JAROSŁAW MAREK RYMKIEWICZ
Urodził się w 1935 w Warszawie. Krytyk i historyk literatury, eseista, poeta, tłumacz, dramatopisarz. Ukończył filologię polską na Uniwersytecie Łódzkim, doktoryzował się, a następnie habilitował; pracownik naukowy Instytutu Badań Naukowych PAN w Warszawie. Mieszka w Warszawie.
Debiutował w 1957 tomem wierszy KONWENCJE. Przedstawiciel i teoretyk neoklasycyzmu w literaturze polskiej, kierunku artystycznego nawiązującego do szeroko pojmowanej tradycji antycznej i nowożytnej - klasycyzmu. Swój program poetycki J.M. Rymkiewicz wyłożył m.in. w zbiorze szkiców z 1967 roku pt.: Czym jest klasycyzm. Manifesty poetyckie. U podstaw jego twórczości leży przekonanie o jedności i ciągłości sztuki i kultury (współistnienie dzieł dawnych i współczesnych): czerpie z archetypów, toposów i mitów kultury śródziemnomorskiej (np. opowieść o toposie rajskich ogrodów w MYŚLI RÓŻNE O OGRODACH). Nicuje wyobraźnię romantyczną, romantyczne mity i stereotypy. Jak fascynującą powieść czyta się cykl zatytułowany Jak bajeczne żurawie..., a poświęcony Adamowi Mickiewiczowi oraz Wilnu i Wilnianom w XIX stuleciu. Interesuje go filozofia śmierci, istota przemijania biologicznego i przemijania w kulturze. Tłumaczył poezję anglo-amerykańską (T.S. Eliot, W. Stevens), hiszpańską (F.G. Lorca, Calderon).
"Moje dziejowe pytanie brzmi więc tak: czy historia urabia człowieka, czy to okoliczności historyczne decydują o tym, kim jest i co po sobie pozostawia ? Czy - przeciwnie - on sam, nie zważając na historię i na to, co historia z nim robi, wydobywa z siebie właśnie to, co wydobyć musi?" ("Żmut")Źródło: www.polska2000.pl
Laureat LITERACKIEJ NAGRODY NIKE 2003 (więcej...) za tom ZACHÓD SŁOŃCA W MILANÓWKU.
Wybrana bibliografia:
wiersze:
KONWENCJE, 1957.
ULICA MANDELSZTAMA, 1983.
MOGIŁA ORDONA, 1984.
MOJE DZIEŁO POŚMIERTNE, Kraków: Znak, 1993.
>>> ZACHÓD SŁOŃCA W MILANÓWKU, Warszawa: Sic! 2002
>>> CICHO CISZEJ. WYBRANE WIERSZE Z LAT 1963-2002 Warszawa: Sic! 2003.
książki eseistyczne:
CZYM JEST KLASYCYZM, 1967.
MYŚLI RÓŻNE O OGRODACH, 1968.
ALEKSANDER FREDRO JEST W ZŁYM HUMORZE, 1977.
JULIUSZ SŁOWACKI PYTA O GODZINĘ, Warszawa: Czytelnik, 1982.
WIELKI KSIĄŻĘ, Warszawa: PIW, 1983.
ŻMUT, Warszawa: NOWA, 1987.
BAKET, Warszawa: NOWA, 1989.
KILKA SZCZEGÓŁÓW, Kraków: Arcana, 1994.
DO SNOWIA I DALEJ, Kraków: Arcana, 1996.
>>> LEŚMIAN. ENCYKLOPEDIA, Warszawa: Sic!, 2001.
>>> SŁOWACKI. ENCYKLOPEDIA Warszawa: Sic!, 2004
>>> ŻMUT (wyd. przejrzane i poprawione) Warszawa: Sic!, maj 2005
powieści:
ROZMOWY POLSKIE LATEM 1983, 1984.
UMSCHLAGPLATZ, 1988.
komedie:
KRÓL MIĘSOPUST, 1970.
PORWANIE EUROPY, 1971.
KOCHANKOWIE PIEKŁA, 1972.
NIEBIAŃSKIE BLIŹNIĘTA, 1973.
DWÓR NAD NARWIĄ, 1979.
Tłumaczenia:
niemiecki: UMSCHLAGPLATZ [UMSCHLAGPLATZ], Berlin: Rowohlt, 1993. POLNISCHE GESPRÄCHE IM SOMMER 1983 [ROZMOWY POLSKIE LATEM 1983], Frankfurt a.M.: Suhrkamp, 1986.
francuski: LA DERNIERE GARE [UMSCHLAGPLATZ], Paris: Éditions Robert Laffont, 1989. CONVERSATIONS AU BORD DU LAC. UN ÉTÉ 1983 EN POLOGNE [ROZMOWY POLSKIE LATEM 1983], Paris, 1983.
Jarosław Marek Rymkiewicz urodził się 13.07.1935 r w Warszawie,polski poeta,eseista,dramatopisarz i krytyk literacki. Po wojnie mieszkał w Łodzi , gdzie chodził do szkoły średniej i ukończył filologię polską na tamtejszym uniwersytecie.
Debiutował na łamach prasy jako poeta. W 1957 r wydał swój pierwszy zbiór wierszy pt. Konwencje. Za drugi tomik Człowiek z głową jastrzębia otrzymał nagrodę „Nowej Kultury”. Już jako początkujący poeta wzbudzał też dyskusje , zwłaszcza gdy , zaczął formułować własny program poetycki zarówno w praktyce , jak i w swoich manifestach. Stał się przedstawicielem tendencji klasycystycznych w poezji. Następne zbiory wierszy to: Metafizyka (1963) , Animula (1964) , Anatomia (1970) , Kto to jest drozd (1973).
Rymkiewicz jest również tłumaczem poezji anglosaskiej ( min. Szekspira , Eliota i Stevensa ), hiszpańskiej i rosyjskiej. W szkicach teoretycznych Czym jest klasycyzm i Manifesty poetyckie (1967) przedstawił swój program , stał się kontynuatorem tradycji, przejmując dawne , wypracowane przez pokolenia wzory , aby je twórczo przetworzyć. Czy starał się przekazać nowe wartości i jakości ? Od 1965 r J M Rymkiewicz mieszka w Warszawie , jest pracownikiem Instytutu Badań Literackich PAN. Teatrem Rymkiewicz zainteresował się stosunkowo wcześnie. Pierwszy kontakt dotyczył teatru hiszpańskiego. Równocześnie z poetyckim debiutem książkowym- Rymkiewicz pisze swoje małe dramaty: Eurydyka i Odys w Berdyczowie.Są to etiudy na tematy antyczne, tak modne wtedy stylizacje mitu. W tematach mitologicznych zachował pisarz szacunek dla konwencji , pewien ład myślowy i formalny . Inaczej jest w Królu w szafie , enigmatycznej grotesce o królu-wygnańcu. Autor parodiuje tęsknoty za tym , co odeszło , przeminęło jak koszmarny sen , ale zostawia w nas skazę , bo „ bardzo trudno pozbyć się przeszłości”.
Pewien rozdział w twórczości teatralnej Rymkiewicza, rozdział stanowiący w całości próbę poszukiwań własnej poetyki , zamyka Lekcja anatomii profesora Tulpa ożywiająca znany obraz Rembrandta . Tulp na zwłokach zbrodniarza udziela zespołowi chirurgów lekcji poglądowej na temat anatomicznego układu ludzkiego ciała. Pokaz tak fascynuje mistrza , że pragnie przywrócić życie nieboszczykowi. Kiedy trup zaczyna „oddychać” ,aniołowie unoszą jego ciało , natomiast Tulpa pochłonie piekło” w bryzgach ognia i siarczystych wyziewach”, za to że chciał wniknąć w tajemnice życia Alegoryczny finał jest jednocześnie demonstracją teatru barokowego i świadomą stylizacją poetycko-językową i sceniczną w duchu 17-wiecznego moralitetu.
Rymkiewicz w swoich utworach , co było już podkreślane , mówi o jedności kultury europejskiej i jej ciągłośći w wypracowanych przez wieki archetypach , a swoją rolę widzi w ich twórczym ponawianiu. Ilustracją tego stał się Król Mięsopust -tragifarsa , która stała się gatunkiem utworu łączącego elementy jarmarcznej zabawy z ambicjami intelektualnymi. Mięsopust , karnawałowa zabawa ludowa , maskarada , utrwalona w polskiej tradycji literackiej i kulturowej, została tu wykorzystana jako tło i przetworzona. Pisarz wykorzystał motyw chłopa przebranego za króla. Akcję umiejscowił Rymkiewicz na dworze hiszpańskim , ale realia , postaci , są nasze swojskie, np. para służących, Florek i Kaśka. Im to marzą się królewskie przywileje i atrybuty. Zaczyna się przebieranka i gra pozorów. Wszyscy zmieniają maski , w każdym wyzwalają się niewyżyte tęsknoty, zachcianki , ukryte cele. Gonitwa jak w komedi dell`arte, pełna nieporozumień sytuacyjnychI słownych przekomarzań. Tragiczny finał zabawy , będzie oczywiście groteskowym zakończeniem królewskiej kariery chłopa bo przecież ta farsa niema końca ,a korowód masek toczy się dalej- przez całe życie.
Tą samą drogą konsekwentnie poszedł Rymkiewicz w następnych sztukach w Porwaniu Europy i Kochankach piekła.Teatr Rymkiewicz jest w naszej współczesnej dramaturgii zjawiskiem swoistym , ale i kontrowersyjnym. Kontrowersje budzi koncepcja teatru, szukającego w archetypach i strukturach , inspiracji i formy dla wyrażenia współczesnych
treści intelektualnych. A swoistość tego teatru polega na mariażu dzisiejszych doświadczeń , i niepokojów człowieka . Jest to zatem teatr wysnuty z teorii i dla tej teorii stworzony. Cechą charakterystyczną dla twórczości Rymkiewicza jest odwoływanie się do klasyków baroku. Szczególnie uwidacznia się to w jego poetyce. Czytając wiersz „Na różę” zastanawiamy się co stanowi treść refleksyjną tego wiersza ? Zaduma nad przemijaniem, nie tylko piękna , którego róża jest symbolem , bowiem róża istnieje , to my jesteśmy bezsilni wobec przemijania , ale pozostają w nas , narastają jak gdyby ślady tego co przemija: jesteśmy wzbogacani o „piękno w nas” , o mądrość życia budowaną przez wieki. Owa bezsilność wobec własnej „przemijalności” , jest zaprzeczeniem renesansowej wiary we wszechmoc człowieka Zachód słońca w Milanówku. Tematem królewskim Rymkiewicza jest śmierć., afirmowaną później przez romantyków , natomiast żywo przypomina filozofię doby baroku. Twórczość Jarosława Rymkiewicza w ostatnich latach dała się odzwierciedlić w przyznaniu poecie i pisarzowi literackiej nagrody „Nike” w 2003 r
Za książkę Zachód słońca w Milanówku. Tematem królewskim Rymkiewicza jest śmierć. Thema regium , Moje dzieło pośmiertne , Znak niejasny znaczą drogę poety , który stworzył swoją formę pisania o śmierci. Śmierć jest też koroną poezji poety w cyklu Zachód słońca w Milanówku.Tom odznacza się świetnością kompozycji i pobrzmiewa tonami sarmackiego baroku.. Szczególną rolę odgrywa tu muzyka , muzyczność , śpiewność i stałe odwołania poety do ulubionych kompozytorów. Sam objaśnia „muzyka jest ze śmierci- i do śmierci wzywa”. Proste rymowanie odwołuje się do baśni , przypowieści , bajek dla dzieci , do paralelizmu pieśni ludowej i jej „gajów i ruczajów.” Bohater tej poezji „przygłup istnieniowy” , wyszedł „z rojeń istnieniowych” poety , wypełzł z baśni o śmierci, „śmierć jest baśnią...Ten kto umarł ten już wie gdzie przebywa/ Tylko taka jest tu prawda-ta prawdziwa”. Przejmująca lokalność Milanówka , zwyczajna i groźna- z jego kolejką , myszami , kotem , wszystko to staje wobec pytań o nicość , o byt-niebyt i o Boga.
Na te pytania niema odpowiedzi , poza słowami , że„ istnienie to jest jakaś siła straszna i zła”
Wiersze Rymkiewicza wyrastały z poezji Leśmiana , Iwaszkiewicza , są niezapomniane dzięki kunsztowi śmiertelnego-nieśmiertelnego poety.