1. Kiedy i w jakim celu powstały pierwsze doktryny polityczne i prawne

Pierwsze doktryny polityczno- prawne powstały w starożytnych cywilizacjach (np. Egipcie czy Babilonii). Cele podstawowych doktryn było uzasadnienie posiadania władzy, oraz zapewnienie jej trwałości. Doktryna tłumaczyła podział społeczny, oraz ład państwa w taki sposób aby zapewnić władcy przychylność oraz trwałość. Doktryny powstały po to, aby utrzymać w państwie ład i sprawiedliwość, zwalczać anarchię, świętokradztwo i fałsz

W Egipcie i Babilonie uważano, iż władca (Faron, król) jest wcieleniem jednego z bogów, stąd przypisywano mu nadzwyczajne zdolności i cudowną moc. W Egipcie za założyciela państwa, uważano samego boga Horusa, ta idea pozwoliła na trwałe zjednoczenie polityczne górnego i dolnego Egiptu. Król był podobnie jak bogowie nieomylny i doskonały. Takie twierdzenie zabezpieczało przed możliwością przewrotu, zamiast tego ludzie woleli modlić się do władcy i ofiarami prosić go o łaskę.

Taki system sprawowania władzy zabezpieczał dodatkowo monopol na wiedzę wśród wyższej wąskiej warstwy społecznej.

2. Na czym polega idea obywatelstwa w Starożytnej Grecji?

Polis było obwarowanym miastem wraz z przyległymi terenami rolniczymi, czasem obejmowało terytorium całej wyspy. Polis było całkowicie niezależnie militarnie, gospodarczo i politycznie. Zaczęło zanikać poczucie jedności hellenizmu na rzecz wiązania się ze swoimi polis jako z suwerenną strukturą polityczną.

Powstała idea obywatelska jako kryterium przynależności wolnego człowieka do danego państwa-miasta. Jest to o tyle doniosłe, iż obywatelstwo staje się wartością porządkującą państwową przynależność jednostki, przesądzając o zakresie jej praw i obowiązków względem określonej wspólnoty politycznych. Oznaczało to postęp w myśleniu politycznym i prawnym, a nawet filozoficznym, w sensie nie tylko ostrzejszego uświadamiania sobie wewnętrznego zróżnicowania poszczególnych państw- miast, lecz w równym stopniu w przeciwstawianiu świata greckiego zagrożeniom płynącym ze strony barbarzyńców, jako ludów nie uczestniczących w tworzeniu kultury i pozostających na znacznie niższym stopniu rozwoju.

Obywatelstwo w Atenach było nabywane poprzez urodzenie się w tym polis (ale ojciec musiał być także obywatelem) Wszyscy pełnoletni mężczyźni, obywatele Aten (bez niewolników i metejków- mieszkańców nie posiadających obywatelstwa) mieli być równi wobec prawa. Wszyscy mieli w równy sposób partycypować w sprawowaniu władzy, czego wyrazem miała być zasada wszechwładzy zgromadzenia ludowego, a więc zasada demokracji bezpośredniej, jak i sposób obsadzania większości urzędów na drodze losowania. Uważano, że losowanie zapewni równy dostęp do urzędów, zapobiegając uleganiu przez lud wpływom wybitnych jednostek.

W Atenach ważne dziedziny ekonomii (handel, kredyt) stały się domeną cudzoziemców, pozbawionych praw obywatelskich- Ateńczycy zbyt dumnie bronili swojego obywatelstwa, przez co grupy które miały największy kapitął były oddalone od decyzji politycznych w sprawach polis.

3. co oznacza stan naturalny?

.

Natura człowieka jest zła. Pierwotnie ludzie żyli samotnie i rozproszeni. ludzie posiadali jednak rozum, który od zawsze dawał im przewagę nad zwierzętami. Przez rozum ludzie odkrywają bogów, zaczynają się łączyć w uprawianiu kultu, jednak dalej żyją w rozproszeniu. Dopiero gdy ludzie osiągają mądrość (od Zeusa który wyposażył ich w poczucie prawa i wstyd). Każdy człowiek dostał poczucie prawa i wstyd w jednakowym stopniu, dlatego wszyscy mogli przystąpić do państwa. Państwo umożliwia im zaspokojenie potrzeb, jednocząc się w zbiorowość, oraz kształtując poczucie wspólnoty, jaką daje przebywanie w państwie. Ma ono oczywiście charakter umowny

Protagoras podzielił więc dzieje ludzkości na dwa okresy, stan przed państwowy, w którym ludzie żyją w rozproszeniu i bez poczucia praw i okres zorganizowany w państwo, opierający się na cnocie obywatelskiej

Umowa wymaga podporządkowania się i daje prawo karania tych, co ją łamią. Podstawą państwa jest więc wartość jego obywateli. Od ich umiejętności życia w społeczności zależy pomyślność i stabilność państwa. Człowiek posiada zaledwie poczucie wstyd i prawa, cnoty obywatelskiej musi i może się nauczyć. Umowa jest podstawą rozumienia cnoty obywatelskości, której treść obowiązują do czasu, aż zmieni się umowa.

Jednak inni filozofowie tacy jak np. Platon, czy Arystoteles, ( którzy znani byli z krytyki sofistów), nie uznają stanu naturalnego, ponieważ uważają, iż państwo istniało od zawsze

4. Wyjaśnij pojęcie patrystyka

Nauka pochodząca od ojców kościoła, broniąca dogmatów chrześcijaństwa przed innymi herezjami i poganami. W ramach tego ruchu rozwinęły się dwa stanowiska: apologetów bronili wiary chrześcijańskiej na zewnątrz oraz polemików broniących jedności w ruchu wewnętrznym w sensie obalania poglądów, które mogą wpłynąć na osłabienie lub podzial chrześcijaństwa.

Całość koncepcji teol. i filoz. stworzonych przez Ojców Kościoła i in. pisarzy okresu patrystycznego; dzieli się na p. Zachodu, racjonalną i ukierunkowaną na teol. antropologię (II w.-636, m.in.: św. Ireneusz z Lyonu, Tertulian, św. Augustyn) i p. Wschodu, kontemplacyjną (IV w.-ok. 749, m.in.: Orygenes, Bazyli Wielki, Grzegorz z Nyssy, Grzegorz z Nazjanzu);

5. Scharakteryzuj formy rządów: timokracja i plutokracja

Timokracja (Timos-zaszczyt) władza należy do ludzi walczących o zdobycie jak największych godności i zaszczytów, w tym także sławy na polu walki. Były to zazwyczaj rządy sprawowane przez wojskowych. Charakteryzujących się pewną suwerennością życia o obyczajów, prostotą organizacji i podziału bogactw. Często przedstawiano plutokrację jako ustrój wzorowy (np. Platon) jednak niechętnie sięgano do tej formy rządów, ponieważ prezentował spartański tryb życia i nie wydawał się dostatecznie pociągający.

Plutokracja (plutos-bogactwo) rządy najbogatszych. Władza sprawowana przez grupę ludzi wyróżniająca się wykształceniem, urodzeniem, majątkiem czy innymi walorami. Tyko jednostka mogąca zdobyć duży majątek maja odpowiednie kwalifikacje polityczne. Plutokracja opiera się na dążeniu elitarnej grupy bogaczy do niepohamowanego bogacenia się kosztem warstwy biedniejszej czy nawet całej polis. (jest to jeden z odłamów arystokracji)

6. Scharakteryzuj formy rządów: demokracja, ochlokracja

Ochlokracja czyli rządy tłumu-zdegenerowanie demokracji, gdzie nie lud, a podzielony na grupy tłum dążył do wyciągnięcia możliwie największych korzyści i to najchętniej z dobra należącego do polis. Była to forma zdegenerowania demokracji i wskazywała jakie niebezpieczeństwa mogą nieść rządy ludu.

Demokracja to sprawowanie władzy przez lud. Lud zdyscyplinowany potrafiący ustanawiać i przestrzegać prawa. W demokracji lud wspólnie dążył do dobra powszechnego. (demos-lud , kratos-władza)

7. Scharakteryzuj formy rządów: arystokracja, oligarchia

Arystokracja rządy należą do grupy najwybitniejszych obywateli wyróżniających się nie tylko majątkiem czy urodzeniem, lecz przede wszystkim wykształceniem i ogólną gotowością służenia polis (według Platona do grupy myślicieli). Arystokracja powinna być arystokracją ducha, nie majątku co w praktyce było trudne do osiągnięcia. Arystokracja powinna być pomostem politycznym i społecznym pomiędzy monarchą, a ludem, oddziałując na lud w celu podniesienia jego kultury i poziomu życia.

Oligarchia0 rządy wąskiej grupy ludzi wg Arystotelesa należy do form rządów zdegenerowanych (zdegenerowana arystokracja). Odznacza się nie trwałością rządów, brakiem rozsądku i umiaru. Władza jest w rękach zamkniętej zamożnej grupy, która cały czas ma ambicje niezaspokojonego bogacenia się. Państwo oligarchiczne ulega niebezpiecznemu podziałowi na grupy coraz bardziej zamożnych oligarchów i masę biednych ludzi.

8. Wskaż różnice w poglądach Trazymacha i Protagorasa dotyczących pochodzenia państwa

TRAZYMACH- uważał, iż państwo powstaje wskutek naturalnej walki a tworzą je silniejsi, którzy podporządkowują sobie słabszych. Władza rządzi w interesie własnym, a nie w interesie rządzonych. Wszelkie prawa służą władzy

PROTAGORAS- uważa, że wszelkie zjawiska społeczne (moralność, prawo, państwo) są względne i zależą od umowy między ludźmi, gdyż państwo miało im przynosić korzyści. Ta zasada powinna być postrzegana przez prymat jednostki, gdyż ludzie na początku żyli samotnie, a potem zaczęły tworzyć się grupy, a wstecznie powstało państwo. Wszelkie wspólne decyzje powinny przekładać się na stanowisko poszczególnych jednostek. Mówił, iż państwo, czyli wola zbiorowości, której członkiem jest jednostka, decyduje o tym, co sprawiedliwe i o tym, co niesprawiedliwi ten stan trwa aż do zmiany swej mocy.

9. Na czym polega relatywizm u sofistów?

Podstawą sofistyki był relatywizm, czyli przekonanie o ciągłej zmienności świata społecznego, w przeciwieństwie do przyrody, i o niemożności poznania stąd całej prawdy. Sofiści często uznawani byli za burzycieli starego ładu. Ich sceptycyzm religijny był śmiały- doceniali bardziej sławę za życia, niż wątpliwą nieśmiertelność, odrzucali rozważania nad istnieniem i istotą bogów.

Jednym z najbardziej znanych relatywistów był Protagoras. „człowiek jest miara wszystkich rzeczy: tych których są, że są, których nie ma, że ich nie ma”. Stawiał człowieka w centrum zainteresowania. Zgoda obywateli decyduje jaka opinia ma przeważyć. Mogą oni zmienić zdanie w tym przedmiocie, ale prawo jest dobre, dopóki polis je za takie uznaje. U Protagorasa relatywizm przyjmuje formę prawa jako zmiennej konwencji ludzkiej.

10. Na czym polega wkład sofistów w ideologie prawa natury?

To Sofiści dostrzegli różnicę miedzy nie zawsze sprawiedliwym i rozsądnym prawem pisanym a wymogami ładu i porządku odpowiadającym wyobrażeniom człowieka.

PRAWO NATURY rozwijał Antyfon Dwie sprzeczne wartości: prawo >< natura; sprawiedliwość polega na przestrzeganiu norm państwowych. Ale taka sprawiedliwość przynosi korzyść jedynie przy świadkach, gdy ich nie ma lepiej używać norm natury, bo ustawy ludzkie są dowolne, a prawa natury są konieczne. Przekroczenie ustawy przynosi hańbę i karę, ale tylko wtedy gdy zostaniemy przyłapani. Złamanie prawa natury ZAWSZE przynosi szkodę. Większość ustaw jest niezgodna z naturą, więc posłuszeństwo im nierzadko przynosi szkodę. Wszyscy ludzie stworzeni jako równi, więc powinni mieć równy dostęp do władzy.

KALIKLES- według natury gorsze jest doznawanie krzywdy, według praw ludzkich jej wyrządzanie; prawa pozytywne są dziełem słabych, są to formułki przeciwne naturze- trzeba je zastąpić zasadami sprawiedliwości naturalnej; sprawiedliwe jest aby lepszy miał więcej niż gorszy

TRAZYMACH- silniejsi zdobywają władzę, władza silniejszych. Lepsze jest to co naturalne nie to co ustanowione

11. Wymień argumenty sofistów na temat wyższości prawa natury nad prawem pisanym

ANTYFON Dwie sprzeczne wartości: prawo >< natura; sprawiedliwość polega na przestrzeganiu norm państwowych. Ale taka sprawiedliwość przynosi korzyść jedynie przy świadkach, gdy ich nie ma lepiej używać norm natury, bo ustawy ludzkie są dowolne, a prawa natury są konieczne. Przekroczenie ustawy przynosi hańbę i karę, ale tylko wtedy gdy zostaniemy przyłapani. Złamanie prawa natury ZAWSZE przynosi szkodę. Większość ustaw jest niezgodna z naturą, więc posłuszeństwo im nierzadko przynosi szkodę

KALIKLES- według natury gorsze jest doznawanie krzywdy, według praw ludzkich jej wyrządzanie; prawa pozytywne są dziełem słabych, są to formułki przeciwne naturze- trzeba je zastąpić zasadami sprawiedliwości naturalnej; sprawiedliwe jest aby lepszy miał więcej niż gorszy

TRAZYMACH- silniejsi zdobywają władzę, władza silniejszych. Lepsze jest to co naturalne nie to co ustanowione. Wszelkie prawa służą władzy a nie rządzonym.

12. Na jakim założeniu opierał się humanizm Sokratesa

Metoda Sokratesa polegała na poszukiwaniu prawdy poprzez zadawanie pytań i udzielanie odpowiedzi, obalając zazwyczaj ugruntowane sądy. Było to dążenie do zastosowania sztuki położniczej w sensie dojścia przez myśliciela do ustaleń niepodważalnych. Humanizm Sokratesa opierał się na założeniu „poznaj samego siebie”, by tą drogą ustalić prawdy służące uszczęśliwieniu innych „cierpiących i poniżonych” w niewiedzy. Jego optymizm znajdował najpełniejszy wyraz w propagowaniu idei jedności w człowieku dwóch wartości: piękna i dobra.

„wiedział, że nic nie wie” jego celem było odkrycie samej prawdy, a raczej pomoc innym w samodzielnym jej osiągnięciu. Poprzez poznanie (wiedzę teoretyczną) człowiek miał osiągnąć sprawność etyczną (wiedzę praktyczną, cnotę) i kierować świadomie sobą samym. poznanie prawdy i osiągnięcie doskonałości w działaniu prowadzi do urzeczywistnienia prawdziwej natury ludzkiej, a w ten sposób do szczęścia.

W centrum zainteresowania Sokratesa znajdował się człowiek. Sokrates stworzył zbiór uniwersalnych norm moralnych. Na głównym miejscu stała Cnota (wiedza, umiarkowanie, wstrzemięźliwość). Według Sokratesa wolność polegała na opanowaniu namiętności. Uważał, że ludzie czynią źle jedynie z niewiedzy, dlatego bardzo dużą wagę przykładał do wychowania i nauczania prawdy. Jednocześnie zaznaczał, że nie każda jednostka jest w stanie poznać prawdę ponieważ jest to możliwe jedynie dla ludzi najbardziej wybitnych.

Sokrates jest uważany za inicjatora tego nurtu w historii filozofii, który uczynił ośrodkiem rozważań problematykę etyczną, problemy ludzkiego życia i cnoty.

13. Na czym polegał patriotyzm Sokratesa?

Sokrates był głębokim patriotą; w pewnym sensie ideę przywiązania do ojczyzny i właściwie rozumianego patriotyzmu możemy wyprowadzić z jego poglądów. Nie były mu obojętne sprawy ustroju politycznego, w szczególności rodzimej polis. Wyróżniał cztery podstawowe formy ustrojowe monarchię, tyranię, arystokrację i demokracją. Monarchia i tyrania zostają sobie przeciwstawione jako poprawne i zdegenerowana postać rządów sprawowanych przez jednostkę.

Sokrates uważał, iż nauka powinna być bezpłatna, a on jako filozof ma misje do spełnienia. Prowadził konwersacje z mieszkańcami polis (uprawiał dialektykę). Uważał, bowiem, że każdy powinien poznać samego siebie, a celem uszczęśliwienia rodzaju ludzkiego cierpiącego pod brzemię niewiedzy, było poznanie Prawdy i Dobra. Jego działalność, została skrytykowana zwłaszcza przez sofistów, którzy pobierali opłaty zza naukę.

Sokrates był przeciwnikiem demokracji i skłaniał się raczej w stronę Oligarchii. Chcąc pozostać wierny prawom ateńskim, nie skorzystał z możliwości ucieczki i mężnie wypił cykutę. Nigdy nie zaprzeczył swoim ideałom, do końca nie zmieniając zdania na temat demokracji (władzy jednostek rządzących dla własnego dobra). Uważał, że dążąc do sprawiedliwości powinniśmy podporządkować się do prawa istniejącego w danym kraju (stąd dobrowolne poddanie się karze śmierci i rezygnacja z próby ucieczki)

14. jak rozumieć idee bezpaństwowości propagowaną przez stoików?

Stoicy byli zwolennikami ogólnoludzkiego obywatelstwa. Stoicy byli przeciwnikami klasycznej greckiej polis, jako przeżytku historycznego, nie wykluczając jednak konieczności uświadamiania sobie więzi rodzinnych, a w konsekwencji ogólnoludzkich. Najpierw idą obowiązki względem ludzkości, dalej układali katalog stosownie do zawężania się kręgów społecznych, na końcu plasując rodzinę i wreszcie samego siebie.

Jeśli prawa państwowe są zgodne z nakazami najwyższego prawa Rozumu, to tym lepiej dla autonomii moralnej mędrca. Ale i wtedy gdy prawa ludzkie są sprzeczne z kosmicznym porządkiem i jego prawem autonomia mędrca pozostaje nienaruszona. Wolność mędrca jest niezależna od zewnętrznego świata ludzkich konwencji, zależna jest tylko od prawa natury i polega na zrozumieniu naturalnych nieuchronnych konieczności. Żaden człowiek nie może zmusić mędrca aby zrobił coś czego nie chce. Jeżeli życie, wskutek klęsk ojczyzny, zdrady przyjaciół, bólu lub choroby nie pozwala mu swobodnie rozwijać cnoty, ma prawo dobrowolnie odejść (samobójstwo, wieczna wolność wewnętrzna)

Mędrzec co prawda może zajmować się polityką (powinien rządzić lub doradzać rządzącym), Jeśli władca zamknie filozofowi tę drogę, on może zamknąć się w swojej wewnętrznej autonomii.

15. Jaki był stosunek cyników do konwencji społecznych?

Ideologia rewolucyjna, godząca w fundamenty organizacji ówczesnego systemu społeczno- politycznego.

Diogenes

Byli zwolennikami nieograniczonej wolności. Odrzucali wszelkie konwencje społeczne. Ideał społeczności- ludzie wolni nie znający własności, wojska, sądu czy małżeństwa. Koncepcja obywatela świata (kosmopolites), czyli właściwie człowieka bezpaństwowego. Niechętni rzeczywistym państwom, utrudniającym życie w zgodzie z naturą. Pochwała całkowitej swobody obyczajów, aprobata dla ludożerstwa czy kazirodztwa. Tezy o państwie bez własności, sądu, szkoły, pieniędzy- to utopijny obraz złotego wieku, gdy ludźmi rządził Logos, a nie ludzkie prawa.

Dopiero taka wolność pozwalała na pełne rozwijanie cnoty.

To nie natura dzieli ludzi na biednych bogatych, wolnych i niewolników. Człowiek jest z natury równy. Kierowanie się cnota i rozsądkiem, idea pracy.

16. Na czym polegał materializm Epikura?

Materializm Epikura opierał się na założeniu, że poza ciałami, czyli materią i pusta przestrzenia nic nie istnieje. Materia posiada budowę atomistyczną, znajdującą się w ciągłym ruchu, ponieważ atomy dzięki ciężarowi własnemu spadają i bez żadnej widocznej przyczyny mogą zmieniać kierunek spadania.

Materia jest poznawalna przez człowieka, nie potrzeba tu żadnych sił nadprzyrodzonych ani odwoływania się do urojonego na wzór platoński systemu wyobrażeń idealnych, należy jednak wypracować odpowiednie metody poznawania świata. Przyroda w rozwoju nie kieruje się jakimiś prawidłowościami, lecz przypadkowością, stąd w działaniach ludzkich pozostaje zakorzenione poczucie dowolności uzasadnione siłą woli.

Dążenie do szczęścia poprzez uwolnienie się od potrzeb. Klasyfikacja potrzeb:

• Pierwsza kategoria- potrzeby naturalne i konieczne np. jedzenie

• Druga- potrzeby naturalne i niekonieczne- np. potrzeby seksualne

• Trzecia- potrzeby nienaturalne i niekonieczne- ambicja, żądza władzy i majątku

Mędrzec mógł dbać o własność i zarabiać pieniądze, nie jest jednak chciwy, bo to zakłóca spokój wewnętrzny. Gromadzenie bogactw jest „trudne bez schlebiania motłochowi i monarchom”; bogactwo bez umiaru jest wielką nędzą. Także nadużycie innych dóbr i przyjemności może przynieść żałosne skutki; stąd potrzeba rozsądnego wyboru.

Państwo było rzeczą pożyteczna, powstało z umowy społecznej. Państwo stwarza zewnętrzne warunki do pielęgnowania duchowej wolności.

17. na czym polegał okazjonalizm Georgiasa z Leontino?

Sofista. Najważniejsze są okoliczności, wobec których można zachować się albo dobrze, albo źle. Moralność Geogiasa jest okazjonalna, przy którym występuje pluralizm moralny (inna moralność mężczyzny, kobiety, dziecka i dorosłego itp.) W tej sytuacji norma prawa jest tylko ogólną dyrektywą, a jej zastosowanie wymaga czasu, miejsca i okoliczności. Georgias przesunął akcent ku indywidualizmowi.

18. wskaż przyczyny kryzysu greckich polis

• Długotrwała wojna Peloponeska (ruina Sparty i Aten)

• Polis greckie rozsiane były po całym wybrzeżu Morza Śródziemnego, rosła współzależność ekonomiczna świata greckiego, ekonomika przekraczała już ramy polis, ale dawne formy polityczne państw-miast trwały nadal.

• Postępowi produkcji towarzyszył wzrost pracy niewolniczej i słabnięcie wolnej siły roboczej. Grecy mieli coraz mniejszy udział w bezpośredniej działalności produkcyjnej.

• Biedni ubożeli, bogaci nie koncentrowali się na produkcji ale na robieniu karier politycznych

• W Atenach ważne dziedziny ekonomii (handel, kredyt) stały się domeną cudzoziemców, pozbawionych praw obywatelskich

• Słabnięcie zainteresowań do bezpośredniej pracy produkcyjnej osłabiło postęp techniczny. Masowa siła robocza niewolnych była dość tania i wydajna, aby spowodować obojętność wobec pewnych wynalazków technicznych (np. młyn wodny)

• Do kryzysu potem do upadku Greckich polis przyczyniła się również polityka Aleksandra Wielkiego, który to podbiła tereny Wschodu jako przedstawicieli kultury i cywilizacji Greckiej. Chciał doprowadzić do stworzenie z cywilizacji wschodniej nowej cywilizacji Greckiej

19. Wymień argumenty krytyków demokracji greckiej

Demokraci odrzucają miedzy innymi Platon i Ksenofont a krytykują Isokrates i Arystoteles.

• Wolność- zasada, że każdy może mówić to co chce i robić to co chce to błąd. Lud upija się wolnością co prowadzi do anarchii. Oburzano się zwłaszcza na zbytek swobody dla cudzoziemców i niewolników.

• Równość praw- ludzie z natury rzeczy są nierówni. Demokratyczna równość, stara się zrównać to co jest nierówne. Rządzenie jest sztuką, wymagającą wysokich kompetencji, których nie posiadają ignoranci i prostacy (nieoświetlone pospólstwo). Sokrates krytykował losowe wybieranie urzędników (nikt w ten sposób nie wybrał by nigdy sternika czy stolarza. Krytykowano system diet umożliwiający biednym czynny udział w polityce.

• Rządy prawa-skarżono się na wysokie podatki, na zawodowych donosicieli (sykofantów) i na konfiskaty, którymi demokracja gnębi zamożnych

• Demokratyczne Ateny poprzez związek morski łupiły sojuszników

• Demagogia karierowiczów, cynicznych, potrafiących wykorzystać słabości zgromadzenia ludowego

• Największa wada- elitarność. Usunięcie poza obręb publicznej aktywności ogromnej masy cudzoziemców, kobiet i niewolnych. Dla odsuniętych od praw nie istniała równość, wolność i rządy prawa.

• Ksenofont (zwolennik monarchii)- twierdził, że demokracje, należy odrzucić, bo lekceważy wychowanie obywateli, lecz prawo nie jest w Stenie zastąpić edukacji i wyeliminowani struktur społecznych.

• Kallikles i Trazymach twierdzą, iż państw i sprawiedliwości to dzieło ludzi silnych i tylko jednostka może stanowić skuteczne prawo.

20. Scharakteryzuj idealizm obiektywny Platona

IDEALIZM OBIEKTYWNY ludzie przyjmują cienie za rzeczywistość, jedynie mędrzec potrafi dostrzec prawdziwe idee i wydobywać się z jaskini na pełen blask słońca. Oświecony mędrzec powinien wracać do jaskini, oświecać uwięzionych w niej i nimi rządzić. Nie jest to łatwe ani miłe, ale w imię dobra państwa rządzić muszą ci, którzy osiągnęli poznanie absolutne. Sprawować władzę powinien więc ten kto dojrzy prawdziwy ideał, król filozof. Tylko wtedy państwo mogłoby oprzeć się degradującej sile przemian. Mędrzec wyzwolony od tyranii pozorów, znający jedynie realność świata idei- potrafi zbudować państwo doskonałe, najbliższe ideom Dobra, Prawdy, Piękna, Sprawiedliwości.

21. Na czym polegał antyindywidualizm Platona?

Polis idealna- hierarchia, nierówność. Na czele filozofowie, potem strażnicy, prosty lud (producenci- rzemieślnicy i chłopi) i w końcu niewolnicy. W idealnym polis nie ma miejsca na indywidualizm ponieważ wszyscy świadczą swoje usługi dla dobra wspólnoty. W obrębie jednej grupy wszyscy są równi i znają dokładnie swoje prawa i obowiązki (filozofowie kierują państwem, strażnicy to cywilna i wojskowa władza polis natomiast producenci pracują, utrzymują materialną stronę państwa).W 2 wyższych klasach panuje pełne równouprawnienie kobiet, oraz całkowita wspólnota (rodzinna i majątkowa). Nie ma rodziny a luźne związki kobiet i mężczyzn uregulowane są losowaniem. Dzieci wychowywane są wspólnie, bez znajomości matki. W społeczeństwie takim nikt nie był by indywidualistą, ale każdy byłby członkiem wspólnoty i podporządkowywał by jej całkowicie swoje życie.

22. Na czym polegała idea państwa drugiego co do dobroci Platona?

Pastwo drugie co do dobroci miało być próba połączenia koncepcji idealnego polis z rzeczywistymi warunkami. To próba wizji ustrojowej mniej doskonałej ale łatwiejszej w realizacji. Miałoby to być państwo małe (około 5 tysięcy obywateli), w którym fortuny obywateli są mniej więcej wyrównane ale bez wspólnoty wyższych klas. Jest to państwo zamknięte, surowo reglamentujące życie obywateli. Jego ustrój ma cechy konserwatyzmu i stabilności., władza czuwa aby nie wprowadzano do państwa żadnych nowości. Gry sportowa i kult religijny, wychowanie obywateli, życie rodzinne, opinie- wszystko podlega ścisłemu nadzorowi i reglamentacji, aż do wspólnej pobudki o świcie. Obywatele nie maja prawa jeździć za granicę, mają natomiast obowiązek donoszenia o przestępstwach bliźnich.

23. Scharakteryzuj poglądy Arystotelesa na temat niewolnictwa.

Obrońca systemu niewolniczego. Praca niewolnika posiada cechy najdoskonalszego z narzędzi. Natura wskazuje, że pewni ludzie stworzeni są do niewoli, bo rozum tylko dostrzegają u innych, ale go nie mają, dysponują natomiast siłą fizyczną. Niewola jest dla nich zarówno sprawiedliwa jak i pożyteczna. W zasadzie podział na wolnych i niewolników pokrywa się z podziałem na Greków i barbarzyńców. Komplikacją była niewola z prawa wojennego, która mogła spaść na ludzi z reguły wolnych; ten problem wprawiał Arystotelesa w wyraźne zakłopotanie.

Arystoteles dostrzegał, nieodzowność niewolnictwa jako podstawy stosunków społeczno- ekonomicznych. Wierzył w naturalność niewolnictwa. Mówił, iż niewola jest pożyteczna i sprawiedliwa. Arystoteles przyjmuje teorię ludzi z „natury” skazanych na niewolnictwo i poddawanie się rozkazom.

24. Jakie czynniki według Arystotelesa kształtują ustrój państwa?

Państwo należy do tworów natury i było pierwsze przed człowiekiem. Na ustrój państwa wpływają położenie geograficzne, efekt walk społecznych i rodzaj społeczeństwa. Żaden ustrój nie jest najlepszy bo musi być dopasowany do odpowiednich czynników.

Arystoteles uważał, iż poszczególne państwowości składają się z poszczególnych elementów, zależnych od warunków zewnętrznych tworzących odmienną konfigurację.

W analizie społeczeństwa trzeba brać pod uwagę czynnik jakościowy (np. wolność, bogactwo, wykształcenie, szlachectwo, znamionujące na ogół arystokracje lub oligarchię) i czynnik ilościowy (liczba biednych). Z ustrojów tj.: monarchia, arystokracja, oligarchia, demokracja Arystoteles wyciąga to, co jego zdaniem jest najlepsze („idea złotego środka”)i to, co ma służyć interesowi ogółu. Politea - jest najlepszym ustrojem (złotym środkiem), który odznacza się dominacją stanu średniego, co zapewnia mu trwałość.

25. Scharakteryzuj filozofie dziejów platona

Stopień pogwałcenia sprawiedliwości odpowiada stopniowi degradacji ustrojów politycznych. Otóż, kolejne formy tej ewolucji oznaczają osiągnięcie wyższych stadiów degradacji sprawiedliwości. Tym samym pogłębia się dysharmonia między dążeniami jednostki, a celami wyznaczonymi przez państwo, prowadząc do załamywanie się różnych form ustrojowych. Współdziałanie państwa i obywatela w coraz wyższym stopniu traci sens, ponieważ drogi jednego i drugiego stopniowo i wyraźnie rozchodzą się, a przyczyną tego zjawiska jest właśnie zaprzeczenie idei sprawiedliwości.

Historia dziejów państwa polega na stopniowej degradacji państwa. Rządy odważnych, timokracja, ustrój najmniej zły, ale rodzi się w nim chciwość i żądza łupu. Poprzez skąpstwo z timokracji rodzi się oligarchia, rządy bogatych, ustrój skąpstwa. Charakteryzują go walki biednych z bogatymi i duch gromadzenia bogactw u rządzących. Walka klas wiedzie do rewolucji i ustanowienia demokracji. To najmniej stabilny ustrój. Cechuje go brak dyscypliny społecznej i respektu dla władzy, niekompetencja rządzących i brak cnót obywatelskich u ludu. Bogaci konspirują się przeciw rządowi, lud boi się tych spisków, szukają protektora i oddaje mu władze dyktatorską. Tak rodzi się tyrania, najgorszy ustrój strachu i niewolnictwa. Nawet sam tyran nie jest wolny, bo jest niewolnikiem własnych niewolników. Wadą wszystkich ustrojów jest nietrwałość i uleganie powolnej degeneracji.

26. Jaką role w realizowaniu filozofii kosmosu przypisywali stoicy polityce?

Duże znaczenie przypisywali stoicy politycy. Uważali, iż z powinnościami politycznymi stoicy łączyli poglądy kosmopolityczne. Twierdzili, że wszyscy ludzie są obywatelami jednego państwa świtowego, w którym stosunki opierają się na prawie naturalnym urzeczywistniającym hasła cnoty i równości. Stoicy, byli woli od tęsknoty za polis, najważniejsza stała się cała ludzkość.

Teoria kosmosu jako wspólnego świata bogów i ludzi, czego skutkiem było sformułowanie, w pewnym sensie na użytek współczesnych, teorii obywatelstwa światowego będącego postulatem zrównania wszystkich ludzi jako sobie równych, choćby na zasadzie człowieczeństwa i praw naturalnych, przysługujących każdej jednostce. Byłato koncepcje postępowa, znacznie wybiegająca poza granice epoki niewolniczej, a sięgająca z powodzeniem czasów nam współczesnych, gdzie teoria praw człowieka uzasadnia pogląd o konieczności zagwarantowania mu praw podstawowych, przysługujących niezbywalnie każdej jednostce.

28. Co oznaczał żydowski mesjanizm?

Żydowski mesjanizm. Pojecie wywodziło się z kręgów esseńczyków i oznaczyło zbawienie całego świata, nie tylko narodu żydowskiego Nadejście mistrza sprawiedliwego, walka oddanych synów światłości ze złem reprezentowanym przez „synów ciemności” (walka żydów o wyzwolenie narodów spod władzy Rzymu)

Mesjanizm jest to wara w męczeńską śmierć, spełniającą funkcję odkupieńczą i zmartwychwstanie naród żydowski jako naród wybrany czeka na Mesjasza- pomazańca bożego, który to założy nowe królestwo niebieskie i pod jego panowaniem założy nowe królestwo niebieskie skupiające wszystkie narody. Esseńczycy, reprezentujący wszystkie warstwy żydowskie, uważali się za wybranych przez Boga w nowym królestwie Izraela, które założy Mesjasz. Mesjasz Dawid zwany Nauczycielem Sprawiedliwości miał być zesłanym przez Boga prorokiem, który umrze i zmartwychwstanie oraz zjawi się ponownie na końcu czasu, aby odbyć sąd nad wszystkimi narodami i zapewnić zbawienie wyznawcom.

8

---