HISTORIA- POWSTANIE STYCZNIOWE, POLITYKA PAŃSTWA, POLITYKA XIX w. , PRZEMIANY W POLSCE, POLSKA POD ZABORAMI

ROSJA PO PRZEGRANEJ WOJNIE KRYMSKIEJ (1856)

• Kryzys wewnętrzny

• Car utrzymuje samodzierżawie (jego władza nie może być ograniczona)

• Tajna policja, cenzura

• 
  Zsyłki na Sybir

• Zacofanie gospodarcze

• Bunty chłopskie

• Źle wyszkolona armia

ODWILŻ POSEWASTOPOLSKA - okres reform w carskiej Rosji za Aleksandra II, przeprowadzonych po klęsce na Krymie. Określenie pochodzi od nazwy twierdzy Sewastopol, której Rosjanom nie udało się obronić podczas wojny.

1861- dekret carski znoszący niewole chłopów i zezwalający na wykup od szlachty części użytkowanej ziemi. Zgodzono się również na utworzenie samorządu terytorialnego, ale z ograniczonymi uprawnieniami.

1856- amnestia dla polskich więźniów politycznych i zesłańców.

POLACY POD ZABOREM ROSYJSKIM

Głównym ośrodkiem ruchu narodowego była WARSZAWA.

1860, 1861- pokojowe manifestacje Polaków. Przestraszony siłą manifestacji Aleksander II, by uspokoić Polaków zlecił wykonanie projektu reform Aleksandrowi Wielkopolskiemu - postanowił on stopniowo walczyć o Niepodległość polski, jako wynik jednej z reform

(„ Dla Polaków można czasem coś dobrego zrobić, z Polakami- nigdy” )

1862- utworzenie Szkoły Głównej

1861 rozwiązanie Delegacji Miejskiej Warszawy, wywołało to kolejne manifestacje na placu zamkowym, stłumione przez wojsko w wyniku których zginęło 200 os.

Aby zapobiec kolejnym manifestacjom ogłoszono stan wojenny w Królestwie Polskim i na Litwie. (1862)

SUKCESY WIELKOPOLSKIEGO: odrębny rząd dla Królestwa Polskiego, polski samorząd w miastach i prowincjach, w szkole nauczano historii Polski i literatury, równouprawnienie Żydów, zastąpienie pańszczyzny czynszem.

UGRUPOWANIA POLITYCZNE

• BIALI/UMIARKOWANI- za pośrednictwem pokojowych manifestacji chcieli wymusić na władcy kolejne ustępstwa, zacieśnić gospodarkę między zaborami

• CZERWONI- szybka walka o niepodległość, powstanie musi łączyć się z natychmiastowym uwłaszczeniem chłopów. Mieli dobrze rozbudowaną konspiracje, działaniami kierował komitet Centralny Narodowy, planowali rozpocząć postawnie w 1863

BRANKA IMIENNA - pobór do wojska tych osób, które podejrzewano o działania niepodległościowe

22/23.01.1863- wybuch powstania styczniowego (Czerwoni)

Komitet Centralny ogłosił się Tymczasowym Rządem Narodowy, i wydał manifest wzywający Polaków do walki. Dekrety: uwłaszczenie chłopów, przyznanie nadziałów ziemi chłopom, którzy wezmą udział w walkach.

03.1864- by zniechęcić chłopów do powstania Aleksander II wydał dekret o uwłaszczeniu na ziemiach Królestwa Polskiego.

Do bitew doszło pod: Miechowem (17.02.1863), Stok, Szydłowiec, Kobylanka, Siemiatycze, Koło.

DOWÓDCY POWSTANIA: Ludwik Mierosławski, Marian Langiewicz, Romuald Traugutt/ Sierakowski, Kalinowski, Wróblewski, Hauke- Bosak, Taczanowski.

Po przegranych Mierosławskiego i Langiewicza władza wróciła do Rządu Narodowego

Pieczeń przedstawiała: białego orła, pogoń litewską i archanioła Michała(ruś).

Rządowi podlegała polityka zewnętrza i wewnętrzna wojsko, skarb i praca.

02.1863- Prusy wydały zgodę dla Rosji na przekraczanie granicy w przypadku pogoni za powstańcami.

Po objęciu dyktatury przez Traugutta (10.1863), powstanie podniosło się, zorganizował na nowo siły zbrojne i ogłosił pospolite ruszenie. Oczekiwana pomoc Francji nie nadeszła.

1864- aresztowanie Traugutta i stracenie go w warszawskiej Cytadeli.

SKUTKI POWSTANIA:

• Straty w ludziach (22 tys zginęło)

• Zesłania na Sybir (ok. 40 tys)

• Zlikwidowanie odrębności administracyjnej Król. Polskiego

• Kraj podzielono na gubernie

• Nazwę zmieniono na kraj Nadwiślański

• Panował stan wojenny

• Lata 60/70 - wprowadzono rosyjski do szkół i urzędów

• Skonfiskowano majątki ziemskie

• Polakom zakazano nabywania majątków ziemskich na ziemiach zabranych

MASY WKRACZAJĄCE DO POLITYKI

Demokratyzacja- rozszerzenie praw wyborczych na kolejne grupy ludności, zwiększenie uprawnień parlamentów.

Monarchia parlamentarna, konstytucyjne- ograniczanie władzy króla poprzez powołanie parlamentu i konstytucji, których król nie może zmienić

Republika- władzę sprawuje osoba wybierana na czas określony

Opinia publiczna- ogół poglądów członków społeczeństwa lub jego znaczniejszych odłamów na sprawy publiczne, zwłaszcza budzące zainteresowanie w danym momencie

Ruch feministek ruch sufrażystek- kobiety walczące o równouprawnienie, głównie w krajach anglosaskich

1864- powołani I Międzynarodówki- międzynarodowe stowarzyszenie robotników, zrzeszające członków partii socjalistycznych, socjaldemokratycznych i robotniczych.

1889- utworzenie II Międzynarodówki- skupiała ruchy socjalistyczne, koordynowała międzynarodowy ruch robotniczy.

1871- Komuna Paryska- Paryż opanowały oddziały Gwardii Narodowej, władzę w mieście objęła Rada Komuny, zainicjowano wiele reform. Miasto otoczyły wojska rządowe, a o obronę Komuny walczył m.in. Jarosław Dąbrowski.

Reformizm- Karl Kautsky, cele socjalizmu chcieli osiągnąć przez reformy. Wprowadzili skrócony czas pracy, system ubezpieczeń społecznych, zwiększyli uprawnienia związków zawodowych

Anarchiści - Piotr Kropotkin, wierzył że po zniesieniu instytucji państwa zapanuje ład, liczył na związki zawodowe, które miały obalić państwo. Wybierali terror- przemoc lub groźba przemocy stosowana w celu zastraszenia szerszych grup i osiągnięcia celów politycznych. Zabili prezydenta Francji Sadi Carnot, prezydenta USA Williama Mc Kinely i króla Włoch Umberto I.

Kościół bal się ruchów politycznych i nie ingerował, dopiero w

1891- papież Leon XIII wydał encyklikę Rerum novarum , wzywał do uzdrowienia porządku społecznego przez pokojowe wysiłki pracowników i pracodawców, sformułował Katolicką nauką społeczną. Przyczyniło się to do powstania Chrześcijańskiej demokracji.

Nacjonaliści- dążyli do ścisłego połączenie narodu i państwa w państwo narodowe. Nacjonalizm- ideologia głosząca wyższość interesu własnego narodu nad interesami jednostki i innych grup oraz potrzebę i prawo narodu do posiadani własnego państwa.

Syjonizm- Teodor Harzl- głosił ideę iż jedynym sposobem rozwiązania kwestii żydowskiej jest utworzenie państwa gdzie by się gromadzili Żydzi.

Antysemityzm- zespół poglądów i związana z nim postawa nienawiści do Żydów.

WIELKIE MOCARSTWA I ICH STREFY WPŁYWÓW

Kolonializm- ideologia i praktyka opanowania i utrzymania w zależności obcych terytoriów, z reguły odległych i słabiej rozwiniętych niż metropolia

Kolonie były źródłem tanich surowców i dogodnym rynkiem zbytu towarów przemysłowych.

Nowy imperializm- od 1880 ekspansja kolonialna, podporządkowanie ziem przez metropolie. Rywalizowały : Włochy, Brytyjczycy, Francuzi, Niemcy, Belgowie, Holendrzy. Do wyścigu dołączyły również USA i Niemcy.

Ekspansja dotyczyła głownie terenów Afryki i Azji.

Na terenach Azji Anglia utworzyła Indie Brytyjskie na południu kontynentu. Stały się one wielkim rynkiem zbyty dla Brytanii. Królowa Wiktoria przybrała tytuł cesarzowej tego kraju.

Francuzi stworzyli- Indiochiny Francuskie z Wietnamu, Kambodży i Laosu. Południowe wyspy objęli Holendrzy pod nazwą Holenderskie Indie Wschodnie. Na terenie Azji działali również Portugalczycy i Rosjanie.

Wzrost zainteresowania słabymi CHINAMI, jako pierwsze nawiązały z nimi współprace Anglicy, którzy zaczęli sprzedawać im opium. Był to nielegalny proces, którego próby blokowanie doprowadziły do wojny opiumowej.

1842- Chiny ustąpiły Brytyjczykom i przyznali im specjalne koncesje oraz port Hongkong. Inne państwa widząc słabość Chin również zagarnęły od niej tereny m.in. USA, Japonia, państwa efsrfeuropejskie.

1899- w Chinach wybuchło powstanie bokserów wywołane przez organizację „ Pięść w imię sprawiedliwości i pokoju”. Buntowano się przeciwko obcokrajowcom i chińskim chrześcijanom. Krwawo je stłumiono, a Chiny musiały uznać kolejne ustępstwa na swoją szkodę oraz zapłacić kontrybucje i uznać ograniczenie swojej niezależności.

1899-1902- wojna burska ANG walczyła o tereny w Afryce.

Dominia- terytoria objęte przez Wielką Brytanię, które dostały spory zakres autonomii, ponieważ na ich terenach mieszkało wielu Anglików np. Kanada, Australia, Nowa Zelandia

Anglia	Panowania na terenach kolonizowanych zawdzięczali współpracy z tubylcami, urzędy były obsadzane przez mieszkańców tamtych terenów, nie ingerowano w ich kulturę i wiarę. Politykę dostosowywano do lokalnych warunków. Zasada „dziel i rządź „	Skutki tworzenia kolonii; Misja białego człowieka Poprawa warunków życia Wzrost liczby ludności Działalność misyjna Wyzysk gospodarczy Lekceważenie potrzeb i tradycji tubylców
Francja	Aby panować nad rozległymi koloniami stworzyli specjalny oddział najemnych żołnierzy - Legia Cudzoziemska.

WIELKA BRYTANIA

Stała się potęgą, stabilna politycznie miała rozwinięty przemysł i największy odsetek ludności. Londyn był centrum światowych finansów, a funt brytyjski stal się główną walutą rozliczeniową. Politycy: Benjamin Disraeli(konserwatysta) i William Gladstone(liberał) zdemokratyzowali system polityczny. Anglia stała się monarchią parlamentarną, prawa wyborcze uzyskała większość dorosłych mężczyzn, a partie( Konserwatystów i Liberalistów) przekształciły się w stronnictwa demokratyczne. Nową siłą polityczną stała się Partia Pracy, lecz nadal zmagano się z problemem niepodległości Irlandii.

FRANCJA

Ustrój: III Republika

Głowa państwa: prezydent

Główna instytucja władzy: parlament - skłócone partie polityczne nie potrafiły wyłonić większości, w latach 1875-1914 50 razy zmieniono rząd.

Rozwinięte szkolnictwo i służba wojskowa wykształciły świadomych obywateli chcących udzielać się w polityce. Walka pomiędzy partiami doprowadziła do rozdziału Kościoła i państwa, zamknięto wiele klasztorów i instytucji religijnych.

W wyniku konfrontacji partii doszło do „sprawy Dreyfussa” - Alfred Dreyfuss został pozbawiony stopnia oficerskiego, z pochodzenia żyda. Skazano go za zdradę stanu i szpiegostwo dla Niemiec. Po długotrwałym procesie w 1906 doszło do uniewinnienia.

NIEMCY

Ustrój: monarchia konstytucyjna

Głowa państwa: cesarz Niemiec Wilhelm II - miał wpływ na politykę, reprezentował państwo i mianował kanclerza.

Historyczne kraje związkowe ( Saksonia, Bawaria, Turyngia) miały swoją reprezentację polityczna bundarest- zgromadzenie przedstawicieli krajów. Przedstawiciele konserwatyzmy mieli udziały we władzy. Utworzono sejm rzeszy - Reichstag, wybierany w wyborach powszechnych. Polityką państwa kierował kanclerz. Rozwój edukacji, prawa i administracji szybko utworzył podstawy dla nowej potęgi Europy. Sprzyjał im również rozwój przemysłowy.

KRÓLEWSTWO WŁOCH

Ustrój: monarchia konstytucjonalna

Tron w rękach dynastii sabaudzkiej

Głowna instytucja władzy: parlament

Chcieli zaistnieć na scenie politycznej, ale nie mili czym byli tylko „państwem rolniczym” - opóźnionym i zaniedbanym.

AUSTRO-WĘGRY

Ustrój: monarchia dualistyczna, konstytucyjna

Głowa państwa: cesarz Austrii= król Węgier - Franciszek Józef I

1867- utworzenie Austro-Węgier

Wspólne urzędy i instytucje nazywano cesarsko- królewskimi. Mieszkańcy uzyskali gwarancje swobód i praw, ograniczone prawa wyborcze, które stopniowo rozszerzano. Monarchia była wielce zróżnicowana pod względem narodowości, religii a także rozwoju i uprzemysłowienia.

1867- autonomia galicyjska - Polacy w Galicji otrzymali autonomię. Na czele stanął polski namiestnik.

ROSJA

Kraj rosnących kontrastów i napięć, zapoczątkowano przemiany społeczne, ale nie zadowolono wszystkich obywateli m.in. chłopów. Powstał ruch narodników- „ruszyli w lud” aby szerzyć oświatę i wyzwoleńcze idee wśród chłopów. Przez państwo przeszła fala zamachów terrorystycznych.

1881- zabito Aleksandra II. Syn Aleksander III umacniał władzę cara i tępił zwolenników demokracji. Nasilono rusyfikację oraz prześladowania mniejszości narodowych i religijnych.

1905- wojna ROS- JAPONIA

Na wieść o klęskach w wojnie zorganizowano pokojową manifestację w Petersburgu, krwawo stłumiona nazwano ja „ krwawą niedzielą”. Wywołało to zamieszki, manifestacje na ziemiach polskich, zawiązała się rada robotnicza.

W październiku odbył się strajk powszechny, wzięło w nim udział ponad 2 mln ludzi, wstrząsnęło to carem Mikołajem II i wydał manifest w którym zapowiedział wprowadzeni swobód obywatelskich , rozszerzenie praw wyborczych do Dumy Państwowej i nadanie jej większych uprawnień.

Powstały partie i związki, największy wpływ uzyskał : „związek 17 października”(oktiabaryści) i konstytucyjni demokraci (kadeci). Chcieli Rosję zmienić w monarchię konstytucyjną. Partie będące za obaleniem caratu widziały te działania jako tamujące ruch rewolucyjny, skrajna prawica była wroga i rewolucjom i reformom. Prawicowe bojówki zwane „czarna sotnia” urządzały pogromy i zabijały działaczy opozycyjnych.

1905- stłumiono powstanie robotników Moskiewskich.

1906, 1907- dwukrotne rozwiązanie Dumy. Na czele rządu stanął Piotr Stołypin, zwalczał ruch rewolucyjny, wprowadzał reformy np. chłopi mogli występować ze wspólnot wiejskich i przejmować na własność ziemię użytkową.

BAŁKANY

1877-1878 - wojna rosyjsko-turecka wygrana Rosji

STAN PO WOJNIE NA BAŁKANACH:

• Rosja otrzymała południową Besarabię

• Z Mołdawii, Wołoszczyzny, Pobruczy powstało PAŃSTWO ROMUŃSKIE

• Powstała niepodległa Serbia

• Bułgaria - lenno tureckie

• Bośnia i Hercegowina przyłączone do Austro-Węgier

Panował tu panslawizm- ruch na rzecz zjednoczenia Słowian (koncepcja rosyjska i austriacka)

1878- kongres w Berlinie, uznano niepodległość Rumunii, Serbii i Czarnogóry oraz niezależność Bułgarii.

1912-1913- wojny bałkańskie = kocioł bałkański

1. TUR Bułgaria+ Grecja+ Serbia + Czarnogóra

2. Wszyscy przeciwko wszystkim, dołączyła Rumunia; Turcja odzyskała część terenów.

USA

Istniała różnica między południem i północą co powodowało wiele sprzecznych interesów. Byli rozległą federacją co utrudniało organizację państwa. Na południu nadal panowało niewolnictwo.

1860 - prezydentem Abraham Lincoln, był kandydatem północy i zwolennikiem abolicji. Wywołało to secesję grupy stanów południowych z unii. Stworzyli Skonfederowane Stany Ameryki

1861 wojna secesyjna- wybuchła ponieważ południe było niezadowolone z wyboru Lincolna na prezydenta. Południe walczyło o niezależność od północy, która chciała zachować jedność państwa. Zwyciężyła Północ, co zniosło niewolnictwo i zachowało jedność kraju, zreformowano instytucję państwa i wzmocniono władzę rządu federalnego.

Dzięki rozwoju gospodarki poprzez linie kolejowe, nowe złoża surowców, dopływu siły roboczej oraz ducha przedsiębiorczości USA wyprzedziły gospodarczo Anglię.

1867- Rosja kupiła Alaskę.

1898- USA zajmuje Puerto Rico oraz Filipiny, Kubę podporządkowują sobie, uznając jej niepodległość. Przyłączyły również Hawaje.

Prezydent James Monroe sformułował doktrynę USA obowiązującą w polityce zagranicznej. Wyrażała sprzeciw wobec mieszania się europejskim mocarstw w interesy półkuli zachodniej i na odwrót USA do Europy. Po modyfikacjach USA pełniły rolę „międzynarodowego policjanta” pilnującego ładu w Amerykach.

JAPONIA

1854- wyprawa USA marynarki wojennej zmusiła Japonię do otwarcia portów i nawiązania z nimi stosunków dyplomatycznych oraz handlowych.

1868- przewrót polityczny i obalenie władzy szogunów. Nowy cesarz Mutsuhito rozpoczął reformy polegające na wprowadzaniu do kraju nowoczesnych technologii i rozwiązań. Okres panowania tego cesarza nazywa się Meiji= oświecenie. Wprowadzono konstytucję, parlament, modernizowano gospodarkę.

1895- Japonia wymusiła na Chinach ustępstwa terytorialne i wysoką kontrybucję.

1904- Japonia zaatakowała Rosyjskie okręty w Port Artur. Japonia stała się regionalnym mocarstwem.

ŻYCIE POD ZABORAMI

PRUSY	ROSJA	AUSTRIA	Królestwo Polskie
Przemiany kulturalne- jedzenie z własnego talerza Największy rozwój cywilizacyjny Ośrodek przemysłu : Górny Śląsk Nowoczesne rolnictwo	Rozwój górnictwa i hutnictwa w Zagłębiu Dąbrowskim	Słaby rozwój przemysłu	Lepsza opieka medyczna Uprzemysłowione Rozwój przemysłu Powstały nowe klasy społeczne

„ Bo literami pola nie uprawisz”- argument na analfabetyzm chłopów

KLASY SPOŁECZENE W POLSCE

• Arystokracja

• Szlachta

• Inteligencja- osoby o co najmniej średnim wykształceniu, utrzymujące się z pracy przemysłowej.

• Burżuazja - bogata warstwa mieszczaństwa.

• Robotnicy przemysłowi

NOWE PARTIE POLITYCZNE

• 1892 Polska Partia Socjalistyczna - Bolesław Limanowski, Stanisław Mendelson i Józef Piłsudski

• Stronnictwo Narodowo- demokratyczne

• Stronnictwo Ludowe

• Proletariat - Ludwik Wawrzyński ; Warszawa

• Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL) - Julian Marchlewski, Róża Luksemburg; Rosja

• Polska partia socjaldemokratyczna- Ignacy Daszyński ; Austria

• Ukraińska Partia Socjalno- demokratyczna- Austria

• Żydowski związek robotniczy Bund - socjaliści żydowscy; Rosja

• 1893- Liga Narodowa- Roman Dmowski, Jan Popławski, Zygmunt Balicki ; Warszawa, Rosja
  1897- LN powołało Stronnictwo Narodowo Demokratyczne- endecja

• Ruch ludowy/chłopski - zapoczątkowane przez ks. Stanisław Stojałowski ; Galicja
  1895- Stronnictwo Ludowe- Bolesław i Maria Wysłouchowie, Jakub Bojko, Jan Stapiński; Rzeszów
  1903- przyjmują nazwę Polskie Stronnictwo Ludowe
  1913 - rozłam w PSL na PSL- Piast ( Wincenty Witos), PSL- Lewica

ŻYCIE W ZABORACH

1. ROSYJSKIM

Rusyfikacja- polityka prowadzona przez rosyjskie władze i nacjonalistyczne organizacje społeczne, mające na celu narzucenie rosyjskiego języka i obyczajów.

Metody rusyfikacji:

• Zakazano nauki j. polskiego, historii i literatury

• Uczono po rosyjski

• Tępiono niezależność i wolno myślicielstwo, krytycyzm

• Utrudniano podróżowanie

• W urzędach pracowali Rosjanie

• Administracja rosyjska była nie sprawna i skorumpowana

• Zamykano klasztory i kościoły, konfiskowana majątki kościelne

• Zakazano mowy polskiej w miejscach publicznych

Postawy Polaków :

1. Lojaliści ( konserwatyści) zabiegali o dostęp Polaków do urzędów, mało zdziałali bo władze carskie były nie zainteresowane współpracą

2. Pozytywiści - uważali że powstania miały tylko negatywny skutek, wzywali do pracy organicznej- systematyczny wysiłek na rzecz ekonomicznego, społecznego i kulturalnego rozwoju kraju .

Po wojnie Japonii i Rosji, narodził się ruch rewolucyjny w 1905 r. Piłsudski pojechał do Tokio by zaproponować im współpracę z PL przeciwko Rosji, w tym samym czasie udał się tam Dmowski i namawiał do odrzucenia propozycji Piłsudskiego.

1905- strajk generalny w Warszawie. Do wiosny przez kraj przeszła fala strajków i demonstracji. Po raz pierwszy chłopi przystąpili masowo do walk o prawa narodowe

Władze carskie wydały ukaz i zapowiedziały wolność wyznania, uzyskano również zezwolenie na legalne organizowanie stowarzyszeń, związków i partii.

Powstała Polska macierz szkolna - stowarzyszenie oświatowe które zakładało szkoły, czytelnie i prowadziło kursy dla analfabetów.

Gdy caratowi udało się stłumić rewolucje odstąpił od wielu ukazów i rozwiązał stowarzyszenia.

1906- rozłam w PPS na PPS- Lewica i PPS- Frakcja Rewolucyjna.

1918- PPS i SDKPiL łączą się tworząc Komunistyczna Partię Robotniczą Polski.

2. AUSTRIACKIM

Galicja stała się autonomicznym krajem koronnym (patrz AUTONOMIA GALICYJSKA). W parlamencie w Wiedniu udało się stworzyć Koło Polskie - wpływowe grono polskich posłów.

W zaborze tym działały również samorządy lokalne.

3. PRUSKIM

Germanizacja- polityka prowadzona przez niemieckie władze i nacjonalistyczne organizacje społeczne, mające na celu narzucenie niemieckiego języka i obyczajów.

Metody germanizacji:

• J. polski usunięto z urzędów, sądów i szkół.

• Ustawa kagańcowa- zakazano używania j. polskiego podczas zebrań publicznych

• Zwalniano polskich sędziów, urzędników i nauczycieli

• Przejmowali ziemie z rąk polskich i osiedlali na nich Niemców, powołano do tego Komisję Kolonizacyjną.

• 1904- wprowadzano zakaz stawiania budynków bez urzędowej zgody

• 1908- komisja Kolonizacyjna dostała prawo przymusowego wywłaszczenia

Niemcy szerzyli antypolską propagandę, powołali Związek Popierania Niemczyzny na Kresach Wschodnich = Hakata

1885- rugi pruskie- wysiedlanie polskich robotników przybyłych głównie z zabory ruskiego

1901- uczniowie we Wrześni zorganizowali protest ponieważ nawet na religii kazano im się posługiwać j. niemieckim

CZY POLACY WYKROZYSTALI WIEK XIX ?
TAK	NIE
Tworzenie okręgów przemysłowych w Królestwie Polskim Utrzymanie sucha narodowego poprzez literaturę Solidarność narodowa w zaborze pruskim (Bazar w Poznaniu- organizacja wymiany handlowej; Walki ziemskie- aby ochronić ziemie przez działalnością Komisji Kolonizacyjnej) Utrzymanie kwestii polskiej w świadomości międzynarodowej (np. Hotel Lambert, Polacy na emigracji) Wykorzystanie możliwości utworzenia szkolnictwa polskiego (np. Uniwersytet Wileński, Wołyński) Próby odzyskania niepodległości przez powstania narodowe Utrzymanie w mowie jezyka polskiego Autonomia galicyjska	Przegrane powstania spowodowane złą organizacją Olbrzymi alkoholizm na ziemiach polskich

Ćwira, specjalnie

dla Ciebie

PAŃSTWO

PODZIEMNE

---