Papiery wartościowe jako źródło finansowania działalności gospodarczej
SPIS TREŚCI
WSTĘP …………………………………………………………………….....2
Pojęcie weksla, jego funkcje i rodzaje……………………………………3
Historia weksla…………………………...................................................3
Pojecie weksla ………………………………………………………. …..3
Funkcje weksla …………………………………………………………..4
Elementy weksla ………………………………………………………...5
Elementy weksla trasowanego …………………………………...5
Elementy weksla własnego ………………………………………5
Weksel in blanco …………………………………………………………6
Pojecie akcji i jej rodzaje…………………………………………………7
Historia akcji ……………………………………………………………..7
Pojęcie akcji ……………………………………………………………..7
Rodzaje akcji …………………………………………………………….8
Elementy, jakie powinna zawierać akcja ………………………………..9
Pojęcie obligacji i jej rodzaje …………………………………………..10
Historia obligacji ……………………………………………………….10
Pojęcie obligacji ………………………………………………………..10
Rodzaje obligacji ……………………………………………………….11
Elementy, jakie powinna zawierać obligacja …………………………..11
BIBLIOGRAFIA …………………………………………………………..12
WSTĘP
Przedsiębiorstwo to podmiot gospodarczy prowadzący na własny rachunek działalność gospodarczą lub usługową w celu osiągnięcia określonych korzyści, ponoszący ryzyko i odpowiedzialność zgodnie z przepisami prawa i stosunkami rynkowymi. Majątek przedsiębiorstwa można rozpatrywać jako materialne przedmioty posiadające określoną użyteczność ( rzeczowa forma majątku) oraz jako wartość wyrażoną w pieniądzu (forma finansowa).
Jedną z form finansowania działalności przedsiębiorstwa może być emisja papierów wartościowych. Papiery wartościowe to dokumenty, które potwierdzają prawa majątkowe ich posiadaczy. Tych praw można dochodzić jedynie wtedy, gdy jest się w posiadaniu papieru wartościowego - warunkiem jest, więc posiadanie dokumentu
Emisja papierów wartościowych stwarza możliwość gromadzenia środków niezbędnych na rozpoczęci lub rozwój działalności gospodarczej.
1.POJĘCIE WEKSLA, JEGO FUNKCJE I RODZAJE
1.1. Historia weksla
Historia weksla sięga czasów średniowiecza, kiedy to w XII wieku w północnych Włoszech pojawił się jako środek płatniczy. Pierwszym typem weksla był weksel własny domicylowany. W XIII wieku wykształcił się inny typ weksla - weksel trasowany. W końcu XVI wieku pojawił się weksel In blanco. Początkowo obrót wekslowy mógł być dokonywany wyłącznie za pośrednictwem bankierów. Dopiero w XVI wieku wprowadzona została możliwość przenoszenie weksla przez indos. Po wojnie, pomimo formalnego funkcjonowania prawa wekslowego, weksel stosowany był jedynie jako weksle kaucyjne, służące przede wszystkim na zabezpieczenie w przypadku manka oraz na zabezpieczenie spłaty kredytu.
Obrót wekslowy został praktycznie przywrócony przez zarządzenia Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 1 grudnia 1989 r.
1.2. Pojęcie weksla
Weksel jest to papier wartościowy o określonej dokładnie przez prawo wekslowe formie, charakteryzujące się tym, że złożone na nim podpisy stanowią podstawę i przyczynę zobowiązania wekslowego podpisującego. Jest dokumentem potwierdzającym istnienie zobowiązania osób, które go podpisały, a jedną osobą uprawnioną do realizacji praw majątkowych wskazanych na wekslu jako prawny posiadacz weksla.
Prawo wekslowe rozróżnia dwa rodzaje weksli:
- weksel własne (inaczej-suchy, prosty, sola) jest to papier wartościowy sporządzony w formie ściśle przez prawo wekslowe określonej, zawierający bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy zapłacenia określonej sumy pieniężnej we wskazanym miejscu i czasie i stwarzający bezwarunkową odpowiedzialność osób na nim podpisanych.
- weksel trasowany (inaczej-ciągniony lub trata) jest to papier wartościowy sporządzony w formie ściśle określonej przepisami prawa wekslowego, zawierający skierowane do oznaczonej osoby bezwarunkowe polecenie zapłacenia określonej sumy pieniężnej w oznaczonym miejscu czasie i stwarzający bezwarunkową odpowiedzialność osób na nim podpisanych.
Różnica pomiędzy weksle trasowanym a wekslem własnym polega na tym, że w weksel własny sam zobowiązuje się do zapłacenia wskazanej w wekslu sumy pieniężnej, natomiast w wekslu trasowanym wystawca poleca zapłacenie tej sumy wskazanej przez siebie osobie.
1.3.. Funkcje weksla
Weksel spełnia szereg funkcji, do najważniejszych z nich możemy zaliczyć:
funkcja płatnicza, bowiem weksel wręczany jest zamiast zapłaty przy zakupie towarów bądź usług. Należy jednak podkreślić, że weksel nie jest surogatem pieniądza i wręczanie go nie może być uważane za równoznaczne z zapłatą,
funkcja kredytowa weksla wyraża się w odroczonym terminie płatności należności za zakupione towary lub usługi do daty oznaczonej na wekslu. TYM samym dłużnikowi zostaje udzielony „kredyt kupiecki”,
funkcja obiegowa weksla związana jest z możliwością nieograniczonego przenoszenia praw wekslowych z jednej osoby na drugą za pomocą indosu. W związku z tym weksel może być wręczany jako zapłata w wielu transakcjach handlowych,
funkcja gwarancyjna polega na zabezpieczeniu zapłaty weksla przez wszystkie osoby na nim podpisane. Jednocześnie możliwość dochodzenia wierzytelności w trybie postępowania nakazowego umożliwia szybkie zabezpieczenie roszczeń z weksla,
funkcja finansowa weksla wyraża się w możliwości złożenia weksla w banku do dyskonta . Wierzyciel może, więc uzyskać sumę wekslową pomniejszoną dyskont, bez czekanie na nadejście terminu płatności weksla.
1.4. Elementy weksla
1.4.1. Elementy weksla trasowanego
Weksel trasowany powinien zawierać następujące elementy:
Nazwę „weksel” w samym tekście dokumentu w języku, w jakim go wystawiono,
Bezwarunkowe polecenie zapłacenia określonej sumy pieniężnej.
Nazwisko osoby, która ma zapłacić.
Oznaczenie terminu płatności.
Oznaczenie miejsca płatności.
Nazwisko osoby, na której rzecz lub, na której zlecenie zapłata ma być dokonana (remitenta).
Oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla.
Podpis wystawcy weksla (trasanta).
Nie będzie uważany za weksel trasowany dokument, któremu brak jednej z wyżej wymienionych cech.
Nieważność weksla powoduje nieważność zobowiązania wekslowego osób, które go podpisały. Bez znaczenia jest natomiast kolejność, w jakiej poszczególne części składowe zostały na wekslu napisane, byleby tylko były pokryte podpisem wystawcy.
1.4.2. Elementy weksla własnego
Weksel własny powinien zawierać następujące elementy:
Nazwę „weksel” w samym tekście dokumentu w języku, w jakim go wystawiono.
Bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej.
Nazwisko osoby, która ma zapłacić.
Oznaczenie terminu płatności.
Oznaczenie miejsca płatności.
Nazwisko osoby, na której rzecz lub, na której zlecenie zapłata ma być dokonana.
Oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla.
Podpis wystawcy weksla.
Brak jednej ze wskazanych cech powoduje, że dokument taki nie będzie traktowany jako weksel własny.
Weksel własny różni się od weksla trasowanego tym, że zawiera on „bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy weksla zapłacenia oznaczone sumy pieniężnej”. Brak jest, więc na wekslu wskazania osoby trzecie, która ma zapłacić.
1.5. Weksel in blanco
Jest to blankiet wekslowy zaopatrzony bądź w sam tylko podpis wystawcy weksla lub akceptanta, bądź także w niektóre elementy weksla. Podpis na wekslu musi być złożony w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego. Weksel in blanc nazywany jest również wekslem niezupełnym i jest on najczęściej wekslem gwarancyjnym, wręczanym jako zabezpieczenie, Np. spłaty zaciągniętego kredytu.
Łącznie z wekslem składana jest zazwyczaj deklaracja wekslowa. Stwierdza ona treść porozumienia pomiędzy osobą zobowiązaną z weksla a osobą, która jest wierzycielem tego weksla, co do wypełnienia weksla. Do wypełnienia weksla in blanco jest jego każdorazowy prawny posiadacz. Wystawca weksla może wskazać na wekslu miejsce i datę wystawienia weksla, remitenta, miejsce płatności. Nie zawiera on zazwyczaj oznaczenia kwoty weksla oraz terminu jego płatności.
Oprócz ustawowych elementów na wekslu in blanco mogą się znaleźć również klauzule wekslowe, Np.:
Klauzule „bez protestu”, która będzie przydatna, gdy weksel będzie indosowany,
Oznaczenie, domicyliatu, którym może być bank, w którym wystawca weksla posiada rachunek bankowy,
Klauzula zakazująca indosowania weksla,
Klauzula oznaczająca dłuższy niż rok termin przedstawienia do zapłaty weksla płatnego w pewien czas po okazaniu lub za okazaniem.
2. POJĘCIE AKCJI I JEJ RODZAJE
2.1.. Historia akcji
Nad sposobami gromadzenia kapitału umożliwiającego realizowanie pomysłów przekraczających ich możliwości finansowe zastanawiały się pokolenia kupców i bankierów. Jednak spółka akcyjna-jako taka-pojawiła się na początku XVII wieku w Amsterdamie, była to Kampania Wschodnio-Indyjska. Jej pojawienie związane było z bardzo zyskownymi, ale i mniej ryzykownymi wyprawami do-jak to wówczas nazywano-wysp korzennych.
Musiało jednak upłynąć sporo czasu, aby spółki akcyjne zyskały sobie popularność i rozprzestrzeniły się po świecie. Dopiero pod koniec XVII wieku rozpoczęło się na szeroką skalę wykorzystywanie emisji akcji do gromadzenia środków na przeprowadzanie różnych przedsięwzięć. Powstały wówczas giełdy papierów wartościowych jako miejsce gdzie kupowano i sprzedawano akcje.
2.2. Pojęcie akcji
Cały kapitał zakładowy dzieli się na akcje. Akcje są tytułem uczestnictwa i uprawniają do udziału w majątku spółki, do podziału zysków, do wykonywania prawa głosów i wszystkich innych praw akcjonariusza. Oznacza ona także dokument wydawany na udział, w którym stwierdza się prawa akcjonariusza do spółki. W tym znaczeniu akcja jest papierem wartościowym.
Każda akcja musi mieć taką samą wartość i niedopuszczalne jest wydawanie akcji przedstawiających różną wartość. Akcje są niepodzielne, oznacza to, że z jednego udziału, jaki przedstawia akcja, nie może powstać kilka udziałów nawet wówczas, gdyby akcje należały do kilku osób. Mimo niepodzielność akcja może należeć do kilku osób z tym, że mogą one wówczas wykonywać swoje prawa w spółce poprzez jednego przedstawiciela.
Z zasadą niepodzielności akcji nie koliduje możliwość wydawania akcji w odcinkach zbiorowych. Zamiast wydawać każdą akcję w postaci oddzielnego dokumentu, możliwe jest wydanie jednego dokumentu opiewającego na większą liczbę akcji.
Akcje są zbywalne, statut nie może stanowić, o niezbywalności akcji, gdyż postanowienie taki byłoby nieważne z mocy prawa. Jest natomiast możliwe, aby status uzależnił przeniesienie akcji imiennych od zezwolenia spółki lub w inny sposób je ograniczył.
2.3.Rodzaje akcji
Ze względu na formę obrotu akcje dzielimy na:
Akcje na okaziciela,
Akcje imienne.
Akcje na okaziciela nie zawierają w tekście wzmianki, do kogo należą, a jej zbycie następuje przez wręczenie akcji z ręki do ręki i nie są tu potrzebne specjalne formalności. Akcja na okaziciela uprawnia każdego posiadacza do wykonywania praw akcyjnych. Przeniesie własności akcji imiennych następuje poprzez pisemne oświadczenie na samej akcji bądź też w osobnym dokumencie, i połączone z nim wręczenie. Zarząd spółki jest obowiązany przy tym prowadzić tzw. księgi akcyjne, do których należy wpisywać imię i nazwisko oraz adres posiadacza akcji, jak również wzmianki o przeniesieniu akcji na inną osobę.
Zmiana akcji imiennych na okaziciela i odwrotnie może być dokonana na żądanie akcjonariusza chyba, że ustawa albo statut spółki stanowią inaczej. Kodeks handlowy przewiduje, bowiem szereg przypadków, w których taka zmiana jest niemożliwa, przede wszystkim z tego powodu, że wykluczona jest możliwość wydania akcji na okaziciela.
Ze względu na zakres uprawnień przysługujących akcjonariuszowi akcje można podzielić na:
Zwykłe,
Uprzywilejowane.
Status spółki powinien dokładnie określać, czy wydaje się akcje uprzywilejowane i na czym przywilej ma polegać. Uprzywilejowanie może dotyczyć różnych uprawnień akcjonariusza, a w szczególności prawa głosu, prawa do dywidendy oraz prawa do podziału majątku w razie likwidacji spółki.
2.4. Elementy, jakie powinna zawierać akcja
Akcja jako dokument powinna zawierać następujące elementy:
Firmę i siedzibę spółki,
Sąd, w którym spółka została zarejestrowana, i liczbę rejestru,
Datę zarejestrowania spółki i emisji akcji,
Wartość nominalną, liczbę, serię, rodzaj danej akcji i uprawnienia szczególnej akcji,
Przy akcjach imiennych wysokość dokonanej wpłaty,
Ograniczenie, co do przeniesienia własności akcji,
Przepisy statutu o związanych z akcją obowiązkach do świadczeń na rzecz spółki.
Ponadto akcja powinna być powinna być opatrzona pieczęcią spółki oraz podpisem zarządu.
Klasyczna akcja składa się z dwóch części: właściwego dokumentu oraz kuponu i talonu.
3. POJĘCIE OBLIGACJI I JEJ RODZAJE
3.1. Historia obligacji
W powojennej polskiej polityce obligacje nie były stosowane, aż do drugiej połowy lat osiemdziesiątych. Wówczas to kilka przedsiębiorstw i Rząd wyemitowały obligacje. W Polsce w roku 1989 wyemitowano obligacje krótkoterminowe. Sprzedawane były po potrąceniu z góry odsetek od nominalnej wartości.
3.2. Pojęcie obligacji
Obligacja to papier wartościowy, w który wystawca (remitent) potwierdza zaciągnięcie określonej kwoty pożyczki i zobowiązuje się do jej zwrotu właścicielowi obligacji w ustalonym z góry terminie oraz do zapłaty odsetek w stosunku do nominalnej kwoty pożyczki.
Emisja obligacji jest, więc sposobem gromadzenia przez wystawcę pieniędzy potrzebnych rozwój firmy. Przez sprzedaż obligacji zostaje zaciągnięta pożyczka u wielu wierzycieli na długi okres. Przedsięwzięcia finansowe ze środków otrzymanych ze sprzedaży obligacji powinno być na tyle efektowne, aby „zarobiła” na zwrot pożyczonego kapitału i spłatę należnych odsetek oraz zapewnił zysk emitowanej obligacji.
Wysokość oprocentowania obligacji oraz wartości nominalna są ustalane przez remitenta. Wartość nominalna oznacza sumę otrzymanej pożyczki, która podlega zwrotowi właścicielowi obligacji w określonym terminie wykupu. Odsetki liczone są od wartości nominalnej i powinna być płatne, co roku, w ustalonych z góry terminach. Na rynku papierów wartościowych funkcjonuje także wartość bieżąca obligacji, tj. cena, po której w danym momencie można ją kupić lub sprzedać. Wartość ta może odbiegać od nominalnej wartości w gorę lub w dół pod wpływem popytu i podaży
3.3. Rodzaje obligacji
Obligacje są z reguły papierami wartościowymi wystawionymi na okaziciela, praktykowane są także obligacje imienne.
Obligacje na okaziciela należą do tzw. klasycznych papierów wartościowych. W wypadku obligacji na okaziciela każdy, kto posiada ten papier, może dochodzić praw z tytułu tego papieru, i na odwrót -dłużnik jest zobowiązany do skutecznego świadczenia wobec posiadacza dokumentu,
Obligacje imienne opiewają na nazwisko określonej osoby, punkt ciężkości stanowi zagwarantowana w dokumencie wierzytelność.
W zależności od tego, kto jest emitentem, wyróżnić można obligacje:
Państwowe służą najczęściej finansowaniu wydatków budżetowych, przekraczających bieżące dochody. Jest to, więc zaciągnięcie długu publicznego na realizację wydatków państwowych
Instytucji finansowych (banków, instytucji ubezpieczeniowych) służą uzupełnianiu kapitałów remitentów, w celu ich korzystniejszego ulokowania.
Organów samorządowych są emitowane dla finansowania infrastruktury, dzięki której spodziewany jest wzrost dochodów danego budżetu.
Przedsiębiorstw o publicznym charakterze oraz pozostałych przedsiębiorstw i instytucji są dla nich źródłem pożyczek zaciągniętych na korzystnych warunkach, Np. na okres dłuższy niż oferuje bank.
3.4. Elementy, jakie powinna zawierać obligacja
Obligacja jako dokument, składa się z trzech części:
Pierwsza zawiera cechy formalno-prawne, czyli nazwę remitenta, wartość nominalną, numer kolejny, wysokość oprocentowania,
Druga zawiera warunki spłaty oprocentowania i wykupu obligacji,
Trzecia arkusz kuponowy oprocentowania i wykupu obligacji.
BIBLIOGRAFIA
R.Czerniawski; Poradnik akcjonariusza. Bielsk-Biała 1991.
I.Heropolitańska; Weksle w obrocie gospodarczym. Warszawa 1992.
Z.Mielczanek; Akcje, obligacje, weksle-ewidencja księgowa. Warszaw 1992.
E.Głogowski, M. Munch; Nowe usługi finansowe. Warszawa 1996.
J. Penc; Leksykon biznesu. Warszawa 1997, s. 98
Indos inaczej żyro-przeniesienie weksla przez na odwrotnej stronie weksla odpowiedniego oświadczenia.
Dyskonto nabycie weksla przez bank przed terminem płatności weksla z potrąceniem dyskonta( odsetki pobierane przez bank przy nabyciu przez niego weksla).
Domicyliat osoba trzecia, u której weksel jest płatny.
Kapitał zakładowy podstawa finansowa działalności spółki akcyjnej
Wartość nominalna jest odpowiednikiem majątku, którym akcjonariusze odpowiadają za jej zobowiązania.
Witold Bień; Obrót papierami wartościowymi. Warszawa 1990, s 10.
1