Wyjaśnienie pojęć:
Legitymizm – pogląd że prawa historycznych (przedrewolucyjnych) dynastii są nienaruszalne; w szerszym znaczeniu: uznawanie prawowitości (a nie siły, popularności czy woli ludu) za podstawę władzy.
Rewolucja przemysłowa - proces zmian społecznych, ekonomicznych i politycznych, który został zapoczątkowany na przełomie XVIII i XIX wieku w Anglii i był związany z przejściem od produkcji manufakturowej bądź rzemieślniczej towarów do produkcji fabrycznej na dużą skalę. Główną przyczyną rewolucji przemysłowej była ciągle rosnąca liczba mieszkańców w związku rosły również potrzeby rynków.
Urbanizacja – proces społeczny lub kulturowy polegający na wzroście liczby miast, powiększeniu ich obszarów i ludności
Nacjonalizm - ideologia oparta na przekonaniu że naród jest najważniejszą formą życia społecznego, a przynależność do narodu jest niezbędnym składnikiem życia człowieka.
Socjalizm - ideologia występująca przeciw ustrojowi społecznemu opartemu na własności prywatnej i wolnym rynku, a propagująca równość ekonomiczną i uspołecznienie środków produkcji
Ewolucja - zachodzący w czasie kierunkowy proces, polegający na stopniowych zmianach
Kapitał - to wszystko co przynosi zyski
Autonomia - _____________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________________
Germanizacja - proces wynarodowienia, poprzez nakłanianie lub przymuszanie ludności rdzennej określonego terenu do przyswojenia języka niemieckiego oraz kultury niemieckiej.
Rusyfikacja - proces, w którym państwo rosyjskie dążyło do wynarodowienia poprzez stopniowe narzucanie rosyjskiego języka, obyczajów, kultury i wzorców w sztuce oraz propagowanie prawosławia wśród wyznawców innych religii
Przedstawienie głównych haseł romantycznych
historyzm- źródłem twórczości była przeszłość narodowa z czasów średniowiecza, którą idealizowano, dostrzegając wśród ówczesnego rycerstwa wielkich bohaterów szlachetnie i niezłomnie walczących o urzeczywistnienie swych ideałów;
ludowość- zainteresowanie kulturą, moralnością i obyczajami ludu gdzie decydującą rolę odgrywają uczucia, obok świata materialnego istnieje irracjonalny (zdarzają się cuda, występują zjawy i duchy), dobro zwycięża nad złem, a sprawiedliwość jest wymierzana przez siły nadprzyrodzone;
orientalizm- wykorzystywanie w literaturze europejskiej motywów z kultury i religii Bliskiego i Środkowego Wschodu;
nowa koncepcja przyrody- przestała ona być tłem, a zaczęto ją traktować jak o symbol stanów uczuciowych człowieka lub nawet czyniono jednym z bohaterów; szczególnie fascynowała romantyków przyroda dzika, nieujarzmiona przez człowieka, dynamiczna, tajemnicza, groźna;
kult poezji i poetów- jednostek uważanych przez romantyków za wyjątkowe, natchnione, nieprzeciętne, znające lepiej niż inni ducha narodu;
odrzucenie reguł poetyki klasycznej- wywalczenie swobody w doborze i tworzeniu nowych form artystycznych
Adam Mickiewicz – „Świtezianka” „Dziady” „Lilie” „Pan Tadeusz”
Aleksander Fredro – „Zemsta”
Cyprian Kamil Norwid – „W Weronie” „Moja ojczyzna”
Juliusz Słowacki – „Balladyna” „W pamiętniku Zofii Bobrówny” „Testament mój”
Wymienienie przyczyn i skutków wybuchu powstania listopadowego i styczniowego
POWSTANIE LISTOPADOWE
Przyczyny wybuchu:
Nieprzestrzeganie przez cesarzy rosyjskich postanowień konstytucji z 1815r. (zlikwidowano wolność prasy, wprowadzono cenzurę)
Niezadowolenie w wojsku – ostra i bezduszna dyscyplina
Ograniczenie praw i roli sejmu
Kryzys gospodarczy w 1830r.
Ruchy niepodległościowe w Europie (odzyskanie niepodległości przez Grecję i Belgię)
Skutki wybuchu:
wszczęto zdecydowaną walkę z rzymsko-katolickim Kościołem. Rozwiązano praktycznie wszystkie klasztory. Ograniczono liczbę istniejących szkół zakonnych
zlikwidowano Towarzystwo Przyjaciół Nauk
zamknięte zostały uczelnie wyższe: Uniwersytet Warszawski i Uniwersytet Wileński - młodzież została zmuszona kształcić się na rosyjskich uczelniach
zbudowano Cytadelę, tam w pawilonie X przetrzymywano więźniów politycznych, których Komisja Śledcza skazywała na katorżnicze roboty
majątki powstańców zostały skonfiskowane a następnie przekazane do Rosji, całe szlacheckie rodziny wywożono w głąb carskiej Rosji albo odbierano im szlachectwo za obronę polskości
Królestwo Polskie utraciło: rząd, sejm, armię i stało się "nierozdzielną częścią Rosji
car Mikołaj I zlikwidował Konstytucję, a na jej miejsce wprowadził Statut Organiczny, który pozostawiał Radę Administracyjną i Radę Stanu.
Nastąpiła fala emigracji zwana Wielką Emigracją (wyjechał z Polski m.in. Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki). Pozostałych którzy nie wyjechali brano do armii, zsyłano na Kaukaz lub na Syberię
POWSTANIE STYCZNIOWE
Przyczyny wybuchu:
porażka Rosji w wojnie krymskiej (wojna Rosji z koalicją Turcji, Anglii, Francji i Sardynii), Polacy czuli się pewniej
branka – przymusowy pobór do wojska
sukcesy Włochów (przy pomocy Francji pokonali Austrię i zjednoczyli większą część swojego kraju)
zaostrzenie represji ; aresztowania polskich patriotów
nowe pokolenie wchodzi na scenę polityczna
Skutki wybuchu:
całkowita utrata autonomii przez Królestwo Polskie
uczestników powstania zsyłano do więzienia i na Sybir, niektórzy wyemigrowali
konfiskowano majątki powstańców
uwłaszczenie chłopów
likwidacja uczelni wyższych w Warszawie i Puławach
odpowiedzialność zbiorowa – nie tylko powstańcy ponoszą konsekwencję ale także ich rodzina
Jakie hasła głosiła narodowa demokracja, a jakie PPS?
Narodowa demokracja to inaczej Liga Polska przekształcona później na Ligę Narodową. Była to pierwsza organizacja ruchu narodowo-demokratycznego. Roman Dmowski w Lidze Narodowej głosił program „wszechpolski”, tzn. przypominali że naród polski mieszka we wszystkich trzech zaborach i że podejmuje działania polityczne należy dbać o interesy całego narodu a nie tylko jego części zamieszkałej w jednym zaborze. Przypominali również że należy pracować nad narodowym uświadomieniem warstw niższych zwłaszcza chłopstwa. Dopiero wtedy naród będzie w pełni nowoczesny. Temu celowi służyło rozwijane przez działaczy tajne szkoły ludowe.
Polska Partia Socjalistyczna – łączyła sprawę walki o socjalizm ze sprawą niepodległości Polski. Przyjęła program zakładający zaprowadzenie demokratycznego systemu władzy, poszanowania praw każdego obywatela bez względu na jego pochodzenie, rasę, narodowość i wyznanie, wolność słowa i bezpłatną edukację, zaprowadzenie przepisów chroniących pracowników (m.in. 40-godzinny czas pracy), stopniowe uspołecznienie ziemi i środków produkcji.