Na dzisiejszej lekcji przybliżę Wam ważne wydarzenia, które działy się, gdy nasz piękny i wspaniały kraj był pod uciskiem caratu rosyjskiego.

Przedstawię Wam kolejny, po powstaniu listopadowym, Polaków zryw na drodze ku niepodległości - Powstanie Styczniowe. (zapis na tablicy)

Głównym celem dzisiejszej lekcji będzie ukazanie przyczyn, przebiegu i skutków Powstania Styczniowego.

Prowadzona przez Rosję wojna krymska (1853-1856), zakończona klęską, zmusiła władze carskie do szerokich ustępstw.

Car był zmuszony do przeprowadzenia szeregu reform ekonomicznych oraz sądownictwa.

Z Syberii do Królestwa Polskiego zaczęli wracać uwięzieni tam zesłańcy.

W kraju młodzież zaczęła tworzyć tajne kółka patriotyczne.

Zaczął się okres manifestacji, które były krwawo tłumionych przez wojsko carskie. ( s. 242)

Wśród Polaków wzmagały się nastroje niepodległościowe.

W kościołach odprawiano msze w intencji Ojczyzny.

Ubierano się na czarno, żeby zademonstrować żałobę narodową. Noszono stroje narodowe (kontusze, czapki rogatywki), biżuterię patriotyczną (Podr. s. 241)

Reformy rolne w Rosji nie dotyczyły Królestwa, (nie wprowadzono uwłaszczenia chłopów, tylko w 1861 r zniesiono poddaństwo) co spowodowało jeszcze większy wzrost niezadowolenia.

Aby uspokoić sytuację w Królestwie Polskim, car Aleksander II postanowił na stanowisku naczelnika Rządu Cywilnego obsadzić hr. Aleksandra Wielopolskiego. (Podr. s.243)

Było to dolanie oliwy do ognia, gdyż Wielowiejski opowiadał się za ścisłą współpracą z Rosją, czym jeszcze bardziej wzburzał niezadowolenie Polaków

Krótko przed powstaniem wytworzyły się wśród Polaków dwa obozy polityczne

• Pierwszy z nich - obóz Czerwonych

- domagał się pełnej niepodległości Polski

- zrzeszał członków wszystkich grup społecznych

- był bardzo dobrze zorganizowany: działała podziemna administracja, policja, poczta i sieć drukarni

- miał kontakty z rewolucjonistami z innych krajów Europy, w tym Rosji.

- utworzyli Komitet Centralny Narodowy, który miał m.in. przygotować powstanie

- jednym z przywódców czerwonych był Jarosław Dąbrowski

• Drugim obozem politycznym, który działał wówczas na ziemiach polskich, był obóz Białych.

- w przeciwieństwie do Czerwonych, prowadził pokojowe działania mające na celu uzyskanie przez Polskę jak największej autonomii.

- obóz ten zrzeszał głównie ziemiaństwo, burżuazję i zamożną inteligencję.

- na czele Białych stał bankier Leopold Kronenberg i hr. Andrzej Zamoyski.

III. Faza realizacyjna

Przyczyny i przebieg powstania styczniowego

Sytuacja na ziemiach polskich robiła się coraz bardziej napięta. Działalność podziemna coraz bardziej zbliżała się do wybuchu kolejnego zrywu narodowego.

Aleksander Wielopolski mając informacje, że istnieje groźba wybuchu powstania, spowodował, że władze rosyjskie zarządziły pobór do wojska (tzw. brankę).

W nocy z 14 na 15 stycznia 1863 r, w środku zimy, rozpoczęła się branka. Duża część objętych poborem, opuściła miasta i ukryła się w lasach.

Komitet Centralny Narodowy postanowił natychmiast rozpocząć działania zbrojne.

W nocy z 22 na 23 stycznia 1863 r. wydał Manifest (odezwę ).

- przekształcił się Tymczasowy Rząd Narodowy

- ogłosił wybuch powstania

- wezwał narody Polski, Litwy i Rosji do wspólnej walki z caratem

- ogłosił uwłaszczenie chłopów

Przeciw 100-tysięcznej armii rosyjskiej stacjonującej w Królestwie Polskim wystąpiło 6 tysięcy słabo uzbrojonych ludzi (około 600 strzelb oraz broń białą).

Ataki powstańczych oddziałów na garnizony rosyjskie nie przyniosły oczekiwanych rezultatów.

Dowództwo rosyjskie mając informacje o możliwości wybuchu powstania już wcześniej zarządziło zgrupowanie swoich wojsk w dużych miastach. W pierwszym okresie dało to powstańcom możliwość zajęcia małych miejscowości.

Pod dowództwem Mariana Langiewicza (białego) stoczono zwycięskie bitwy pod Staszowem i Pieskową Skałą (patrz podręcznik - mapka s. 247)

25. 01. 1863 r. dyktatorem powstania został Ludwik Mierosławski. Jednak z powodu jego nieobecności w kraju funkcję dyktatora pełnił 22 letni Stefan Bobrowski.

Siły powstańcze były niewielkie, a ponadto bardzo słabo wyszkolone. Szybko, więc powstanie zmieniło się w walkę partyzancką. Wojska rosyjskie powoli rozbijały kolejne grupki powstańców.

Nieudolność Ludwika Mirosławskiego oraz szybkie rozbicie jego oddziału sprawiło, że na dyktatora powstania powołano Mariana Langiewicza. Miało to zbliżyć do powstania obóz Białych. Jednak i oddział Langiewicza został rozbity. Langiewicz uciekł do Austrii, gdzie został aresztowany.

• KARTY PRACY NR 1 „Wybuch powstania styczniowego”

- (zadanie 1 i 2)

- sprawdzenie efektów pracy

• KARTY PRACY NR 2 „Powstanie styczniowe”

- przeczytaj tekst źródłowy i odpowiedz pisemnie na podane pytania

- sprawdzienie efektów pracy

Przewaga cara była ogromna. Na ziemiach Królestwa stacjonowało 300 tysięcy wojsk carskich.
Aby do końca zdławić powstanie, car postanowił we wrześniu 1863 roku powołać nowych gubernatorów z nieograniczoną władzą. Jednym z nich był Michał Murawiow (wieszatiel), który wydał b. dużo wyroków śmierci przez powieszenie.

Tymczasem sytuacja walczących była coraz trudniejsza. Siły były już na wyczerpaniu, a nadzieja na pomoc państw zachodnich była zgubna. Masowe aresztowania administracji powstania sprawiły, że Rząd Narodowy postanowił oddać władzę w ręce dyktatora Romualda Traugutta.

Zaraz na początku swoich rządów zreorganizował siły powstańcze - stworzył regularne wojsko, nakazał wykonanie dekretu uwłaszczeniowego chłopów.

Niestety siły powstańcze ponosiły klęskę za klęską. Po niedługim czasie większość sił powstańczych została zniszczona, a utrzymywały się jedynie w okoliach Sandomierza i Kielc pod dowództwem Józefa Hauke-Bosaka. W lutym 1864 r. pod Opatowem jego korpus zbrojny poniósł klęskę. (Podręcznik - mapka s. 247)

Dnia 11 kwietnia Romuald Traugutt wraz ze swoimi współpracownikami został aresztowany przez władze rosyjskie. Zostali oni straceni w Cytadeli Warszawskiej 5 sierpnia 1864 roku. Drobne grupy powstańców jeszcze długo ukrywały się po lasach i wsiach. Najdłużej bronił się na Podlasiu oddziałek księdza Stanisława Brzóski. Ale jesienią 1864 został rozbity, a ksiądz został powieszony w maju 1865 roku. (Podręcznik - mapka s. 247)

…………………………………………………………………………………………………..

• KARTY PRACY NR 1 (zadanie 3 )

Sprawdzienie efektów pracy

• Zeszyt ćwiczeń (ćwiczenie 2. s. 92)

Sprawdzienie efektów pracy - 2 uczniów

…………………………………………………………………………………………………...

Skutki powstania

Gdy tylko ucichły wystrzały władze rosyjskie przystąpiły do masowych represji wśród społeczeństwa.

• 40 tyś powstańców zesłano na Syberię

• 2 tyś uwięziono i zabito w masowych egzekucjach

• Konfiskowano majątki (ziemię, domy)

• Nałożono na ludność kontrybucję (kary pieniężne)

• W 1864 zlikwidowano odrębność Królestwa Polskiego i wcielono do Rosji jako Kraj Nadwiślański (zabroniono używać słowa polska, polski)

• Nastąpiła rusyfikacja (narzucenie rosyjskiej kultury i języka)

…………………………………………………………………………………………………...

Znaczenie powstania
Powstanie styczniowe było najdłuższym polskim zrywem narodowym.
Walka obudziła ducha patriotyzmu w całym narodzie.

Sprawa polska cieszyła się ogromną popularnością wśród ludności państw zachodnioeuropejskich. Pisarze i artyści różnych krajów w swoich dziełach wyrażali poparcie i podziw dla powstańców.

Powstanie pokazało też różne stanowiska Polaków wobec problemu niepodległości oraz ich wewnętrzne skłócenie.

Powstanie styczniowe było polityczną i militarną porażką

Ostatnim polskim zrywem narodowościowym w XIX wieku.

Zginęło ponad 20 tyś powstańców

III. Faza posumowująca

Czy powstanie styczniowe miało szanse powodzenia?

(dyskusja)

…………………………………………………………………………………………………...

• Zeszyt ćwiczeń (ćwiczenie 3. s. 90)

Sprawdzienie efektów pracy

…………………………………………………………………………………………………...

Zadanie domowe

Wykonaj ćwiczenie 3. ze s. 92 zeszytu ćwiczeń

1

---