Temat:
Przedstaw mechanizmy prawne finansowania działalności gospodarczej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej. Dokonaj analizy praktycznych możliwości oraz przedstaw korzyści i zagrożenia.
Spis treści
Wstęp 3
sposoby finansowania przedsiębiorstwa o statucie spółki akcyjnej ze środków własnych 3
sposoby finansowania przedsiębiorstwa o statucie spółki akcyjnej ze środków obcych 6
1. Wstęp.
Każde przedsiębiorstwo w celu skutecznego osiągania założonych celów musi posiadać majątek trwały oraz majątek obrotowy. Szczególnie w początkowym okresie istnienia firmy majątek potrzebny jest do regulowania zobowiązań finansowych wynikających z charakteru prowadzonej działalności. Dana firma musi pozyskać pewien kapitał za pomocą, którego byłaby w stanie finansować niezbędne elementy swojego majątku. Kapitał, jakim firma dysponuje dzieli się na kapitał własny oraz obcy. A. Duliniec definiuje kapitał jako fundusze (zasoby finansowe) powierzone przedsiębiorstwu przez jego właścicieli i wierzycieli. W związku z powyższym możemy przyjąć, iż kapitał własny to kapitał właściciela lub właścicieli natomiast kapitał obcy to kapitał wierzycieli przedsiębiorstwa.
Należy wspomnieć, iż kapitał własny danego przedsiębiorstwa może pochodzić ze źródeł zewnętrznych (wniesionych przez udziałowców, np. kapitał założycielski, kapitał zakładowy, emisja nowych akcji) lub wewnętrznych (zysk zatrzymywany w przedsiębiorstwie), natomiast kapitał obcy pozyskiwany jest przez firmę jedynie ze źródeł zewnętrznych (kredyty bankowe, pożyczki, emisja obligacji, emisja bonów komercyjnych).
Jak wspomniano wyżyj oprócz kapitału własnego w przedsiębiorstwie występuje jeszcze kapitał obcy - kapitał wierzycieli przedsiębiorstwa. Kapitał obcy stanowią wszelkie zobowiązania przedsiębiorstwa wobec banków, kontrahentów, dostawców, budżetów, pracowników i innych wierzycieli. Kapitały obce pochodzą z zewnętrznych źródeł finansowania i występują jako zobowiązania długoterminowe oraz zobowiązania krótkoterminowe.
2. Sposoby finansowania przedsiębiorstwa o statucie spółki akcyjnej ze środków własnych.
Kapitał własny służący finansowaniu lub rozwojowi firm już istniejących pochodzi głównie z zysków zatrzymanych. Właściciele kapitału godzą się na reinwestowanie zysków oczekując, że rozwój firmy podniesie jej wartość. W spółkach akcyjnych źródłem podwyższenia kapitału akcyjnego jest dodatkowa emisja akcji, a w przypadku kapitału zapasowego nadwyżka osiągnięta ze sprzedaży akcji powyżej ich ceny nominalnej. Poniżej wyszczególniono sposoby finansowania przedsiębiorstwa o statucie spółki akcyjnej ze środków własnych:
- podwyższenie kapitału ze środków spółki - Kodeks Spółek Handlowych w paragrafie 1, 2 i 3 artykułu 432 precyzuje sposób podwyższania kapitału oraz przedstawia formę, w jakiej dana ustawa winna być przygotowana. Podwyższenie kapitału odbywa się poprzez podjęcie stosownej uchwały precyzującej kwotę, o jaką kapitał ma zostać podwyższony, oznaczenie czy akcje nowej emisji są na okaziciela czy imienne oraz przyznanie szczególnych uprawnień, jeżeli uchwała przewiduje przyznanie takich uprawnień akcjom nowej emisji. Dodatkowo uchwała musi zawierać cenę emisyjną nowych akcji lub upoważnienie zarządu albo rady nadzorczej do oznaczenia ceny emisyjnej, datę, od której nowe akcje mają uczestniczyć w dywidendzie, terminy otwarcia i zamknięcia subskrypcji albo upoważnienie udzielone zarządowi lub radzie nadzorczej do określenia tych terminów albo termin zawarcia przez spółkę umowy o objęciu akcji w trybie art. 431 § 2 pkt 1, oraz przedmiot wkładów niepieniężnych i ich wycenę oraz osoby, które mają objąć akcje za takie wkłady, łącznie z podaniem liczby akcji, które mają przypaść każdej z nich, jeżeli akcje mają być objęte za wkłady niepieniężne.
- podwyższanie kapitału zakładowego w zależności od formy subskrypcji może przybierać trzy różne formy, jednakże za każdym razem wymagana jest zmiana statusu a samo podwyższenie następuje w drodze emisji nowych akcji lub podwyższenia wartości nominalnej dotychczasowych akcji.
- subskrypcja prywatna - może nastąpić w drodze złożenia oferty przez spółkę i jej przyjęcia przez oznaczonego adresata; przyjęcie oferty następuje na piśmie pod rygorem nieważności.
- wykonanie prawa poboru - następuje w drodze zaoferowania akcji wyłącznie akcjonariuszom, którym służy prawo poboru.
- subskrypcja otwarta - jest zaoferowaniem akcji w drodze ogłoszenia zgodnie z art. 440 § 1, skierowanego do osób, którym nie służy prawo poboru.
- zwykłe podwyższenie kapitału zakładowego następuje zgodnie z artykułem 430 Kodeksu Spółek Handlowych w wyniku zmiany statutu przedsiębiorstwa.
- kapitał widełkowy - w chwili określania statutu spółki możliwe jest określenie wysokości kapitału określając jego minimalną oraz maksymalną wartość. W takim przypadku zawiązanie spółki następuje z chwilą objęcia przez akcjonariuszy takiej liczby akcji, których łączna wartość nominalna jest równa, co najmniej minimalnej wysokości kapitału zakładowego przewidzianego w art. 308 § 1, oraz złożenia przez zarząd, przed zgłoszeniem spółki do rejestru, oświadczenia w formie aktu notarialnego o wysokości objętego kapitału zakładowego. Wysokość objętego kapitału powinna mieścić się w określonych przez statut granicach.
- emisja akcji - w określonych przypadkach istnieje wola lub wręcz konieczność przeprowadzenia emisji akcji w trybie publicznej oferty. Wielkość emisji jest prezentowana w ramach prospektu emisyjnego, dzięki czemu inwestorzy rozważający możliwość nabycia akcji mogą ocenić atrakcyjność planowanej oferty i zasadność przeznaczenia pozyskanych przez spółkę środków finansowych na opisane w prospekcie emisyjnym cele. Jednak jednym z podstawowych celów wprowadzenia akcji do publicznego obrotu jest nie tylko łatwiejszy dostęp do źródeł kapitału, ale również zwiększenie płynności akcji, które są nabywane przez inwestorów.
- sprzedaż akcji - w przypadku kapitału zapasowego istnieje możliwość uzyskania kapitału z nadwyżki osiągniętej ze sprzedaży akcji powyżej ich ceny nominalnej.
- obligacje zamienne i ich konwersja na akcje - zgodnie z artykułem 20 ustawy o obligacjach spółka może emitować obligacje uprawniające do objęcia akcji emitowanych przez spółkę w zamian za te obligacje, zwane dalej „obligacjami zamiennymi”.
- odpisy amortyzacyjne - znaczenie odpisów amortyzacyjnych zależy od wielkości majątku trwałego przedsiębiorstwa i struktury jego wieku. Małe czy średnie przedsiębiorstwo, w przeciwieństwie do dużego posiada znacznie mniejszy majątek trwały i charakteryzuje się on gorszą strukturą wieku. Odnawianie majątku w tego typu przedsiębiorstwach przebiega skokowo, a nie w sposób ciągły, z uwagi na częstą niezdolność finansową takich przedsiębiorstw do inwestowania. Wysokość funduszu amortyzacji, tworzonego w przedsiębiorstwie, zależy w dużym stopniu od doboru metod amortyzacji. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 20.01.95 roku w sprawie amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych oraz późniejsze zmiany wprowadziło znaczące zmiany w tej kwestii.
3. Sposoby finansowania przedsiębiorstwa o statucie spółki akcyjnej ze środków obcych.
Możliwość finansowania bieżącej działalności danego przedsiębiorstwa nie jest ograniczona wyłącznie do kapitału własnego oraz wygenerowanych przychodów firmy. Najpopularniejszym źródłem kapitału obcego pozostają wciąż średnioterminowe (o okresie spłaty od 1 roku do 3 lat) i długoterminowe (powyżej 3 lat) kredyty bankowe. Służą one do finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych, mających na celu rozwój przedsiębiorstwa. Emisja i sprzedaż obligacji stwarza z kolei firmie możliwość zgromadzenia kapitału, niemożliwego do uzyskania poprzez kredyt bankowy.
- kredyt bankowy w rachunku bieżącym - kredyt w rachunku bieżącym zaliczany jest do kredytów obrotowych, udzielanych zwykle na finansowanie bieżących potrzeb przedsiębiorstwa związanych z zaopatrzeniem, produkcją, sprzedażą oraz z procesem rozliczeń pieniężnych. Są one źródłem finansowania zapasów, rozliczeń międzyokresowych czynnych oraz zobowiązań przedsiębiorstwa wobec dostawców / odbiorców, zakup towarów, surowców, materiałów i usług, oraz innych gospodarczo uzasadnionych celów związanych z bieżącą działalnością kredytobiorcy. Kwota limitu zadłużenia zależy przede wszystkim od rozmiarów przedsiębiorstwa, jego dotychczasowej współpracy z bankiem, efektywności i stopnia ryzyka. Udzielenie tego kredytu oznacza, że bank dopuszcza powstanie na rachunku bankowym kredytobiorcy salda debetowego i w okresie ustalonym w umowie wykonuje decyzje płatnicze kredytobiorcy do wysokości przyznanego limitu zadłużenia. Wpływające na rachunek przedsiębiorstwa środki pieniężne zmniejszają bądź likwidują debet. Kredyt ten ma charakter odnawialny.
- kredyt bankowy w rachunku kredytowym - uruchomienie tego kredytu następuje przez otwarcie specjalnego rachunku w celu ewidencjonowania wykorzystania i spłaty przyznanego kredytu. W ramach kredytu w rachunku kredytowym mogą wystąpić różne jego rodzaje: kredyt docelowy, kredyt na wymagalne zobowiązania, kredyt kasowy, kredyt sezonowy i linia kredytowa.
- kredyt docelowy przyznawany jest na sfinansowanie konkretnej transakcji. Nie jest z reguły odnawialny.
- kredyt na wymagalne zobowiązania udzielany jest przedsiębiorstwu na przezwyciężenie krótkoterminowych trudności płatniczych. Także nie jest odnawialny.
- kredyt kasowy w rachunku kredytowym ma podobne cechy jak w rachunku bieżącym. Różnica polega na tym, iż jest uruchamiany przez otwarcie specjalnego rachunku.
- kredyt sezonowy udzielany jest podmiotom o specyficznym zakresie działania np. przetwórstwo płodów rolnych, warzyw, owoców i runa leśnego. Ich zapotrzebowanie na środki finansowe w dużej mierze zależy od sezonowości w zakresie zaopatrzenia w surowce.
- kredyt jako linia kredytowa używany jest do finansowania powtarzających się zobowiązań z tytułu dostarczanych przedsiębiorstwu surowców, materiałów, świadczonych usług. Przedsiębiorstwo może się zadłużać do ustalonego w umowie limitu. Kredyt może mieć charakter odnawialny lub nieodnawialny.
- kredyt inwestycyjny - kredyt ten jest udzielany w rachunku kredytowym podmiotom gospodarczym posiadającym zdolności kredytowej rozumianej jako zdolność do spłaty kredytów i innych rodzajów finansowania wraz z odsetkami w terminach i na warunkach określonych w umowie. Jest on kredytem nieodnawialnym, bezgotówkowym, wypłacanym jednorazowo lub w transzach. Udzielany jest przedsiębiorstwu na cele inwestycje materialne (zakup ziemi i budynków, budowę, modernizację i adaptację obiektów, zakup maszyn i środków transportowych, remonty środków trwałych, zakup nowych technologii, przyrost środków obrotowych związanych z inwestycją), inwestycje niematerialne (zakup koncesji, licencji, znaków towarowych, patentów), inwestycje finansowe np. zakup papierów wartościowych.
- kredyt ze środków EBOR-u - kredyt przeznaczony jest dla klientów instytucjonalnych w postaci linii kredytowej ze środków Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju w ramach projektu EBRD/EU-Phare SME Finance Facility współfinansowanego przez Komisję Europejską. Linia kredytowa przeznaczona jest zarówno na kredyty obrotowe (również w rachunku bieżącym) - do 1 roku z przeznaczeniem na finansowanie bieżącej działalności oraz inwestycyjne - do 5 lat na zwiększanie mocy produkcyjnych, zakupu maszyn i urządzeń, zakupu środków transportu, zakupu nieruchomości (z wyłączeniem zakupu dla ponownej odsprzedaży), remonty środków trwałych oraz na inne cele akceptowane przez Bank.
- kredyt wekslowy - najczęściej uznaje się, iż weksel jest dokumentem zobowiązującym wystawcę lub wskazaną przez niego osobę do bezwarunkowego zapłacenia określonej kwoty pieniężnej w oznaczonym terminie. W literaturze traktuje się weksel jako papier wartościowy o określonej dokładnie przez prawo wekslowe formie, z tym, że złożenie na nim podpisu stanowi podstawę i przyczynę zobowiązania wekslowego podpisującego. Wg prawa wekslowego wyróżnia się 2 rodzaje weksli: trasowane i własne. W praktyce stosuje się weksle handlowe i finansowe. Za weksel handlowy uznaje się weksel trasowany i weksel własny wystawiony przez podmiot gospodarczy w związku z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. Uogólniając, weksel handlowy jest wystawiony w wyniku dokonanej transakcji kupna-sprzedaży.
- kredyt lombardowy - kredyt lombardowy udzielany jest pod zastaw ruchomości lub papierów wartościowych. Przedmiotem zastawu mogą być papiery wartościowe (akcje, obligacje), towary, surowce, maszyny, urządzenia, środki transportu. W Polsce, banki udzielają kredytu lombardowego głównie pod zastaw skarbowych papierów wartościowych. W takiej sytuacji kredyt lombardowy udzielany jest do 75 % nominalnej wartości papierów. Są one deponowane w banku i po spłaceniu kredytu oddawane przedsiębiorstwu. W przypadku, gdy zastaw występuje w postaci np. towaru, banki nie są w stanie przejąć tego zastawu, dlatego przekazywany on jest do specjalnych magazynów lub przedsiębiorstw składowych. Po oddaniu zastawionych towarów osobie trzeciej (przedsiębiorstwu składowemu), przedsiębiorstwo-zastawca otrzymuje dokument depozytowy, które przekazuje bankowi-kredytodawcy.
- faktoring - jest to forma krótkoterminowego finansowania transakcji handlowych, alternatywna do kredytu obrotowego. Łączy w sobie cechy cesji wierzytelności, umowy-zlecenia oraz dyskonta. Mamy tu do czynienia z trójstronnym stosunkiem prawnym, do którego dochodzi po podpisaniu umowy faktoringu. Przedmiotem faktoringu są: wierzytelności związane z obrotem gospodarczym, pieniężne, krótkoterminowe (do 210) dni, bezsporne oraz dodatkowe usługi (np. inkasowanie należności, fakturowanie, sporządzanie sprawozdań). Wyróżnia się różne formy faktoringu w zależności od przyjętego kryterium. Na podstawie kryterium przejęcia ryzyka wyróżnia się:
- faktoring właściwy (pełny) zwany standardowym - definitywne przeniesienie wierzytelności przez faktoranta wraz z przeniesieniem pełnego ryzyka wypłacalności dłużnika,
- faktoring niewłaściwy (niepełny) coraz częściej zwany regresowym - sprzedaż wierzytelności przez faktoranta faktorowi bez przejmowania przez faktora ryzyka wypłacalności dłużnika,
- faktoring mieszany - łączy w sobie cechy wymienionych wyżej rodzajów. Faktor przejmuje ryzyko wypłacalności jedynie do określonej w umowie wysokości.
- leasing - leasing jest szczególną formą finansowania inwestycji, umożliwiającą inwestorowi dostęp do dóbr inwestycyjnych bez konieczności ich zakupu. Jest on „umową, w której wydzierżawiający (leasingodawca) przekazuje dzierżawcy (leasingobiorcy) prawo do użytkowania określonego aktywu w uzgodnionym okresie w zamian za ustalone płatności”. Cechą charakterystyczną leasingu jest możliwość korzystania przez leasingobiorcę z trwałych aktyw*w bez konieczności ponoszenia jednorazowego wydatku inwestycyjnego. Leasing nie wymaga zamrażania zasobów w majątku trwałym, co niewątpliwie pozytywnie wpływa na poziom ich płynności i zdolność płatniczą inwestora. „Ponadto, w odróżnieniu od innych usług kredytowych (np. bieżący kredyt bankowy), gwarantuje on pewność kredytową dla leasingobiorcy, gdyż operuje się z reguły stałą stopą oprocentowania kredytu leasingowego”.
4. Korzyści i zagrożenia wynikające ze sposobu finansowania przedsiębiorstw.
Dane przedsiębiorstwo korzystając z kapitału własnego oraz obcego winno mieć na uwadze, iż oba źródła finansowania niosą za sobą określone prawa, obowiązki oraz ryzyko. Charakterystyka korzyści i zagrożeń obu kapitałów została przedstawiona w zestawieniu porównawczym poniżej.
Kryterium |
Kapitał własny |
Kapitał obcy |
Termin zwrotu |
Kapitał jest powierzony przedsiębiorstwu przez właściciela/li bez terminu zwrotu. |
Kapitał jest zostawiony do dyspozycji przez wierzyciela/li tylko na określony czas, po upływie którego musi być zwrócony. |
Przeznaczenie kapitału |
Kapitał może być przeznaczony na finansowanie dowolnego celu. |
Kapitał może być użyty wyłącznie zgodnie z celem uzgodnionym z wierzycielem. |
Koszt |
Stosowanie kapitału nie pociąga za sobą dodatkowego kosztu. |
Kapitał obciążony jest kosztami finansowymi - odsetki. |
Kontrola w przedsiębiorstwie |
Właściciele / współwłaściciele dysponują prawem kontroli przedsiębiorstwa. W spółkach akcyjnych akcjonariusze mają prawo głosu w najważniejszych sprawach firmy. |
Kapitał pociąga za sobą konieczność udzielenia wierzycielowi prawa do kontroli firmy, aby mógł on ustalić wielkość ryzyka związanego z finansowaniem przedsiębiorstwa. Głębokość kontroli przez wierzyciela wynika z umowy. |
Źródło: opracowanie Marka Panfila, Katedra Small Businessu na podstawie: T. Łuczka, Kapitał jako przedmiot gospodarki finansowej małego i średniego przedsiębiorstwa prywatnego, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej 1997.
Pozytywną stroną posiadania kapitału własnego jest dysponowanie określonymi prawami władczymi w przedsiębiorstwie, prawami majątkowymi oraz prawami do udziału w ekonomicznych zyskach przedsiębiorstwa. Właściciel nie ma jednak prawa do oprocentowania swego kapitału ani do jego zwrotu.
5. Zakończenie.
Nowopowstałe firmy napotykają trudności w uzyskaniu odpowiednich źródeł finansowania zewnętrznego. Kapitał początkowy jest bardzo potrzebny we wczesnych fazach rozwoju firmy, w sytuacji gdy przedsiębiorca wciąż rozwija swój produkt lub koncepcję rozwoju firmy i kiedy w przedsiębiorstwie przeważają aktywa niematerialne. Środki własne mogą być niezbędne także w sytuacji, gdy firma rozpocznie produkcję na małą skalę przy małym wysiłku marketingowym. Ta faza startu jest często związana z rozwojem formalnego biznes planu, który jest używany jako dokument sprzedaży, aby finansowanie ze strony instytucji obcych mogło być możliwe. W miarę wzrostu, przedsiębiorstwa uzyskują dostęp do średnioterminowych źródeł finansowania po stronie kapitałów własnych i po stronie długu (banki, przedsiębiorstwa finansowe itd.). Ewentualnie, jeśli przedsiębiorstwo zorientowane jest na dalszy wzrost, może pozyskać kapitał poprzez emisję publiczną oraz uzyskać dostęp do rynków długu.
6. Literatura.
Duliniec, Struktura i koszt kształtowania kapitału, PWN, Warszawa, 1998
Gmytrasiewicz M., Szczepański K., ”Leasing w Polsce”, Centrum Edukacji i Rozwoju Biznesu, Warszawa, 1993 za Mi*dzynarodowym Standardem Rachunkowości 17 : ”Leasing”, International Accounting Standards 1990 IASC WC 2 B YU England
Gmytrasiewicz M., Szczepański K., ”Leasing w Polsce”, Centrum Edukacji i Rozwoju Biznesu, Warszawa, 1993
I.Heropolitańska, E.Borowska, Kredyt i gwarancje bankowe
I.Heropolitańska, Weksel w obrocie gospodarczym, Twigger S.A., Warszawa 1994
Marek Panfil, Finansowanie Małych Przedsiębiorstw, Katedra Small Businessu
Z.Krzyżkiewicz, Podręcznik do nauki bankowości, Biblioteka Menedżera i Bankowca, Warszawa 1994
oraz
FORTIS Bank Polska
Kodeks Spółek Handlowych
A. Duliniec, Struktura i koszt kształtowania kapitału, PWN, Warszawa, 1998
Kodeks Spółek Handlowych Art. 432, §1
Kodeks Spółek Handlowych Art. 431, §2, pkt.1
Kodeks Spółek Handlowych Art. 431, §2, pkt.2
Kodeks Spółek Handlowych Art. 431, §2, pkt.3
Kodeks Spółek Handlowych Art. 310, §2
Marek Panfil, Finansowanie Małych Przedsiębiorstw, Katedra Small Businessu
I.Heropolitańska, E.Borowska, Kredyt i gwarancje bankowe
FORTIS Bank Polska
Z.Krzyżkiewicz, Podręcznik do nauki bankowości, Biblioteka Menedżera i Bankowca, Warszawa 1994
I.Heropolitańska, Weksel w obrocie gospodarczym, Twigger S.A., Warszawa 1994
I.Heropolitañska, Kredyty
Gmytrasiewicz M., Szczepański K., ”Leasing w Polsce”, Centrum Edukacji i Rozwoju Biznesu, Warszawa, 1993 za Mi*dzynarodowym Standardem Rachunkowości 17 : ”Leasing”, International Accounting Standards 1990 IASC WC 2 B YU England
Gmytrasiewicz M., Szczepański K., ”Leasing w Polsce”, Centrum Edukacji i Rozwoju Biznesu, Warszawa, 1993
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl
1 (12)