Wykład I 03.10.2013
Doktryna polityczna- poglądy dotyczące państwa i prawa, nauka o polityce, o prawie.
Luźne poglądy to nie doktryna. Doktryna jest wtedy kiedy autor ma w interesie racjonalnie przedstawić interpretację całokształtu zjawisk dotyczących państwa i prawa. Doktryna cechuje się teoretycznością, jest wewnętrznie uporządkowana.
Doktryna- nauka
Doktryny są zazwyczaj wytworem nauki akademickiej. Celem twórców doktryn jest inspiracja ludzi do działania.
Ideologie polityczne zajmują się tym samym co doktryny czyli jeśli chodzi o przedmiot pokrywa się z doktryną. Natomiast doktryna to wewnętrznie uporządkowany system naukowy, jest to teoretyczne ujęcie. W ideologii przeważa aspekt emocjonalny, nie jest tak uporządkowany. Podsumowując przedmiot jest ten sam ale różni się aspekt uporządkowania.
Natomiast idee polityczne to pojedyncze istotne treści określonych ideologii. Np. jest grupa liberałów, różnią się w wielu aspektach, mają różne zdania ale zachowują przewodni wątek liberalizmu.
Myśl polityczna jest najszerszym pojęciem. Mieści w sobie pojedyncze myśli jak i całe doktryny.
W ramach tych doktryn wyróżniamy różne formy myśli politycznych.
Funkcje doktryn:
mają wpływ na kształtowanie ludzkich poglądów,
1. funkcja tłumaczenia zjawisk życia państwowego- diagnoza, opis sytuacji, obraz sytuacji w jakiej żyjemy.
2. funkcja krytyki- ocena państwa, ustroju czy aspektu funkcjonowania państwa, zazwyczaj krytyka. Najbardziej krytyczni anarchiści (anarchiści mówią że państwo to zło podstawowe, które należy znieść)
3. funkcja przedstawiania, wskazywania perspektyw rozwoju społeczeństwa i państwa.
Myśliciele piszą na temat przyszłości, czasami przybierają one postać utopii. Utopia- pojęcie stworzyl Tomasz Morus (odrodzenie). Utopia to nazwa wyspy wymyślona przez Morusa. Topos- miejsce + ou- nieistniejące miejsce
Topos + Eu - dobre miejsce
Trudno określić który przedrostek zastosował More.
Utopia- dobre, nieistniejące miejsce.
Utopia- jest to wizja idealnego społeczeństwa, której autor nie liczył się ze stanem faktycznym i tworząc tę wizję nie miał intencji by ona się kiedyś ziściła. More wymyślił wyspę bo nie mogł bezpośrednio skrytykować ówczesnych warunków bo nie było wolności słowa.
Różnica między utopiami a innymi myślami jest taka że autorzy uważają że myśli które tworzą kiedyś się ziszczą.
Oddziaływanie doktryn.
4.funkcja integracji postaw społecznych- wokół określonej doktryny zbierają się ruchy społeczne zwolenników, ludzi zainspirowanych danymi poglądami. Dochodzi do tworzenia sił społecznych.
5. doktryny pomagają kształtować naturę systemów politycznych- każdy system opiera się na określonych wartościach i zasadach, przekonaniach wpajanych ludziom.
Nowe poglądy które się pojawiają nie dezaktywują poglądów przeszłych bo nie da się naukowo określić kto miał rację.
Wiek XIX.
Liberalizm- przewodnie, główne idee które składają się na ideologię liberalizmu.
liberalis- oznacza wolność.
Dla liberałów wartością przedmiotową wolność.
Słowo liberalizmu pojawiło się w średniowieczu ale do XIX w. nie było obecne w polityce. W średniowieczu liberalizm to potocznie wolność czyli człowiek który nie jest chłopem pańszczyźnianym.
Pierwszy raz w polityce w 1812 zostało użyte słowo liberales. Grupa posłów określiła się mianem liberales ponieważ byli za wolnością prasy itd.
Pierwszym liberałem był John Lock. Ojczyzną liberalizmu jest Anglia.
Liberalizm pojawił się w wyniku załamania się feudalizmu, pojawiła się nowa grupa społeczna- mieszczaństwo, burżuazja. Dominujące poglądy w średniowieczu wspierały feudalizm. Ale pojawiła się nowa grupa która chciała dążyć do władzy. Powstała idea że władza pochodzi od ludu, suwerenem jest naród. Trzeba było stworzyc poglądy który uzasadniały te roszczenia.
powiązanie rozwoju liberalizmu i rozwojem konstytucjonalizmu.
Pierwszy raz idee liberalne w formie aktu prawnego zostały zawarte w deklaracji niepodległości USA i deklaracji praw człowieka i obywatela (triada praw naturalnych- wolność, równość, własność- w liberalizmie są one najważniejsze)
Mamy dwa podstawowe nurty liberalizmu:
1. liberalizm klasyczny- historycznie wcześniejszy, odrodzony w postaci neoliberalizmu.
2. Liberalizmu nowoczesny
Idee liberalizmu:
1. indywidualizm- przekonanie o nadrzednym znaczeniu jednostki w stosunku do jakiejkolwiek grupy społecznej, dla każdego liberała człowiek jest ważniejszy niż grupa społeczna. Uwzględnia się również interes społeczny ale na dalszym planie niż jednostka. Człowiek jest autonomiczną, najwyższą podmiotową wartością której podporządkowane są pozostałe wartości, instytucje społeczne i polityczne. Nie ja jestem dla państwa tylko państwo jest dla mnie. Z liberalizmu wynika wyjątkowośc każdego człowieka, jest to wynik naszych cech wewnętrznych. Ponadto przekonanie o równości wynika z indywidualizmu. W swoim człowieczeństwie jesteśmy równi. Każdy jest człowiekiem dlatego jesteśmy równi bo jesteśmy tak samo ludźmi.
Liberałowie postrzegają społeczeństwo jako zbiór jednostek, nie jest to byt sam w sobie (pogląd atomistyczny). Zbiór pojedynczych, indywidualnych atomów. Z tego względu nie ma wyabstrahowanego interesu społecznego. Interes społeczny jest sumą interesów jednostek, nie jest wyabstrahowany do interesu jednostek. Umowa społeczna- ludzie umawiają się że chcą razem żyć bo nam się to opłaca, wynika to z własnego interesu. Tak też tworzone jest państwo.
Człowiek jest egoistą (pierwsi liberałowie). Człowiek ma naturę egoistyczną. To że chcemy żyć w państwie wynika z interesu jednostki bo to się opłaca, jest bardziej użyteczne.
W liberalizmie klasycznym człowiek jest egoistą i społeczeństwu nie jest nic winien.
W liberalizmie nowoczesnym zaczęto inaczej postrzegać naturę człowieka. Człowiek jest egoistą ale jest również zdolny do altruizmu (poczucie odpowiedzialności za innych, za państwo).
2. druga idea podstawowa- wolność.
Wolność jest najwyższą wartością przedmiotową w liberalizmie (wartością podmiotową jest człowiek). Wolność jest wartością która scala ideologię liberalizmu. Dążenia ludzkie są takie aby realizować swoją wolność. Każdy jednak inaczej postrzega wolność. Różni liberałowie przedstawiają różne obrazy wolności.
Liberałowie nie są anarchistami więc państwo jest nam potrzebne. Musimy przestrzegać prawa. Opłaca się troche ograniczyć wolność dla państwa bo to się opłaca.
Granice wolności - państwa jak najmniej. Każdy musi zachować jak największą granice własnych wolności. Sfera wolności człowieka musi być jak największa.
3. racjonalizm- wiara w rozum. Przekonanie zakładające racjonalną budowę świata oraz przekonanie że jesteśmy istotami racjonalnymi, wyróżnia nas rozum. Jeśli jesteśmy racjonalni to mamy szansę poznać świat i nim zarządzać. Liberałowie mówią kieruj się własnym rozumiem a nie wiarą, tradycją czy przesądami. Każdym pogląd powinien być uzasadniony racjonalnie. Nie wyklucza to wiary w boga bo człowiek w sposób uzasadniony może wyjaśnić istnienie boga. Liberalizm był bardzo długo anty religijny i antyklerykalny.
4. Z racjonalizmu wynika wiara w postęp. Człowiek jako istota racjonalna rozwija swój rozum. Mamy do czynienia z postępem. Podstawą istnienia liberalnego systemu jest wiara w postęp. Z postępem wiąże się edukacja, rozwój rozumu. W liberalizmie edukacja jest wartością samą w sobie. W związku edukacją podkreślana jest ważność debaty, dyskusji. Dyskusja i debata przyczynia się do postępu. Warunkiem powstania nowych poglądów jest istnienie różnych poglądów które się ścierają.
Liberałowie uznają postęp ewolucyjny a nie rewolucyjny. Liberałowie nie opisują doskonałego społeczeństwa bo uważają że nigdy nie będzie doskonale ale naturą człowieka jest to że się myli.
Liberałowie są przeciwnikami paternalizmu czyli postrzegania państwa jako opiekuna. W paternalizmie relacja władza obywatel to ojciec dziecko. A w liberalizmie jest to nauka na własnych błędach.
Pojęcia:
Doktryny polityczno-prawne, ideologie polityczne, idee polityczne, polityka, państwo, prawo natury, prawa naturalne, utopia, filozofia, ontologia, materializm filozoficzny, idealizm filozoficzny, dialektyka, nihilizm, determinizm, epistemologia (gnoseologia), empiryzm, racjonalizm, sceptycyzm, antropologia filozoficzna, aksjologia, etyka, historiozofia, relatywizm, subiektywizm, kosmopolityzm, pacyfizm.