących wzorców,

- Rzeczywistość tu jest przewidywalna, bo rządzi się stałymi względnie regularnymi prawidłowościami,

- analizie podaje się wzory zachowań, które są regulowane społecznie

Robert Merton:

Norma + wartość = wzór zachowania

(to nie jest schemat, który można przypisać tylko do A.)

• - uznał on, że w. posiadają taką cechę, że wskazują cele ludzkich działań/Wartości wskazują cele ludzkich działań

• Normy są społecznie akceptowalnymi sposobami osiągania tych celów

• W.z. są elementem N i W (?)

• N i W są stałe, narzucone odgórnie, społeczeństwa się dostosowują

• nie postrzega się tu wprowadzania innowacji

• - pojawiają się tu analizy przyczynowo-skutkowe, które wprowadza się w: bodziec -> reakcja

- kiedy analizuje się role społeczne odgrywane przez aktorów, mają charakter niedynamiczny

-> oznacza to, że odgrywane są wg gotowych scenariuszy, znanych powszechnie ról społecznych (?)

- zbiory n. i w. narzucane na społeczeństwo, nie przestrzeganie ich – są nimi dewianci

- możliwości dot. tego paradygmatu są minimalne, traktowane są jako odchylenia od norm już funkcjonujących, obowiązujących

- Pełnienie roli – oczekiwania zgodnie z B. – par. int. – są tylko podpowiedziami, wskazówkami do spełnienia istniejących/ kreowania własnych sposobów.

- W A. – par. norm. – wskazują dokładnie, co robić należy.

- zgodnie z B. -> role społeczne w codziennych sytuacjach są stale negocjowane, wytwarzane, podtrzymywane! Dot. wszystkich syt. społ.

- poprzez negocjacje – relacje – są wytwarzane poniekąd na nowo

Zwolennicy różnych paradygmatów żyją, jakby w swoim świecie, rzeczywistości wytwarzanej przez siebie (?)

1. TECHNIKI ILOŚCIOWE

2. TECHNIKI JAKOŚCIOWE

A i B – we współcz. naukach – urósł do rangi quasi-paradygmatycznego – manifesty wychwalające jedno lub drugie podejście.

Najpierw zaczęło się, że zwolennicy B – krytykowali A;

Badacze B są bardziej aktywnie niż A.

NIE MA PARADYGMATU A I B!!!

To nie są sposoby ujmowania rzeczyw., to tylko różne strategie przeprow. badań; a to jest to (składa się z):

sposób:

1. przygotowania

2. realizacji

3. opracowania wyników

4. formułowania wniosków

Strategie badań (ilościowe i jakościowe) mogą być wykorzystane w sposób czysto techniczny i wtedy nie ma pomiędzy nimi antagonizmów,

oraz w sposób tzw. paradygmatyczny i wtedy są komplikacje

Gdy skorzystamy z tego techn.-wyk. A i B, to mamy do czynienia z technikami ilościowymi i jakościowymi.

Strategie badań (ilościowe i jakościowe) mogą być wykorzystane w sposób czysto techniczny i nie ma między nimi antagonizmów ale mogą być wykorzystywane w sposób paradygmatyczny i wtedy mogą dochodzić do antagonizmów.

Techniki ilościowe – skategoryzowane wywiady (są gotowe odpowiedzi na pytania) i ankiety kwestionariuszowe, sformalizowana analiza treści, statystyczna analiza zgromadzonego materiału

Techniki jakościowe –

– wywiady pogłębiające (zbiór pytań, rozmowy; w. ten „sam żyje swoim zyciem”)

-> i w. swobodne (luźna rozmowa – badanie – ma mieć naturalny charakter – pyt. – odp. – p. – o.; jedna i druga strona - luz)

- obserwacja uczestnicząca

- analiza biograficzna dokumentów osobistych – listy, pamiętniki, internet

typologie porządkują logicznie opisywaną rzeczywistość a liczby porządkują statycznie skategoryzowaną już wcześniej rzeczywistość

3 techniki, jakimi bada się paradygmaty:

- obserwacja – analizując możemy zrozumieć pewne działania

- analiza tekstów

- wywiady

1. obserwacja – analizując możemy zrozumieć pewne działania

a. uczestniczenie

b. z zewnątrz

c. podglądając przez szybę

dla par. interpret. – b. ważne: obserwując możemy zrozumieć dany świat

norm. – obserw. – jest tylko pomocnicza i można go wykorzystać na początku badania, jako rekonesans, który poprzedza badania, wówczas to etap przygotowawczy do budowy skategoryzowanego kwestionariusza

2. analiza tekstów

Tekst – może być symboliczny, np. przekaz medialny – obraz etc.

I. w par. int. – dąży się do zrozumienia kategorii stosowanych przez uczestników życia społecznego

- wyszukujemy pewne konteksty, jak są używane, portretowane

II. par. norm. – nacisk pada na liczenie, sami tworzą kategorie (badacze)

>>> klasyczna analiza treści: „p. Ministra” I. zrozumienie II. Liczenie

3. wywiady

W par. int. – dominują aktywne formy wywiadów (pogłębiony/-ający, w. narracyjne – inne zajęcia; przeważają pyt. otwarte „CO jest dla Ciebie…?”)

W par. norm. – preferuje się badania typu sondażowego, wywiady mają skategoryzowaną postać (s.’e zwykłe)

pytania są główniezamknięte – wybór z podanych odpowiedzi

radykalny/umiarkowany/liberalny??

W paradygmacie interpretatywnym próby badawcze są małe i z reguły wybierane nie! w sposób losowy – próby celowe, odrzuca się model nauk przyrodniczych, przyjmuje się stanowisko antynaturalizmu, preferuje się model badań indukcyjnych

W paradygmacie normatywnym są duże reprezentatywne próby, które dobiera się losowo, wysiłki badaczy zmierzają w stronę przybliżania się do nauk przyrodniczych, przeważa model badań dedukcyjnych

Przedmiotem badań socjologii są zjawiska i procesy tworzenia się różnych form zbiorowego życia ludzi

oraz struktury różnych form zbiorowości, zjawiska i procesy zachodzące w tych zbiorowościach, wynikające z wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie; siły skupiające i siły rozbijające te zbiorowości.

+ obiekty badań: np. subkultury, mniejszości.

->> staje się przedmiotem badań, początkowo nieznane, później bada się procesy etc., jak już się nam przybliżą, dadzą poznać

Cele badań w naukach społecznych:

- cel poznawczy – odkrywanie zjawisk, konstruowanie i weryfikacja teorii

* opisowy – przedstawia się zewnętrzne cechy przedmiotu badań, opis ma charakter sprawozdawczy, pozbawiony ocen i wartościowy

* eksplanacyjny (explain) – wyjaśniający, wprowadza w życie indukcyjne i dedukcyjne strategie,

->> strategia indukcyjna:

- „wyruszamy” w teren badań; stopniowo coraz precyzyjniej „obserwujemy”, zawężamy pole naszych poszukiwań,

- formułujemy twierdzenia po uprzednim zweryfikowaniu poprawności stawianych przypuszczeń

->> strategia dedukcyjna:

- najpierw formułujemy wstępny model teorii empirycznej w postaci hipotez

- następnie konfrontujemy go ze zgromadzonymi danymi empirycznymi

* eksploracyjny – służy nam do odkrywania nowych procesów i udowodnianie ich istnienia

* weryfikacyjny – kontrola zbioru niepowiązanych ze sobą hipotez, najczęściej stosowane w badaniach sondażowych o szerokim spektrum zainteresowań

- cel praktyczny – realizacja prac zleconych, płatnych

* diagnostyczny – badania o charakterze opisowym, z reguły przeprowadzone na reprezentatywnej próbie, wyniki przeważnie są zakwalifikowane do jakiegoś typu,

* prognostyczny – seria badań o charakterze przekrojowym, dąży się do ukazaniu trendu, zmian, jest to możliwe przez wprowadzenie badań w co najmniej dwóch okresach czasowych – badania powtórzeniowe

Reprezentatywność próby – występuje wówczas, gdy opis cech elementów zawierających się w próbie trafnie odzwierciedla obraz całej populacji.

Reprezentatywność statystyczna – oznacza, ze zróżnicowanie poszczególnych cech elementów w próbie oraz częstości ich występowania są „takie same”, jak w populacji generalnej.

r.s. uzyskujemy przez losowy dobór próby i w efekcie mamy takie społeczeństwo w pigułce

Losowy dobór próby – trzeba go robić na tzw. operacie.

Operat – zbiór wszystkich osób, które posiadają cechy, które są podstawa do wylosowania próby, by ją wylosować to stosujemy obliczenia minimalnej wielkości próby i szacujemy już przed losowaniem poziom błędu. W socjologii ten poziom błędu nie powinien być większy, niż 5%.

Reprezentywność typologiczna próby w odróżnieniu od statystycznej występuje wówczas, gdy w badanej próbie możemy wyodrębnić wszystkie wartości zmiennych jakie występują w populacji, mimo iż częstości ich występowania mogą być zupełnie różne. Uogólnianie na całą populację ma tu inny przebieg. Upoważnia nas do tego „typowy” dla całej populacji charakter cech badanej próby

Czym są metody, techniki i procedura badań w naukach społecznych?

- metoda – (gr. droga, którą ktoś podąża) umiejętny sposób robienia czegoś, dociekanie, rozumowanie zjawisk; określony, powtarzalny sposób rozwiazywania problemów naukowych określonego typu, metody badań społecznych określają sposób planowania badan, ich prowadzenia i opracowywania materiałów, określają jeszcze rolę i miejsce badacza w procesie badawczym, własności danego przedmiotu, własności procesów poznawczych

Rodzaje metod:

• Historyczno-porównawcza – łączy się z procedurą badan porównawczych i technikami analiz dokumentów, …………….. stosuje się wywiady pogłębione, narracyjne i grupowe a niekiedy tez ankiety, polega na analizach materiałów historycznych, które wywodzą się różnych okresów lub materiałów pochodzących z tego samego okresu, ale wywodzących się z różnych społeczeństw

• Monograficzna – najczęściej stosowana, polega na traktowaniu układu społecznego, jako pewnej całości i dąży do zanalizowania do zespołów relacji miedzy częściami tej całości, zasad jej funkcjonowania i dynamiki

Cele:

- analiza uszczegółowiająca – opis i wyjaśnienie pojedynczego przypadku, dostarczenie informacji o jego aktualnym stanie i dynamice jego funkcjonowania, stosuje twierdzenia ogólne do analizy pojedynczego przypadku aby móc prowadzić analizy szczegółowe

- analiza uogólniająca – rozwija generalizacji empirycznych lub teorii poprzez analizę jednego przypadku; kierunek odwrotny, posługuje się pojedynczym przypadkiem aby sformułować twierdzenia ogólne

Rodzaje:

- weryfikacyjne – w sposób empiryczny sprawdzają i poddają kontroli prawdziwość twierdzenia na temat wycinka rzeczywistości, jaki nas interesuje

- diagnostyczne – ustala cechy i zasady funkcjonowania konkretnego wycinka rzeczywistości, który jest wyłącznym przedmiotem naszego zainteresowania poznawczego

Zakres badań monograficznych:

1. bezkierunkowe badanie społeczności – opis wszystkich sfer życia społecznego danej społeczności

2. monografia ukierunkowująca – zwraca się uwagę na jeden aspekt danej zbiorowości

1. monografia niewykraczająca poza teren danej rzeczywistości

2. …..????

O studium przypadku mówimy wówczas, gdy obiektem monograficznych wszechstronnych zainteresowań badacza jest pojedynczy przypadek zjawiska, procesu, czy zbiorowości

• Statystyczna – polega na ilościowym ujmowaniu…… odzwierciedla nasilenie i częstotliwość występowania poszczególnych zjawisk oraz dynamikę przebiegu procesów społecznych

…

….

….

• Typologiczna – polega na klasyfikacji i selekcji różnych zbiorowości, zjawisk, procesów i ich cech, by drogą redukcji przypadków nietypowych (mało powtarzalne, zanikające, mniej ważne), wyróżnić typy zbiorowości lub podstawowe typy ich cech

• Klasyfikacja – systematyczny podział zjawisk przedmiotów lub ludzi charakteryzowanych ze względu na jakąś zmienną (cecha, która przyjmuje przynajmniej dwie wartości) na poszczególne klasy podklasy czy kategorie

-> dwa warunki podziału klasyfikacyjnego:

- wyczerpanie przedmiotu danej klasy – żaden przedmiot zjawisko, osoba nie mogą pozostać poza schematem klasyfikacyjnym

-rozłączność – założenie ze żaden przedmiot, zjawisko lub osoba nie mogą należeć do więcej, niż jednej klasy

Typ idealny to konstrukcja modelowa na która składa się zbiór cech charakterystycznych danego obiektu, zjawiska, czy procesu, typ idealny w postaci czystej nigdy nie występuje, nie ma swojego empirycznego odpowiednika w rzeczywistości a w analizach, naukach społecznych wykorzystywany jest, jako wzorzec do testowania, badania i opisywania danej rzeczywistości empirycznej

Schemat indukcyjny – typologie pojawiają się jako efekt naszej pracy w terenie i jest to efekt finalny, który służy nam jako poukładany zbiór twierdzeń traktowany przez nas, jako efekt teoretyczny

Schemat hipotetyczno-dedukcyjna – typologie konstruujemy przed badaniami, wtedy można wykorzystać wiedzę i intuicję,

Schemat teorii średniego rzędu – konstruuje klasyfikację typologii

Metoda metodologiczna (?) – wykorzystywana jest tu do:

Etap I: skonstruowania klasyfikacji/ typologii opisującej interesujący nas fragment rzeczywistości po pierwszym etapie badań (podobne do a.?)

Etap II: te typologie z etapu I., tzn. tam skonstruowane – poddajemy weryfikacji w etapie drugim. Ten II etap przypomina strategię hip. – ded.

• Biograficzna – autobiograficzna, lub pamiętnikarska, występuje w trzech odmianach (jako orientacja metodologiczna, utożsamiana z przedmiotem analizy i traktowana jako sposób gromadzenia danych, ich analizy i opracowania)

- jako sposób gromadzenia danych – każde badanie……

każde badania, którego przedmiotem jest biografia, jednostki, grupy, instytucji, organizacji

(…)

• STATYSTYCZNA

->>> polega na ilościowym, liczbowym ujmowaniu zjawisk i procesów społecznych

- odzwierciedla ona nasilenie i częstotliwość występowania poszczególnych zjawisk oraz dynamikę przebiegu procesów społecznych

- stosuje się z reguły do wielkich prób!

- na podstawie których możemy (…)

Wariant:

opisowy

wykorzyst. tej metody w tym wariancie to statystyka opisowa, podaje się częstotliwość i wylicza się %

wyjaśniający

do poszukiwania przyczynowych i strukturalnych powiązań zjawisk i ich cech, np. dlaczego 80% studentów woli s. ciągłą?

• Eksperymentalna – staramy się ustalić czynnik przyczynowy, stosujemy przy badaniu małych grup

EKSPERYMENT -> najszlachetniejsza metoda badawcza, ale w n. społ. rzadko stosowana!! Najczęściej psycholodzy.

-> wartość tej metody jest tak ważna, wysoka, bo dochodzi się do związków przyczynowych!

– staramy się ustalić czynnik przyczynowy, stosujemy przy badaniu małych grup

-> a i b – zmienne, zw. przyczynowy, charakter nieodwracalny

a – zm. niezależna

b – zm. zależna

1 czynnik v wiązka wpływa na inny

EKSPERYMENT – może pojawić się na samym końcu badań, tylko gdy dysponujemy już potwierdzoną empiryczne teorią!!!

>> Kontrola nad bodźcem oddziałującym na X jest b. ograniczona, swobodne manipulowanie jest b. trudne.

->>>Małe grupy do eksperymentu są sztucznie tworzone, wyjątek – np. grupy studenckie

Schematy eksperymentów:

- Schemat współczesno-stochastyczny (przypadkowy) – tworzymy 2 grupy, które będą ze sobą porównywalne, grupę eksperymentalną poddajemy manipulacji a w kontrolnej nie robimy nic. Dokonujemy pomiaru zmiennej zależnej w obu grupach i patrzymy, na ile różnią się w obu tych grupach i sprawdzamy, czy różnica jest istotna statystycznie. przyjmujemy wtedy, że różnica spowodował nasz bodziec, np. film.

Ten fragment poniżej mam oznaczony jako schemat DRUGI – bez podanej nazwy:/

- przeprowadzamy tylko w jednej grupie, mierzymy wartości interesującej wartości zmiennej zależnej (np. postawy wobec ustawy antyaborcyjnej), wprowadzamy bodziec (pokazujemy film), ponownie mierzymy zmienną zależną.

- schemat eksperymentu naturalnego –

do analizy rzeczywistych zmian w społeczeństwie, nie wprowadzamy żadnego bodźca, obserwujemy tylko społeczeństwo, nie oddziałujemy w ogóle na dane społeczeństwo, tylko czekamy aż bodziec pojawi się w sposób naturalny

- schemat podwójnie ślepej próby - niemożliwy do przeprowadzenia w n. społ

- np. przy testowaniu leków

- polega na tym, że są 2 grypu:

1) eksperymentalna (lek)

2) kontrolna (placebo)

TECHNIKI

1. Obserwacja – może występować jako

1. technika uzupełniająca v

2. technika podstawowa

>> jest zarówno przypadkowym rejestrowaniem zjawisk różnego rodzaju, niekontrolowane doświadczenia lub zapis cyfrowy, (…)

->>> obserwacja może być z:

wewnątrz lub zewnątrz

O obserwacji przerzucam wyżej – a niżej skreślam – wg kolejności, którą mam u siebie;))

• Obserwacja – rejestrowanie różnych rodzajów zjawisk, lub cyfrowy zapis obrazu, umiejętność odtworzenia zaobserwowanych sytuacji, obserwujemy zachowania, wymaga od nas zrozumienia i trafnych interpretacji. Celem może być tylko opis zachowań i form interakcji bez formułowania uogólnień teoretycznych. Celem jest też opis i próba teoretycznego wyjaśniania zjawisk.

Typy:

- obserwacja uczestnicząca i nieuczestnicząca,

(uczestnicząca – obserwator znajduje się w środowisku badawczych dla celów naukowych, zależy nam na poznaniu życia ludzi od wewnątrz)

(nieuczestnicząca -

- obserwacja systematyczna i niesystematyczna

(niesystematyczna – stosowana gdy mało wiemy o przedmiocie badani, obserwator jest też uczestnikiem, aby zapewnić warunki naukowości tworzy się schemat obserwacji,

- należy ustalić związek między obserwowanym zachowaniem, sytuacją i systemem społeczno-kulturowym, każdy szereg zachowań ma swoją przyczynę w określonych sytuacjach, dlatego konieczne jest możliwie dokładne określenie warunków wywołujących te same lub podobne działania;

- należy określić strukturę pozycji społecznych charakteryzującą daną sytuację, właściwe jej oczekiwania i sankcje

- każda względnie zamknięta sekwencja zachowań ma obiektywne następstwa dla jednostek w nich uczestniczących i przeważnie stanowi punkt wyjścia dla wielu nowych sekwencji zachowań)

(systematyczna – podstawą przeprowadzenia jest teorii, przebieg obserwacji jest podporządkowany precyzyjnie zdefiniowanym kategoriom, które określają dokładnie to, co ma być obserwowane a co nie; warunki początkowe określające sytuacje, w jakiej pojawia się zachowanie są kontrolowane, aby umożliwić przeprowadzenie porównywalnych obserwacji; wykorzystywane podczas eksperymentów)

- w naturalnych sytuacjach społecznych przeciwstawiona w sztucznie sytuacjach eksperymentalnych

- techniki – określają systematyczne sposoby realizowania celów poznawczych i praktycznych badań, są bardziej szczegółowymi dyrektywami niż metody, brak założeń ogólnometodologicznych

Rodzaje technik:

• Wywiad – najczęstsza technika, podstawą jest kwestionariusz (zbiór usystematyzowanych pytań, które pozwalają na rozwiązanie postawionych problemów badawczych), celem wywiadu jest nie tylko opis ale i wyjaśnienie zjawisk i procesów, które chcemy zbadać

Typy:

-> na podstawie stopnia standaryzacji

- swobodny - swobodna rozmowa na zadany temat, badacz co jakiś czas wtrąca jakieś pytanie lub pyta o sprecyzowanie wypowiedzi, szczególnym przypadkiem jest wywiad narracyjny (opowiada fragment swojego życia)

- pogłębiony – przeprowadzamy na podstawie przygotowanych pytań, ale to są tematy do rozmowy, kolejność zadawana jest w kolejności ustalonej przez badacza

- standaryzowane wywiady kwestionariuszowe – na podstawie przygotowanego kwestionariusza, kolejność pytań jest ustalona, sposoby udzielania odpowiedzi też są ustalone, gwarantuje dokładność i policzalność wyników

-> ze względu na liczbę osób poddanych badaniu

- indywidualne – z jedną osobą

- grupowe – mogą być dwie postaci

- zogniskowany wywiad grupowy (focus) – przeprowadza się z grupą max 20 12 osób,

-> stopień jawności

- jawne – potwierdza, że jest badany

- ukryte – nie przyznaje się do tego, że jest badany

- formalne – znamy personalia respondenta

- nieformalne – respondent występuje anonimowo

Jak zbudować dobry kwestionariusz?

- powinien być skupiony wobec jednego problemu głównego

- należy dostosować formę do specyfiki badanej populacji

- jasno sformułowane pytania, pozbawione terminów wieloznacznych

- pytania o częstotliwość powinien zawierać podział od występowania danej cechy, od najczęściej do najrzadziej

- jeżeli pytamy o fakty, powinny zawierać informację o jaką dokładność nam chodzi

- pytania zamknięte powinny zawierać wskazówkę, ile można dokonać wyborów

- unikać pytań nadmiernie długich

- jeżeli w pytaniach zamkniętych jest dużo możliwości, te wybory trzeba przedstawić respondentowi na osobnej karcie

- nie należy pytań o zjawiska, które nie występują w badanym środowisku

- nie należy konstruować pytań, które wymagają od respondenta znacznego wysiłku pamięciowego

- nie wolno formułować takich pytań, które w treści sugerują odpowiedź

- pytania należy poddać „kontroli” (samemu na nie odpowiedzieć)

- należy tak ustalić kolejność zadawanych pytań, by nie zaburzyła toku rozmowy

- każdy kwestionariusz przed badaniami należy poddać pilotażowi

Rodzaje pytań stosowanych w kwestionariuszach:

1. Wprowadzające

2. Otwarte

3. Zamknięte

- za alternatywą (możliwość wyboru z dwóch)

- z kafeterią (zestaw odpowiedzi do wyboru)

-> kafeteria dyzjunktywna (jeden wybór z kilku)

-> kafeteria koniunktywna (kilka wyborów odpowiedzi)

-> kafeteria półotwarta (dodaje się pytanie Inne, jakie?)

1. pytania filtrujące, sprawdzające

2. inne typy pytań – historyjka, opowiadanie, skale, tabele

Ograniczenia wielkości kwestionariusza

- wywiad powinien trwać 60-90 min, ankieta do 30min

• Ankieta – służy do szybkiego zbierania danych, przeważnie to opinie, odpowiada się samodzielnie na pytania,

Rodzaje:

- pocztowa/internetowa – wysyłamy do osób o konkretnych cechach, do osób znająca się na jakimś konkretnym problemie duży zasięg, mały procent zwrotów

- prasowa – drukowana w czasopismach, pojawia się na różnych stronach internetowych, duży zasięg, mało zwrotów (ok. 50% zwrotów)

- środowiskowa – rozdawana w określonym środowisku, np. zakład pracy; badacz może mieć osobisty kontakt z badanymi (ok. 65% zwrotów)

- audytoryjna – większa pewność, że zostanie wypełniona, np. klasa w szkole, zapewnia większą reprezentacyjność (ok. 100% zwrotów)

WADY:

- mały procent zwrotów (ok. 50%); brak reprezentatywności; brak kontaktu badacza z badaną populacją; brak wpływu na rzetelność wypełniania ankiety,

ZALETY:

- w krótkim czasie można przebadać dużą liczbę osób; anonimowość; łatwe opracowanie danych;

Zasady budowy ankiety:

- ograniczenie liczby pytań max. do 30

- trzeba skupić pytania wokół jednego problemu głównego

- prosty i zrozumiały język pytań

- należy unikać pytań drażliwych

- powinny przeważać pytania zamknięte lub półotwarte

- należy instruować o liczbie wyboru w pytaniach zamkniętych

- informacje o celu badań, prośba o wypełnienie

- dobra jakość wydruku

• Analiza dokumentów

• Analiza treści

• Analiza zawartości materiałów medialnych

• Studium przypadku

• Socjometria

- procedury – są sposobem organizacji badań, określają system działania w trakcie badań, które akcentuje organizację procesu poznawczego i pozwala nam rozwiązywać postawione problemy badawcze,

-> ustalenie kolejności stosowania technik badawczych,

-> określają etap postępowania badawczego

-> określają zaplecze badań

-> określają synchronizację wymogów postępowania badawczego koszty, pracochłonność, czas trwania, ważność i wiarygodność zgromadzonych badań

-> wskazują liczbę jednostek badań oraz liczbę poziomów analizy

typy materiałów źródłowych, sposoby wyboru przypadków do analiz i sposoby analizy zgromadzonego materiału

Rodzaje procedur badawczych:

• Sondaże zwykłe – na reprezentatywnej statystycznie próbie, przeważnie wykorzystuje się ankietę, rzadziej wywiad, na rozległych zbiorowościach, korzysta z jednej techniki, nie stosuje się złożonych skal i wskaźników, opracowanie przybiera postać ilościową i tzw. preanalityczną

- rodzaje informacji pozyskiwanych dzięki sondażom zwykłych – dane o środowisku respondenta, o zachowaniach, dot. posiadanej wiedzy, przekonań, postaw, motywów, oczekiwań, preferencji, opinie, itp.

• Sondaż pogłębione – stosuje się wiele technik badawczych, nie ma długotrwałego bezpośredniego kontaktu z badanymi, wyniki są opracowywane w sposób ilościowy ale można stosować analizę jakościową (wtedy są wywiady),

• Procedury badań terenowe – ma wąski zasięg, dostarczają pogłębione dane, brak nacisku na reprezentatywność wyników, chcemy coś poznać a nie mierzyć,

Cechy:

- bezpośredni i długotrwały kontakt badacza z terenem badań,

- badania przeważnie przeprowadza się w społecznościach przestrzennie skupionych,

- stosuje się wiele technik badawczych i centralne miejsce przypisuje się obserwacji,

- uzyskane wyniki nie prowadzą tylko do naukowego opisu,

- badane zjawiska powinno się ujmować w szerszej perspektywie

- pozwala na eksplorację, wyjaśnianie, weryfikację

• Procedury badań porównawczych (synchroniczne – w tym samym czasie i diachroniczne – powtórzeniowe) -> powtórzeniowe: panel i polling

Synchroniczne – ten sam czas, różne zbiorowości, wykorzystujemy tę samą metodę, technikę i narzędzia

Diachroniczne – robimy je a po jakimś czasie jeszcze raz

- panel – pewna zbiorowość jest dwukrotnie poddawana badaniom ze względu na tę samą cechę, są badaniami analizy trendu a celem jest uchwyceniem dynamiki określonych zmian, dot. jednostek, nie jest anonimowy

- polling – wykorzystywany do badań opinii, przeprowadza się w tej samej zbiorowości ale jednostki poddawane badaniom mogą być różne, dot. zbiorowości, jest anonimowy; nastawiony na opinie, postawy, nastroje; pozwala na udzielenie odpowiedzi: „jak zmieniło się zjawisko, jaka jest ogólna tendencja zmian?”; są łatwiejsze, tańsze i szybsze w realizacji

• Strategie badawcze socjologii wizualnej:

- fotografowanie i filmowanie jako podstawowe działania badacza + analiza materiałów wywołanych,

- fotografie i filmy jako materiały zastane i przedstawiające określone obiekty o znaczeniu społecznym,

- połączenie fotografii i filmów jako materiałów zastanych z narracjami i komentarzami naszych respondentów,

- użycie fotografii i filmu jako dowodu popierającego nasz wniosek,

Problem badawczy – pytanie, na które nie ma odpowiedzi

Hipoteza – propozycja twierdzenia naukowego, to zdanie twierdzące wskazujące na potencjalną zależność, pomiędzy zmienną zależną a niezależną

Etapy procesu badawczego:

- wstępne sformułowanie problemu

- uszczegółowienie problematyki badawczej

- operacjonalizacja (wyjaśniamy wszystkie pojęcia i terminy będące w hipotezach i dobieramy wskaźniki, wybieramy metody i techniki badawcze i kryteria analizy wyników badań)

- przygotowanie narzędzi badawczych

- pilotaż badań

- dobór próby (dobranie ograniczonej liczby jednostek danej zbiorowości przy zachowaniu określonych zasad, które pozwolą uzyskać informacje o całej zbiorowości)

- badania

- weryfikacja zebranego materiału empirycznego

- wstępne grupowanie materiału surowego – kodowanie

- analiza materiału empirycznego

- testowanie hipotez i uogólnianie wyników badań

- pisanie końcowego raportu z badań

wskaźnik – pewna cecha, zdarzenie lub zjawisko, na podstawie którego wnioskujemy z pewnością lub określonym prawdopodobieństwem, lub z prawdopodobieństwem wyższym od przeciętnego, iż zachodzi zjawisko, jakie nas interesuje