POLSKA POD ZABORAMI notatki


POLSKA POD ZABORAMI

1. Księstwo Warszawskie

- istniało w latach 1807-1815

- zostało utworzone przez Napoleona I (Bonaparte) na mocy pokoju tylżyckiego

- było formalnie niepodległe (sejm, rząd, wojsko), w rzeczywistości było podporządkowane napoleońskiej Francji

- było namiastką państwa polskiego

- było połączone unią personalną z królestwem saskim (suwerennym władcą był król Królestwa Saksonii Fryderyk August I, będącego pod protektoratem Cesarstwa Francuskiego)

- utworzone z ziem głównie II i III zaboru pruskiego, w 1809 r. zostało powiększone o część ziem zaboru austriackiego (m.in. Kraków)

- Podział kraju na 6 departamentów oraz 60 powiatów był usankcjonowaniem podziału z czasów administracji pruskiej, a nie francuskiej. Na wzór francuski zorganizowano władze administracyjne departamentów i powiatów. Administracja księstwa znajdowała się pod ścisłą kontrolą rezydentów francuskich i francuskich dowódców wojskowych. Przy Radzie Ministrów Księstwa Warszawskiego stale rezydowali wysokiej rangi urzędnicy napoleońscy, których zadaniem było zapewnienie stałej komunikacji dyplomatycznej pomiędzy Napoleonem i Fryderykiem Augustem I. W rzeczywistości czuwali oni nad wypełnianiem przez administrację Księstwa Warszawskiego cesarskich dyrektyw, przysyłanych z Paryża.

- W prawie cywilnym 1 maja 1808 roku wprowadzony został Kodeks Napoleona

* kiedy powstało Księstwo Warszawskie, w jego konstytucji na życzenie cesarza znalazł się artykuł 69, który głosił: „Kodeks Napoleona będzie prawem cywilnym Księstwa Warszawskiego.”

* realizował on w zakresie prawa cywilnego podstawowe idee rewolucji francuskiej, takie jak: wolność osobista jednostki, formalna równość obywateli wobec prawa, nienaruszalność własności prywatnej, swoboda umów, wolność wyznania i pracy, prawo do używania własnego języka, wyłącznie świecki charakter małżeństwa jako instytucji prawnej,

dopuszczalność rozwodów i poddanie spraw małżeńskich sądownictwu powszechnemu

* okrzyknięto go arcydziełem sztuki legislacyjnej pod względem jasności stylu i piękna języka

* wprowadzał wiele nowoczesnych rozwiązań, jednak zachowywał elementy poprzedniego stanu prawnego

-sądownictwo było w dużym stopniu rzeczywiście niezależne; na jego czele stał Sąd Apelacyjny w Warszawie.

- Księstwo Warszawskie nie miało odrębnej dyplomacji, polityka zagraniczna należała do uprawnień Ministra Spraw Zagranicznych Saksonii

- W Warszawie przebywał stały rezydent (przedstawiciel) Francji, faktycznie kontrolujący polskie władze

- Armia Księstwa podlegała zwierzchnictwu francuskiemu.

- Cesarz nie zgodził się na przywrócenie Konstytucji 3 Maja, uznał ją za zbyt konserwatywną

2. Konstytucja Księstwa Warszawskiego

- została nadana 22 lipca 1807 r. w Dreźnie osobiście przez Napoleona Bonaparte

- był to najwyższy kat regulujący podstawy funkcjonowanie Księstwa Warszawskiego

- jej przepisy wzorowano na konstutucji francuskiej z 1799 r.

- obaliła dawną nierówność stanową

- głosząc zasadę równości wobec prawa likwidowała odrębne sądy na rzecz jednolitego sądownictwa na rzecz wszystkich obywateli kraju

- przy wyborach do sejmu zapewniała jednak przewagę szlachcie

- znaosiła poddaństwo chłopów, zapewniając im wolność osobistą (nie podjęto jednak decyzji o uwłaszczeniu ani nie zniesiono pańszczyzny)

- późniejszy dekret z 21 grudnia 1807 r. przyznawał dziedzicom pełne prawo własności chłopskich gospodarstw i pozwalał na usuwanie chłopa z ziemi

- rząd mianowany był i odwoływany przez króla i tylko przed nim odpowiedzialny

- do króla należała inicjatywa ustawodawcza, zatwierdzanie ustaw i uzupełanianie Konstytucji dekretami, prawo łaski

3. Koniec Księstwa Warszawskiego

- po klęsce Napoleona w 1812 r. w Rosji, m aterytorium Księstwa Warszawskiego wkroczyły wojska rosyjskie, kładąc praktycznie kres jego istnieniu

- 3 maja 1815 na kongresie wiedeńskim Rosja podpisała z Prusami i z Austrią konwencje bilateralne o podziale Księstwa Warszawskiego i trójstronną konwencję o utworzeniu Wolnego Miasta Krakowa. Zadecydowano, iż Księstwo zostanie podzielone na 4 części:

Gdy kongres wiedeński ostatecznie zdecydował o powstaniu Królestwa Polskiego w unii personalnej z carami Rosji, Aleksander I otrzymał uznany przez polski Sejm tytuł króla polskiego.

4. Królestwo Kongresowe (Królewstwo Polskie, Kongresówka)

- istniało w latach 1815-1918

- zostało utworzone na Kongresie Wiedeńskim z części ziem Księstwa Warszawskiego

- było monarchią połączoną unią personalną z cesarstwem rosyjskim

- szeroką autonomię (rząd, parlament, wojsko) miała zapewnić Konstytucja Królestwa Polskiego

- po upadku powstania listopadowego (1830-1831) autonomię ograniczono a konstytucję zastąpiono Statutem Organicznym dla Królestwa Polskiego

- po klęsce powstania styczniowego (1863-1864) nastąpiła dalsza stopniowa unifikacja z państwem rosysjkim

- w 1874 r. zmieniono nazwę na Kraj Nadwiślański

5. Konstytucja Królestwa Polskiego

- 27 listopada 1815 r. została oktrojowana przez casarza Rosji

- była kompilacją konstytucji Księstwa Warszawskiego i Konstytucji 3 maja

- utrzymywała uprzywilejowaną pozycję szlachy zarówno we władzach (sejm, urzędy, sądownictwo) jak i w gospodarce

- gwarantowała prywatną własność oraz wolność słowa i druku, wolność osobistą, wyznania i wiary

- na jej mocy Królestwo Polskie miało zagwarantowne: własne terytorium, władze, system monetrany i oświatowy

- jej przepisy były z czasem lekceważone przez Rosjan

- wobec łamania zasad konstytucji wybuchło powstanie listopadowe

- 25 stycznia 1831 r. Sejm Królestwa Polskiego detronizował Mikołaja I jako króla Polski

6. Statut Organiczny Królestwa Polskiego

- został nadany 26 lutego 1832 r. przez cesarza Mikołaja I po upadku powstania listopadowego w miejsce zniesionej Konstytucji Królestwa Polskiego z 1815 r.

- znosił istniejącą od 1815 r. unię Królestwa Polskiego z Rosją

- Królestwo zostało wcielone `na zawsze' do Cesarstwa Rosyjskiego

- Królestwo zostało inkorporowane jako prowincja Cesarstwa

- zlikwidowano sejm, zniesiono niezależność sędziów

- Wosjko Polskie zostało wcielone do Armii Imperium Rosyjskiego i wysłane jak najdalej od kraju (do walk na Kaukazie lub na Syberię) (itd.)

- postanowienia statutu nie zostały dotrzymane

- w 1833 r. na terenie Królestwa wprowadzono stan oblężenia, wzmożono działania rusyfikacyjne i unifikacyjne

7. Wielkie Księstwo Poznańskie

- istniało w latach 1815-1848

- było autonomicznych księstwem wchodzącym w skład Prus

- powstało na mocy kongreu wiedeńskiego

- w zamierzeniu mocarstw miało zaspokoić narodowe dążenia wielkopolskich Polaków w związku w odłączeniem decycją kongresu terytorium Wielkopolski od reszty terytorium Księstwa warszawskiego, które otrzymał status Królestwa Polskiego

- po powstaniu listpoadowym popartym przez Poznaniaków, autonomia Księstwa została ograniczona w 1831 r, a po powstanuach wielkopolskich w 1846 i 1848 r. całkowicie zniesiona - administracja pruska bez żadnego aktu prawnego zmianiła nazwę na Prowincja Poznańska

- postępująca germanizacja

- władcą księstwa był król pruski , reprezentowany przez księcia-namiestnika

- w 1824 r. powołano Sejm Wielkiego Księstwa Poznańskiego, który miał jednak jedynie charakter doradczy -> w jego skład wchodzili posłowie, wybrani przez właścicieli dóbr ziemskich (było ich 22), posłowie wybierani przez wlaścicieli dóbr miejskich (16) oraz posłowie wybierani bezpośrednio przez właścicieli gmin wiejskich, w jego skład oprócz tego wchodzili też nieliczni członkowie dziedziczni; jego marszalkiem został ks. Ordynat Antoni Sułkowski z Rydzyny

- administracyjnie księstwo podzielono na rejencje poznańską i bydgoską, te zaś na 26 powiatów, w których władzę sprwawalo landraci

8. Wolne Miasto Kraków (Rzeczpospolita Krakowska)

- istniało w latach 1815-1846

- zostało utworzone na kongresie wiedeńskim

- pozostawało pod kontrolą trzech państw sąsiednich: Imperium Rosyjskiego, Królestwa Prus i Cesarstwa Austrii

- zostało utworzone 18 paździenika 1815 r. z południowego skrawka Księstwa Warszawskiego

- było pól-demokratyczną republiką konstytucyjną opartą na Kodeksie Napoleona i własnej konstytucji (1818)

- początkowo cieszyło się umiarkowaną autonomią wewnątrzną

- do 1830 r. formalnie władzę sprawował 12-osobowy Senat Rządzący, w skład którego wchodzili przedstawiciele Zgromadzenia Reprezentantów, jedak wszesytkie decycje tej izby mogły być wetowane przez przedstawicieli państw opiekuńczych

- umiarkowana autonomia wewnętrzna została utracona na skutek sporów wewnętrznych wykorzystywanych przez państwa opiekuńcze - państwa te przekazały w 1828 r. faktyczną władzę Komitetowi Epuracyjnemu,w którym zasiadali tylko posłuszni micarstwom senatorowie

- w 1833 r. państwa opiekuńcze narzuciły Miastu nową konstytucję, która ograniczyła do zupełnego minimum wpływ mieszkańców na losy swohego państwa odebrano też miastu prawo do wolnego handlu

- kres jakiejkolwiek wewnętrznej autonomii położyła okupacja austriacka, trwająca w latach 1836-1846

- w 1846 r. wynuchło powstanie krakowakie, które położyło kres istnieniu tego państwa

- Na terytorium Wolnego Miasta obowiązywał Kodeks Napoleona, francuski kodeks handlowy oraz francuska procedura cywilna i karna.

-sądownictwo działało sprawnie. Zgodnie z konstytucją było niezależne, a postępowanie w sprawach cywilnych i karnych - jawne. Od sędziów, mianowanych przez Zgromadzenie Reprezentantów, wymagano tytułu doktora praw. Wprowadzono sądy przysięgłych, sądy pokoju, pierwszej instancji i apelacyjny. Sądem kasacyjnym był wydział prawa uniwersytetu.

-zarząd nad Wolnym Miastem, kierowanie pracą urzędników (w tym wójtów gmin miejskich i wiejskich), należał do kompetencji Senatu. W związku z przewagą stronnictwa konserwatywnego w tym ciele urzędy znalazły się w większości w rękach byłych urzędników Księstwa Warszawskiego - na ogół pochodzenia szlacheckiego. Aparat administracyjny, któremu konstytucja zagwarantowała znaczny wpływ na życie państwa, uchodził za sprawny.

9. Konstytucja Wolengo Miasta Krakowa z 11 września 1833 r.

- zastąpienie przez nią dotychczas obowiązującej konstytucji z 1818 r. nastąpiło po powstaniu listopadowym , z którą obywatele miasta sympatyzowali

- w czasie powstania listopadowego wielu młodych mężczyzn przyłączyło się do niego, a przemarsz wycofujących się z Krółestwa Kongresowego oddziałów polskich przez Kraków posłużył jako pretekst do okupacji miasta przez wojska rosyjskie

-Nowa konstytucja zawierała zmienioną definicję neutralności Wolnego Miasta, pozwalającą na bardzo szeroką interpretację. Wybór prezesa Senatu oddano pod zatwierdzenie reprezentantom "dworów opiekuńczych", a Zgromadzenie Reprezentantów miało być odtąd zwoływane co trzy lata, a nie co rok. Liczbę posłów ograniczono do 30, zniesiono jawność obrad i tajne głosowanie. Nowa konstytucja nie gwarantowała także wolności druku.

- W 1837 roku zmiany ustrojowe uzupełnił nowy statut Zgromadzenia Reprezentantów, któremu odebrano prawo wybierania senatorów, prezesa Senatu i urzędników sądowych. Coraz bardziej także powiększano kompetencje Konferencji Rezydentów, przyznając jej prawo odrzucania kandydatur na senatorów (później, od 1843 roku, Konferencja wprost ich nominowała).

- Celem konstytucji było zwiększenie kontroli mocarstw zaborczych nad życiem politycznym Krakowa. Przestała obowiązywać wraz z przyłączeniem Wolnego Miasta do Austrii

10. Reformy Aleksandra Wielopolskiego (1803-1877)

- w 1846 r. będąc pod wrażeniem okrucieństw, do jakich dochodziło w Galicji wystosował `List szlachcica polskiego do ks. Metternicha', w którym postulował oparcie się polski o Imperium Rosyjskie przeciw Królestwu Prus i Cesarstwu Austriackiemu

- w 1861 r. został mianowany dyrektorem głównym prezydującym w Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego -> przedłożył do podpisu namiestnikowi gen. Michaiłowi Gorczakowi opracowaną przez siebie `ustawę o zbiegowiskach', dopuszczającą użycie siły zbrojenj wobec ludności cywilnej -> decyzja ta utorowała drogę do masakry bezbronnej ludności Warszawy przez wosjko rosyjskie 8 kwietnia na placu Zamkowym

- ukrócił samowolę urzędników carskich, zastępował ich Polakami, opracował plan pomnożenia liczny szkoł elementarnych i średnich, w 1862 r. utworzył w Warszawie na Szkołę Główną

- przywrócił Radę Stanu Królestwa Polskiego

- wprowadził reformujące i prządkujące system administracji ustawy o samorządzie gmin miejskich i wiejskich, powiatów i guberni

- wprowadzenie oczynszowania chłopów i równouprawnienia Żydów

- żądania uznania przez Polaków stauts quo i wyrzeczenia się dążeń niepodległościowych spowodowały jego poróżnienie się z wieloma działaczami polskimi

- śmiałe reformy zniechęciły do nego carską administrację

- w 1863 r. dla powstrzymiania działań konspiracyjnych zmierzających do konfronatcji z Rosją zarządził tzw. brankę do wojska rosyjskiego

10. Co się działo po powstaniu styczniowym?

- 5 sierpnia 1864 na stokach Cytadeli Warszawskiej zostali powieszeniu członkowie władz Rządu Narodowgo, m.in. Romuald Traugutt

- zesłanie na Syberię kilkudziesięciu uczestników walk

- przystąpienie do wzmożonej rusyfikacji Polaków przez Rosjan

- 1867r. -zniesienie resztek autonomii Królestwa Polskiego, nzywanego odtąd Krajem Przywiślańskim (Nadwiślańskim)

- w 1866 r. przeprowadzono reorganizację administracji , tworząc 10 gubernii bezpośrednio podporządkowanych władzom Imperium Rosyjskiego

- w 1867 r. zniesiono autonomię instytucjonalną Królestwa Polskiego- zlikwidowano m. in. Radę Stanu i Radę Administracyjną

- wycofano z użycia odrębny herb Królestwa, a polskiego orła pozostawiono tylko jako jeden z wielu elementów w herbie całego Imperium

- 1874r. - zniesienie urzędu carskiego namiestnika

11. Patenty uwłaszczeniowe

Pruski edykt królewski o nabywaniu ziem z 1807r. -> znosił ograniczenia osobiste, ale nadal utrzymane zostały świadczenia feudalne
2. Ustawa regulacyjna do ziemian i chłopów z 14 października 1811r.
3. Ustawa uwłaszczeniowa dla Wielkiego Księstwa Poznańskiego z 1823r.
4. Patent cesarski o zniesieniu pańszczyzny w Galicji z 17 kwiecień 1848r. -> zniesiona została pańszczyzna, a uprawiana ziemia stała się własnością chłopów. Tym samym Austriacy zyskali sobie przychylność chłopstwa oraz podporządkowali sobie szlachtę, która zaczęła zabiegać o korzystne dla siebie przeprowadzenie uwłaszczenia.
5. Dekret uwłaszczeniowy Komitetu Centralno-Narodowego z 22 stycznia 1863r.
6. Układ uwłaszczeniowy w Królestwie Polskim z 2 marca 1864r.

12. PRAWO CYWILNE W ZABORZE PRUSKIM


1794 r. - pruskie prawo krajowe (feudalno-burżuazyjne)−
* nierówność wobec prawa zależnie od przynależności stanowej;
* współistnienie własności pełnej, zbliżonej do kapitalistycznej i równolegle własności podzielonej;
* pomieszanie typów umów z nowego trendu z drobiazgowymi przepisami o czeladzi, oddającymi ją pod rygorystyczną kontrolę pracodawców i organów państwowych;
* przewaga mężczyzny w rodzinie;
* upośledzenie dzieci pozamałżeńskich;
* ograniczenie swobody testowania.
Pojawiają się nowe tendencje - unifikacyjne (Landrecht dopuszczał− istnienie norm lokalnych przy subsydiarności kodeksu) i egalitarne (równość wobec prawa wprowadzona w 1807 r.). Powolne dążenia w kierunku zmian kapitalistycznych z jednoczesnym likwidowaniem pozostałości feudalnych → przekształcanie lenn we własność pełną, likwidacja obciążeń feudalnych, zniesiono przeszkody stanowe w prawie małżeńskim, wprowadzono jako powszechnie obowiązującą świecką formę zawierania małżeństw. Ograniczono ingerencję władzy państwowej w sprawy opiekuńcze.
Od połowy XIX w. w ustawach szczegółowych powstała pełna chłopska− własność ziemi. Równolegle powstają normy wzmacniające kapitalistyczną własność do ziemi i popierające ludność niemiecką.
1896 r. - Kodeks cywilny niemiecki (Bürgerliches Gesetzbuch - BGB) wszedł w życie 1 stycznia 1900 r.−
* pełna własność prywatna,
* swoboda umów,
* swoboda testowania.
* utrzymywało się nadal uprzywilejowane stanowisko mężczyzn i upośledzenie dzieci pozamałżeńskich.
* ograniczenie własności licznymi przepisami administracyjnymi, a także szerokie, „kauczukowe” normy umożliwiające sądom znaczną swobodę w orzekaniu → typowe dla interwencjonizmu państwowego.

PRAWO CYWILNE W ZABORZE AUSTRIACKIM


1811 - Allgemeines Bürgerliches Gesetzbuch - ABGB. - wynik kompromisu− między tendencjami mieszczańskimi i feudalnymi. Poza kodeksem pozostawiono aż do uwłaszczenia stosunki poddańczo-pańszczyźniane.
W stosunku do ogólnych zasad zgodny z tendencjami Oświecenia, ale w wielu rozwiązaniach szczegółowych wciąż zacofany:−
* formalna równość wobec prawa, z możliwości wyjątków od zasady.
* Utrzymywały się:
→ upośledzenie kobiet,
→ uwzględnienie czynników wyznaniowych, m.in. przez ograniczenie praw wyznawców nie¬których religii
→ Niektóre formy feudalnej własności ziemi (lenna), przy uregulowaniu własności kapitalistycznej;
→ Zapewniono wolność umów, rozwinięto główne ich typy, dopuszczono umowy wieczyste. → poza kodeksem przepisy o czeladzi, a także wiele niekorzystnych odrębności stanu chłopskiego (m.in. niepodzielność gospodarstw, ograniczenia w swobodzie testowania)
→ Obowiązek religijnej formy małżeństwa przy jednoczesnej i wyłącznej jurysdykcji sądów państwowych.
→ Upośledzenie dzieci pozamałżeńskie.
Istotne nowele w latach 1914, 1915 i 1916 opracowane min przez− prawników polskich (min. Fryderyk Zoll i in.). W Austrii obowiązuje do dziś, choć był wielokrotnie nowelizowany. W Polsce obowiązywał w b. zaborze austriackim w II RP jako powszechna księga praw cywilnych.

13. Ziemie zabrane (tereny zaboru rosyjskiego z wyłączniem ziem Królestwa Polskiego)



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
POLSKA POD ZABORAMI sprawdzian kl 6
Polska pod zaborami, Bezpieczeństwo narodowe-MGR
Książka polska pod zaborami
HISTORIA POWSTANIE STYCZNIOWE, POLITYKA PAŃSTWA, POLITYKA XIX w , PRZEMIANY W POLSCE, POLSKA POD ZAB
polska pod zaborami 1795 1918
sprawdzian iv polska pod zaborami
Polska myśl pedagogiczna pod zaborami
Polska Sztuka Pod zaborami, Sztuka

więcej podobnych podstron