• Zagadnienia egzaminacyjne z prawa administracyjnego

1. POJĘCIE ADMINISTRACJI

Występuje w trzech znaczeniach:

1. Administracja oznacza wydzielone w państwie struktury organizacyjne powołane specjalnie do realizacji określonych celów o charakterze zadań publicznych

2. To działalność o specjalnych cechach podejmowana w ramach realizacji celów o charakterze publicznym

3. To ludzie zatrudnieni( powołani, nominowani, wybierani, przyjęci w oparciu o umowę cywilną) w strukturach wyodrębnionych w 1 znaczeniu.

Ponadto można ją rozpatrywać:

• z obszaru definicji negatywno-przedmiotowej- administracja jest to podejmowana w publicznym celu działalność państwa( i związków publicznoprawnych) poza ustawodawstwem i sądownictwem

• z obszaru definicji negatywno-podmiotowej- administracja jest to działalność tych organów publicznych( państwowych), które nie są organami ustawodawczymi i sądowymi

• z obszaru definicji przedmiotowej pozytywnej- administracja to działalność( celowa, praktyczna, rzeczywista, konkretna, planowa, bezpośrednia, władcza, ciągła, regulująca, twórcza, kontrolowana, oparta na prawie, trwała, organizatorska, kierownicza, swoista) mająca na celu realizację zadań publicznych

• z obszaru definicji pozytywnej podmiotowej- administracja to działalność organów administracyjnych

2. POJĘCIE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Prawo administracyjne to zbiór norm prawnych regulujących administrację publiczną( działalność publiczną). Drugi z podstawowych sposobów definiowania prawa administracyjnego opiera się na uwzględnieniu szczególnej cechy tego prawa tj. władztwa. Cecha ta umożliwia jednostronne rozstrzyganie sytuacji indywidualnych, które jest trwałe i obowiązujące wszystkie podmioty prawne w państwie oraz zabezpieczone przymusem państwowym, w razie gdy treścią rozstrzygnięcia jest nałożenie obowiązku. Czyli, prawem administracyjnym jest prawo, które zawiera element władztwa.

4. PRAWO ADMINISTRACYJNE A PRAWO CYWILNE

W pawie cywilnym występuje formalna równość podmiotów, natomiast w prawie administracyjnym występuje władztwo administracyjne. Władztwo to polega na tym, że podmiot administracji działający na podstawie normy prawnej władczo( jednostronnie) rozstrzyga o pozycji prawnej drugiej strony stosunku prawnego. W wypadku gdyby adresat decyzji uchylał się od realizacji nałożonego obowiązku to organ administracji może zastosować przymus państwowy.

6.WEWNĘTRZNE PRAWO ADMINISTRACYJNE

Terminem wewnętrzne prawo administracyjne określa się liczne i bardzo zróżnicowane dyrektywy powinnego zachowania się( nakazy, zakazy, przyzwolenia) tworzone i realizowane w organizacyjnych układach kierownictwa w administracji publicznej.

Układ kierownictwa określić można jako hierarchiczne powiązanie organów administracyjnych: kierującego( nadrzędnego)- podporządkowanego oraz przełożonego- podwładnego w strukturze organu.

Ogólną cechą dyrektyw wewnętrznego prawa administracyjnego jest ich ograniczony zasięg obowiązywania. Wydawane są one na podstawie ogólnego upoważnienia do kierowania podporządkowanymi organami. Ponadto cechuje je zróżnicowanie postaci, zmienność i dowolność nazw, pod jakimi występują w praktyce, a także brak generalnego obowiązku publikowania aktów. Różni je to od prawa powszechnie obowiązującego. można powiedzieć, że akty prawa wew. Mają złożoną naturę z punktu widzenia ich treści: mogą być aktami ogólnymi i indywidualnymi a także abstrakcyjnymi i konkretnymi.

Akty kierownictwa wewnętrznego:

• wydawane są na podstawie ustawy, istnieje upoważnienie ustawowe

• ustawodawca określa kto ma być organem wydającym te akty- czy organy jednoosobowe- monokratyczne(np. minister lub prezydent), czy wieloosobowe- kolegialne( np. RM)

• muszą być zgodne z ustawą

• regulaminy i statuty mają na celu rozwinięcie przepisów ustawy w zakresie niezbędnym dla skonkretyzowania zasad organizacji i działania określonych jednostek; zasady odnoszą się do użytkowników; wydają je organy adm. publicznej

-wytyczne, instrukcje, okólniki to interpretacja przepisów prawa powszechnie obowiązującego lub aktów kierownictwa wewnętrznego sporządzane przez organ centralny dla użytku wewnętrznego; podają zasady organizacji i funkcjonowania, sposoby działania organów, wyjaśniają struktury organizacyjne

7. POJĘCIE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Administracja publiczna to:

• wyodrębnione w państwie struktury organizacyjne, mające na celu realizację zadań o charakterze publicznym

• wszelkie działania, mające na celu realizację zadań o charakterze publicznym

• ludzie, urzędnicy zatrudnieni w tych strukturach organizacyjnych

• przyjęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy państwa( sejm, senat) oraz organy samorządu terytorialnego

zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli wynikających ze współżycia ludzi w społeczeństwie.

8. FUNKCJE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Administracja publiczna musi wypełniać następujące funkcje na rzecz interesu publicznego:

• klasyczna administracja porządkowo- reglamentacyjna to klasyczne funkcje policyjne państwa związane z ochroną porządku publicznego i bezpieczeństwa zbiorowego. Stosowane są tu instrumenty władcze: nakazy, zakazy policyjne, zezwolenia adm. Powinna być wykonywana jak najbliżej podmiotu prawa czy miejsca którego dotyczy. Ma dużo wspólnego z działalnością orzeczniczą sądów- polega na wydawaniu aktów stosowania przepisów prawa. Główną zasadą tu jest zasada iż: jednostka ma przestrzegać obowiązujące prawo a władza może ją do tego przymusić

• administracja świadcząca to funkcje organizacyjno- prestacyjne, chodzi tu o przejęcie odpowiedzialności za rosnący zakres usług( oświata, ochrona zdrowia, kultura- usługi typu społecznego oraz wodociągi, kanalizacja, oczyszczanie miast, światło i energetyka cieplna- usługi typu technicznego). Usługi świadczone są za pośrednictwem instytucji. Bierze udział w organizowaniu badań naukowych. Zarządza rozbudowaną infrastrukturą i zatrudnia dużą liczbę pracowników. Powinna być prowadzona przez samorząd różnych szczebli. Jej problemem jest wielka liczba odbiorców usług.

• administracja właściciel wykonuje uprawnienia właścicielskie państwa w odniesieniu do majątku publicznego i gospodarczego. Wiąże się z funkcją inwestorską gdyż nabywa nieruchomości, modernizuje i wnosi budynki i budowle.

9. NORMY PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

• normy prawa ustrojowego regulują wszystkie najważniejsze elementy administracji publicznej jako organizacji. Dotyczą tworzenia i obsadzania organów adm. i ich urzędów, budowy wewnętrznej oraz wzajemnych relacji poszczególnych struktur organizacji. Usunięcie tych norm poza granice prawa adm. nie jest możliwe, ponieważ określone nieprawidłowości w toku stosowania tych właśnie norm mają bezpośrednie i podstawowe znaczenie dla prawidłowości realizacji norm prawa materialnego

• normy prawa materialnego określają:

1.gdy realizacja prawa następuje przez wydanie decyzji- organy właściwe do jej wydania, a także określają treść decyzji co do praw i obowiązków przydawanych lub nakładanych

1. gdy stosunki prawne( praw i obowiązki) powstają z mocy samego prawa- ustalają skutki nieprzestrzegania norm tego prawa

• normy prawa procesowego regulują tok czynności podejmowanych przez organy określone prawem ustrojowym w celu realizacji norm prawa materialnego, zarówno wtedy, gdy regulują wydanie i kontrolowanie decyzji adm., jak i wtedy, gdy regulują tok czynności podejmowanych w celu przymusowego wykonania decyzji administracyjnych.

10. ADMINISTRACJA RZĄDOWA A ADMINISTRACJA SAMORZĄDOWA

Do elementów wspólnych administracji rządowej i samorządowej należą;

• funkcjonują w ramach państwa

• funkcjonują i działają na podstawach prawa

• powołane są dopełniania zadań publicznych( funkcja służebna)

• działają w ramach władzy wykonawczej

• mogą korzystać z władczości( podporządkowanie, nadrzędność).

Do elementów różniących administrację rządową od samorządowej należą:

• adm. rządowa ma charakter schierarchizowany ( pionowy układ- wertykalny), scentralizowany( organy najwyższe podejmują decyzje i są na samej górze)

adm. samorządowa ma charakter zdecentralizowany, istnienie samorządu terytorialnego, działanie na podstawie ustaw samodzielnie

PŁASZCZYZNY DZIAŁANIA SAMODZIELNOŚCI:

-sama kreuje swoje organy( wybory )

-samodzielne tworzenie prawa na podstawie ustaw

-władza należy do wspólnoty mieszkańców

-samodzielność finansowa

-swoboda prowadzenia działalności gospodarczej( zbywanie, nabywanie)

• adm. rządowa sprawuje nadzór nad adm. samorządową(nadzór weryfikacyjny na podstawie prawa pod kątem zgodności działań określonej struktury)- nadzór sprawuje Prezes RM, wojewoda, Regionalna Izba Obrachunkowa

• adm. rządowa może zmieniać treść ustaw

11. PODMIOTY ADMINISTRUJĄCE

Organ administrujący to każdy podmiot, który uczestniczy w realizacji funkcji administracji( zadań administracyjnych) bez względu na charakter podstawy prawnej uprawniającej do podejmowania takiego działania. Musi być to podstawa prawna zgodna z prawem, określająca charakter kompetencji i ich zakres, muszą to być kompetencje z zakresu adm., publ. Podstawami są; Konstytucja, ustawy, rozporządzenia, porozumienia i umowy publiczno- prawne, akty o charakterze wewnętrznym.

RODZAJE PODMIOTÓW ADMINISTRUJĄCYCH:

1.organy administracji państwowej- to organy adm. rządowej i samorządowej( uznane przez normy prawa ustrojowego z odpowiednimi kompetencjami)

2. związki samorządów

3. przedsiębiorstwa państwowe

4. organizacje społeczne, społeczno- zawodowe i zawodowe( ustawowe określenie zakresu kompetencji)- LOK, Związek Wędkarski

5. osoby prawne prawa prywatnego- sp. Zo.o, sp. Akcyjna- oraz tworzone przez samorządy terytorialne dla realizacji zadań własnych ST - np. wodociągi, oczyszczalnie, cmentarze

6. osoby fizyczne umocowane do realizacji zadań z zakresu administracji

7. organy jednostek organizacyjnych( pomocnych) np. ST- rada osiedla, sołtys, rada dzielnicy

8. kierownicy osób prawnych prawa publicznego- rektor uczelni wyższej

9. kierownicy jednostek organizacyjnych wyodrębnione przez organ administracji- dyrektor szkoły

12. RODZAJE ŹRÓDEŁ PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Do źródeł prawa administracyjnego powszechnie obowiązującego należą:

• KONSTYTUCJA

• USTAWY

• RATYFIKOWANE UMOWY MIĘDZYNARODOWE

• ROZPORZĄDZENIA

• AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO

Powszechnie obowiązujące źródło prawa adm. musi zawierać choć 1 normę abstrakcyjną i generalną. Jest to katalog zamknięty- numerus clausus .

KONSTYTUCJA statuuje porządek prawny. Jest w hierarchii źródeł prawa adm. aktem normatywnym najwyższej rangi. Ustala podstawowe zasady ustroju politycznego i społeczno- gospodarczego państwa, strukturę i kompetencje naczelnych, centralnych i lokalnych organów państwa, a także zasady i treść stosunków między obywatelami a państwem. Pozostałe normy wydawane w zgodzie z Konstytucją muszą tworzyć spójny system prawa.

USTAWA jest aktem normatywnym uchwalanym przez parlament. W hierarchii źródeł prawa zajmuje miejsce bezpośrednio po konstytucji, co oznacza, że pod względem mocy prawnej konstytucji ustępuje. Ustawa nie może być sprzeczne z konstytucją. Pewne materie z zakresu adm. publicznej mogą być regulowane wyłącznie ustawami np. :

• Ograniczenia w zakresie korzystania przez obywateli z konstytucyjnych praw i wolności

• Zasady organizacji i tryb pracy Rady Ministrów

• Zakres działania oraz tryb powoływania i odwoływania wojewodów

• Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych

• Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego

Sprawy objęte materią ustawową nie mogą być regulowane aktami normatywnymi niższego rzędu niż ustawa, zatem nie mogą być regulowane także rozporządzeniami.

Warunkiem wejścia w życie ustaw jest ich ogłoszenie. Urzędowe ogłoszenie ustawy następuje przez jej publikację w Dzienniku Ustaw RP.

(13) W demokratycznym państwie prawa, konstytucja oraz ustawy mają zasadnicze znaczenie dla adm. publicznej, gdyż tworzą dla tej adm. podstawy działania i ustalają granice działania.

RATYFIKOWANE UMOWY MIĘDZYNARODOWE przejawiają się one najczęściej w formach traktatów, umów, porozumień. Zawarcie umowy międzynarodowej oznacza ustalenie przez państwa wzajemnych praw i zobowiązań.

Umowa międzynarodowa staje się źródłem prawa po jej ratyfikacji i ogłoszeniu. Ratyfikacja oznacza, że państwo przyjmuje obowiązek przestrzegania umowy. Dokonywana jest przez Prezydenta RP, za uprzednią zgodą Sejmu, wyrażoną w ustawie. Zgoda Sejmu na ratyfikacje nie jest wymagana wobec wszystkich umów międzynarodowych, lecz wobec tych które dotyczą:

1. pokoju, sojuszu, układów politycznych lub układów wojskowych

2. wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji

3. członkostwa RP w organizacji międzynarodowej

4. znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym

5. spraw uregulowanych w ustawie, lub w których Konstytucja wymaga ustawy

Ratyfikowana umowa międzynarodowa po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP stanowi część krajowego porządku i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie uzależnione jest od wydania ustawy.

W szczególnych sytuacjach ratyfikowana umowa międzynarodowa ma pierwszeństwo przed ustawą. Ma to miejsce w wypadku umowy międzynarodowej ratyfikowanej za uprzednią zgodą Sejmu, wyrażoną w ustawie, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.

ROZPORZĄDZENIA są to akty wykonawcze do ustaw, które szczegółowo regulują różne kwestie. Do wydania r. niezbędna jest podstawa prawna zawarta w ustawie- delegacja ustawowa, która musi być:

• szczegółowa podmiotowo- wyraźne określenie organu państwowego uprawnionego lub zobligowanego do wydania tego aktu; zakaz subdelegacji- zakaz przenoszenia tych kompetencji na inny nieupoważniony organ

• szczegółowa przedmiotowo- określa charakter spraw, które mają być poddane regulacji

• szczegółowa treściowo- wytyczne co do treści aktu, dotyczące głównie kierunków przyszłych rozwiązań

Jeżeli nie będzie choć 1 z wyżej wymienionego elementu to upoważnienie ustawowe jest nieważne.

Rozporządzenie wydaje: minister, wojewoda(są one o mniejszym zasięgu), premier, RM, prezydent, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, przewodniczący Komitetu Integracji Europejskiej, przewodniczący Komitetu Badań Naukowych- obecnie Minister Nauk.

ROZPORZĄDZENIE Z MOCĄ USTAWY to akt wyjątkowy wydawany:

• w chwili gdy zostanie ogłoszony stan wojenny

• gdy Sejm nie może zebrać się na obrady

• z wnioskiem RM

Może być uchylone na pierwszym zebraniu Sejmu.

AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO to przepisy wykonawcze do ustaw wydawane:

• w gminie przez Radę Gminy

• w powiecie przez Radę Powiatu

• w województwie samorządowym przez Sejmik Wojewódzki

• w województwie rządowym przez wojewodę

W sprawach nie cierpiących zwłoki Zarząd Gminy, Powiatu, Województwa.

Na prawo miejscowe składają się też przepisy porządkowe. W gminie akty prawa miejscowego ogłaszane są poprzez np. rozplakatowanie, powszechną prasę. Reszta( powiat, woj.) musi być opublikowane w Wojewódzkim Dzienniku Ustawowym.

Do źródeł prawa wewnętrznego należą:

• zarządzenia

• statuty

• regulaminy

• okólniki

Obowiązują tylko wewnątrz danej struktury organizacyjnej. Zwyczaj nie jest źródłem prawa, a orzeczenie sądów nie jest powszechnie obowiązujące.

Akty kierownictwa wewnętrznego:

• wydawane są na podstawie ustawy, istnieje upoważnienie ustawowe

• ustawodawca określa kto ma być organem wydającym te akty- czy organy jednoosobowe- monokratyczne(np. minister lub prezydent), czy wieloosobowe- kolegialne( np. RM)

• muszą być zgodne z ustawą

• regulaminy i statuty mają na celu rozwinięcie przepisów ustawy w zakresie niezbędnym dla skonkretyzowania zasad organizacji i działania określonych jednostek; zasady odnoszą się do użytkowników; wydają je organy adm. publicznej

• wytyczne, instrukcje, okólniki to interpretacja przepisów prawa powszechnie obowiązującego lub aktów kierownictwa wewnętrznego sporządzane przez organ centralny dla użytku wewnętrznego; podają zasady organizacji i funkcjonowania, sposoby działania organów, wyjaśniają struktury organizacyjne.

15. ZASADA SUBSYDIARNOŚCI A ORGANIZACJA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Zasada ta sprowadza się do uznania, że państwo i jego organy administracyjne mogą podejmować się realizacji określonych zadań publicznych dopiero i tylko wtedy, gdy jednostka lub wspólnota jednostek nie jest w stanie temu zadaniu podołać. Zasada subsydiarności to zasada pomocniczości.

24. POJĘCIE ORGANU

ORGAN - jest wyodrębniony organizacyjnie zespół osobowo-rzeczowy działający na podstawie i w granicach prawa utworzonych w celu realizacji określonych zadań państwowych, dysponujący w zakresie swojego działania władztwem i możliwością stosowania środków przymusu.

25. RODZAJE ORGANÓW

Klasyfikacja organów (uniwersalna)

• I kryterium wg liczby piastunów

• monokratyczne -jednoosobowe Wojewoda, Minister

• kolegialne - wieloosobowa Rada Ministra, Zarząd

Postanowienia podjęcia decyzji:

~metoda uzgodnień,

~głosowanie

zarządzenie, postanowienie - jednoosobowe;

uchwała - akt przez organy kolegialne wydawany.

• II ze względu na kryterium powołania piastuna

• organy pochodzące z wyboru;

• organy pochodzące z mianowania.

III ze względu na kryterium kompetencji i wzajemny stosunek możemy wyróżnić:

• organy pomocnicze - kompetencje ograniczają się do zbierania dowodów, wykonują decyzję

• organy stanowiące (decyzyjne) -będą ponosiły odpowiedzialność za realizacje zadań publiczno-prawnych.

• IV ze względu na czas pełnomocnictw, które zostały udzielone organowi

• kadencyjne - Prezydent, określa się czas na jaki dany organ zostaje powołany;

• organy, których działanie oparte jest na zasadzie kadencyjności

• organy działające przez czas nieokreślony - Izba Skarbowa

• V kryterium zakresu terytorialnego działania

• organy centralne tzn. terytorium działania obejmuje całe państwo, inne organy będą im podlegały

• organy lokalne (terenowe) - dla samorządu terytorialnego Rada Powiatu, Gminy, Województwa.

• VI Charakter struktury organu

• organy proste- samodzielne, organizacyjne są w stanie realizować kompetencje np. Rada Ministrów

• organy złożone - struktura organizacyjna wymaga wspólnego współdziałania kilku ogniw - Parlament

VII ze względu na charakter i sposób powołania piastunów możemy wyróżnić:

• organy przedstawicielskie - jeżeli pochodzą z wyborów

• organy poza przedstawicielskie

• VIII Ze względu na konstytucyjną zasadę trójpodziału władzy

• organy władzy wykonawczej

• organy władzy ustawodawczej

• organy władzy sądowniczej

• Centralny konstytucyjny organ państwa, a organ centralny

Centralny organ konstytucyjny ma następujące cechy:

• jest bezpośrednio nazwany w treści konstytucji;

• określenie podstawowych kompetencji i zakresu działania

• zakres (terytorium całego kraju) i charakter (nadrzędna pozycja nad pozostałymi organami im podległymi) ich działania;

• będą mogły podejmować rozstrzygnięcia wywołujące skutki w sferze tworzenia i działania centralnych organów państwa np. powołanie komendantów

• te organy między którymi powstał spór kompetencyjny rozstrzygany będzie przez Trybunał Konstytucyjny

Centralne organy jeżeli nie spełnia organ w/w punktów to od razu jest organem centralnym;

• tworzone są i powoływane przez centralne konstytucyjne organy;

• centralne konstytuujące mogą w drodze prawa powszechnie obowiązującego narzucać zakres działania.

Element wspólny- zakres terytorialny obejmuje terytorium całego kraju.

26. URZĄD, A ORGAN

1. pod pojęciem URZĘDU rozumie się zwspół wyodrębnionych kompetencji tj. praw i obowiązków, których realizacja pozostawiona zostaje do dyspozycji jednostek organizacyjnych;

2. to organ (w potocznym rozumieniu) np. Urząd Skarbowy, Izba Skarbowa

3. jest to zespół środków i prób przydatny określonemu organowi dla jego obsługi np. Urząd Wojewódzki, Ministerstwo

ORGAN Wojewoda będzie miał charakter następczy. Organ jest powołany w drodze wyboru lub powoływania.

URZĄD może funkcjonować bez organu np. Urząd Wojewódzki funkcjonuje bez wojewody. Organ również będzie posiadał kompetencje.

Zależność między organem, a urzędem

URZĄD będzie uczestniczył w wykonywaniu kompetencji organu, wzajemna zależność:

~ regulowane są na gruncie ustawy

~uzupełniane w drodze konkretyzacji na płaszczyźnie działań o charakterze dekoncentracji wewnętrznej - Wojewoda będzie dekoncentrował kompetencje na kierowników organów.

Funkcjonowanie URZĘDU będzie polegało na zapewnieniu obsługi:

1. merytorycznej - w ramach dekoncentracji odpowiednie komórki będą władne do podejmowania decyzji w imieniu Wojewody na podstawie upoważnienia

2. technicznej - gromadzenie różnego rodzaju danych, przygotowywaniu spraw do rozstrzygnięcia, prowadzenie działań organizatorskich;

3. administracyjnej - funkcjonowanie samego urzędu - trybem pracy, czasem, procedurą, zasadami obsługi petentów.

URZĄD jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania ORGANU. Podstawą tego działania jest ustawa. ORGAN będzie miał wpływ na funkcjonowanie URZĘDU. URZĄD zapewnia ciągłość działania administracji. URZĘDY mają charakter wieloosobowy i jest złożony organizacyjnie.

27.CENTRALIZACJA

Jest to proces lub tendencja zmierzająca do skupienia uprawnień w zakresie podejmowania decyzji w zasadniczych dziedzinach życia państwowego w centralnych organizacjach władzy.

Cechy centralizmu:

• hierarchiczność;

• podporządkowanie;

• istnienie w wielostopniowej strukturze organizacyjnej tylko jednego organu uprawnionego do podejmowania decyzji pozostałe, podległe, zobowiązane są do jej realizacji, pełnią one funkcje pomocnicze, typowo wykonawcze;

• odpowiedzialność spoczywa na organie decyzyjnym, centralnym;

• organy pomocnicze będą mogły działać na podstawie pierwotnego rozstrzygnięcia przez organ centralny.

ZALETY:

* jednolitość rozstrzygania;

* jednolitość działania w całym systemie pełne i merytoryczne określenie podstaw.

WADY:

• sformalizowanie;

• nieekonomiczny sposób podejmowania decyzji (wydłuża czas);

• oderwanie ośrodka decyzyjnego od tego, który działa na stopniu podstawowym;

• brak odpowiedzialności na stopniu podstawowym na działania.

28.DECENTRALIZACJA

Jest zjawiskiem ciągłym polegającym na przenoszeniu kompetencji i odpowiedzialności za ich realizację na określone organy przejmujące wykonywanie zadań publicznych.

29. PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY PAŃSTWA

Zasadniczy podział terytorialny państwa dokonany z myślą o stworzenie odpowiedniej organizacji (aparatu) powołanej do realizacji zadań należących do właściwości administracji państwa (zadania wykonawcze). Podział najrzadszy to 2 szczeble organizacyjne, najczęstsze 3 lub 4 szczeblowe. Szczeble są określane na podstawie:

• regiony;

• mniejsze jednostki

• podstawowe (gmina).

W Polsce nie było tylko 4-szczeblowego podziału. Jest on związany z wykonywaniem zadań o charakterze rządowym.

W większości krajów podział administracyjny pokrywa się na podział jednostek samorządu terytorialnego, ale nie zawsze gdyż podział administracyjny może być większy.

W Polsce podział administracyjny pokrywa się z podziałem samorządowym:

~ gmina;

~powiat (suma gmin w sensie granic):

• ziemski;

• grocki - (byłe miasta wojewódzkie powyżej 100 000 mieszk.)

~województwa.

Województwo i powiat - powiązanie wykonywania zadań o charakterze rządowym.

31.UZNANIE ADMINISTRACYJNE

Istnieje wówczas, gdy administracja dla urzeczywistnienia stanu prawnego może wybrać między różnymi rozwiązaniami. Uznanie występuje wtedy gdy norma prawa nie determinuje w sposób jednoznaczny konsekwencji (skutku) prawnego, lecz pozostawia w sposób wyraźny dokonanie takiego wyboru organowi administracyjnemu. Inaczej mówiąc ustawa pozwala na wybór następstwa prawnego, przy czym można dokonywać wyboru między dwiema lub więcej możliwościami. Uznanie może polegać na tym, że administracja musi się zdecydować czy dany środek można w ogóle zastosować albo też jaki ze środków wybrać.

32.POJĘCIE KOMPETENCJI

Jest to właściwość, wskazanie w jakim zakresie określony organ jest umocowany i zobligowany do podjęcia działania;

• kompetencja o charakterze osobowym czyli jakie osoby (piastuni organu) są właściwi do podejmowania działań;

• kompetencja o charakterze rzeczowym - rodzaj spraw jakie mogą być z zakresu administracji realizowane przez organ;

• kompetencje o charakterze terytorialnym - obejmujące terytorium całego kraju lub określoną jednostkę jego podziału terytorialnego;

• kompetencje o charakterze instancyjnym jaki organ, w jakim stadium postępowania kompetentny jest do rozstrzygnięcia sprawy.

KOMPETENCJA ma charakter:

• zewnętrzny- czynności podejmowane przez określony organ wywołuje skutki w sferze praw i obowiązków podmiotów pochodzących spoza struktury organizacyjnej organizacji;

• wewnętrzny - dotyczy tego wszystkiego co konkretyzować się będzie w ustroju i działaniu określonej struktury administracyjnej np. resortu.

33.ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA DZIAŁANIA ADMINISTRACJI

Odpowiedzialność to konsekwencje działania lub nie działania administracji wynikające z obowiązku realizacji kompetencji.

Wyróżniamy:

• odpowiedzialność polityczna- odpowiedzialność ponoszona przed Sejmem, a w praktyce większością sejmową za realizację przyjętej polityki rządowej. Ponoszą ją tylko pewne kategorie piastunów organów. Ponoszą ją- Prezes Rady Ministrów i Rada Ministrów. Odpowiedzialność polityczną realizuje się w postaci INSTYTUCJI KONSTRUKCYJNEGO WOTUM NIEUFNOŚCI:

~Ustala Sejm;

~z wnioskiem o uchwalenie występuje grupa przynajmniej 46 posłów;

~wniosek musi być podpisany przez tych posłów;

~musi zawierać uzasadnienie dlaczego chce się uchwalić ten wniosek, do

wniosku dołącza się kandydaturę Prezesa RM odwołując RM

automatycznie powołuje się nową RM;

~trzeba uzyskać bezwzględna liczbę głosów;

~jeżeli nie uda się uchwalić takiej uchwały to z ponownym wnioskiem można zwrócić się po upływie 3m.-cy, chyba że wystąpi grupa 115 posłów. Jeżeli uchwala się wotum RM podaje się do dymisji, Prezydent musi tą dymisję przyjąć i powołuje się nową. Wraz z Radą odchodzą członkowie gabinetów politycznych, wojewodowie i wicewojewodowie. Politycznie wojewodowie będą odpowiedzialni politycznie przed Prezesem Rady Ministrów. Prezes RM może odwołać wojewodę, który nie realizuje swoich zadań.

INDYWIDUALNE WOTUM NIEUFNOŚCI -dotyczy poszczególnego członka RM i nie prowadzi do odwołania całej RM. Jej uchwalenie nie prowadzi do dymisji całej RM. Żeby zwrócić się z wnioskiem musi wystąpić grupa 69 posłów.

Odpowiedzialności politycznej nie ponosi PREZYDENT.

• odpowiedzialność majątkowa - jest to odpowiedzialność za szkody wyrządzone działaniem (brakiem działania) określonego urzędnika administracji. Szkoda obejmuje pojęcie rzeczywiste, uszczerbek, utrata spożywanych korzyści. Odpowiedzialność dotyczy urzędnika, który będzie wykonywał zadania.

• odpowiedzialność karna- za popełnienie przestępstwa ściganego na gruncie prawa karnego. Odpowiedzialność jest zaostrzona szczególnie:

~wykorzystywanie stanowiska służbowego, osobiste wykorzystywanie podległości służbowej. Każdy kto uczestniczy w funkcjonowaniu administacji podlega szczególnym zaostrzeniom.

• odpowiedzialność dyscyplinarna i służbowa - działanie wbrew regulaminowi, łamaniu zasad działania w określonej służbie.

• odpowiedzialność za wykroczenia -właściwe do rozpatrywania są Sądy Grockie.

• odpowiedzialność konstytucyjna -za popełnienie deliktu konstytucyjnego. Delikt konstytucyjny - jest to takie działanie przyjmujące postać czynną lub bierną, który polega na nadużyciu kompetencji przysługującej organowi, lub niedopełnienie obowiązków ciążacych na nim. To nie jest przestępstwo prawne. Trybunał Stanu jest organem właściwym do rozstrzygania deliktu. Trybunał jest organem wyłącznie uprawnionym nie tylko do orzekania odpowiedzialności konstytucyjnej, ale również karnej w stosunku do Prezydenta. Prezydent będzie realizował kompetencje z zakresu administracji.

Odpowiedzialność konstytutywną ponoszą:

~Prezes RM;

~Ministrowie;

~Prezes NBP i NIK;

~Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych;

~inne osoby którym Premier powieżył kierowanie ministerstwem;

~członków Krajowej Rady radiofonii i TV.

Z wnioskiem o pociągnięcie do odpowiedzialności w stosunku do Prezydenta musi się zgłosić grupa 140 członków Zgromadzenia Narodowego, a uchwała musi zapaść większością kwalifikowaną 2/3 głosów. W przypadku pozostałych wniosek 115 posłów lub Prezydenta.

Orzeczenie o tym, że delikt został popełniony stosujemy SANKCJĘ ODPOWIEDZIALNOŚCI:

• zakaz zajmowania stanowisk do lat 10, a za tym utrata biernego prawa wyborczego;

• zakaz odebrania orderów i odznaczeń;

• pozbawienie dotychczasowych uposażeń, które wynikały z funkcji.

35.PREZYDENTA JAKO ORGAN ADMINISRACJI PAŃSTWOWEJ

• powołuje i odwołuje RM (przyjmuje dymisję) może odmówić przyjęcia dymisji Premiera tylko wtedy gdy jest wyrazem woli członka RM;

• jest organem władzy wykonawczej

• jest najwyższym przedstawicielem państwa w stosunkach zewnętrznych i wewnętrznych;

• reprezentuje państwo;

• jest wybierany w wyborach powszechnych;

• sam sprawuje swoje kompetencje;

• jest organem kadencyjnym;

• jest gwarantem bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego

• może zwoływać Radę Gabinetową i jest ich przewodniczącym. Polska Rada Gabinetowa ma cechy szczególne:

• Rada Ministrów obradująca pod przewodnictwem Prezydenta, ale nie posiadająca jakichkolwiek kompetencji przyznanych konstytucyjnie Radzie Ministrów.

• Komitet Obrony Kraju;

• Rada Bezpieczeństwa Narodowego;

• W sferze stosunków zagranicznych ma on zwierzchnią pozycję w zakresie najwyższego przedstawicielstwa Rzeczypospolitej;

• Może wprowadzać stan wojenny i stan wyjątkowy;

• Zapewnia konstytucyjną możliwość wydawania rozporządzeń;

• Zarządzeniami prezydenta nie można regulować praw i obowiązków obywatelskich, a także wszystkich innych podmiotów znajdujących się poza strukturami administracyjnymi

36. SKŁAD I KOMPETENCJE RADY MINISTRÓW

• SKŁAD RM

• organy obligatoryjne - Prezes RM, Ministrowie stojący na czele administacji państwowej (resortowi);

• organy fakultatywne obecność nie jest potrzebna do ich istnienia)- Ministrowie bez teki, wiceprezesi RM ,Przewodniczący Komitetów Stałych - Komitet Badań Naukowych, Komitet Integracji Europejskiej.

Prezes Rady Ministrów w drodze rozporządzenia określa merytorycznie zakres działania Ministra zarówno resortowego i bez teki.

• KOMPETENCJE RM

• działalność prawotwórcza RM - jest to organ wykonawczy i nie ma kompetencji tworzenia prawa w formie ustawy. Wykonują delegację ustawową. RM wydaje:

~rozporządzenia powszechnie obowiązujące

~akty wewnętrznie obowiązujące -UCHWAŁA

RM może podejmować wytyczne i ogólniki i będą miały charakter wewnętrznie obowiązujący.

• bezpieczeństwa państwa i porządek publiczny- np. przez funkcjonowanie Ministerstwa Obrony Narodowej lub Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.

Funkcjonowanie służb:

~wojsko;

~policja;

~inspekcje;

~kontrole;

~służby celne, leśne, morskie, drogowe, kolejowe.

W ramach BEZPIECZEŃSTWA WEWNETRZNEGO

1. w drodze rozporządzenia RM może wprowadzać stan klęski żywiołowej;

2. przeprowadzanie mobilizacji powszechnej lub częściowej

3. polityka zagraniczna - RM posiada kompetencje do zawierania umów międzynarodowych, RM jest odpowiedzialna za prowadzenie polityki zagranicznej;

4. wykonywanie budżetu-RM jest organem wyłącznie upoważnionym do opracowania projektu ustawy i jego wniesienie do Sejmu. RM jest odpowiedzialna za jej wykonywanie. RM jest obowiązana do wykonywania sprawozdania z wykonywania budżetu, a także ustawy około budżetowej i związanych z finansami państwa;

5. koordynacja organów administracji rządowej- RM koordynuje pracę wszystkich organów w każdym zapewnienie spójnej polityki państwa, jednolitość struktur i działań administracji. Cele koordynacji - zapewnienie spoistości i jednolitości działań podległej RM administracji Rządowej zarówno w aspekcie zewnętrznym jak i wewnętrznym;

6. kontroluje organy administracji rządowej

• kontrola- badanie stanu rzeczywistego ze stanem modelowym;

• nadzór- badanie stanu rzeczywistego ze stanem modelowym z możliwością ingerencji.

Kontrola może być wiązana z nadzorem. RM może uchylić ustawę.

7. organ kierowniczy - kieruje. RM ponosi odpowiedzialność za działania przed Sejmem.

8. Określenie obywateli powołanych do czynnej służby wojskowej - realizacja

9. Chroni interesy Skarbu Państwa - ekonomiczna strona administracji.

RM jest właściwa dla realizacji każdego zadania o charakterze publicznym o ile nie jest ono zastrzeżone dla innego organu lub samorządu terytorialnego - DOMNIEMANIE WŁAŚCIWOŚCI KOMPETENCJI RM.

37. POZYCJA USTROJOWA I KOMPETENCJE MINISTRA STOJĄCEGO NA CZELE DZIAŁU ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ

MINISTROWIE:

• centralny konstytucyjny organ państwa, ale konstytucja nie wymienia ich imiennie są ministrowie resortowi;

• związani są z Prezesem RM;

• sprawuje kompetencje nadzorcze i kontrolne w sferze personalnej i służbowej;

• można mu uchwalić wotum nieufności - pociągnąć go do odpowiedzialności politycznej;

• kieruje działem administracji rządowej;

• podlega Prezesowi RM;

• jest organem jednoosobowym bo kieruje działem, ale z drugiej strony jest organem kolegialnym ponieważ wchodzi w skład RM;

• wykonuje rozporządzenia i zarządzenia;

• wydaje decyzje.

40. Prezes Rady Ministrów- zgodnie z art. 148 Konstytucji Prezes kieruje pracami Rady Ministrów, reprezentuję Radę Ministrów, koordynuje i kontroluje pracę członków rządu, jest zwierzchnikiem służbowym wszystkich pracowników administracji rządowej oraz wydaje rozporządzenia na podstawie udzielonych szczegółowych upoważnień w ustawach, zapewnia wydanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania, sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji ustawach. Kompetencje Prezesa Rady Ministrów mieszczą się w pięciu zasadniczych grupach:

1. W grupie kompetencji z zakresu zwierzchności osobowej: Prezes Rady Ministrów między innymi wnioskuje powołanie i odwołanie członków Rady Ministrów, powołuje sekretarzy stanu i podsekretarzy stanu, centralne organy administracji państwowej, wojewodów (wicewojewodów), także członków niektórych organów doradczych.

2. W grupie kompetencji z zakresu zwierzchności służbowej: m. in. ustala zakres działania wicepremierów, kieruje i organizuje pracę Rady Ministrów, koordynuje i kontroluje prace ministrów, organizuje i kieruje pracą komitetów doradczych, których jest przewodniczącym, a także może przewodniczyć nawet temu komitetowi, którego nie jest członkiem, udziela upoważnienia do reprezentowania Rządu w Sejmie sekretarzowi lub podsekretarzowi stanu, nadzoruje terenowe organy rządowej administracji ogólnej. Realizuje tę zwierzchność przez wydawanie zarządzeń wewnętrznych, wytycznych, poleceń służbowych, nadawanie statutów, podejmowanie innych czynności o charakterze wewnętrznym.

3. W grupie kompetencji z zakresu nadzoru nad podmiotami niepodporządkowanymi: (samodzielnymi, zdecentralizowanymi) podejmuje czynności nadzorcze przewidziane ustawami (np. może zawiesić organy gminy i ustanowić zarząd komisaryczny).

4. W grupie kompetencji normotwórczych: Prezes Rady Ministrów wydaje rozporządzenia (w stanie wojennym zarządzenia porządkowe), a także nie stanowiące powszechnych norm prawa zarządzenia.

5. W grupie kompetencji organizacyjno- porządkowych: Prezes Rady Ministrów może np. tworzyć rady zespoły jako organy pomocnicze lub opiniodawczo- doradcze, podpisywać protokoły ustaleń sporządzonych z posiedzenia Rady, czy np. zezwalać zaproszonym osobom na przysłuchiwanie się posiedzeniu.

41 Centralne organy administracji państwowej- Konstytucja nie reguluje sytuacji centralnych organów administracji rządowej (państwowej), a nawet nie widać w jej postanowieniach, iż takie organy istnieją. Tymczasem wyróżnia, choć nie kwalifikuje, dwie nowe kategorie organów centralnych: centralne organy państwowe i centralne konstytucyjne organy państwa. Żadne z nich nie są centralnymi organami administracji państwowej. Oznacza to, że dotychczasowe ustalenia doktryny w tym względzie pozostają nienaruszone.

Centralne organy administracji nie wchodzą w skład Rządu, poza wyjątkami określonymi w ustawach. Na przykład na mocy prawa wchodzi w skład Rządu członek Komitetu Obrony Kraju- Minister Obrony Narodowej. Nie są też organami terenowymi, ponieważ ich właściwość miejscowa rozciąga się na obszar całego kraju. centralne organy administracji państwowej są tworzone w drodze aktów rangi ustawy, wyjątkowo aktem niższego rzędu. Tworzenie i znoszenie jest procesem ciągłym, toteż lista tych organów nie jest stała. Organy te noszą niekiedy nazwy sugerujące kolegialny skład tych organów, jednak zazwyczaj są organami monokratycznymi. Jeśli nazwa zawiera określenie urząd, mamy do czynienia z organem jednoosobowym (np. Wyższy Urząd Górniczy). Jest nim szef urzędu zwany prezesem lub dyrektorem; cały zaś urząd jest zespołem osób, danych mu do pomocy w wykonywaniu zadań. Jeśli organ nosi nazwę komitetu czy komisji, mamy do czynienia z organem kolegialnym. Przysługujące mu funkcje prawotwórcze oraz inne funkcje jednoosobowe pełni najczęściej jego przewodniczący. Centralne organy powoływane są najczęściej przez Prezesa Rady Ministrów, ale np. członkowie Komitetu Obrony Kraju powoływani są przez Prezydenta. Organami zwierzchnimi centralnych organów są: Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, poszczególni ministrowie; im też przysługują uprawnienia nadzorcze. Zgodnie z ustawą z dnia 8 sierpnia 1996 r. minister, do którego zakresu działania należy sprawowania nadzoru nad określonym urzędem centralnym, przedstawia sprawy dotyczące tego urzędu na posiedzeniu Rady Ministrów. Minister ten jeżeli odrębne przepisy nie stanowią inaczej:

1. składa Prezesowi Rady Ministrów wniosek o nadanie urzędowi centralnemu statutu,

2. składa Prezesowi Rady Ministrów wniosek o powołanie i odwołanie kierownika urzędu centralnego,

3. powołuje zastępców kierownika urzędu centralnego,

4. wykonuje w stosunku do urzędu centralnego funkcje kontrolne.

Centralne organy administracji są organami zwierzchnimi terytorialnych organów administracji, wraz z którymi tworzą tzw. quasi- resorty (w sensie organizacyjnym). Organy w terenie to zazwyczaj organy rządowej administracji specjalnej 9np. urzędy celne) lub też (rzadko) terenowe organy rządowej administracji ogólnej. Tak samo jako organy naczelne organy centralne mogą mieć swoje organy opiniodawczo- doradcze. Oto wykaz większości centralnych organów:

.

42. Wojewoda jako przedstawiciel Rady Ministrów- wojewodę powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Wicewojewodów powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek wojewody. Wojewoda jest:

1. przedstawicielem Rady Ministrów w województwie- z tego tytułu odpowiada za wykonanie polityki rządu na obszarze województwa, co między innymi polega na:

• kontrolowaniu wykonywania przez organy zespolonej administracji rządowej zadań wynikających z ustaw i innych aktów prawnych wydanych na podstawie upoważnień w nich zawartych, ustaleń Rady Ministrów oraz zarządzeń i poleceń Prezesa Rady Ministrów,

• kontrolowaniu wykonywania przez organy samorządu terytorialnego i inne samorządy zadań z zakresu administracji rządowej realizowanych przez nie na podstawie ustawy lub porozumienia z organami administracji rządowej,

• zapewnianiu współdziałania wszystkich podmiotów administrujących działających na obszarze województwa i kierowaniu ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia i utrzymania porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich, a także zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków, na zasadach określonych w ustawach,

• reprezentowaniu Rady Ministrów na uroczystościach państwowych i w trakcie oficjalnych wizyt składanych w województwie przez przedstawicieli państw obcych,

• wydawaniu poleceń, o których mowa w art. 16 ustawy o administracji rządowej w województwie,

• partycypacji w powoływaniu i odwoływaniu organów administracji nie zespolonej,

• kontrolowaniu organów administracji nie zespolonej działających na obszarze województwa,

2. zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej- i w tym zakresie:

• kieruje nią i koordynuje jej działalność,

• zapewnia warunki do skutecznego jej działania,

• ponosi odpowiedzialność za rezultaty jej działania.

3. jest na zasadach określonych w ustawach- organem nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego,

4. jest organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym,

5. reprezentantem Skarbu Państwa w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych ustawach, co polega na:

• reprezentowaniu Skarbu Państwa w odniesieniu do mienia powierzonego mu w celu wykonywania jego zadań,

• wykonywaniu innych uprawnień wynikających z reprezentowania Skarbu Państwa,

• wykonywaniu uprawnień i obowiązków organu założycielskiego wobec przedsiębiorstw państwowych do czasu przekazania tej funkcji ministrowi właściwemu do spraw Skarbu Państwa lub do czasu wygaśnięcia tych uprawnień i obowiązków z innych tytułów.

43. Wojewódzka administracja zespolona- zespolenie jest nową konstrukcją wprowadzoną powtórnie w Polsce w ramach wielkiej reformy administracji z 1998 roku. Na stopniu wojewódzkim wyraża się w nazwie :zespolona (wojewódzka) administracja rządowa, a na stopniu powiatowym w nazwie: powiatowa administracja zespolona, co jest reminiscencją faktu, iż na stopniu powiatowym nie mamy wyodrębnionej organizacyjnie administracji rządowej. Zwierzchnikiem wojewódzkiej rządowej administracji zespolonej jest wojewoda, który wykonuje zadania głównie przy pomocy kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich. Zwierzchnictwo to występuje w dwóch zasadniczych postaciach- zwierzchnictwa osobowego i służbowego. Zwierzchnictwu osobowemu podstawę daje włączenie inspekcji, straży lub służb w strukturę urzędu wojewódzkiego. Jednocześnie całość układu organizacyjnego administracji zespolonej określa statut urzędu wojewódzkiego nadany przez wojewodę, choć uzależniony w treści nierzadko od postanowień ministerialnych rozporządzeń w sprawach organizacji wojewódzkich inspektoratów. Poza określonymi wyjątkami (Policji i Straży Pożarnej) do wojewody należy powoływanie i odwoływanie kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich. Osoby te, noszące zazwyczaj nazwy wojewódzkich komendantów i inspektorów, działają z ustawowego upoważnienia w imieniu wojewody, co jest już wyrazem zwierzchnictwa służbowego popartego uprawnieniem wojewody w zakresie kierowania, koordynacji, zapewnienia warunków skutecznego działania, wydawania poleceń służbowych i pełną własną odpowiedzialnością. Na stopniu wojewódzkim administracja rządowa zespolona obejmuje:

1. Inspekcję Handlową,

2. Służbę Ochrony Zabytków,

3. Inspekcję Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych,

4. Inspekcję Sanitarną,

5. Policję,

6. Inspekcję Ochrony Środowiska,

7. Państwową Straż Pożarną,

8. Inspekcję Farmaceutyczną,

9. Inspekcję Budowlaną,

10. Inspekcję Ochrony Roślin,

11. Inspekcję Nasienną,

12. Inspekcję Weterynaryjną.

44. Organy rządowej administracji niezespolonej- do organów tych należą utrzymane przez ustawę z dnia 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w województwie:

1. dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych, wojskowi komendanci uzupełnień,

2. dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzędów skarbowych, inspektorzy kontroli skarbowej,

3. dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych i specjalistycznych urzędów górniczych,

4. dyrektorzy okręgowych urzędów miar i naczelnicy obwodowych urzędów miar,

5. dyrektorzy okręgowych urzędów probierczych i naczelnicy obwodowych urzędów probierczych,

6. dyrektorzy regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych,

7. dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej,

8. dyrektorzy urzędów celnych,

9. dyrektorzy urzędów morskich,

10. dyrektorzy urzędów statystycznych,

11. Główny inspektor i inspektorzy dozoru technicznego żeglugi morskiej,

12. kierownicy inspektoratów żeglugi śródlądowej,

13. komendanci oddziałów Straży Granicznej, komendanci strażnic oraz komendanci granicznych placówek kontrolnych i dywizjonów Straży Granicznej,

14. Prezes Agencji Rynku Rolnego i podmioty mu podległe,

15. regionalni inspektorzy celni.

Nadto w dalszym ciągu pozostały niezespolone dotychczas funkcjonujące struktury administracyjne:

• organy administrujące Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, sądów powszechnych, sądów wojskowych;

• organy prokuratury;

• organy przedsiębiorstw państwowych (które wydają decyzje administracyjne);

• organy zakładów administracyjnych;

• organy banków państwowych;

• organy administracji ubezpieczeń społecznych (ZUS);

• organy administracji dróg;

• organy administracji archiwów;

• organy Najwyższej Izby Kontroli;

• organy instytutów naukowych poza systemem szkół wyższych;

• organy wszystkich kontroli międzyresortowych nie zorganizowanych w systemie wojewódzkiej rządowej administracji zespolonej lub w systemie państwowej administracji zespolonej.

Cechy wspólne tych organów mają dość różnorodny charakter. W płaszczyźnie badania stosunków prawnych w obrębie struktur organizacyjnych wskazać trzeba na pełne wykorzystanie podporządkowania hierarchicznego, wynikające z potrzeb scentralizowanego kierownictwa i bezwzględnego zapewnienia państwowej jednolitości polityki i działania. Ponadto swoista budowa tych organów, dostosowana każdorazowo do zadań poszczególnych organów, odbiega od zasad budowy innych organów administracji publicznej, choć zasada dekoncentracji wewnętrznej występuje we wszystkich rodzajach struktur. Jednak są też cechy wyraźnie odmienne. Należy tu zaliczyć przede wszystkim różność zadań poszczególnych grup organów. I tak:

• liczna grupa organów powołanych wyłącznie do sprawowania funkcji kontrolnych (nadzorczych), przy czym charakter działań w obrębie tych funkcji nosi często charakter policyjny (np. urzędy górnicze);

• funkcje z zakresu administracji państwowej niektóre z organów pełnią w sposób wyłączny, inne organy zaś łączą je ze specjalistycznymi zadaniami spoza obszaru stosunków administracyjnych (np. organy administracji leśnej);

• niektóre organy nie rozstrzygają spraw indywidualnych z zakresu administracji państwowej (organy administracji statystyki);

• często zadania administracyjno-prawne związane są bezpośrednio z prowadzeniem działalności usługowej (usługi niematerialne świadczone przez zakłady administracyjne).

Ponadto zróżnicowany jest zasięg działalności administracyjnej. Jedne organy mają tu zasięg analogiczny do zasięgu innych organów administracji, inne wyraźnie mniejszy, co oznacza ograniczenia podmiotowe w sferze poddania administracji tych organów (np. urzędy morskie). Po trzecie część organów ma właściwość miejscową zgodną z podstawowym podziałem administracyjnym państwa, część zaś działa na podstawie specjalnego podziału administracyjnego.

45. Pojęcie zakładu administracyjnego- pojęcie zakładu nie jest jednoznaczne i występuje w paru kontekstach znaczeniowych:

1. w rozumieniu potocznym- zakład utożsamiany jest zazwyczaj z przedsiębiorstwem, spółką lub po prostu miejscem pracy;

2. w rozumieniu ekonomicznym- oznacza jednostkę gospodarczą wyodrębnioną pod względem techniczno- organizacyjnym z całości gospodarki uspołecznionej (ale nie stanowiącą jeszcze przedsiębiorstwa spółki itd.);

3. w rozumieniu prawa cywilnego- zakład to wyodrębniona organizacyjnie i materialnie część przedsiębiorstwa, spółki, która nie ma osobowości prawnej i pozostaje na rozrachunku wewnętrznym z macierzystą jednostką organizacyjną; niekiedy w ujęciu przedmiotowym prawo cywilne zrównuje zakład z przedsiębiorstwem;

4. w rozumieniu prawa pracy- zakład pracy oznacza każdą jednostkę organizacyjną zatrudniającą pracowników, niezależnie od charakteru stosunku pracy;

5. zakład budżetowy w rozumieniu prawa finansowego- oznacza sposób powiązania finansowego danej jednostki organizacyjnej z budżetem państwa, polegający na łączeniu się saldem: jednostka pokrywa swoje wydatki z osiąganych dochodów, a w razie nadwyżki dochodów odprowadza je do budżetu państwa; w sytuacji odwrotnej uzyskuje środki z budżetu państwa na pokrycie niedoboru;

6. zakład może być elementem składowym nazw różnych jednostek organizacyjnych- użycie tego elementu wynika często z tradycji, naśladownictwa lub przypadku (np. ZUS, PZU);

7. wreszcie pojęcie zakładu administracyjnego występuje w rozumieniu prawa administracyjnego i jego nauki; ono właśnie będzie poddane charakterystyce prawnej.

Typowymi zakładami administracyjnymi są:

1. w dziedzinie oświaty- szkoły

2. w dziedzinie kultury- biblioteki publiczne

3. w dziedzinie nauki- szkoły wyższe

4. w dziedzinie wychowania- przedszkola

5. w dziedzinie reedukacji- więzienia, domy poprawcze, izby wytrzeźwień

6. w dziedzinie ochrony zdrowia- sanatoria, kliniki

7. w dziedzinie opieki społecznej- domy dziecka, domy opieki dla ludzi starszych.

46. organizacje pozarządowe i ich udział w wykonywaniu zadań z zakresu administracji publicznej- Look twórca umowy społecznej i liberalizmu. Wg niego własność obejmowała: życie, wolność, mienie. I miejsce OBYWATEL. Hegl stworzył koncepcję społeczeństwo obywatelskie. I miejsce PAŃSTWO. Uważał, że wszyscy obywatele powinni brać udział w sprawowaniu władzy.

Zakres podmiotowy organizacji pozarządowej: wolność zrzeszania się

1. sformalizowane

2. inne przyjmujące różnego rodzaju ruchy obywatelskie

• Ad 1

• związki zawodowe,

• związki pracodawców,

• związki społeczno- zawodowe,

• samorządy zawodowe,

• partie polityczne,

• stowarzyszenia,

• fundacje.

• Ad 2

• inne ruchy obywatelskie: komitety.

Musi mieć charakter zbiorowy.

Organizacje pozarządowe powoływane są nie w celu zysku lecz w celu świadczenia usług.

STOWARZYSZENIA dzielą się na:

1. zwykłe- 3 osoby posiadające zdolność do czynności prawnej nie posiadają osobowości prawnej, nie mogą prowadzić działalności gospodarczej. Utrzymują się ze składek członków.

2. rejestrowe- rejestruje sąd rejonowy. Założone przez min. 15 osób (Polacy, cudzoziemcy) mogą tworzyć stowarzyszenie- nie wymagane jest 15 osób. Osoby niepełnoletnie od 16 lat mogą być członkami, a poniżej 16 lat za zgodą rodziców. Z chwilą wpisu do rejestru stowarzyszenie rejestrowe nabywa osobowość prawną- należy przedstawić członków i statut.

STOWARZYSZENIE to dobrowolne zrzeszenie osób o celach nie zarobkowych. Pieniądze z działalności gospodarczej przeznaczone na cele statutowe.

PARTIE POLITYCZNE- szczególny rodzaj organizacji pozarządowej- musi być 1000 osób do założenia wyłącznie obywatele Polski. Komitet założycielski- 15 osób w celu utworzenia statutu. W chwili wpisu partie polityczne nabywają osobowość prawną. Partia polityczna nie może prowadzić działalności gospodarczej.

FUNDACJE- fundator to założyciel fundacji, posiada osobowość prawną- działa na własny rachunek.

Zasady uczestnictwa w realizacji zadań z zakresu administracji:

1. partnerstwa- współuczestnictwo w definiowaniu i określaniu celów publicznych- organy pozarządowe współdziałają z innymi ,

2. jawności- przyznawanie zadania w trybie przetargowym- każda organizacja pozarządowa może uczestniczyć w przetargu,

3. efektywności- związana z oszczędnością środków przeznaczonych do realizacji zadań. Odbiurokratyzowanie procesów decyzyjnych.

Formy realizacji:

1. zasada dotacji- otrzymuje środki budżetowe w celu pokrycia kosztów realizacji zadań,

2. zasada kontraktu- porozumienie publiczno- prawne lub umowa cywilno- prawna.

Realizacja zadań ma charakter czasowy.

Organizacje pozarządowe- uczestniczą w wykonywaniu usług niematerialnych i w tym zakresie zastępują bądź uzupełniają lub działają niezależnie obok organów administracji publicznej.

Przesłanki działalności podmiotów organizacji pozarządowych:

1. jawność,

2. otwartość,

3. powszechność,

4. współuczestnictwo finansowe.

55. Pojęcie kontroli- kontrola jest zjawiskiem badawczym, stwierdzającym odchylenia od stanu modelowego. Nie polega na władczym wkraczaniu w sferę podmiotu badanego. Ma dać tylko określony wynik- sprawozdanie pokontrolne. Jeżeli podmiot kontrolujący stwierdzi uchybienie to zawiadamia odpowiedni organ.

56. Kontrola wyspecjalizowana- utworzona z myślą fachowego, merytorycznego kontrolowania administracji i podmiotów nawet prywatnych, które uczestniczą w wykonywaniu zadań publicznych albo korzystają z mienia publicznego bądź finansów publicznych- możliwa kontrola wszystkich podmiotów. Osoby przeprowadzające kontrolę wyspecjalizowaną mają prawo do wglądu wszystkich dokumentów, uzyskiwanie oświadczeń, wstępu do pomieszczeń.

57. Pojęcie nadzoru- nadzór prawny

59. RESORTOWA STRUKTURA ADMINISTRACJI

W nauce resort ujmowany jest w znaczeniu przedmiotowym i podmiotowym. Według M. Jaroszyńskiego resort administracyjny w szerszym znaczeniu to „wyodrębniony pod względem organizacyjnym dział (gałąź) administracji państwowej, grupujący sprawy jednorodne lub pokrewne i kierowany przez jeden organ centralny”, w znaczeniu węższym resortem jest „jedynie taki wyodrębniony pod względem dział administracji, który jest kierowany przez ministra lub innego członka rządu”.

Zagadnienie resortu porządkuje również W. Dawiodowicz - który w tym pojęciu wyróżnia dwa aspekty: rzeczowy i organizacyjny - w sposób następujący: „Od strony rzeczowej resort jest to określona dziedzina administracji lub gospodarki; wyodrębnienie tej dziedziny polega się na zasadzie zgrupowania o tym samym lub zbliżonym charakterze (np. zadania w dziedzinie górnictwa, rolnictwa).

Nawet stabilizacja podmiotowa (organizacyjna) resortów, której zresztą nie zna polski porządek prawny, nie zapewniałaby nie przenikania spraw z jednego do drugiego stosownie do nowych tendencji w sprawności kierowania i zarządzania. Występują rodzaje spraw nakładające się na wiele dziedzin wyodrębnionych rzeczowo np. sprawy z zakresu planowania przestrzennego, ochrony środowiska czy kontroli państwowej.

Podział administracji na resorty jest podziałem pionowym. W dzisiejszej strukturze organizacyjnej administracji publicznej wyróżnia się trzy rodzaje resortów:

1. resorty kierowane wyłącznie przez ministrów lub podmioty równorzędne - naczelne organy administracji rządowej.

2. resorty kierowane przez naczelne bądź centralne organy administracji państwowej oraz równocześnie przez organy samorządu terytorialnego ( np. resort rolnictwa, finansów, ochrony środowiska).

3. resorty kierowane przez centralne organy administracji państwowej np. resort statystyki.

Ustawa z 4 września 1997 r. - o działach administracji rządowej ustala 32 działy administracji rządowej, wyznaczając jednocześnie zakres przedmiotowy każdego z nich oraz przyporządkowując poszczególne kategorie spraw ministrom lub innym organom. Minister może prowadzić więcej niż jeden dział.

61. POJĘCIE MAJĄTKU PUBLICZNEGO

Majątkiem publicznym jest ten majątek, który niezależnie od charakteru podmiotu będącego właścicielem zostaje w sposób prawny przeznaczony do użytku publicznego, w zakresie pełnego lub ograniczonego korzystania (również odpłatnego), regulowanego także lub wyłącznie prawem administracyjnym.

Jeśli prawo nie reguluje konsekwencji wyróżnienia majątku publicznego, wyróżnienie to jest zbędne.

Przedmiotem majątku publicznego są:

1. dobra naturalne,

2. dobra wytworzone.

Przysparzanie majątku publicznego odbywa się następującymi sposobami:

• albo przez zmiany naturalne środowiska kwalifikowane przez obowiązujące prawo jako przysporzenie

• albo przez wydanie przewidywanego w porządku prawnym jednostkowego aktu normatywnego (generalnego), np. utworzenie rezerwatu,

• albo przez przysporzenie powstałe z mocy samego prawa np. nacjonalizacja,

• albo przez zmianę właściciela powstałą z mocy samego prawa wraz z konieczną deklaratoryjną decyzją administracyjną,

• albo przez wydanie decyzji administracyjnej np. wywłaszczenie nieruchomości.

Uszczuplanie majątku publicznego winno się odbywać w ten sam sposób lub tymi samymi formami prawnymi co przysparzanie.

Jeśli w majątku publicznym nie chodzi o jego ochronę, tzn., że o nic istotnego nie chodzi.

Cechy korzystania jako warunki uznania za majątek publiczny to:

1. korzystanie musi mieć charakter powszechny,

2. korzystanie musi się cechować użytecznością publiczną,

3. korzystanie musi być organizowane przez państwo lub inny podmiot publicznoprawny (władzy wykonawcze państwa),

4. dane korzystanie nie może być zastąpione innym możliwym korzystaniem,

5. korzystanie publiczne nie może tolerować innego, jednoczesnego korzystania prywatnego z majątku publicznego (np. korzystanie z części drogi publicznej przez prywatnego czy innego inwestora).

Korzystanie przez obywateli z majątku publicznego musi mieć charakter dostępu bezpośredniego. To też należy wyróżnić korzystanie:

1. powszechne nieograniczone (plaża publiczna),

2. powszechne ograniczone (szkoła).

Ze względu na podstawy prawne korzystanie odbywa się :

1. bez konieczności istnienia jakichkolwiek warunków ( np. z parku miejskiego),

2. gdy uprawnienie powstaje z mocy samego prawa,

3. gdy uprawnienie powstaje z mocy decyzji.

62. POJĘCIE FORM DZIAŁANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Możliwość ujmowania działań administracji publicznej w kategoriach form działania są różne, ograniczone lub rozszerzane, w zależności tego co się rozumie przez administrację publiczną oraz jak rozumie się stosunek tej administracji do prawa.

W przypadku, gdy sprowadza się administrację publiczną do funkcji wykonywania prawa pojęcie form działania tej administracji zostają zamknięte jedynie te przejawy działalności administracyjnej, które mają ściśle wykonawczy względem ustawy (a szerzej: także innych aktów prawa stanowionych na podstawie i w celu wykonywania ustawy) charakter i które wyrastają z norm prawnych w sposób wyraźny, które są określone szczegółowo tymi normami i dla podjęcia których prawo wyraźnie upoważnia.

Natomiast gdy przez administrację publiczną rozumie się działalność twórczą, podejmowaną przez organy administracji publicznej, nie tylko po to, aby wiernie i dokładnie wykonać prawo, ale także po to, aby w ramach prawa realizować ze znaczną dozą samodzielności, w sposób twórczy, zadania publiczne, wówczas w katalogu prawnych form działania administracji znaleźć się mogą takie postacie działań, które administracja podejmuje na postawie ogólnych norm prawa dla wykonania określonych zadań publicznych, działań, których kształt prawny jest w znacznym zakresie ukształtowany przez praktykę administracyjną w ramach dopuszczonej prawnie samodzielności działania organów administracji publicznej.

W demokratycznym państwie prawa administracja publiczna podejmuje działania w formach określonych przez prawo. Wśród podstawowych form działania administracji publicznej określonych przez prawo należy wymienić następujące:

1. akty administracyjne,

2. akty normatywne,

3. formy działań faktycznych,

4. umowy.

63. AKTY ADMINISTARCYJNE - pojęcie i rodzaje

Akt admin. - pod tym pojęciem rozumieć będziemy wynik działania organu administracji publicznej ( także innego podmiotu) uzyskany w oparciu o właściwe zastosowanie normy prawa materialnego, procesowego i w granicach przyznanej temu organowi samodzielności z jednoczesnym odniesieniem do tej normy wyczerpująco ustalonego stanu faktycznego, w którym to organ w sposób władczy i jednostronny rozstrzyga o prawach i obowiązkach indywidualnego adresata.

• organ lub inny podmiot - strona podmiotowa np. decyzje będzie wydawał także podmiot nie będący organem a będący spólką z.o.o lub s.a

Organ ten musi być właściwy do wydania decyzji (właściwość miejscowa, rzeczowa). Właściwość ta musi wynikać z ustawy. Istnieje zakaz subdelegacji ( przenoszenia na inny organ).

• właściwa norma prawa materialnego - chodzi tu o prawo administracyjne; jego zastosowanie:

• wyczerpujące i wszechstronne ustalenie stanu faktycznego właściwego dla sprawy. Organ powinien działać bez zbędnej zwłoki.

• ustalenie norm prawnych odnoszących się do określonego stanu faktycznego.

• Subsumcja - oznacza odniesienie ustalonego stanu faktycznego treści norm prawnych

• Określenie skutków prawnych tego odniesienia

Akt administracyjny jest aktem jednostronnym. Cechuje się władczością. Istnieje przymus egzekwowania rozstrzygnięć (sankcje przymusu państwowego). Akt admin. tworzy, znosi, modyfikuje stosunek prawny w zakresie prawa administracyjnego. Rozstrzyga o przyznaniu uprawnień adresatowi; o zmianie treści takiego uprawnienia.

Akt admin. powinien zostać wydany zawsze wtedy gdy organ admin. rozstrzyga co do istoty sprawy kończąc postępowanie. Wtedy istnieje obowiązek zakończenia postępowania przez wydanie aktu admin. - decyzji. W zwiazku z tym sprowadza się to do obowiązku zakończenia postępowania w drodze decyzji.

Podział aktów administracyjnych:

1. Podział na akty konstytutywne i deklaratoryjne:

• konstytutywne- tworzą, znoszą bądź modyfikują stosunki prawne np. zmiana nazwiska. Akty te charakteryzują się tym, że wywołują skutek prawny na przyszłość od chwili wydania.

• deklaratoryjne- to takie akty admin. które potwierdzają istnienie określonego uprawnienia bądź zespołu uprawnień np. świadectwo szkolne. Działają z mocą wsteczną, ponieważ stanowią one potwierdzenie tego co już zaszło w przeszłości. W pewnym sensie również mają charakter konstytutywny, w takim zakresie w jakim są niezbędną przesłanką od spełnienia której uzależnia się realizację innych uprawnień adresata tego aktu.

1. Podział ze względu na adresata aktu (zewnętrzne i wewnętrzne):

2. zewnętrzne- są to takie akty których adresatem jest podmiot usytuowany poza strukturą organizacyjną aparatu publicznego. Adresatem tym może być osoba fizyczna, osoba prawna prywatna i inna osoba prawna np. prawa publicznego, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej np. decyzja wojewody, której adresatem jest gmina. Te akty mogą być wydawane tylko na podstawie źródeł prawa powszechnie obowiązującego. W związku z tym nie można odbierać aktu admin. zewnętrznego na jakiejkolwiek postaci okólnika, instrukcji, informacji czy też innego aktu nawet o charakterze zarządzenia.

3. wewnętrzne- są to akty, których adresatem są osoby wchodzące w skład struktur organizacyjnych danego układu bądź jednostki tworzące ten układ. Mogą być wydawane wyłącznie na podstawie przepisów normatywnych.

4. Podział aktów na związane i niezwiązane:

4. związane- są to takie akty, które są wynikiem działania organu podjętego na wniosek zainteresowanej strony. Oznacza to, że samemu się zgłasza do organu o wydanie aktu. Jest ono związane zakresem wniosku, który się składa do organu.

5. niezwiązane- są to takie akty, które są wynikiem działania organu podejmowanego z urzędu a więc takimi, o których strona dowiaduje się następczo. Postępowanie rozpoczyna się z urzędu.

4. Akty admin. wywołujące bezpośrednie skutki cywilno - prawne i wywołujące pośrednie skutki cywilno - prawne:

Akty admin. nie będą zawsze tylko i wyłącznie wywoływały skutki w sferze prawa admin. ale też innych gałęzi prawa.

• bezpośrednie- kiedy akt admin. staje się podstawą samoistną realizacji uprawnień w sferze cywilnej albo ich utraty np. decyzja o wywłaszczeniu.

• pośrednie- są to takie akty, które stają się jedna z przesłanek nabycia, utraty bądź modyfikacji uprawnień o charakterze cywilno - prawnym.

64. POJĘCIE PRAWIDŁOWEGO AKTU ADMINISTRACYJNEGO

Prawidłowy akt administracyjny - za taki akt uznamy taki, który wydany zostaje w zgodzie i na podstawie norm prawa materialnego, ustrojowego, prawa procesowego i w granicach przyznanej temu organowi samodzielności. Akt admin. jest prawidłowy, jeżeli odpowiada wszelkim przesłankom stawianym mu przez porządek prawny. Akt admin. jest prawidłowy jeżeli:

• został wydany przez właściwy organ, tj. gdy organ ten miał prawo wydać taki akt,

• gdy akt został wydany zgodnie z przepisami prawa procesowego,

• gdy akt jest treściowo zgodny z obowiązującym prawem materialnym.

Aby akt admin. był niewadliwy, konieczne jest przestrzeganie przepisów prawa gwarantujących bezstronność urzędnika lub pracownika i jego wyłączenie od udziału w załatwianiu spraw, co do których istnieje wątpliwość zachowania bezstronności. Wyłączeniu może podlegać również organ, jeśli kierownik organu ma interes majątkowy w określonym sposobie załatwienia sprawy admin., a więc gdy zależy mu na wydaniu aktu admin. o określonej treści.

Skutkiem wydania aktu administracyjnego jest przede wszystkim to, że akt taki stwarza stosunek prawny między organem, który wydał a adresatem. Stosunek ten wiąże tak długo, dopóki dany akt nie zostanie wykonany albo zgodnie z prawem zmieniony bądź nie utraci mocy prawnej. Ze względu na charakter aktu admin. należy przyjąć, że taki akt wiąże organ od chwili wydania, zaś adresata - jeśli dopuszczalne jest odwołanie - z chwilą upływu terminu do wniesienia odwołania, a jeśli adresat wniósł odwołanie, obowiązuje go akt organu odwoławczego z chwilą ogłoszenia lub prawidłowego doręczenia. Gdy odwołanie nie służy, akt wiąże adresata z chwilą doręczenia lub ustnego ogłoszenia. Niekiedy odwołanie nie ma mocy wstrzymującej wykonanie aktu. Tak się dzieje, jeśli akt podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy albo gdy zostanie mu nadany rygor natychmiastowej wykonalności.

65. WADLIWE AKTY ADMINISTRACYJNE

Akty wadliwe - są to takie akty, których treść dotknięta jest różnego rodzaju wadami o charakterze materialnym lub procesowym i innymi, które nie powodują nieważność wprost, ale które mogą być wzruszone w drodze postępowania odwoławczego samoistnych działań organu wydającego lub w drodze orzeczenia sądu admin.

Do najważniejszych wad zaliczymy te które powodują nieważność aktu admin.:

• wydanie aktu admin. przez organ niewłaściwy rzeczowo i miejscowo,

• wydanie aktu admin. w którego treści zawarta jest oczywista wada sprowadzająca się do zamierzenia osiągnięcia celu prawniczo lub faktycznie niemożliwego np. decyzja o zabudowie księżyca,

• wydanie aktu zawierającego oczywistą wadę procesową tzn. wydany zostaje w sprawie wcześniej zakończonej, wydany w stosunku do niewłaściwego adresata.

Jest to nieważność pierwotna tzn. że akt ten nie wywołuje skutków prawnych.

Zagadnienia wadliwości decyzji w płaszczyźnie zdolności do wywoływania skutków prawnych: decyzje nieważne to takie, które nie wywołują skutku prawnego od momentu wydania, są aktami pozornymi (nie wchodzą do obrotu prawnego), nieistniejącymi, nie mającymi mocy prawnej .Decyzje wzruszalne wywołują skutki prawne, mają moc obowiązującą do czasu ich usunięcia z obrotu prawnego.

Decyzje nieważne to będą takie, których skutki prawne nie są uznane przez prawo. Wzruszalne zaś będą to decyzje, których skutki prawne są przez prawo uznane, ale które są pozbawiane zdolności do wywoływania skutków prawnych w przyszłości.

Wadliwości decyzji w płaszczyźnie zgodności z normami prawa materialnego i normami prawa procesowego: możemy wyróżnić dwa rodzaje wadliwości decyzji: wadliwość prawnoprocesowa decyzji - powoduje sankcję skutkującą wzruszalnością decyzji w trybie wznowienia postępowania. Wadliwość materialnoprawna decyzji - powoduje sankcję nieważności decyzji. Od tej reguły przewidziane są wyjątki, bowiem np. „pojęciem rażącego naruszenia prawa” należy objąć nie tylko rażące naruszenie prawa materialnego, lecz również i procesowego.

Charakteryzując zagadnienie decyzji nieistniejących, trzeba wyróżnić dwie sytuacje:

• nieistnienie postępowania administracyjnego

• decyzje nie istniejące, wydane w postępowaniu administracyjnym.

Do decyzji nie istniejących należy zaliczyć: decyzje nie zawierające wymaganych przepisami cech zewnętrznych, decyzje nie doręczone ( nie ogłoszone ) stronie.

Jeżeli decyzja nie spełnia wymagań konstytutywnych dotyczących struktury prawnej tego aktu, to zaliczymy ją do decyzji nieistniejących. W doktrynie i orzecznictwie NSA przyjmuje się, że chodzi o takie wymagania, jak oznaczenie organu administrującego, oznaczenie strony, rozstrzygnięcie sprawy (tzw. Osnowa decyzji), podpis osoby powołanej do wydania decyzji. Decyzje nieistniejące nie korzystają z domniemania prawidłowości i nie wchodzą do obrotu prawnego. Stwierdzenie ich nieistnienia może nastąpić bez zachowania szczególnych wymagań co do trybu postępowania i formy oraz w każdym czasie.

Nieakty - są to takie rozstrzygnięcia, które nie są podjęte organy admin. bądź inne podmioty uprawnione do wydawania decyzji np. decyzja kierownika budowy o przyznaniu mieszkania, a także wydawane poza jakąkolwiek procedurą. Akty te nie wywołują skutków prawnych.

66. DOMNIEMANIE WAŻNOŚCI AKTU ADMINISTRACYJNEGO

W praktyce istnieje i funkcjonuje pojęcie domniemanie ważności aktu admin. Oznacza ono, że każdy akt admin. uznaje się za ważny, wywołujący skutki prawne do momentu wyeliminowania jego z obrotu prawnego, czyli stwierdzenia jego nieważności. Jest to domniemanie, które może być obalone.

67. TRWAŁOŚĆ AKTU ADMINSTRACYJNEGO

Gdy chodzi o problem trwałości aktu administracyjnego, można to zilustrować na przykładzie decyzji administracyjnej. Można wyróżnić różne stopnie trwałości decyzji administracyjnej:

1. Trwałość momentem wydania decyzji (doręczenia). Adresat decyzji może się od niej odwołać, zaś organ administracyjny może zmienić tę decyzję za zgodą strony lub też organ administracyjny może zmienić tę decyzję na pozytywną, gdy nie sprzeciwia się to prawu.

2. Trwałość wyznaczona momentem uostatecznienia się decyzji administracyjnej ,gdy organ administracyjny sam nie może wzruszyć tej decyzji, ale może ją zmienić za zgodą strony lub z powodu poważnych wadliwości określonych w KPA.

3. Trwałość wyznaczona momentem uostatecznienia się decyzji, gdy organ administracyjny nie może już wzruszyć decyzji (już się bowiem wypowiedział), natomiast adresat może zakwestionować tę decyzję przez złożenie skargi do NSA.

4. Trwałość decyzji wyznaczona momentem jej uprawomocnienia się, gdy ani adresat decyzji, ani organ, który ją wydał, ani NSA, który ją kontrolował nie mogą jej wzruszyć; może próbować natomiast uczynić w drodze rewizji nadzwyczajnej Minister Sprawiedliwości, Prokurator Generalny RP, Rzecznik Praw Obywatelskich, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes NSA, a z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych także Minister Pracy i Polityki Socjalnej.

Etapy utrwalania aktu administracyjnego:

* z chwilą doręczenia aktu administracyjnego ma on charakter względny, bo każdy może się odwołać od tego aktu, jeżeli nie skorzysta z terminu do odwołania to decyzja staje się ostateczna.

* przekazanie aktu do rozpatrzenia do organu nadrzędnego.

* przekazanie rozstrzygnięcia do NSA.

* skarga konstytucyjna (na to rozstrzygnięcie można złożyć skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka). - domniemanie trwałości decyzji administracyjnej; obalane.

68. ELEMENTY I CECHY DECYZJI

Decyzja - to jednostronne rozstrzygniecie organu administracji państwowej o wiążących konsekwencjach obowiązującej normy prawnej dla indywidualnie określonego podmiotu i konkretnej sprawy, podjęte przez ten organ w sferze stosunków zewnętrznych (wg NSA).

Forma decyzji - decyzja może występować pod różnymi nazwami, np. zezwolenia, pozwolenia, zgody, koncesji. W art. 107 wyliczone są elementy, które powinna zawierać decyzja; są one następujące:

• oznaczenie organu administracji publicznej

• data wydania

• oznaczenie strony lub stron

• powołanie podstawy prawnej

• rozstrzygnięcie

• uzasadnienie faktyczne i prawne

• pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie

• podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby uprawnionej do wydania decyzji

Ponadto powinna zawierać pouczenie co do formy wystąpienia na drogę sądową, jeżeli istnieje taka możliwość.

Powołanie podstawy prawnej pozwala na skontrolowanie, czy jest to przepis powszechnie obowiązujący, bo taki daje podstawę do wydania decyzji. Uzasadnienie faktyczne i prawne, którego treść powinna odpowiadać wymaganiom art. 107 par 3 „uzasadnienie faktyczne powinno w szczególności zawierać skazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, zaś uzasadnienie prawne - wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa”, stanowi integralną część decyzji i może być zaskarżane do NSA. Wadliwość uzasadnienia decyzji stanowią jedną z częstszych przyczyn uchylenia decyzji przez NSA.

Decyzja może zawierać klauzulę dotyczącą jej wykonania w postaci rygoru natychmiastowej wykonalności (np. dla ochrony zdrowia lub życia ludzkiego). Rygor ten może być nadany decyzji od razu przy jej wydaniu albo później w drodze osobnego postanowienia.

69. KONCESJA A LICENCJA

Koncesja - to akt, w którym następuje przeniesienie na określony podmiot uprawnienia do wykonywania ściśle określonej działalności gospodarczej produkcyjnej bądź usługowej w sposób i na warunkach określonych w ustawie, których przestrzeganie podlega kontroli organu wydającego koncesję.

Organ wydający koncesję - jest to naczelny bądź centralny organ państwa wskazany bezpośrednio w ustawie, który jest też do żądania od strony dostarczenia nie tylko wymaganych wprost, ale dodatkowych dokumentów oraz udzielenia informacji.

Decyzja w sprawie koncesji wydawana przez ten organ jest decyzją uznaniową, której wydanie może być ponadto uzależnione od złożenia przez stronę odpowiedniego zabezpieczenia majątkowego. Koncesję wydaje się na czas nieokreślony, chyba że strona wystąpi z odmiennym wnioskiem.

Cofnięcie koncesji może nastąpić w drodze następczego aktu admin. wydanego na skutek:

• rażącego naruszenia warunków koncesji,

• nie usunięcia uchybień stwierdzonych w czasie kontroli,

• pojawienie się nowych przyczyn uzasadniających odmowę udzielenia koncesji jeżeli podmiot na rzecz którego przyznano koncesję zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej,

• wydano prawomocne orzeczenie zakazujące przedsiębiorcy wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją.

Od koncesji należy odróżnić promesę koncesji - jest to decyzja admin., która zapewnia przyznanie w przyszłości koncesji pod warunkiem dopełnienia przez zainteresowanego określonych działań bądź czynności, których realizacja jest równoznaczna z powstaniem po jego stronie roszczenia o przyznanie koncesji. Ma ona charakter konstytutywny, bo ona tworzy roszczenie.

Uzyskania koncesji wymaga:

1. poszukiwanie rozpoznanie złóż kopalin, wydobywanie kopalin ze złóż, bezzbiornikowe magazynowanie substancji, składowanie substancji w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych,

2. wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją, wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym i policyjnym,

3. wytwarzanie, przetwarzanie i magazynowanie, przesyłanie i dystrybucja i obrót paliwami i energią,

4. ochrona osób i mienia,

5. transport lotniczy oraz wykonywanie innych usług lotniczych,

6. budowa i eksploatacja albo wyłącznie eksploatacja autostrad płatnych lub dróg ekspresowych, do których stosuje się przepisy o autostradach płatnych,

7. zarządzanie liniami kolejowymi oraz wykonywanie przewozów kolejowych,

8. rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych.

Koncesje wydaje się na okres od 2 do 50 lat.

Koncesję wydaje właściwy minister ze względu na przedmiot działalności gospodarczej.

Licencja - jest to taki akt admin. w drodze którego zezwala się indywidualnemu podmiotowi na korzystanie z określonych praw (praw na dobrach materialnych) bądź wykonywania określonej działalności związanej z koniecznością legitymowania się określoną wiedzą lub umiejętnościami.

Licencja łączy w sobie element nabycia uprawnienia do wykonywania określonej działalności oraz element zezwolenia na tę działalność. Zwykle warunkiem wydania licencji, jest posiadanie określonego zasobu wiedzy i umiejętności stwierdzonych pozytywnie zdanym egzaminem, który stanowi podstawę do nabycia uprawnień ujętych w licencji.

Przykładem licencji są np. akty administracyjne ustalające uprawnienia dla personelu lotniczego (licencje lotnicze), nadające klubom sportowym uprawnienia do udziału we współzawodnictwie sportowym, licencje sędziego sportowego (licencje sportowe), licencje pracowników ochrony.

Licencja może być wydana na czas oznaczony lub nieoznaczony. Wykonywanie działalności objętej licencją podlega kontroli. Organ cofa licencję np. gdy nie są przestrzegane warunki określone w akcie licencji lub też, gdy posiadacz licencji utracił uprawnienia do prowadzenia działalności objętej licencją.

Może być licencja ustawowa, wprost wynikająca z przepisów tego aktu, bądź udzielona w formie decyzji.

Wyróżnia się ponadto licencję:

• licencję przymusową - gdy legitymowanie się nią podmiotu jest bezwzględnie wymagane dla osiągnięcia określonych skutków,

• licencję względną - np. jakość usług jest od niej uzależniona,

• licencję umowną - w drodze umowy,

• licencję pełną - obejmuje całość działań,

• licencję częściową - reglamentacyjna,

• licencję terytorialną - tj. ogólnokrajowa bądź regionalna.

70. ZEZWOLENIE A POZWOLENIE

Zezwolenie - jest to akt w drodze którego uprawnia się konkretnego adresata do prowadzenia działalności gospodarczej bądź w ogóle działalności dokonania określonej czynności, bądź używania jakiegoś sprzętu bądź urządzenia.

Warunki jakie musi spełniać zainteresowany ubiegający się o wydanie zezwolenia, oraz jego prawa i obowiązki w czasie wykonywania uprawnień wynikających z jego udzielenia, a także prawa i obowiązki organu wydającego zezwolenie nie są określone generalnie, lecz konkretnie w poszczególnych ustawach, które regulują dane dziedziny życia społeczno - gospodarczego i są przy tym najmniej rygorystyczne gdyż nie są powiązane z ochroną bezpieczeństwa państwa i podstawowych interesów gospodarki państwa.

Instytucja zezwolenia oznacza uchylenie w sposób zindywidualizowania ustawowej przeszkody w legalnym podejmowaniu określonej działalności gospodarczej, która została ustanowiona przez państwo w celu zapewnienia realizowanego w interesie publicznym nadzoru nad tą strefą. Zezwolenie nie nadaje przedsiębiorcy nowych praw, lecz jedynie je konkretyzuje.

Różnice istniejące pomiędzy KONCESJĄ A ZEZWOLENIEM:

• zezwolenie nie dotyczy działalności gospodarczej objętej monopolem,

• zezwolenia są wydawane w wyniku sprawdzenia możliwości uchylenia zakazu wykonywania działalności gospodarczej, który został ustanowiony ze względu na:

• ochronę zdrowia i życia ludzkiego,

• bezpieczeństwo i porządek publiczny,

• tajemnicę państwową,

• zobowiązania międzynarodowe itd.

• obowiązek uzyskiwania zezwoleń na poszczególne rodzaje działalności określają odrębne ustawy,

• ustawy szczegółowe dotyczące zezwolenia w sposób zróżnicowany w zależności od specyfiki gospodarczej, której dotyczą, określają warunki uzyskiwania zezwoleń,

• udzielenie zezwoleń następuje w trybie przepisów KPA. Przepisy te mogą ulegać zmianom poprzez modyfikację ustawami szczególnymi.

• zezwolenia niezależnie od przyjętej nazwy są decyzjami admin., które podlegają ochronie oraz wzruszaniu na podstawie przepisów KPA. Zezwolenie może się inaczej nazywać pozwolenie, certyfikat, zgoda,

• zezwolenia mają charakter decyzji związanej,

• zezwolenie na prowadzenie określonej działalności gospodarczej może być równoczesne wyrażeniem zgody na utworzenie określonej organizacji gospodarczej.

Organ któremu odmówiono udzielenia zezwolenia może po naprawieniu, usunięciu wad ponownie złożyć wniosek o udzielenie zezwolenia.

Organ zezwalający cofa zezwolenie gdy:

1. wydano prawomocne orzeczenie zakazujące przedsiębiorcy wykonywania działalności gospodarczej objętej zezwoleniem,

2. przedsiębiorca przestał spełniać warunki wymagane do prowadzenia tej działalności,

3. przedsiębiorca nie usunął w oznaczonym terminie stanu faktycznego lub prawnego niezgodnego z przepisami prawa.

Zezwolenie wydaje się na czas nieokreślony, chyba że przepisy szczegółowe inaczej stanowią.

72. DZIAŁANIA FAKTYCZNE JEDNOSTRONNE

Działania faktyczne administracji - czynności podejmowane przez organy administracyjne w ramach określonego postępowania mające na celu prawidłowe stosowanie prawa. Niekiedy te działania faktyczne określa się jako czynności pomocnicze albo związane - procesu stosowania prawa.

Negatywna definicja - są to te czynności bez których właściwe stosowanie prawa byłoby niemożliwe bądź wadliwe. Do działań tych należy:

• ustalanie niektórych celów i zadań które stoją przed administracją. Jest to związane z typową działalnością organizatorską. Jest to wyprzedzenie tych potrzeb, które się pojawią w określonym czasie. Cele i zadania mogą dotyczyć zewnętrznej działalności ale również wewnętrznych działań w strukturach organizacji.

• ustalanie niektórych sytuacji faktycznych tzn. takich jakie mogą zaistnieć w praktyce działania organu. Chodzi o stany potencjalne, czyli takie nie muszą zaistnieć. Chodzi o ustalenie jak ma się zachować administracja. Dotyczy określenia zachowania w stanach nadzwyczajnych,

• tworzenie sytuacji faktycznych przez podmioty administracyjne (oddziaływanie). Może mieć to charakter wąski lub szeroki. Najczęściej tworzenie jest związane z realizacją przepisów prawnych,

• tworzenie ocen - ocenianie ma charakter wewnętrzny i zewnętrzny, wewnętrzny dotyczy raczej struktur, zewnętrzny dotyczy zjawisk zachodzących z działalności admin.

• dokonywanie wyboru pomiędzy alternatywnymi metodami działania

• tworzenie kryteriów ocen i wyboru podstaw dla tych kryteriów mają różny charakter prawny, socjologiczny (zjawiska zachodzące w społeczeństwie). Stosuje się rozróżnienie między działaniami zewnętrznymi a wewnętrznymi,

• tworzenie norm organizacyjnych,

• podejmowanie decyzji organizacyjnych.

Działania dwustronne i jednostronne podejmowane przez administrację o charakterze pozawładczym - są to najczęściej działania zmierzające, zachęcające do nawiązania współpracy z podmiotami zewnętrznymi czyli usytuowanymi poza strukturą organizacyjną admin. na podstawie i w granicach prawa, działania te nie mogą też wkraczać w sferę wolności i praw jednostek - nie mogą mieć charakteru władczego.

Działania dwustronne mają charakter działań dwuetapowych:

1. organ występuje z decyzją, apelem, oświadczeniem i kieruje je do ogółu nieoznaczonych adresatów,

2. określenie kto i w jakim zakresie nawiązuje współpracę. Nawiązanie ma charakter dobrowolny nie jest poddane jakimkolwiek sankcją, co oznacza, że każdy może ale nikt nie musi.

Działania jednostronne będą się sprowadzały do apeli, odezw nieoznaczonego wprost kręgu adresatów.

Dwustronne działania mogą przyjąć postać mniej lub bardziej sformalizowane, mogą się zakończyć podjęciem stałej współpracy.

Działania jednostronne będą podejmowane w aspekcie wewnętrznym, będą podejmowane w celu usprawnienia działania danego podmiotu np. zmiana zakresu czasu, wprowadzenia nowych technologii.

73. DZIAŁANIA FAKTYCZNE O CHARAKTERZE MATERIALNO - TECHNICZNYM

Działania te obejmują takie czynności jak np. odebrania rzeczy ruchomej przez organ egzekucyjny i wydanie jej wierzycielowi, usunięcie przez egzekutora rzeczy znajdujących się w nieruchomości w trakcie eksmisji, sprawdzanie stanu technicznego pojazdu znajdującego się na drodze, używanie przyrządów kontrolno-pomiarowych do badania prędkości pojazdów czy też stwierdzenia stanu trzeźwości kierujących pojazdami, blokowanie kół pojazdów pozostawionych w miejscu, gdzie nie utrudnia to ruchu, lecz jest zabronione, doprowadzenie zwierzęcia do przymusowego szczepienia itp. Czynności te wywołują skutki prawne poprzez fakty dokonywane przez organy administracyjne lub upoważnionych przedstawicieli tych organów. Technika dokonywania takich faktów nie musi być i najczęściej nie jest regulowana przepisami prawa, przepisy te muszą jednakże wyraźnie upoważniać organy administracyjne do dokonywania takich czynności. Działania te nie są skierowane na wywoływanie bezpośrednich skutków prawnych w sferze praw i obowiązków jednostki. Jednakże w zakresie, w jakim działania faktycznie wywołują skutki prawne pośrednio w sferze praw i obowiązków jednostki stanowią przedmiot kontroli NSA.

Czynności materialno - techniczne mogą być podejmowane także w sferze wewnętrznej administracji i wówczas związane są z szeroko rozumianą organizacją pracy aparatu administracji publicznej np. czynności związane z prowadzeniem biura, sporządzaniem sprawozdań.

NSA kontroluje czy organ administracji publicznej m.in. niewadliwie ustalił stan faktyczny sprawy, czy przeprowadził właściwą ocenę ustalonego stanu faktycznego, czy powołał właściwą podstawę prawną odejmując działanie, czy dokonał właściwego wyboru rozstrzygnięcia, czy właściwie zinterpretował zwroty niedookreślone zawarte w stosowanej normie prawa, czy właściwie zostały wybrane kryteria oceniania i rozstrzygnięcia w procesie stosowania norm prawa administracyjnego, czy nie zostały przekroczone granice samodzielności działania organu, czy działania faktyczne organu nie naruszyły konstytucyjnych praw obywateli lub podstawowych zasad obowiązującego prawa.

74. POJĘCIE REGLAMENTACJI

Reglamentacja - oznacza różnorodną sferę działalności administracji, której istotą jest ograniczenie w dziedzinie wykorzystania składników procesu wytwarzania, świadczenia usług i obrotu towarowego, swobody działalności podmiotów gospodarujących w imię szeroko pojętego interesu społeczno - ekonomicznego.

Dla nowo kształtowanych warunków gospodarki rynkowej zasięg reglamentacji wobec obywatela (prywatnego podmiotu gospodarczego)widziany w płaszczyźnie przedmiotowej, musi objąć ograniczenia ustanawiane wobec sytuacji regulowanych prawem rzeczowym, w szczególności zaś prawem własności. Trzeba też pamiętać, iż społeczne znaczenie przedmiotu własności (innego prawa rzeczowego) nie zawsze musi mieć charakter trwały (np. zabytku ruchomego), ze względu na który ustanawiane są ograniczenia, lecz tylko charakter okazjonalny (np. w razie wywłaszczenia domu z powodu budowy drogi).

Zasięg czasowy wyróżnienia reglamentacji administracyjnej wobec obywateli jest analogiczny do trwałości prawnej ich praw rzeczowych oraz prawnej dopuszczalności szeroko rozumianych przedsięwzięć gospodarczych, podejmowanych przez te podmioty.

Kontrola i nadzór nie stanowią zjawisk równorzędnych reglamentacji, ale są w odpowiednich granicach jej elementami. Czynności podejmowane w ich obrębie oparte są na tym samym prawie materialnym, tym samym celu i kryteriach ocen.

Ze strony administracji reglamentację można widzieć jako zjawisko całościowe. Jego podział następuje przy kryterium adresata przedsięwzięć administracji. Różnice między obywatelem a jednostką państwową jako adresatami rysują się w miarę wyraźnie. Najważniejsza z nich obrazuje ideę, w myśl której swoboda działania jednostki ma charakter pierwotny, zaś swoboda działania podmiotu gospodarki państwowej - wtórny.

75. POJĘCIE STOSUNKU ADMINISTRACYJNOPORAWNEGO

Pojęcie stosunku prawnego odgrywa istotną sprawę w poznawaniu prawa, jest to pewna struktura myślowa, pewien model, za pomocą którego systematyzujemy i interpretujemy porządek prawny.

W teorii prawa „o stosunku prawnym między jakimiś dwoma podmiotami prawnymi mówimy o takich przypadkach, gdy ze względu na jakąś obowiązującą normę prawną, która dotyczy tych podmiotów, przedmiotem obowiązku jednego z nich jest jakieś określone zachowanie się wobec drugiego”. Stosunek prawny zachodzi wtedy „gdy prawo przedmiotowe ma dla dwóch podmiotów takie znaczenie, że w określonych warunkach sytuacja prawna jednego podmiotu jest połączona w pewien sposób z sytuacją prawną drugiego”.

Stosunek administracyjnoprawny jako wzajemny między dwoma podmiotami układ zachowań, kwalifikowany przez prawo administracyjne, wyróżnia się spośród innych stosunków prawnych tym, że:

• jednym z podmiotów tego stosunku jest zawsze (obligatoryjnie) organ administracji publicznej, który przez nawiązanie stosunku prawnego staje się podmiotem praw lub obowiązków w sferze realizacji zadań administracji, i któremu z tego wystarcza zdolność administarcyjnoprawna czynna, sformułowana przez normy prawne określające jego kompetencje;

• drugim z podmiotów stosunku może być obywatel, spółka, przedsiębiorstwo państwowe, zakład administracyjny i każda inna jednostka organizacyjna kwalifikowana przez prawo jako podmiot praw bądź obowiązków adminstracyjnoprawnych;

• podmiotem rozstrzygającym o treści wzajemnych między dwoma podmiotami praw czy obowiązków jest zawsze organ administracji publicznej (z wyjątkiem stosunków powstającym z mocy prawa). Ta zdolność organu do rozstrzygania o prawach bądź obowiązkach odzwierciedla się w tzw. jednostronności stosunku administracyjnego, czyli władztwie administracyjnym. Konstrukcja tego władztwa opiera się na nierównorzędności podmiotów, wyrażającej się w możliwości kształtowania przez organ administracji publicznej sytuacji drugiego podmiotu, niezależnie od jego woli, ale zgodnie z prawem przedmiotowym.

Charakter normy prawnej, która stanowić ma źródło powstania stosunku prawnego, daje podstawę zasadniczemu podziałowi na:

1. stosunki materialnoprawne - mają charakter trwały, tak jak trwałe są prawa i obowiązki kwalifikowane za pomocą tych stosunków (np. trwałość decyzji o nadaniu obywatelstwa jest bezwzględna, natomiast trwałość o powtarzaniu roku jest ograniczona w czasie).

2. stosunki procesowe - mają charakter przejściowy, przy czym długość ich trwania jest określona ogólnie lub szczegółowo dla określonych rodzajów postępowania. Stosunki te nie są też samodzielne, co oznacza, kwalifikowane za ich pomocą postępowanie administracyjne (sądowe) zmierza zawsze do ustalenia stosunku materialnoprawnego, choćby w wyniku wydanego aktu administracyjnego układ wzajemnych między stroną i organem administracji praw i obowiązków nie uległ zmianie (np. w przypadku decyzji negatywnej). Stosunki procesowe dzielimy na stosunki:

• proceduralny - zachodzą wyłącznie w toku postępowania przed organami administracji państwowej, jego budowa jest analogiczna do budowy stosunku materialnoprawnego tzn. pozycja strony i organu prowadzącego postępowanie jest nierównorzędna. Jednostronność pozycji organu wobec strony nie zmienia się w razie przesunięcia postępowania przed organ odwoławczy.

• sporny - zachodzi wtedy, gdy pozycje organu i strony wyrównują się. Ma to miejsce przed sądem lub innym organem niezależnym od administracji i powołanym do kontroli decyzji administracyjnych (np. NSA). Model stosunku spornego wyznaczony jest przez udział w nim dwóch (kilku) równorzędnych stron (jedna z nich zawsze organem administracji publicznej, który wydał zaskarżoną decyzję) oraz sądu (innego podmiotu niezależnego od administracji), którego pozycja jest jednakowo zwierzchnia wobec każdej ze stron.

76. POJĘCIE SYTUACJI ADMINISTRACYJNOPRAWNEJ

Przez sytuację prawną (administracyjnoprawną) rozumieć można każdą sytuację społeczną określonego podmiotu, której elementy składowe zostały ukształtowane prawnie w sposób bezpośredni lub pośredni, ze względu na konkretne zdarzenie faktyczne.

W podstawowym podziale sytuacji prawnych wyróżnić można:

* sytuacje prawne potencjalne - w tych sytuacjach znajdują się wszystkie podmioty prawne, wobec których nie zindywidualizowano jeszcze konkretnych praw i obowiązków określonych prawem materialnych, ale wobec których ze względu na ich dotychczasową sytuację faktyczną czy prawną zindywidualizowanie to może lub musi nastąpić, np. sytuacja starającego się o przyjęcie na wyższe studia.

* sytuacje prawne realne - oznacza, że w wyniku aktu administracyjnego wydanego w trybie określonego postępowania lub w innym prawem określony sposób nastąpiło odniesienie sformułowanych w prawie w sposób abstrakcyjny praw i obowiązków do oznaczonego konkretnie podmiotu prawnego (np. sytuacja prawna przyjętego na studia).

Drugi podział na:

* sytuacja proste - odpowiada treści określonego jednego stosunku prawnego (np. obowiązek uiszczenia opłaty rejestracyjnej za samochód, który to obowiązek może kwalifikowany także za pomocą stosunku prawnego).

* sytuacja złożona - odpowiada treści wielu różnych stosunków prawnych, w które dany podmiot wchodzi. Będzie więc podmiot tej sytuacji podmiotem wielu praw i obowiązków o niejednolitym charakterze, formułowanych przez wypowiedzi administracji w różnych formach prawnych na podstawie różnych działów prawa administracyjnego (np. sytuacja budującego dom). Tę sytuację tworzy zbieg praw i obowiązków o jednolitym charakterze, występujących zazwyczaj we wzajemnym uwarunkowaniu, co oznacza, że wykonanie jednego jest warunkiem powstania drugiego.

Wreszcie sytuacje administracyjnoprawne mogą wynikać wprost z przepisów prawa - niezależnie od zachowania się podmiotu sytuacji złożonej - bądź w uzależnieniu od jego prawnego lub faktycznego zachowania się.

Z punktu widzenia wywoływania skutków prawnych można wyodrębnić sytuacje:

* zamknięte - jest ukształtowana ostatecznie (choćby na czas określony).

* otwarte - to taka, która może być zmieniona lub modyfikowana, a także taka, która zobowiązuje bądź uprawnia do podjęcia czynności ocenianych w sferze prawa innego niż administracyjne (np. wywołuje skutki cywilnoprawne).

Czas trwania sytuacji prawnej daje podstawę podziału na:

• sytuacje jednorazowe - można zaliczyć tu sytuacje, w których uprawnienia bądź obowiązki realizowane są w sposób jednorazowy, choćby w dłuższym czasie (np. kilkukrotne częściowe uiszczenie opłaty rocznej).

• sytuacje okresowe - to takie, w których uprawnienia bądź obowiązki realizowane są w sposób powtarzalny, w czasie określonym przez akt administracyjny lub przepis generalny. Początek i koniec sytuacji okresowej mogą być ustalone w sposób wyraźny terminem kalendarzowym (np. koncesja), mogą też być uzależnione od określonych warunków faktycznych (np. obowiązek szkolny).

• sytuacje trwałe - trwałość sytuacji ma charakter względny, co oznacza, że prawa i obowiązki są ograniczone w czasie. Wyraża się to przez wiązanie praw czy obowiązków z określonym adresem (np. decyzja o przydziale mieszkania) albo przez możliwość zmiany sytuacji w określonych warunkach (cofnięcie posiadania broni). Niektóre sytuacje są trwałe bezwzględnie i nie mogą być zmienione (np. sytuacja wyznaczona dyplomem uniwersyteckim).

Stosowanie do podziału norm prawa administracyjnego na normy ustrojowo - organizacyjne, normy prawa materialnego i normy prawa formalnego wyróżnić można trzy zasadnicze rodzaje sytuacji prawnych:

• sytuacje organizacyjnoprawne - krąg podmiotów prawnych znajdujących się w tych sytuacjach jest ograniczony do bezpośrednich norm organizacyjnych, co oznacza, że podmioty prawne, dla których norma taka ma znaczenie pośrednie, ale do których nie jest bezpośrednio adresowana, nie znajdują się w sytuacjach organizacyjnych (np. obywatel, którego indywidualna sprawa z zakresu administracji publicznej z powodu zmian organizacji administracji będzie załatwiana przez nowy organ bardziej scentralizowany lub zdecentralizowany niż organ dotychczasowy).

• sytuacje materialnoprawne - chodzi tu o przypadki, w których przydania lub wykonania (w sferze prawa administracyjnego) praw czy obowiązków adresowanych bezpośrednio do podmiotu x dotyczą praktycznie podmiotu y, np. lokalizacja, wybudowanie i uruchomienie w pobliżu mieszkania osoby y fabryki wiskozy wydzielającej szkodliwe dla zdrowia gazy. Przysługujące podmiotowi y roszczenia na zasadzie prawa sąsiedzkiego ma już bowiem charakter cywilnoprawny. Sytuacje materialnoprawne dotyczą również podmiotów, które są organami administracyjnymi.

• sytuacje procesowe - są to sytuacje przejściowe, nietrwałe, stanowią drogę prawną, na której konkretyzuje się czyjeś prawo czy obowiązek o charakterze materialnym, chociaż oczywiście nie każda wypowiedź administracji w sferze prawa materialnego doprowadza do powstania praw czy obowiązków określonego podmiotu sytuacji procesowej (np. decyzja administracyjna odmowna). Z sytuacją procesową spotykamy się rzadziej, jedynie w toku realizacji norm prawa materialnego, i to nie zawsze (np. brak sytuacji procesowej, gdy obowiązek powstaje wprost z ustawy). Sytuacje procesowe można podzielić na:

* sytuację w węższym znaczeniu, które mają miejsce w toku rozstrzygania w indywidualnych sprawach należących do właściwości organów administrujących i

* sytuacje w szerszym znaczeniu obejmujące także wszelkie regulowane toki postępowania, byleby zmierzały do rozstrzygania z zakresu administracji publicznej (podejmowanie decyzji o lokalizacji zakładów przemysłowych, tryb uchwalania planów zagospodarowania przestrzennego).

Prawo administacyjne - wykład Administracja publiczna administrowanie- zarządzanie, wszelkie zorganizowane działanie zmierzające do zrealizowania określonego celu sprawowane przez państwo w najszerszym tego słowa znaczeniu (organy państwowe, związki publiczne - samorząd terytorialny oraz przez inne podmioty administracji). - w ujęciu podmiotowym - ogół podmiotów administracji, a więc organów administracji i innych podmiotów wykonujących określone funkcje z zakresu administracji publicznej; - w ujęciu podmiotowym (materialnym) wszelka działalność państwa, której przedmiotem działalności są sprawy administracyjne lub określone zadania i kompetencje w zakresie władzy wykonawczej; - w ujęciu formalnym - wszelka działalność wykonywana przez podmioty administracyjne bez względu na to czy działalność ta ma charakter administracyjny czy też takiego charakteru nie posiada. Administracja publiczna nie oznacza jedynie wykonywania ustaw, lecz wykonuje i realizuje ponadto zadania, które nie są wyraźnie i szczegółowo określone w drodze ustaw a wynikają z ogólnych sformułowań dotyczących zadań stojących przed administracją. Władztwo administracyjne - organy administracji prowadza do swoją działalność jedynie wówczas, kiedy istnieje określona norma prawna, która nakazuje traktować określoną działalność jako działalność państwa. Aktom prawnym wydawanym przez państwa przysługujące moc powszechnie obowiązująca. Organy administracji realizując swoje zadania mają możliwość wymuszania realizacji swoich zadań w drodze stosując przymus państwowy. Organy administracji mogą stosować przymus państwowy w oparciu o tym mówi się ze organy te dysponują władztwem administracyjnym. Administracja, więc stosuje środki, które nie przysługują innym rodzajom administracji. Możliwość stosowania przymusu państwowego jest domeną jedynie administracji publicznej. Władztwo pochodzi od państwa, to państwo udziela tego władztwa określonym podmiotem wykonującym ta administracje publiczną, we władztwo wyposażone są organy nie tylko organy administracji publicznej, ale także jednostki samorządu terytorialnego wykonujące administracje publiczną, dokładniej organy tych jednostek. Władztwo, które stosowane jest przez organy administracji nazywane jest władztwem administracyjnym. Przez to władztwo administracyjne należy rozumieć prawo użycia przymusu bezpośredniego przez organy administracji dla zrealizowania jednostronnych rozstrzygnięć czy też zarządzeń organów administracji. RODZAJE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ: - w przypadku, gdy administracja wydaje akty obowiązujące adresatów i w razie potrzeby używa przymusu państwowego wtedy mówimy, iż mamy do czynienia z administracją władczą. Administracja ta charakteryzuje się prawem wydawania jednostronnych aktów pranych, którym służy domniemanie ważności oraz możliwość zapewnienia ich wykonania przez zastosowanie środków przymusu bez koniecznej ingerencji sądów. - jeżeli administracja publiczna korzysta ze środków prawnych przysługujących dostępnych osobom fizycznym to wtedy mamy do czynienia z administracją nie władczą inaczej nazwaną zwiadowczą. Środkami, które stosuje ta administracja to środki z zakresu prawa cywilnego bądź faktyczne działania organów administracji. Możliwość posługiwania się przez organy administracji określonymi środkami wyrażona jest w przepisach prawa administracyjnego. Organ administracyjny w oparciu o przepisy prawa nie zawsze będzie miał możliwość wyboru, co do sposobu rozstrzygnięcia danej sprawy. Wybór taki możliwy będzie tylko i wyłącznie wtedy, gdy będą go przewidywać przepisy prawa. Podział na administracje władczą i świadczącą. Administracja świadcząca zapewnia obywatelowi określone świadczenia lub innego rodzaju korzyści. Do tego rodzaju administracja zalicza się np. pomoc społeczną, subwencje, dotacje, oddanie np. do użytku publicznego pewnych rzeczy, budynków. Administracja władcza wkracza przy użyciu środków władczych w sferę spaw i wolności obywateli, ograniczając te prawa, ograniczając przywileje wolności, które obywatele posiadają. Administracja władcza może działać nie tylko przez ograniczenie, ale także nakładając dodatkowe obowiązki na obywateli. Prawo administracyjne jest to zespół norm, które regulują administracyjną działalność państwa, są to normy prawne, które regulują funkcje administrowania. Przedmiotem prawa administracji jest administrowanie. Prawo administracji jako dziedzina nie jest jednorodne, można wyróżnić poddziedziny: - ustrojowe prawo administracji - ta część prawa, która dotyczy i reguluje organizację aparatu państwowego, - procedura administracji - przepisy postępowania administracyjnego odnoszące się do trybu działania organów administracji, - materialne prawo administracyjne - część szczegółowa prawa administracyjnego, chodzi tu o konkretne normy prawne, które odnoszą się do działania konkretnych organów administracji, np. prawo budowlane. Stosunek administracyjno-prawny, który łączy organy i określonych adresatów. Jest to rodzaj stosunku prawnego. Stosunek prawny odnoszony jest do różnego rodzaju stosunków między jakimiś podmiotami, stosunków które powstają ze względu na obowiązujące przepisy prawne. Stosunek prawny występuje we wszystkich stosunkach, których sytuacja prawna jednego podmiotu jest połączona w taki czy inny sposób z sytuacją prawną drugiego podmiotu. W sytuacji, gdy podmiot administracji występuje wobec innego podmiotu, np. obywatela, gdy żąda od niego jakiegoś świadczenia, określonego zachowania się albo, gdy też na coś obywatelowi zezwala, w takiej sytuacji mówimy, iż dochodzi do nawiązania stosunku prawnego. Stosunki pomiędzy państwem i działającymi w imieniu państwa organami administracji a obywatelami, tego rodzaju stosunki nazywamy stosunkami administracyjno-prawnymi. Stosunek administracyjno-prawny różni się od stosunku cywilno-prawnego tym, iż administracja działa tutaj władczo. Organy administracji mogą jednostronnie decydować o treści danego stosunku administracyjno-prawnego. Stosunek administracyjno-prawny różni się od stosunku cywilno-prawnego także tym, że stosunek administracyjno-prawny oparty jest o nie równorzędność miedzy organem administracji a obywatelem, nierówna pozycja, możliwość stosowania przymusu i stosowania określonych zachowań. Stosunek administracyjno-prawny i jego elementy: - przedmiot tego stosunku - zawsze znajduje się w sferze określonych zadań administracji publicznej, - podmiot tego stosunku - jedna ze stron występującą w tym stosunku będzie zawsze organ administracji publicznej (str. dominująca - wymusza, żąda) druga strona to adresaci działań organów administracji (osoby fizyczne, prawne, jednostki organizacyjne, do których organy administracji kierują swoje żądania). - treść tego stosunku - treścią będą zawsze prawa i obowiązki stron tego stosunku, prawa najczęściej dotyczą organów administracji i w oparciu o to te prawa mogą stosować określone środki. Nawiązanie stosunku do jego formy. Stosunki administracyjno-prawne mogą powstać i powstają tylko i wyłącznie na podstawie ustawy z tym że najczęściej sam akt ustawowy nie wystarcza do zawarcia takiego stosunku prawnego, koniecznym jest tutaj konkretyzacja w drodze aktu administracyjnego lub umowy administracyjnej. Często stosunki administracyjno-prawne powstają w wyniku konkretnych uprawnień bądź obowiązków zapisanych w treści aktu administracyjnego, np. przykład obowiązku szkolnego (ustawa o oświacie). Rodzaje stosunków administracyjno-prawnych. a)proceduralny stosunek administracyjno-prawny ma charakter czasowy, przejściowy, podstawą jego zawarcia są normy proceduralne, przepisy postępowania administracyjnego, stosunek ten zostaje nawiązany z chwilą wszczęcia postępowania administracyjnego natomiast wygasa z momentem rozstrzygnięcia danej sprawy, wydania decyzji o zakończeniu; b)trwały stosunek administracyjno-prawny jest to stosunek który powstaje i trwa przez bliżej nieokreślony czas; c)nazywany AD - HOC stosunek powstały w jednej konkretnej sytuacji dla rozwiązania jednej konkretnej sprawy. ŹRÓDŁA PRAWA Przez system źródeł prawa obowiązujący w danym państwie należy rozumieć całokształt jego źródeł ich wzajemnym powiązaniu ujmowany z punktu widzenia tego, co jest w nim wspólne, a co różnicuje źródła między sobą Używa się pojęcia tak zwanych źródeł poznania prawa. Źródłami prawa są tutaj wszelkie akty normatywne, z których można się dowiedzieć, jakie normy prawa obowiązują i oprócz tego źródłami są również wszelkie inne dokumenty, publikatory z których można dowiedzieć się o obowiązujących przepisach prawa. PODZIAŁ ŹRÓDEŁ PRAWA. Przyjmując jako kryterium podziału źródeł prawa pozycje organu stanowiącego przepisy prawa źródła możemy podzielić na: 1)źródła stanowione przez Centralne organy państwa; 2)źródła stanowione przez terenowe organy; 1)Sejm, Senat, prezes Rady Ministrów 2)organy jednostek samorządu terytorialnego - Rada Gminy, Ad.1. Do źródeł tych zaliczyć należy akty prawne zawierające generalne i abstrakcyjne normy prawne, które tworzą, zmieniają, uchwalają prawa i obowiązki obywateli, a także osób prawnych. Uregulowania z zakresu powszechnych źródeł prawa obowiązują bądź wszystkich obywateli i osoby prawne bądź określone ich kategorie. Krąg adresatów tych norm jest, więc bardzo szeroki stąd nazwa powszechnie obowiązujące. Ad.2. Źródła te tworzą odrębny układ norm prawnych skierowanych do wszystkich obywateli bądź osób prawnych, lecz regulująca jedynie stosunki prawne występujące wewnątrz aparatu administracji publicznej. Źródła prawa wewnętrznego skierowane są więc do adresatów którzy stanowią części składowe aparatu administracji publicznej i dlatego poddani są oni odrębnym regulacjom prawnym. W naszym systemie najważniejszym źródłem prawa jest konstytucja z 2 kwietnia 1997 jest ona najwyższym organem i najważniejszym prawem obowiązującym w naszym kraju. Przepisy konstytucji mają być stosowane bezpośrednio w takiej sytuacji, w jakiej zostały sporządzone i istnieją chyba, że sama konstytucja i jej przepisy stanowią inaczej. Przykładem wyjątku jest ustrój samorządu terytorialnego. Konstytucja jest źródłem prawa, w którym scharakteryzowany jest cały ustrój prawa, gdzie zawarte są wszelkie prawa, które obowiązują w naszym kraju. Konstytucja składa się z 9 rozdziałów, są w niej zawarte określenia dotyczące Sejmu, prezydenta, ochrony kraju, regulacje odnośnie samorządu terytorialnego. Poniżej konstytucji jako kolejne źródło praw to ustawy. O ustawach wspomina sama konstytucja, iż ustawy uchwalone są przez Sejm, przez większość głosów w obecności najmniej połowy składu Sejmu. W naszym systemie prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje: a)posłom b)Senatowi c)Prezydentowi d)Radzie Ministrów 100 tys. osób (podpisów obywateli)ma prawo wybierania do Sejmu. Projekt ustawy jako aktu normatywnego zawsze składany jest w formie pisemnej na ręce Marszałka Sejmu. Do projektu ustawy dołącza się uzasadnienie, w którym to uzasadnieniu wyjawia się potrzebę i cel wydania danej ustawy. W uzasadnieniu tym przedstawia się rzeczywisty stan w dziedzinie, w której ma być uchwalona, wykazuje się różnice pomiędzy obecnym stanem prawnym a projektowanymi rozwiązaniami. W uzasadnieniu do zgłaszanego projektu ustawy określa się również, jakiego rodzaju skutki społeczne, gospodarcze, finansowe mogą powstać w związku z obowiązywaniem danej ustawy. W uzasadnieniu takim wskazuje się źródła finansowania, czyli po prostu skąd wziąć środki finansowe na wprowadzenie nowych rozwiązań. PROCEDURA UCHWALANIA USTAWY. Najpierw projekt aktu trafia do Sejmu, kilka czytań, przedłożony projekt trafia do Senatu, 30 dni na zgłoszenie poprawek i następnie zgłasza się go do Sejmu. Przyspieszona procedura - przyspiesza się całą procedurę, najczęściej takim przyspieszeniem zainteresowana jest Rada Ministrów. Ten przyspieszony tryb nie może być stosowany we wszystkich rodzajach ustaw. Wyłączone są z niego: a)projekty ustaw dotyczące spraw podatkowych; b)projekty ustaw dotyczące wyboru prezydenta, Sejmu, Senatu; c)ustawy regulujące ustrój polityczny obowiązujący w kraju; d)kodeksy prawne które są w niej zapisane. Z uchwaloną przez Sejm i Senat ustawą Marszałek Sejmu występuje do Prezydenta, aby ten mu ją podpisał. Prezydent może: 1)podpisać przedłożona mu ustawę w ciągu 21 dni od przedstawienia mu tej ustawy i jeżeli ją podpisze zarządza jej opublikowanie w Dzienniku Ustaw; 2)prezydent może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego wnioskiem o zbadanie przez Trybunał zgodności przedłożonej mu ustawy z Konstytucją; 3)jeżeli nie występuje prezydent do Trybunału Konstytucyjnego może on ze swoim umotywowanym wnioskiem przekazać przedłożoną mu ustawę ponownie Sejmowi z wnioskiem o ponowne jej rozpatrzenie, tzw. veto prezydenta. Jeżeli Trybunał Konstytucyjny przedłożoną mu ustawę uzna za zgodną z Konstytucją to w tej sytuacji Prezydent nie może odmówić jej podpisania, czyli bezwarunkowo ja podpisuje i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw. Jeżeli Trybunał uzna Ustawę za niezgodną z Konstytucją prezydent obowiązkowo odmawia jej podpisu. Sprawa veta w przypadku skorzystania przez prezydenta Sejmu ponownie rozpatruje przesłaną mu ustawę i może ją ponownie uchwalić obalając tym samym veto prezydenta większością 3/5 głosów w obecności, co najmniej połowy posłów na sali obrad. W tej sytuacji prezydent zobowiązany jest do podpisania ustawy w ciągu 7 dni i jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Ustawy zajmują szczególne miejsce w systemie źródeł prawa. W państwie demokratycznym ustawa stanowi formę i środek realizacji suwerennego rozstrzygania przez naród spraw państwa za pośrednictwem swoich przedstawicieli. Dla administracji publicznej ustawa ma o tyle ważne znaczenie, iż decyduje o działaniu bądź nie działaniu organów administracji. Organy administracji publicznej mogą działać tylko wówczas, jeżeli ich działanie znajduje podstawy i uzasadnienia w obowiązujących ustawach. W oparciu o działania dla administracji w związku z obwiązywanymi ustawami można wprowadzić dwie ważne zasady: 1)zasada nadrzędności ustawy w systemie prawnym naszego kraju. Zgodnie z tą zasadą wszystkie inne źródła prawa muszą być nie tylko pod względem formalnym zgodnie z ustawami, ale również materialne akty te mają służyć wykonaniu ustaw. 2)zasada wyłączności ustawy - zgodnie z tą zasadą najważniejsze dla funkcjonowania państwa i jego organów oraz dla życia obywateli sprawy powinny być rozstrzygane wyłącznie w drodze ustawowej a nie w drodze aktów normatywnych. Z uwagi na hierarchiczną budowę porządku prawnego w naszym kraju akty niższej rangi nie mogą być sprzeczne z aktami rangi wyższej. Jeżeli taka sprzeczność zachodzi obowiązkowo musi zostać usunięta. Wynika stąd, więc potrzeba badania tzw. konstytucyjności ustaw oraz badania zgodności aktów prawnych niższego rzędu z aktami prawnymi wyższej rangi a zwłaszcza z ustawami. Badanie takie należy do zakresu działania sądów konstytucyjnych (konstytucyjnych Polsce Trybunał Konstytucyjny). Kolejne źródło prawa to akty prawne z mocy ustawy. Podstawy do wydawania tych rozporządzeń zawiera Konstytucja. Określa ona, iż owe rozporządzenia z mocą ustawy mogą pojawić się wyłącznie w stanie nadzwyczajnym a mianowicie w trakcie stanu wojennego Sejm nie może się zbierać na swoich posiedzeniach i normalnie funkcjonować, w tej sytuacji prezydent na wniosek Rady Ministrów może wydać rozporządzenie z mocą ustawy. Rozporządzenie takie może dotyczyć zasad działania organów administracji publicznej, ograniczeń w prawach i wolnościach obywateli oraz może dotyczyć zakresu i trybu wyrównania strat majątkowych poniesionych przez obywateli w związku z tymi ograniczeniami. Rozporządzenie z mocą ustawy wydane przez prezydenta ma charakter źródła prawa powszechnie obowiązującego. Rozporządzenie takie musi jednak być zatwierdzone przez Sejm na najbliższym jego posiedzeniu. Odmowa zatwierdzenia przez Sejm bądź nie przedstawienie takiego rozporządzenia Sejmowi do zatwierdzenia pociąga za sobą utratę mocy obowiązującej przez taki akt. Kolejne dzieło prawa to umowa międzynarodowa. Postanowienia konstytucji zalicza ratyfikowane umowy międzynarodowe do źródeł prawa powszechnie obowiązującego w naszym kraju. Ratyfikowana umowa międzynarodowa po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw stanowi część krajowego porządku prawnego. Jej treść jest bezpośrednio stosowana chyba, że jej stosowanie uzależnione jest od konieczności wydania określonej ustawy. Ratyfikacja umów międzynarodowych należy do obowiązku i kompetencji prezydenta. W ramach tych umów ratyfikowanych są jeszcze szczególne umowy międzynarodowe, gdzie konieczna jest tutaj zgoda Sejmu w postaci specjalnej ustawy, a także ratyfikacja przez prezydenta. Szczegółowy tryb ratyfikacji przez rezydenta z udziałem Sejmu: 1.a)umowa pokojowa; b)umowa dotycząca sojuszu; c)umowa dotycząca układów politycznych; d)umowa dotycząca układów wojskowych; 2.umowy międzynarodowe odnoszące się do wolności i obowiązków praw obywateli określonych w konstytucji; 3.umowy dotyczące członkostwa naszego kraju w strukturach, organizacjach międzynarodowych; 4.umowy dotyczące dodatkowych, znaczących obciążeń naszego państwa pod względem finansowym; 5.umowy międzynarodowe, w których sprawy w nich zawarte wymagają regulacji ustawowej bądź w których konstytucja wymaga uchwalenia ustawy. Ratyfikowane umowy międzynarodowe, których ratyfikacji dokonał prezydent za zgodą Sejmu, te umowy międzynarodowe mają w naszym systemie prawa moc ważniejsza niż ustawy. Oprócz tych umów ratyfikowanych są zwykłe umowy międzynarodowe, które są zatwierdzone przez Radę Ministrów, bądź zwykłe umowy resortowe (ministerialne), które dla swojego obowiązywania nie potrzebują ratyfikacji, obowiązują one po podpisaniu przez określonego Ministra. Ratyfikowane umowy międzynarodowe są publikowane w Dzienniku Ustaw, natomiast zwykłe umowy międzynarodowe w Dzienniku RP Monitor Polski. ROZPORZĄDZENIA Rozporządzenie jest zarówno źródłem prawa jak i jednocześnie formą działania administracji. Im niższa pozycja organu stanowiącego ten akt w systemie organu administracji tym bardziej rozporządzenia wydawane przez ten organ służyć będą wykonywaniu określonych zadań administracji. Rozporządzenie jest przydatne wówczas, gdy administracja w celu wykonania ustawy musi lub może regulować nie tylko indywidualne sprawy, ale większe działanie nieokreśloną liczbą równorzędnych przypadków. Rozporządzenia są aktami normatywnymi wydawanymi na podstawie upoważnień ustawowych przez organy władzy wykonawczej. Rozporządzenia wydawane są na podstawie upoważnień ustawowych o charakterze specjalnym bądź generalnym w hierarchii źródeł prawa akty te zajmują pozycje niższą niż ustawy, pomimo tegoż, iż zawierają w sobie normy prawne powszechnie obowiązujące. Upoważnienie do wydawania rozporządzeń dla władzy wykonawczej ma na celu obciążenie ustawodawcy parlamentarnego. Zgodnie z zasadą podziału władz stanowienie prawa należy do parlamentu. W obecnej sytuacji parlament jednak nie jest w stanie zaspokoić pełnego zapotrzebowania na regulacje prawne, dlatego też konstytucja stwarza możliwość przeniesienia części władzy prawodawczej na organy władzy wykonawczej, które to organy wykorzystywać będą przyznane im uprawnienia do stanowienia prawa w drodze wydawanych rozporządzeń. Rozporządzenia nie mogą zastępować ustaw z wyjątkiem rozporządzenia z mocą ustaw. Rozporządzenia maja odciążać ustawy od szczegółów technicznych, postanowień fachowych bądź uregulowań, które zmieniają się w czasie. Zastosowanie rozporządzeń nie powoduje i nie prowadzi do utraty przez Parlament jego władzy, lecz wręcz przeciwnie rozporządzenia przez nich odciążenie od elementów politycznych pozwalają w należyty sposób poświęcić uwagę istotnym rozwiązaniom w danej sprawie. Według konstytucji rozporządzenia mogą być wydawane przez udostępnione organy: Prezydenta, Radę Ministrów, Prezesa Rady Ministrów, Ministra Kierującego określonym działaniem administracji rządowej, przewodniczący komitetów wchodzących w skład RM np. Komitet Badań Naukowych. Nasza konstytucja stawia wymogi, co do ustawowego upoważnienia do wydawania rozporządzeń. Upoważnienie ma być szczegółowo zawarte w akcie prawnym, jakim jest ustawa, a rozporządzenie wydane na podstawie tego upoważnienia ma służyć wykonaniu tej ustawy. Szczegółowość upoważnienia ustawowego polega na ty, iż powinno ono wskazywać właściwy organ, który jest upoważniony do wydawania rozporządzenia. Konstytucja jednocześnie zawiera zakaz tzw. subdelegacji, czyli przekazywania kompetencji do wydawania rozporządzenia innemu organowi niż wskazany w upoważnieniu ustawowym. Wspomniany zakaz dotyczy i odnosi się zarówno do organów wskazanych w konstytucji jako wskazanych do wydawania rozporządzeń jak i odnosi się do wszystkich innych pozostałych organów. Szczegółowość upoważnienia ustawowego do wydawania rozporządzeń polega również na tym, iż upoważnienie musi określać zakres spraw przekazanych do uregulowania w drodze rozporządzenia oraz musi zawierać wytyczne dotyczące treści tego aktu. Zasady techniki prawodawczej przewidują praktyką udzielenia upoważnień obligatoryjnych bądź fakultatywnych do wydawania rozporządzeń prze konkretne organy. Organ może być upoważniony do wydawania rozporządzenia, gdy bez tego rozporządzenia nie byłoby możliwe wykonywanie ustawy, w takiej sytuacji mowa jest o upoważnieniu obligatoryjnym, natomiast upoważnienie fakultatywne do wydawania rozporządzeń może mieć zastosowanie, gdy podmiotowi upoważnionemu pozostawia się rozstrzygnięcie czy? i kiedy? ma wydać rozporządzenie. Utrata mocy obowiązującej przez rozporządzenie nie nasuwa żadnych wątpliwości w sytuacji, gdy rozporządzenie zostało wydane na określony czas. W tej sytuacji upływ czasu, na jaki zostało ono wydane traci moc obowiązującą. Utrata mocy - brak wątpliwości, jeżeli zostanie ono uchwalone przez właściwy organ. Jeżeli mamy do czynienia z sytuacją, gdy ustawa zawierająca upoważnienie do wydawania tego rozporządzenia to z chwilą utraty mocy przez tę ustawę, to tracą też moc rozporządzenia wydaną przez nią. Ustawą upoważniającą oraz rozporządzenia wydane na jej podstawie traktuje się jako całość, dlatego rozporządzenia muszą dzielić los swojej ustawy upoważniającej. Wyjątek: ustawa traci swoją moc, wprowadzony zostaje zapis, iż akty wykonawcze mają swoją moc do czasu aż zostanie wydana nowa ustawa. KONTROLA ROZPORZĄDZEŃ Rozporządzenia są poddawane zarówno kontroli wewnątrz administracyjnej jak i kontroli sądowej. Kontrolę wewnątrz administracyjną rozporządzeń sprawuje i wykonuje Rada Ministrów, która może uchylić rozporządzenie wydane przez konkretnego ministra jak również możne uchylić rozporządzenie wydane przez przewodniczącego komitetu wchodzącego w skład Rady Ministrów. Kontrolę, która wykonywana jest przez RM odnośnie rozporządzeń realizuje się w oparciu o kryterium, legalnośći czyli zgodności z prawem, ale również przy zastosowaniu kryteriów celowościowych wydania rozporządzenia. Rozporządzenia są, więc aktami, które wydawane są na podstawie szczegółowych upoważnień, upoważnienia te mogą mieć charakter obligatoryjny bądź fakultatywny. Rozporządzenia wydawane są wówczas, gdy ustawa wyraźnie upoważnia konkretny organ do dokonywania regulacji danej materii w drodze rozporządzenia. Rozporządzenie zawsze musi być wydawane wyłącznie w granicach udzielonego upoważnienia. Treść i cel rozporządzenia są ograniczone przez cel ustawy, którą rozporządzenie ma wykonywać. Rozporządzenie w tej treści musi zawsze powoływać się na treść upoważnienia ustawowego. Rozporządzenie nigdy w swojej treści nie może być sprzeczne ani z zapisami ustaw obowiązujących naszym systemie, musi być zgodne z zapisami i postanowieniami konstytucji. Warunkiem wejścia w życie rozporządzenia jest jego ogłoszenie w sposób prawem przewidziany. Rozporządzenia wydawane przez Centralne Organy państwa publikowane są w Dzienniku Ustaw. INNE AKTY WYDAWANE PRZEZ CENTRALNE ORGANY PANSTWA(uchwały i zarządzenia). Nasza konstytucja odnosi się do uchwał wydawanych przez RM jak również i zarządzeń wydawanych przez Prezydenta, Premiera i Ministrów. Akty te maja charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjne podlegające konkretnemu organowi, który wydał dany akt. Zarządzenia są wydawane tylko i wyłącznie na podstawie ustaw i z uwagi na nich wewnętrzny charakter nie mogą one stanowić podstaw do dawania decyzji wobec obywateli, osób prawnych i innych podmiotów. Zarówno uchwały jak i zarządzenia mogą pochodzić nie tylko od konstytucyjnych organów państwa, ale również mogą pochodzić od innych podmiotów administracji publicznej. Uchwały są domena działania organów kolegialnych. Zarządzenie jest formą działania organu jednoosobowego. Uprawnienie do wydawania zarządzeń należy do prezydenta, który to swoje zarządzenia wydaje na podstawie upoważnień zawartych w konstytucji. Zarządzenia prezydenta mają charakter wewnętrzny i wydawane są na podstawie ustaw, podlegają kontroli, co do ich zgodności z obowiązującymi przepisami prawa. Zarządzenia wydawane przez prezydenta na podstawie upoważnienia konstytucyjnego nie wymagają kontrasygnaty (potwierdzenia) przez prezesa Rady Ministrów. Obok prezydenta zarządzenia wydaje również prezes Rady Ministrów. Akty te wydawane przez prezesa mogą mieć charakter bądź aktów normatywnych bądź aktów indywidualnych, kiedy to prezes Rady Ministrów w drodze zarządzenia konkretyzuje daną sprawę i rozstrzyga ją dla indywidualnie określonego adresata. Obok nich zarządzenia wydają ministrowie stojący na czele określonych działów administracji rządowej. Prezes Rady Ministrów na wniosek RM może doprowadzić do uchylenia zarządzenia danego ministra. Zarządzenia nie mogą być sprzeczne z aktami wyższego stopnia na podstawie, których zostały wydane. Zarządzenia również nie mogą przekroczyć upoważnienia ustawowego, jeżeli na jego podstawie są wydawane jak również nie mogą przekroczyć przepisów kompetencyjnych dotyczących działania danego organu, jeżeli stanowią one podstawę danego zarządzenia. Uchwały RM, zarządzenia Prezydenta i Prezesa RM są publikowane w Dzienniku Urzędowym RP Monitor Polski, natomiast akty wydawane przez Ministrów kierujących określonymi działami administracji są publikowane w Dziennikach urzędowych poszczególnych ministerstw. Terenowe źródła prawa - akty prawa miejscowego. Przez określone akty prawa miejscowego należy rozumieć przepisy prawne powszechnie obowiązujące na oznaczonej części terytorium państwa Anie na całym jego obszarze a dodatkowo przepisy te muszą być wydawane przez Organy jednostek samorządu terytorialnego lub terenowy organ administracji rządowej. Dlatego też do aktów prawa miejscowego nie można zaliczyć przepisów prawnych wydawanych, przez centralne organy państwa choćby nawet przepisy te obowiązywały na części terytorium tego państwa a nie na całym jego obszarze. Charakteryzują się: 1)niezbędnością wyraźnego upoważnienia ustawowego do ich wydawania; 2)obowiązkiem zgodności z przepisami prawa powszechnie obowiązującymi; 3)obowiązkowym wyraźnie przewidzianym przez prawo trybem ich ogłaszania; 4)tym, iż w treściach tych aktów istnieje możliwość normowania postępowania wszystkich kategorii adresatów tych przepisów. Wszystkie terenowe przepisy prawne są przepisami, które w hierarchii norm prawnych zajmują stanowisko niższe, zależne. Hierarchia polega na tym, iż normy wyższego rzędu określają ich podmiot, zakres i sposób regulowania. Samo stosunek przepisu nadrzędnego do przepisu niższego rzędu może w zasadzie przybierać dwojaki charakter: 1)przepis wyższego rzędu może samodzielnie regulować daną materię upoważniając jedynie organ wydający przepisy niższego do uregulowania jedynie samego trybu wykonania regulacji dokonanej przez organ wyższego rzędu; 2)organ niższego rzędu zostanie upoważniony do samodzielnego regulowania stosunków prawnych w ramach upoważnienia. W oparciu o owe upoważnienie można mówić o dwojakim jego charakterze bądź charakterze szczegółowym (1) bądź charakterze generalnym (2). W oparciu o te informacje można dokonać podziałów przepisów terenowych na: 1.a)przepisy pochodzące od organów jednostek samorządu terytorialnego; b)przepisy wydawane od organów administracji rządowej; 2.a)przepisy wykonawcze (upoważnienie szczegółowe); b)przepisy terenowe mające charakter samoistny norm w ramach upoważnień ustawowych. Okoliczności mające możliwość stanowienia prawa przez organy działające w tereni: 1)kwestia związania z zadaniami z zakresu administracji publicznej, nie mogą być one zastrzeżone dla innych organów administracji; 2)zadania mające charakter lokalny; 3)przyznano im to prawo na pewnego rodzaju zdarzenia losowe. W ramach przepisów prawa miejscowego wyróżniamy: 1)akty zawierające statuty, 2)akty zawierające przepisy wykonawcze, czyli akty wydawane na podstawie szczegółowych upoważnień, 3)przepisy porządkowe wydawane na podstawie upoważnień generalnych, ad.1. Upoważnienie do wydawania statusu ma charakter generalny i wiąże się z ustawowym upoważnieniem dla jednostek samorządu terytorialnego do samodzielnego uregulowania materii statutowych, przez nadanie takiego upoważnienia państwo przenosi na wspólnoty samorządowe pewien swój zakres kompetencji do stanowienia prawa. Korzystanie z upoważnienia do ustalania statusów należy do cech samorządu terytorialnego w naszym kraju. Stanowienie to ma charakter autonomiczny, bowiem decydują tutaj tylko i wyłącznie organy samorządu terytorialnego. Statusy są uchwalane w drodze uchwał, są przyjmowane przez organy stanowiące. ad.2. Organy jednostek samorządu terytorialnego, jak również organy administracji rządowej mogą wydawać akty prawne prawa miejscowego na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. W przypadku tych przepisów musi istnieć wyraźne upoważnienie ustawowe do wydania przepisów o takim charakterze. W upoważnieniu takim określa się przesłanki tworzenia norm prawnych niższego rzędu, określa się przedmiot regulacji, zakres regulacji, jak również sposób regulacji. Upoważnienie takie powinno również zawierać wyraźne określenie, co do organu, który ma być właściwym do wydania tych przepisów oraz w upoważnieniu tym powinien być zakreślony katalog spraw przekazanych do uregulowania. Przepisy porządkowe wydawane są w oparciu o generalne upoważnienie zawarte w ustawach samorządowych oraz w ustawie o administracji rządowej w województwie. Na szczeblu gminnym przepisy porządkowe ustanawiane są przez Radę Gmin w drodze uchwały. W sytuacjach niecierpiących zwłoki, jeżeli chodzi o gminę przepisy może wydać wójt, burmistrz, prezydent w drodze zarządzenia. Na szczeblu powiatu przepisy wydaje Rada Powiatu w drodze uchwały. Sytuacja nie cierpiąca zwłoki - zarząd Powiatu w formie uchwały. Na szczeblu województwa w drodze rozporządzenia porządkowego - przepisy porządkowe. Przepisy porządkowe nie mogą być wydawane, jeżeli dana materia uregulowana jest w ustawie lub w innych przepisach powszechnie obowiązujących, czyli przepisy porządkowe mogą być wydawane jedynie wówczas gdy dana kwestia nie jest uregulowana w ustawie ani w przepisach powszechnie obowiązujących stanowionych zarówno przez centralne organy państwa bądź terenowe organy administracji rządowej. PUBLIKACJA PRZEPISÓW PRAWA. 1)Dziennik Ustaw RP (wydawane, przez prezesa RM) 2)Dziennik Urzędowy RP Monitor Polski (wydawane, przez prezesa RM) 3)Dziennik Urzędowy RP Monitor Polski B (wydawane, przez prezesa RM) 4)Dzienniki Urzędowe Ministrów kierujących określonymi działaniami administracji (wydawane przez poszczególnych ministrów) 5)Dzienniki Urzędowe Urzędów Centralnych (wydawane przez osoby stojące na czele urzędu) 6)Wojewódzkie Dzienniki Urzędowe (wydawane przez wojewodę) Obowiązuje ogólna i powszechna zasada, iż ogłaszanie aktów normatywnych w DzU jest obowiązkowe. Zasada ta obowiązuje bez żadnych wyjątków wszelkie akty normatywne, które zawierają w sobie przepisy prawne powszechnie obowiązujące. Istnieje tez 2 zasada - akty normatywne mają ogłaszane być niezwłocznie, a jeżeli akt zawiera przepisy prawne powszechnie obowiązujące zasadą jest, iż wchodzi on w życie z upływem 14 dni od dnia ogłoszenia tego aktu, chyba, iż sam taki akt zawiera dłuższe ” vacatio legis”. Zasada ta dotyczy przepisów porządkowych. Przepisy porządkowe przyjmuje się, iż wchodzą one w życie po upływie 3 dni od ich ogłoszenia. Oczywiście w wyjątkowych sytuacjach przepis porządkowy może wejść w życie od razu od norm ogłoszenia. W poszczególnych publikatorach publikuje się: 1.Dzinnik Ustaw a)konstytucję b)ustawy c)rozporządzenia prezydenta RP z mocą ustawy d)rozporządzenia zwykłe wydawane przez prezydenta, RM, prezesa RM, poszczególnych ministrów kierujących określonymi działami administracji, przewodniczących komitetów wchodzących w skład RM (np. komitet badań naukowych) e)orzeczenia trybunału konstytucyjnego, tylko dotyczące aktów normatywnych ogłaszanych w DzU f)uchwały RM uchylające rozporządzenia ministrów g)akty prawne dotyczące wyborów na prezydenta, referendum ogólnokrajowego, powszechnej bądź częściowej mobilizacji, stanu wojny, zawarcia pokoju, wprowadzenia wojennego wyjątkowego bądź ogłoszenia klęski żywiołowej.

POJĘCIE ADMINISTRACJI

W naukach administracyjno-prawnych mówi się o administracji w dwóch znaczeniach.

--Według pierwszego znaczenia -administracja jest pewną organizacją, składającą się z różnorodnych jednostek organizacyjnych, skupionych wokół organów, tj. jednostek organizacyjnych wyposażonych w kompeten­cje określone w ustawach i tworzących pewien zamknięty układ organiza­cyjny, mający realizować zadania państwowe bądź publiczne, lub jedne i drugie. Tak rozumiana administracja może składać się albo wyłącznie z państwowych jednostek organizacyjnych, a więc stanowić pewien, mniej lub bardziej zarysowany, fragment aparatu państwowego, albo z państwo­wych jednostek organizacyjnych oraz innych instytucji i organizacji, albo wyłącznie z instytucji i organizacji pozapaństwowych, powołanych przez ustawy i wyposażonych przez nie w kompetencje do realizowania zadań publicznych (np. określonych w ustawie z 1990 r. o samorządzie gminnym i powierzonych organom gminy). W pierwszym przypadku mówi się o administracji państwowej w wąskim znaczeniu tego słowa, w drugim ­o administracji w znaczeniu szerokim, a w trzecim o administracji publicz­nej, a ściślej -o administracji publicznej w wąskim rozumieniu tego słowa.

---Zgodnie z drugim znaczeniem -administracja jest pewną działalnością. Gdy działalność tę prowadzi państwo jako określona organizacja, wtedy mamy do czynienia z administracją państwową w znaczeniu ścisłym. Jeżeli natomiast działalność taką prowadzą także inne organy i instytucje, wtedy możemy mówić już to o administracji państwowej w znaczeniu szerszym, już to o administracji publicznej, obejmującej administrację państwową w zna­czeniu ścisłym, i administrację wykonywaną przez owe inne organy i instytu­cje nie należące do aparatu państwowego. Jeżeli natomiast działalność pro­

ZWIĄZANIE ADMINISTRACJI PRAWEM

Oparcie działalności administracji na przepisach prawnych wynika z kon­stytucyjnej zasady praworządności, w myśl której wszystkie organy państwo­we działają na podstawie przepisów prawa, a ich przestrzeganie jest pod­stawowym obowiązkiem każdego organu państwa i każdego obywatela. Związanie administracji prawem czy, może lepiej, określenie jej czynności przez prawo nie jest jednakowe. Między innymi zależy ono od sfery, rodzaju i form działania administracji.

We współczesnym państwie działalność administracji nie sprowadza się bowiem tylko do wykonywania ustaw za pomocą aktów konkretyzujących i skierowanych do osób fizycznych, ich organizacji i innych podmiotów znajdujących się na zewnątrz aparatu państwowego. Notabene nie miało to miejsca nawet wtedy, gdy pod wpływem wczesnokapitalistycznej ideologii państwa prawnego za najważniejszą funkcję państwa uznawano działalność reglamentacyjną. Już wówczas na działalność administracji składały się liczne i zróżnicowane rodzaje działań faktycznych, wewnętrznych, jak na przykład opracowywanie programów i planów działania, analiz i sprawozdań, utrzy­mywanie w ruchu urządzeń technicznych, pozyskiwanie środków material­nych. Wszystko to tworzyło sferę wewnętrzną działań administracji, równie ważną jak sfera zewnętrzna, a pod względem ilościowym nawet znacznie większą.

---Związanie administracji prawem zależy także od rodzaju działań podej­mowanych przez organy administracji państwowej i inne podmioty. Ogólnie można powiedzieć, że działania o charakterze faktycznym związane są pra­wem stosunkowo luźno. Wymaga się jedynie, aby były one oparte na jakiejś podstawie prawnej, na przykład na ogólnej normie kompetencyjnej wypro­wadzonej z przepisów administracyjnych, określających zakres czynności związanych z danym stanowiskiem pracy czy instytucją oraz rodzaje więzi łączących poszczególne stanowiska lub instytucje.

---Inaczej przedstawia się problem działań o charakterze prawnym. Są one z zasady dość ściśle zdeterminowane przez prawo, aczkolwiek stopień ich związania także nie jest jednakowy. Najściślej określone są te działania, które zmieniają sytuację prawną indywidualnie określonych podmiotów znajdujących się na zewnątrz administracji. Wymaga się, aby działania takie miały podstawę zarówno w przepisach prawa materialnego, jak i formalnego -ustrojowego i proceduralnego. Są też one dokładniej opisane ze względu na ich dopuszczalność, moc prawną i wywoływane skutki.

----Przepisy prawne określają także działania administracji w zależności od formy, w jakiej mają być podejmowane. Działania przybierające formę aktów administracyjnych (indywidualnych), aktów normatywnych (ogólnych), a także działania prowadzone w ramach procedur regulujących wykonywanie wynikających z wyżej wymienionych aktów obowiązków albo kontrolę ich przestrzegania są na ogół bardziej zdeterminowane aniżeli działania podejmo­wane przez administrację w innych formach, właściwych dla działań material­no-technicznych (np. gromadzenie informacji, analizowanie, zarządzanie) lub społeczno-organizatorskich (np. porozumiewanie się, apelowanie).

---Administracja nie może działać bez ustawowej podstawy prawnej jedynie wtedy, gdy w wyniku jej działania uległaby zmianie sytuacja prawna pod­miotu organizacyjnie z nią nie związanego. Przez ustawową podstawę praw­ną należy tu rozumieć przepis ustawy oraz przepis aktu wydanego na pod­stawie ustawy i celem jej wykonania, upoważniający do określonego działa­nia. Taką podstawę prawną powinny mieć decyzje zmieniające sytuację wy­mienionego podmiotu zarówno na jego niekorzyść, jak i na korzyść (a więc nie tylko decyzje nakładające obowiązek, lecz również decyzje o do­datkowych świadczeniach, pomocy itp. ). Pomoc świadczona jednym odbija się bowiem na interesach innych i dlatego musi być poddana takim wymo­gom formalnym, jakie stosuje się odnośnie do decyzji zmieniającej sytuację danego podmiotu na jego niekorzyść.

---Administracja nie może też podjąć działania sprzecznego z obowiązującą ustawą lub z przepisami wykonawczymi do niej. Ma ona bowiem także obowiązek przestrzegania prawa. Chodzi tu zarówno o działania, które są wyraźnie zabronione przez ustawę, jak i takie, które mogą być podjęte, ale tylko wtedy, gdy ustawa w ogóle je przewiduje i często tylko w granicach określonych w konkretnej ustawie (np. w przypadku spraw zastrzeżonych przez Konstytucję).

POJĘCIE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

W nauce prawo administracyjne ma różne znaczenia. W znaczeniu szero­kim przez prawo administracyjne rozumie się normy prawne regulujące or­ganizację i zachowanie się administracji państwowej jako części aparatu państwowego, a także zachowanie się osób fizycznych i innych podmiotów w zakresie nie unormowanym przez przepisy należące do innych gałęzi prawa. Prawo administracyjne w tym znaczeniu składa się z co najmniej trzech części: prawa o ustroju administracji państwowej, prawa materialnego i prawa proceduralnego.

-----Prawo o ustroju administracji państwowej reguluje organizację i zasady funkcjonowania aparatu państwowego powołanego do wykonywania zadań państwowych w formach uznanych za właściwe dla administracji państwo­wej. Zawiera ono zatem w szczególności następujące przepisy prawne:

- tworzące podmioty administracji państwowej i określające ich struk­turę organizacyjną oraz zakres działania,

- określające strukturę systemu podmiotów administracji państwowej oraz zachodzące w nim procesy (w tym kierowania,. nadzoru, kontroli, koor­dynacji, informacji itp.),

- stanowiące podstawę określania zadań poszczególnych organów admi­nistracji państwowej i ich systemu, a także form i metod ich wykony­wana,

- tworzące podział terytorialny kraju dla potrzeb administracji państwowej.

Prawo materialne zawiera normy ustanawiające wzajemne uprawnienia i obowiązki organów administracji państwowej i podmiotów znajdujących się na zewnątrz administracji państwowej jako części aparatu państwowego. Każdemu uprawnieniu organu administracji państwowej odpowiada określony obowiązek podmiotu organizacyjnie mu nie podporządkowanego. I od­wrotnie, każdemu obowiązkowi administracji państwowej odpowiada stoso­wne uprawnienie podmiotu znajdującego się na zewnątrz administracji pań­stwowej itd.

Prawo proceduralne zawiera normy, które wyznaczają postępowanie mające na celu urzeczywistnienie (wykonanie) norm prawa ustrojowego i materialnego. Dokonuje się to z reguły bądź przez ich konkretyzację i powiązanie z indywidual­nie oznaczonymi podmiotami, bądź przez doprowadzenie do wykonania obowiązków wynikających bezpośrednio z przepisów prawa albo z decyzji lub postanowień administracyjnych, bądź też przez kontrolę przestrzegania przepisów prawnych i nadzór nad aktami stanowienia i stosowania prawa, a także przez orzekanie o sankcjach za naruszenie zakazów albo nakazów zawartych w przepi­sach regulujących działalność administracji albo związanych z wykonywaniem przez administrację jej zadań (np. w zakresie ochrony porządku i bezpieczeństwa ruchu na drogach publicznych, czystości i porządku w gminie).

Zależnie od funkcji spełnianych przez omawiane normy prawo procedu­ralne dzieli się na:

- prawo o ogólnym postępowaniu administracyjnym i postępowaniach szczególnych,

- prawo o postępowaniu egzekucyjnym w administracji i innych postę­powaniach wykonawczych,

- prawo o trybie kontroli przestrzegania przepisów prawnych przez podmioty administracji państwowej oraz obywateli i organizacje społeczne,

- prawo o postępowaniu legislacyjnym,

- prawo o postępowaniu karno-administracyjnym (postępowaniu w spra­wach o wykroczenia),

- prawo o postępowaniu porządkowym i dyscyplinarnym,

- prawo o postępowaniu w sprawach skarg i wniosków.

Do prawa administracyjnego w znaczeniu wąskim zalicza się na ogół tylko normy dwustronnie wiążące, ustanawiające bezpośrednio lub poprzez odpowiednie akty prawne określone uprawnienia i obowiązki organów ad­ministracji państwowej oraz podmiotów nie podporządkowanych im organi­zacyjnie. Do prawa administracyjnego w tym znaczeniu należą zatem przede wszystkim następujące przepisy prawne:

- ustanawiające uprawnienia lub obowiązki, wyznaczające wprost zachowanie się każdego, kto znajdzie się w określonej sytuacji czy posiada określone rzeczy (dobra) lub prowadzi określoną działalność,

- ustanawiające dla organów administracji państwowej kompetencje do nałożenia na podmioty znajdujące się na zewnątrz administracji państwowej określonych obowiązków; wymagalność takich obowiązków zależy od ich przypisania danemu podmiotowi w określonym trybie i przy zachowaniu przewidzianej formy,

- przyznające podmiotom usytuowanym na zewnątrz administracji pań­stwowej prawo domagania się od organów administracji państwowej speł­nienia określonych w przepisach prawnych świadczeń, udostępnienia dóbr , wydania pozwolenia na prowadzenie określonej działalności, przekroczenia granicy państwowej itd.

TYPY NORM W PRAWIE ADMINISTRACYJNYM

Biorąc pod uwagę wydzielone wyżej normy prawa administracyjnego w rozumieniu szerokim, można wyróżnić następujące typy norm prawa ad­ministracyjnego:

- normy ustrojowe,

- normy materialne,

- normy proceduralne.

Do norm ustrojowych należą normy:

l) określające właściwość,

2) ustanawiające zadania,

3) regulujące prawne formy działania i wskazujące na kompetencje, 4) regulujące organizację administracji.

---Normy określające właściwość umożliwiają przypisanie organowi lub in­nej jednostce organizacyjnej, względnie osobie fizycznej, określonego upraw­nienia lub obowiązku. Normy te opierają się na różnych przepisach praw­nych, określających czas i miejsce działania, rodzaj spraw, status prawny podmiotu, jego strukturę organizacyjną, obsadę personalną itp.

.--Normy ustanawiające zadania określają kierunki działania administracji oraz wskazują na wartości, którymi winna się ona kierować.

Normy regulujące sposób działania zezwalają podmiotom administracji publicznej na zastosowanie określonej w prawie formy lub na podjęcie dzia­łania w sposób określony prawem i z wynikającymi z prawa konsekwen­cjami. Normy wskazujące na kompetencje organów umożliwiają realizację norm materialnych, ustrojowych lub proceduralnych.

Normy regulujące organizację administracji między innymi mają na celu wyznaczenie stosunku zależności (nadrzędności i podporządkowania) między organami, między organami i innymi jednostkami organizacyjnymi itp., do­konanie podziału czynności między organami i podległymi jednostkami or­ganizacyjnymi, określenie przedmiotu i trybu porozumiewania się organów, jednostek organizacyjnych oraz zasad ich współdziałania.

Wśród norm materialnych prawa administracyjnego można z kolei wyrÓŻ­nić normy merytoryczne, blankietowe, generalne i abstrakcyjne. Normy me­rytoryczne nakazują lub zakazują określonym podmiotom (adresatom nor­my) zachowywać się w pewnych okolicznościach w określony sposób. Jeżeli są adresowane do organów administracji publicznej, wiążą adresatów w spo­sób pełny, nie pozostawiając im możliwości wyboru zachowania. Przeciwień­stwem norm merytorycznych są normy blankietowe. Wskazują one jedynie sposób, w jaki mogą być podjęte czynności organu, nie określają natomiast ich treści. Normy blankietowe odgrywają ważną rolę w prawie administracyj­nym. Umożliwiają one bowiem organowi uwzględnienie wartości i interesów celowo nie zdefiniowanych w przepisach prawnych.

Normy generalne nie mają indywidualnie wyznaczonego adresata, normy abstrakcyjne zaś nie mają konkretnie określonych okoliczności (warunków), od których zależy uprawnienie lub obowiązek adresata.

Ważne dla prawa administracyjnego są także normy sankcjonujące. Okre­Ślają one następstwa (sankcje) niewykonania innej normy nakazującej okre­ślone postępowanie (zachowanie się) w danych okolicznościach, zwanej nor­mą sankcjonowaną.

Normy proceduralne można podzielić na:

l) normy postępowania administracyjnego,

2) normy postępowania sądowoadministracyjnego, 3) normy postępowania skargowo-wnioskowego, 4) normy postępowania kontrolnego.

Normy postępowania administracyjnego wywodzą się z przepisów regulu­jących postępowanie administracyjne. Określają one czynności podmiotów postępowania, tj. organu zobowiązanego do prowadzenia postępowania oraz uczestników tego postępowania (strony, podmiotów występujących na pra­wach strony, skarżącego itp.).

Normy postępowania ogólnego, tj. mającego na celu rozstrzygnięcie in­dywidualnej sprawy z zakresu administracji publicznej decyzją administracyj­ną, są w charakterystyczny sposób powiązane z normami prawa ustrojowego i materialnego. Postępowanie administracyjne ogólne wszczyna się bowiem ze względu na potrzebę urzeczywistnienia norm materialnoprawnych i po osiąg­nięciu tego celu kończy ono swój żywot. W jego wyniku następuje zmiana względnie potwierdzenie sytuacji prawnej stron (uczestników postępowania).

Normy postępowania skargowo-wnioskowego pełnią nieco inną funkcję. Ich celem jest dokonanie urzędowej oceny stanu faktycznego wskazanego

w ska.rdze lub wniosku i skonfrontowanie go z aktualnym stanem prawnym oraz określenie sposobu urzeczywistnienia (załatwienia merytorycznego) sprawy będącej przedmiotem skargi lub wniosku. Nie mamy tu zatem do czynienia z owym charakterystycznym dla norm postępowania ogólnego bezpośrednim powiązaniem z normami materialnymi. Normy postępowania kontrolnego pełnią podobną funkcję. Określają one jedynie zachowanie się podmiotu uprawnionego do kontroli oraz prawa i obowiązki kontrolowa­nych. Z prawem materialnym czy ustrojowym łączą się jedynie pośrednio i tylko wtedy, kiedy wniosek pokontrolny stanie się przyczyną zmiany mate­rialnoprawnej sytuacji kontrolowanego (jego praw i obowiązków).

Normy postępowania sądowoadministracyjnego są zdeterminowane przepi­sami regulującymi postępowanie przed sądem administracyjnym. Ich treść jest zatem uzależniona od funkcji tego postępowania i jego struktury. W konsekwencji prawa i obowiązki sądu oraz obu stron tego postępowania (tj. organu, który wydał decyzję, oraz skarżącego) układają się w ciąg proce­sowych czynności (aktów) prowadzących do weryfikacji zachowania się or­ganu administracji publicznej ze względu na obowiązujące prawo. Sąd admini­stracyjny jednak, co do zasady, nie nakłada wprost na strony postępowania obowiązków materialnoprawnych ani też nie przyznaje im takich praw, lecz dokonuje jedynie prawnie wiążącej kwalifikacji zaskarżonych aktów i czynności.

STOSUNEK ADMINISTRACYJNOPRAWNY

Stosunek prawny jest kolejną pomocniczą konstrukcją nauki prawa. Służy on rekonstrukcji założonych w prawie przedmiotowym podstawowych zaleŻ­noŚci, jakie zachodzą, mogą zachodzić lub winny zachodzić między różnymi podmiotami. Odpowiednio do wyróżnionych wyżej części prawa admini­stracyjnego wyróżnia się stosunki materialnoprawne, ustrojowe, proceduralne i sądowo-procesowe (sporno-administracyjne).

---Stosunek materialnoprawny określa wzajemne prawa i obowiązki dwu lub więcej podmiotów, zawarte w normach prawa administracyjnego. Owe prawa i obowiązki mogą tworzyć prosty albo złożony układ zależności. W ukła­dzie prostym określone prawo odpowiada określonemu obowiązkowi, i od­wrotnie. W układzie złożonym określonemu prawu odpowiada określony obowiązek, który z kolei tworzy prawo do żądania od pierwszego pod­miotu wykonania innego obowiązku itp. Owe zależności mogą zachodzić między dwoma podmiotami -wtedy stosunek będzie płaski, albo między tymi podmiotami a innymi -wtedy stosunek będzie spiętrzony.

===W prawie administracyjnym jednym z podmiotów tego stosunku jest zawsze organ administracji państwowej albo podmiot, któremu ustawa wprost lub za pośrednictwem tego organu powierza pełnienie administracji publicznej (funkcji z zakresu administracji publicznej). W konsekwencji w prawie administracyjnym przedmiot stosunku prawnego jest także objęty kompetencją jednego z organów administracji państwowej lub podmiotu wykonującego funkcje zlecone administracji publicznej. W prawie cywilnym jest inaczej. W tej gałęzi prawa podmiotami stosunku materialnoprawnego z zasady są osoby prywatne -fizyczne lub prawne.

Stosunki ustrojowe są regulowane nie tylko przepisami ustawowymi (usta­wą i rozporządzeniem), lecz także przepisami mającymi charakter wewnętrz­ny (aktami normatywnymi wewnętrznymi). Poza tym w stosunkach ustrojo­wych wszystkie podmioty są organami administracji państwowej lub innymi jej jednostkami organizacyjnymi, albo podmiotami, które wykonują zadania zlecone z zakresu administracji publicznej.

Stosunki proceduralne są konstruowane na podstawie przepisów postępo­wania administracyjnego. Łączą one organ prowadzący postępowanie, stronę oraz pozostałych uczestników tego postępowania, określając ich wzajemne prawa i obowiązki. Stosunki odtworzone na podstawie postępowania admi­nistracyjnego judykacyjnego (tj. mającego na celu rozstrzygnięcie sprawy z zakresu administracji państwowej decyzją administracyjną) są ponadto w charakterystyczny sposób powiązane z prawem materialnym. Postępowa­nie to bowiem wszczyna się ze względu na potrzebę zindywidualizowania i skonkretyzowania (urealnienia) praw lub obowiązków zawartych w nor­mach prawa materialnego oraz kończy aktem, który wiążąco przypisuje prawo lub obowiązek konkretnej osobie, będącej zarówno stroną, jak i pod­miotem stosunku materialnoprawnego.

Stosunki sądowo-procesowe zdeterminowane są inną strukturą postępowa­nia przed Naczelnym Sądem Administracyjnym, jego przedmiotem oraz funk­cją. NSA prowadzi postępowanie, aby rozstrzygnąć spór między skarżącym a organem o legalf1ość wydanej przez organ decyzji albo o brak naruszenia prawa w przypadku jej niewydania. Podobnie postępuje w przypadku innych aktów, czynności i przepisów, jeżeli mogą być one przedmiotem skargi do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

ŹRÓDŁA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO POJĘCIE I KLASYFIKACJA ŹRÓDEŁ PRAWA

"Źródło prawa" jest pojęciem wieloznacznym. Przez źródło prawa rozu­mie się bowiem z jednej strony czynniki wpływające na treść prawa, a więc np. wolę narodu czy prawodawcy, stosunki społeczno-ekonomiczne, stan świadomości prawnej; z drugiej strony -różne formy przekazu norm praw­nych, ustanowionych bądź uznanych, a więc np. dokumenty, teksty czy inne przedmioty będące nośnikami tych informacji (treści).

==Mówi się też o źródłach prawa w znaczeniu szerokim i szczególnym, jak gdyby właściwym. W szerokim znaczeniu źródłem prawa jest każdy fakt, który ma prawotwórczą moc, walor. W tym znaczeniu źródłem będzie za­rÓwno orzeczenie właściwego organu, doktryna, zwyczaj czy precedens, jak i ustawa. W znaczeniu szczególnym źródłem prawa może być już to jeden z wymienionych wyżej czynników wpływających na treść prawa, konkretna forma przekazu albo dany rodzaj czy typ przekazu, np. akty wykonawcze podporządkowane ustawie.

==Źródła mogą być ujmowane pod kątem opisowym albo normatywnym. Można bowiem o jakimś źródle mówić albo jak o fakcie mającym rzeczywiś­cie miejsce, np. wskazać, który fakt ma w danym systemie prawa właściwość prawotwórczą, albo jak o fakcie, który zdaniem mówiącego powinien mieć w danym systemie prawa taką właściwość. Zaliczenie faktu do grupy faktów prawotwórczych jest zazwyczaj poprzedzone przyjęciem określonych kryte­riów, na podstawie których zalicza się dany fakt do prawotwórczych bądź postuluje się to zrobić odnośnie do danego systemu prawa. Na przykład zakłada się, że prawo mogą tworzyć tylko organy państwowe, tylko w for­mie i w sposób określony w ustawie.

==Biorąc pod uwagę organ, który jest właściwy do stanowienia prawa, można wyróżnić ustawy oraz akty podporządkowane ustawom, przepisy państwowe i gminne, przepisy ogólnokrajowe i miejscowe itp. W naszym państwie ustawy wydaje bowiem tylko Sejm jako podstawowy organ wła­dzy ustawodawczej, zaś akty podporządkowane ustaw.om z reguły wydają organy władzy wykonawczej, a więc Prezydent RP, Rada Ministrów, jej Prezes i ministrowie oraz wojewodowie. Od 1990 r., tj. od wprowadzenia samorządu terytorialnego, obok przepisów wydawanych przez organy pań­stwowe sensu stricto, pojawiły się też przepisy wydawane przez organy gmmy.

==Inny podział uzyska się, gdy weźmie się pod uwagę właściwości organów powołanych do wydawania aktów i ich zasięg terytorialny. Do jednej grupy zaliczymy wówczas wszystkie przepisy wydane przez organy centralne, a do drugiej -przepisy miejscowe i gminne.

==Jeszcze inny podział uzyskamy, gdy do jednej grupy zaliczymy akty, które są wydawane przez organy administracji państwowej, a do drugiej ­pozostałe akty będące źródłami prawa. Ten podział pozwala nam skoncent­rowaĆ uwagę na wybranych źródłach i problemach związanych przede wszys­tkim ze stanowieniem prawa przez administrację państwową.

AKTY STANOWIENIA PRAWA POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCEGO

Po wejściu w życie Konstytucji z 1997 r. do źródeł prawa powszechnieobowiązującego należą:

1) Konstytucja,

2) ustawy,

3) ratyfikowane umowy międzynarodowe,

4) rozporządzenia,

5) akty prawa miejscowego.

==Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej. Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej (art. 8 Konstytucji). Z Konstytucją muszą być zgodne wszystkie pozostałe źródła prawa powszechnego lub wewnętrznego.

==Obowiązująca Konstytucja została uchwalona w postępowaniu szczegÓl­nym, określonym w ustawie konstytucyjnej z 23 kwietnia 1992 r. o trybie przygotowania i uch'Yalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Może być ona zmieniona tylko w trybie określonym w Konstytucji, a więc tylko w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm, a następ­nie przez Senat. Zgodnie z Konstytucją, z inicjatywą zmiany może wystąpić co najmniej 115 ustawowej liczby posłów albo Senat lub Prezydent RP. Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 213 głosów, w obecności co najmniej połowy liczby posłów, oraz Senat bez­względną większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów (zob. art. 235 ust. 4 Konstytucji).

==Konstytucja określa podstawowe zasady funkcjonowania państwa, ustala katolog źródeł prawa powszechnie obowiązującego, podstawowe wolności oraz prawa i obowiązki człowieka i obywatela, ustrój władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej, podstawy i zakres działania organów kontroli państwowej i ochrony prawa, a także zasady działania państwa w sytuacjiszczególnych zagl"ożeń, regulując podstawy regulacji trzech stanów: wojen­nego, wyjątkowego i klęski żywiołowej. Wreszcie Konstytucja określa wa­runki i tryb zmiany Konstytucji, wyróżniając ją w ten sposób od innych aktów stanowienia prawa powszechnie obowiązującego.

Ustawa jest podstawowym aktem stanowienia prawa powszechnie obowiązującego. Ustawę wydaje Sejm RP. Sposób opracowania ustawy oraz uchwalania, jak również sposób i zakres współdziałania Sejmu z Se­natem określa Konstytucja (zob. art. 121 Konstytucji). Tylko ustawa o zmia­nie Konstytucji jest uchwalana najpierw przez Sejm, a następnie -w ter­minie nie dłuższym niż 60 dni -przez Senat (zob. art. 235 ust. 2 Kon­stytucji).

Procedurę uchwalenia ustawy określa Konstytucja oraz Regulamin Sejmu i Senatu

Ratyfikowane umowy międzynarodowe. Umowy międzynarodowe wymagają­ce ratyfikacji zawiera Rada Ministrów. Ratyfikacja umów międzynarodowych i ich wypowiadanie należy do Prezydenta RP jako reprezentanta państwa w sto­sunkach zewnętrznych. O ratyfikacji lub wypowiedzeniu takiej umowy Prezy­dent ma obowiązek zawiadomić Sejm i Senat.

=Ratyfikacja niektórych umów międzynarodowych, jak również ich wypowie­dzenie, wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie. Chodzi tutaj o umowy dotyczące:

l) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,

2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji, 3) członkostwa Polski w organizacji międzynarodowej,

4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,

5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymagaustawy ,

6) przekazania organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowe­

mu kompetencji organów władzy państwowej w niektórych sprawach.

Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy wymienionej w pkt. 6 jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone także w referendum ogólnokrajowym. Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Przez ratyfikację, ogólnie rzecz biorąc, należy rozumieć swoisty akt, w którym organ upoważniony do reprezentowania państwa w stosunkach ~ędzynarodowych wyraża wolę związania państwa treścią umowy między­narodowej zawartej przez inny organ (lub swojego pełnomocnika). Według konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów z 23 maja 1969 r., zgoda państwa na związanie się traktatem powinna być wyrażona w drodze ratyfikacji, gdy: a) traktat postanawia, że taka zgoda ma być wyrażona w drodze ratyfikacji;

b) w inny sposób ustalono, że państwa uczestniczące w rokowaniacuzgodniły, iż ratyfikacja będzie wymagana;

\c) zamiar państwa podpisania traktatu pod warunkiem ratyfikacji wynika ł;pełnomocnictw jego przedstawiciela lub został wyrażony w czasie rokowań.

Rozporządzenia. Według art. 92 ust. 1 Konstytucji, rozporządzenia są wydawane przez organy w niej wskazane, na podstawie szczególnego upowa­żnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania.

Konstytucja wyposaża w prawo do wydawania wymienionych rozporzą­dzeń następujące organy:

1) Prezydenta RP (art. 142 ust. 1),

2) Radę Ministrów (art. 146 ust. 4 pkt 2),

3) Krajową Radę Radiofonii i Telewizji (art. 213 ust. 2),

4) wchodzącego w skład Rady Ministrów przewodniczącego określonego w ustawie Komitetu,

5) ministra kierującego działem administracji rządowej (art. 149 ust. 2).

Rozporządzenie z mocą ustawy wydaje Prezydent RP na wniosek Rady Ministrów. Może to zrobić tylko w czasie stanu wojennego i tylko wówczas, jeżeli Sejm nie będzie mógł się zebrać na posiedzenie. Podlega ono zatwier­dzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.

Przedmiotem takiego rozporządzenia mogą być tylko sprawy wymienionewart. 228 pkt 3 i 4 Konstytucji, a więc:

l) zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres, w jakim

mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela,

2) podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych, wynikają­cyc,h z ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela.

Rozporządzenia te wydaje Prezydent RP na wniosek Rady Ministrów. Prezydent ma obowiązek przedstawić je Sejmowi w ciągu 48 godzin od ich podpisania. Sejm winien niezwłocznie je rozpatrzyć i podjąć uchwałę o ich przyjęciu do wiadomości albo uchyleniu.

Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu klęski żywiołowej może być wydane tylko w celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii tech­nicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia. Do wydania tego rozporządzenia upoważniona jest Rada Ministrów.

stan wyjątkowy oraz stan klęski można wprowadzić na części lub na całym terytorium państwa i tylko na czas oznaczony; stan wyjątkowy Da czas nie dłuższy niż 90 dni, a stan klęski żywiołowej na czas nie dłuższy niż 30 dni. Przedłużenie stanu wyjątkowego i stanu klęski żywiołowej może nastąpić tylko za zgodą Sejmu; jednak przedłużenie stanu wyjątkowego tylko JaZ i na czas nie dłuższy niż 60 dni.

Rozporządzenia są ogłaszane w Dzienniku Ustaw. ~

Akty prawa miejscowego. Zgodnie z Konstytucją, źródłami prawa powszechnie obowiązującego są również akty prawa miejscowego. Jak wyni­ka z ich nazwy, zakres obowiązywania tych aktów jest ograniczony do obszaru działania organu, który ustanowił taki akt. Z porównania art. 87 ust. 2 i art. 94 Konstytucji wynika, iż do ustanawiania takich źródeł prawa powołane są organy administracji rządowej ogólnej i specjalnej oraz organy samorządu terytorialnego. Wszystkie akty prawa miejscowego, jeżeli mają mieć moc powszechnie obowiązującą, muszą być wydane na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawach (art. 94 Konstytucji).

==Rodzaje, nazwę, przedmiot i sposób ogłaszania aktów prawa miejscowe­go określają ustawy o ustroju administracji rządowej w województwie oraz samorządu terytorialnego, ustawy określającej szczegółowe kompetencje in­nych organów terenowych do stanowienia aktów prawa miejscowego, a tak­że ustawy z 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i innych aktów prawnych. Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w województwie (Dz. U. nr 91, poz. 577) przewiduje, iż wojewoda i organy administracji niezespolonej stanowią -na podstawie i w granicach upowaŻ­nień zawartych w ustawach -akty prawa miejsco~ego obowiązujące na obszarze województwa lub jego części. W zakresie nie uregulowanym w usta­wach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących wojewoda może wydawać nadto rozporządzenia porządkowe, jeżeli jest to niezbędne do ochro­ny życia, zdrowia lub mienia oraz do zapewnienia porządku, spokoju i bez­pieczeństwa publicznego. Rozporządzenia te mogą przewidywać za narusze­nie ich przepisów kary grzywny wymierzane na zasadach i w trybie okreŚ­lonym w prawie o wykroczeniach. Podstawą prawną rozporządzenia porządkowego jest więc wymieniona ustawa, a nie ustawa odrębna, zawiera­jąca szczegółowe upoważnienie do wydania przepisów porządkowych.

==Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U. nr 9lj poz. 576) stanowi, iż na podstawie tej ustawy oraz na podstawie upoważnień! udzielonych w innych ustawach i w ich granicach sejmik województwa stan~iwi akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze województwa lub jego części. Aktami tymi sejmik w szczególności reguluje:

a) statut województwa,

b) zasady gospodarowania mieniem wojewódzkim,

c) zasady i tryb korzystania z wojewódzkich obiektów i urządzeń użytecz­ności publicznej .

Akty prawa miejscowego ustanowione przez sejmik do 31 grudnia 2000 r . ogłasza się w wojewódzkim dzienniku urzędowym. W chodzą one w życie z dniem ich publikacji w tym dzienniku, chyba że przepisy odrębne lub akty ogłaszane przewidują termin póżniejszy.

Z kolei ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. nr 91, poz. 578) przewiduje, iż rada powiatu stanowi akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze powiatu. Podstawą prawną tych aktów są upoważnienia zawarte w ustawach. Ich przedmiotem są w szczególności:

a) sprawy wymagające uregulowania w statucie,

b) przepisy porządkowe,

c) szczególny tryb zarządzania mieniem powiatu,

d) zasady i tryb korzystania z powiatowych obiektów i urządzeń uŻytecz­

ności publicznej .

Ustawa nadto wymaga, aby:

[l) przyczyny wydania przepisów porządkowych występowały na obszarzewięcej niż jednej gminy,

2) przyczyny wydania przepisów były na tyle poważne, aby można byłoo nich powiedzieć, że są "przypadkiem szczególnie uzasadnionym",

3) nie ma przepisów powszechnie obowiązujących, które można by za­s~sować dla osiągnięcia wymienionych celów.

AKTY STANOWIENIA PRAWA O CHARAKTERZE WEWNĘTRZNYM

Do aktów wewnętrznych należą:

l) uchwały Sejmu, Senatu i Rady Ministrów,

2) zarządzenia Prezydenta RP, Prezesa Rady Ministrów oraz ministrów, 3) akty prawa miejscowego nie mające mocy powszechnie obowiązującej, 4) nieratyfikowane umowy międzynarodowe.

PROBLEM WAŻNOŚCI AKTÓW NORMATYWNYCH WYDANYCH PRZED WEJŚCIEM W ŻYCIE KONSTYTUCJI

Konstytucja z 1997 r. nie pozbawia a priori mocy powszechnie obowiązu­jącej aktów stanowienia prawa nie odpowiadających wymogom konstytucyj­nym, a pochodzących od organów administracji rządowej. Przewiduje, iż w okresie dwóch lat Rada Ministrów ustali, które z uchwał Rady Ministrów oraz zarządzeń ministrów lub innych organów administracji rządowej -wy­dane przed dniem wejścia w życie Konstytucji -wymagają zastąpienia przez rozporządzenie wydane na podstawie upoważnienia ustawy, której projektw odpowiednim czasie Rada Ministrów przedstawi Sejmowi. W tym samym okresie Rada Ministrów przedstawi Sejmowi projekt ustawy określającej, które rozporządzenia normatywne organów administracji rządowej wydane przed dniem wejścia w życie Konstytucji stają się uchwałami albo zarządze­mami w rozumieniu Konstytucji.

W ten sposób Konstytucja z jednej strony stworzyła możliwość prze­kształcenia dawnych uchwał Rady Ministrów i zarządzeń pozostałych or­ganÓw administracji rządowej w rozporządzenia nowego typu, a z drugiej ­zweryfikowania istniejących rozporządzeń, wydanych przed wejściem w życie Konstytucji, i przekształcenia ich w akty wewnętrzne, tj. w uchwały Rady Ministrów albo zarządzenia Prezesa Rady Ministrów, ministrów lub innych organów administracji rządowej.

PROCEDURA I TECHNIKA PRAWODAWCZA

Proces stanowienia ustawy rozpoczyna się z chwilą złożenia przez upraw­mony podmiot na tęce Marszałka Sejmu projektu ustawy wraz z pismem wskazującym przedstawiciela wnioskodawcy, upoważnionego do reprezento­wania go w pracach nad tym projektem.

Projekt ustawy może wnieść ten, komu przysługuje inicjatywa ustawo­dawcza. Obecnie jest to:

l) grupa 15 posłów,

2) Senat,

3) Prezydent RP ,

4) Rada Ministrów,

5) przedstawiciele grupy co najmniej 100 tys. obywateli.

Posłowie przy opracowywaniu projektu ustawy mogą korzystać z pomo­cy Biura Legislacyjnego oraz Biura Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu. Do zadań pierwszego Biura należy bowiem między innymi:

l) obsługa prawna prac nad projektami ustaw i uchwał Sejmu, w szcze­gólnoŚci przygotowanie propozycji poprawek legislacyjnych i redakcyjnych do projektów ustaw, współuczestniczenie w redagowaniu projektów aktów prawnych oraz sporządzanie dla Prezydium Sejmu i komisji ocen, uwag i opinii prawnych o wniesionych projektach;

2) sporządzanie materiałów pomocniczych i roboczych do prac nad pro­

jektami ustaw i uchwał Sejmu;

3) opracowywanie ocen i wniosków w zakresie techniki prawodawczej,

procedury legislacyjnej i tworzenia prawa.

Do zadań Biura Studiów i Ekspertyz należy między innymi:

l) prowadzenie badań w zakresie budżetu państwa i przewidywanychskutków finansowych, społecznych i ekonomicznych projektowanych ustaw;

2) udzielanie konsultacji posłom;

3) sporządzanie przekładów zagranicznych aktów prawnych i ich opracowywame.

===Zasady techniki prawodawczej po raz pierwszy ujęte zostały w jeden akt prawny w 1939 r. W 1960 r. zostały one zaadaptowane do ówczesnych warunków ustrojowych i opublikowane jako załącznik do zarządzenia Preze­sa RM z 9 grudnia 1961 r. w sprawie zasad techniki prawodawczej, z polece­niem ich stosowania przy opracowywaniu projektów ustaw i dekretów oraz aktów wykonawczych: rozporządzeń, normatywnych uchwał Rządu oraz nor­matywnych zarządzeń Prezesa RM i ministrów.

===Zasady przyjęte w 1991 r. mają być stosowane przez naczelne i centralne organy administracji państwowej oraz inne jednostki podległe Radzie Mini­strÓw i Prezesowi Rady Ministrów przy opracowywaniu i rozpatrywaniu wszystkich projektów aktów normatywnych, z wyjątkiem projektów aktów tzw. prawa miejscowego. Zatem w porównaniu do poprzednich zasad mają być one wykorzystywane także przy opracowywaniu i rozpatrywaniu projek­tów aktów wykonawczych centralnych organów administracji państwowej.

Omawiane zasady techniki legislacyjnej mają przede wszystkim zapewnićpoprawną i jednolitą redakcję tekstu ustawy i aktu wykonawczego, a w kon­sekwencji umożliwić ich odczytanie nawet przez osoby nie przygotowane zawodowo do interpretowania przepisów prawnych. Dlatego też zasady te kładą szczególny nacisk na strukturę aktu i formę zamieszczonych w niej przepisów, język oraz sposób ustalania znaczenia terminów i pojęć. Zwraca

się więc w szczególności uwagę na sposób oznaczenia ustawy, podział przepi­sÓw merytorycznych na ogólne i szczególne, wyróżnienie i oddzielenie od siebie przepisów o zmianie przepisów obowiązujących, przepisów przejŚcio­wych i dostosowawczych, przepisów o wejściu w życie ustawy oraz o wygaŚ­nięciu mocy obowiązującej ustawy.

PODSTAWOWE POJĘCIA TEORETYCZNE W NAUCE PRAWA

ADMINISTRACYJNEGO------- APARAT ADMINISTRACYJNY

Wykonywanie administracji publicznej wymaga istnienia rozbudowanego aparatu administracyjnego. Na aparat ten składają się przede wszystkim organy administracji rządowej, organy samorządowe, zakłady użyteczności publicznej oraz, w znacznie mniejszym stopniu, podmioty wykonujące funk­cje administracji publicznej w ograniczonym zakresie, na podstawie specjal­nych upoważnień. W tej grupie możemy znaleźć niektóre przedsiębiorstwa państwowe, organizacje społeczne czy innego typu korporacje, np. spółki prawa handlowego lub innego typu podmioty prawa (np. fundacje), w za­kresie, w jakim przepisy przyznają im prawo wykonywania funkcji admini­stracji publicznej. W tym też zakresie, w jakim organy tych podmiotów wykonują administrację publiczną, możemy je zaliczyć do aparatu admini­stracyjnego państwa. Przez aparat administracyjny rozumiemy bowiem wszyst­kie jednostki wykonujące funkcje administracji publicznej, niezależnie od tego, czy są one państwowe, samorządowe, czy też nie.

===Przyczyny funkcjonalne -do wykonywania administracji w różnych dziedzinach wymagane są specjalne kwalifikacje. Przykładowo: administro­wanie sprawami zdrowia wymaga odpowiedniej wiedzy medycznej, sprawami obronności kraju zaś -wiedzy wojskowej. Na tym przykładzie widać, że w sprawach administracji zdrowia będą stosowane inne metody admini­strowania niż w sprawach obronności kraju. Z tych względów muszą istnieć odrębne organy do spraw zdrowia i do spraw obronności kraju. To samo odnosi się do innych dziedzin.

Przyczyny terytorialne -różne zadania mogą być wykonywane dla różnego obszaru. Decyzje o pozwoleniu na budowę domów jednorodzinnych, aby były prawidłowe, powinny zapadać na szczeblu lokalnym, tam gdzie organy administracji budownictwa mogą na miejscu bezpośrednio obejrzeć miejsce przyszłej budowy i nadzorować jej przebieg. Natomiast decyzje o budowie autostrady czy nowej linii kolejowej muszą zapadać na znacznie wyższym szczeblu i być podejmowane przez organ, który zakresem swojej kompetencji obejmuje cały obszar, na którym linia kolejowa ma przebiegać.

Przyczyny organizacyjne -w zależności od zadań organu administrują­cego różny musi być stopień jego powiązania organizacyjnego z innymi organami. Przykładowo: organ, który zajmuje się sprawami gospodarki ko­munalnej, powinien być w znacznym stopniu uzależniony od lokalnych spo­łecznoŚci, aby w swej działalności realizować życzenia mieszkańców. Nato­miast organ zajmujący się kontrolą powinien być w znacznym stopniu nieza­leżny od innych organów lokalnych, jeżeli jego kontrola ma być efektywna. Przy tym pewne dziedziny wymagają jednolitego, silnego kierownictwa w skali całego kraju (np. sprawy obronności kraju), inne zaś mogą być w bardzo dużym stopniu, jeżeli nie całkowicie, pozostawione uznaniu władz lokalnych (np. wspomniane sprawy gospodarki komunalnej).

Przyczyny finansowe -każde państwo dąży do minimalizacji kosztów utrzymania aparatu administracyjnego. Dlatego też stosuje się posunięcia koncentrujące kompetencje w jednostkach aparatu administracyjnego, a cza­sami powierza się wykonanie kompetencji podmiotom niepaństwowym, np. spółkom prawa handlowego, stowarzyszeniom.

====Wymienione, a także i inne przyczyny powodują, że aparat admini­stracyjny stanowi bardzo skomplikowaną strukturę organów i innych pod­miotów, której stopień złożoności jest nieporównywalny ze strukturą np. sądów. Na tle struktury aparatu administracyjnego wyłania się wiele problemów teoretycznych i praktycznych, którym poświęcony jest niniejszy rozdział. Jednostki wchodzące w skład aparatu administracyjnego określa się często mianem podmiotów działalności administracyjnej czy podmiotów admini­stracji. Ponieważ w grupie tej dominują jednak organy administracji publicznej, z pewnym uproszczeniem w dalszym ciągu będziemy posługiwać się pojęciem "organu administracji" dla oznaczenia każdego podmiotu administracji.

NADZÓR, KONTROLA, KOORDYNACJA, KIEROWNICTWO

Pojęcia wymienione w powyższym tytule dotyczą stosunków wewnątrz aparatu administracyjnego, a niekiedy także stosunków między tym apara­tem a innymi podmiotami. Pojęcia te, choć często używane w tekstach aktów prawnych, są zaczerpnięte z terminologii nauk o organizacji i zarządzaniu.

====Pojęcie kontroli jest używane do określenia funkcji organu polegającej wyłącznie na sprawdzaniu działalności innych jednostek, bez stałych moŻ­liwości wpływania na działalność jednostek kontrolowanych poprzez wyda­wanie im nakazów czy poleceń. Organ wyposażony w prawo kontroli ma zazwyczaj prawo wydawania zaleceń jednostkom kontrolowanym, a w przy­padkach wyjątkowych, w celu uniknięcia strat -prawo wydawania poleceń (zwanych często zarządzeniami doraźnymi) natychmiastowego usunięcia nie­prawidłowości. Zasadniczo jednak organ kontrolujący przedstawia tylko wy­niki kontroli wraz z wypływającymi z tego wnioskami. Zamiast terminu "kontrola " przepisy używają czasami pojęcia "lustracja ", " wizytacja " czy

===Natomiast termin nadzór jest używany najczęściej do określenia sytuacji, w której organ nadzorujący jest wyposażony w środki oddziaływania na postępowanie organów czy jednostek nadzorowanych, nie może jednak wyrę­czaĆ tych organów w ich działalności. Uprawnienia nadzorcze oznaczają tyle, co prawo do kontroli, wraz z możliwością wiążącego wpływania na organy czy instytucje nadzorowane. W niektórych przypadkach termin ten bywa Używany do oznaczenia kierownictwa lub kontroli, co wiąże się z faktem, że nadzorowanie jest jednym z elementów funkcji kierowania. Przepisy nie zawsze zawierają prawidłową terminologię, określając np. uprawnienia kon­trolne mianem nadzoru.

SAMORZĄD

Pojęcie samorządu jest jednym z najważniejszych pojęć w nauce prawa administracyjnego. Jak to już wcześniej podnosiliśmy, samorząd jest jedną z form decentralizacji administracji. Jest on zdecydowanie formą najważniej­szą, tak że w niektórych systemach prawnych pojęcia decentralizacji i samo­rządu traktowane są jako synonimy.

Samorząd w ujęciu tradycyjnym. Spośród wielu definicji samorządu naj­szerzej akceptowana wydaje się być następująca: samorząd jest formą decen­tralizacji administracji, albo administracją sprawowaną przez korporacje.

Definicja ta wymaga pewnych wyjaśnień. Chodzi mianowicie o to, że przepisy prawa powierzają wykonywanie administracji nie scentralizowanym organom administracji rządowej, lecz społecznościom lokalnym wyposa­Żonym w osobowość prawną. Takie zrzeszenia określane bywają mianem korporacji albo związków publicznoprawnych. Członkostwo takich grup (gminy, powiatu, regionu; samorządu radców prawnych lub samorządu ad­wokackiego itp.) z zasady jest przymusowe i często następuje niejako auto­matycznie, z chwilą zamieszkania na pewnym terenie lub nabycia uprawnień do wykonywania określonego zawodu.

Wykonywanie administracji publicznej polega tu na tym, że grupa (kor­poracja) posiada kompetencje władcze, których nie posiada prywatna organi­zacja. Kompetencje wynikają z przepisów Konstytucji i ustaw dotyczących samorządu (terytorialnego lub zawodowego). Kompetenćje te grupa realizuje ; przede wszystkim wobec swoich członków, może je też wykonywać w stosun­ ! ku do innych osób, np. osób przebywających przejazdem na terenie gminy. j

Można wyróżnić wiele rodzajów tak rozumianego samorządu. Generalni,' samorząd dzieli się na terytorialny (zwany czasami powszechnym lub komu.} nalnym) i specjalny. W ramach samorządu specjalnego można wymienić przyO;i! kładowo samorząd zawodowy, wyznaniowy, narodowościowy, gospodar ; We wszystkich wymienionych przypadkach samorządu specjalnego wykon.,

wanie administracji powierzone jest na ogół przymusowym zrzeszeniom osó

Prawo administracyjne ADMINISTRACJA - działalność państwa, która nie jest wykonywaniem władzy ustawodawczej i sądowniczej Ä substrat ludzki Ä działanie na podstawie przepisów prawa Ä brak równoprawności podmiotów, organ administracyjny ma charakter nadrzędny Ä działalność ciągła i stabilna ADMINISTRACJA PUBLICZNA 1. Administracja rządowa (państwowa) Ä administracja naczelna: PM, RM, ministrowie Ä administracja centralna: kierownicy urzędów centralnych (np. GUS) Ä administracja ogólna/zespolona terenowa: wojewoda Ä administracja specjalna/niezespolona terenowa: policja, prokuratura, Państwowa Inspekcja Higieny, Państwowa Inspekcja Pracy, urzędy wojewódzkie GUS (na poziomie województwa, powiatu, gminy) 2. Administracja samorządowa Administracja rządowa jest zbudowana na zasadzie hierarchicznego podporządkowania, tzn. organy wyższe mogą wydawać polecenia służbowe organom niższym. Koncentracja - większość kompetencji jest skupiona na szczeblu centralnym Centralizacja - występuje hierarchiczne podporządkowanie SAMORZĄD. Jest formą decentralizacji władzy w państwie. Organy centralne sprawują nad samorządem jedynie nadzór z punktu legalności; premier i wojewoda. Jednostka samorządowa może odwołać się do NSA. Wszystkie jednostki samorządu są wzajemnie niezależne. KONTROLA - sprawdzanie działalności innych organów i instytucji poprzez ocenę NADZÓR - zawiera elementy kontroli i wpływu rzeczywistego na organ kontrolowany KIEROWNICTWO - związane z organizowaniem pracy w zespole; organ kierujący może używać wszelkich środków PODMIOTY ADMINISTRACJI: 1. Organ administracji publicznej - jednostka organizacyjna działająca w imieniu państwa i wyposażona w kompetencje władcze (może użyć przymusu). Organowi pomaga urząd, tj. zespół składników osobowych i majątkowych. 2. Zakład administracyjny - świadczy usługi dla ludności; szpitale, szkoły, więzienia 3. Przedsiębiorstwa państwowe i komunalne 4. Podmioty prywatne, które wypełniają funkcje zlecone, np. Polski Związek Wędkarski FUNKCJE ADMINISTRACJI: · policyjno-reglamentacyjna - utrzymywanie porządku publicznego, ochrona środowiska, normy sanitarne, reglamentacja dóbr (zasiłki, pozwolenia budowlane, częstotliwości radiowe) · świadcząca - „państwo opiekuńcze”, służba zdrowia, oświata · wykonawcza - wykonuje ustawy parlamentu PRAWNE FORMY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI: · stanowienie przepisów prawnych; akty administracyjne ogólne albo normatywne (rozporządzenia i zarządzenia) / naczelne organy a.p. · wydawanie aktów administracyjnych indywidualnych / na mocy przepisów ogólnych · zawieranie porozumień administracyjnych / między organami równorzędnymi, np. 2 wojewodów · prowadzenie działalności społeczno-organizacyjnej / np. noclegownie; gł. administracja terenowa · wykonywanie czynności materialno-technicznych / np. wykaz dzieci, które podlegają obowiązkowym szczepieniom PRAWO ADMINISTRACYJNE 1. zespół norm regulujących strukturę i kompetencję organów administracji państwowej 2. stosunki prawne powstające w toku wykonywania działalności przez te organy Jedyna gałąź prawa, w której nie ma równości podmiotów. Jeden z podmiotów jest reprezentantem państwa i jest wyposażony w określoną władzę państwową. Jest podmiotem nadrzędnym. · ustrojowe - reguluje strukturę administracyjną (organy i ich relacje); kto robi? · materialne - określa prawa i obowiązki organów administracji publicznej; bardzo rozproszone; co robi? · proceduralne - określa w jakim trybie i formach działa administracja; jak robi? STOSUNEK ADMINISTRACYJNO-PRAWNY (stosunek społeczny uregulowany przez przepisy p.a.) · nierówność podmiotów · przedmiotem tego stosunku są jedynie te sprawy, które należą do kompetencji organów administracji państwowej · powstaje najczęściej z mocy aktów administracyjnych pomiędzy organem wydającym ten akt (zazwyczaj decyzja) a adresatem tego aktu; czasami z mocy samego prawa, na podstawie obowiązującej ustawy · obowiązki i uprawnienia mają charakter osobisty, nie mogą być przenoszone na inne osoby (wyjątek: ustanowienie pełnomocnika), wygasają w chwili śmierci AKT ADMINISTRACYJNY - WŁADCZE JEDNOSTRONNE OŚWIADCZENIE WOLI ORGANU WYKONUJĄCEGO DZIAŁALNOŚĆ ADMINISTRACYJNĄ, OPARTE NA PRZEPISACH PRAWA; OKREŚLA W SPOSÓB PRAWNIE WIĄŻĄCY SYTUACJĘ INDYWIDUALNEGO ADRESATA W KONKRETNIE OZNACZONEJ SPRAWIE (tzw. podwójna konkretność) DECYZJA - forma aktu administracyjnego; jest wydawana w specjalnym trybie uregulowanym postępowaniem administracyjnym (kpa, ordynacja podatkowa, kodeks celny). · data · oznaczenie organu wydającego · adresat · podstawa prawna · treść, rozstrzygnięcie (tzw. osnowa) · uzasadnienie prawne i faktyczne · pouczenie (czy i w jakim trybie przysługuje odwołanie) · podpis osoby kompetentnej Organ może zastosować przymus w celu realizacji swojej decyzji. Obowiązuje tzw. domniemana prawidłowość decyzji. Decyzja, nawet nieprawomocna, może mieć klauzulę natychmiastowej wykonalności. TRYB Postępowanie wszczyna się z urzędu albo na wniosek. W toku postępowania wydaje się różne postanowienia, które rozstrzygają drobne kwestie procesowe. Czasami można się odwołać do II instancji od postanowienia - zażalenie. Postępowanie jest dwuinstancyjne. W ciągu 14 dni od dnia doręczenia decyzji można się odwołać do II instancji, która na nowo rozpatruje sprawę. Jeżeli nie ma organu odwoławczego, można wystąpić z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. decyzja ostateczna - decyzja, od której nie zostało wniesione odwołanie / została wydana przez organ odwoławczy. KONTROLA INSTANCYJNA DECYZJI - celem jest sprawdzenie prawidłowości (legalności) i celowości rozstrzygnięcia DEWOLUTYWNOŚĆ - wniesienie odwołania przesuwa sprawę do organu wyższej instancji; Wyjątek: instytucja samokontroli decyzji, tzn. organ sam może zmienić decyzję SUSPENSYWNOŚĆ - wstrzymanie wykonania decyzji w momencie złożenia np. odwołania 1. ZWYKŁE ŚRODKI PRAWNE: a) odwołanie od decyzji · podmioty uprawnione: strony postępowania · termin 14 dni · tryb określony w przepisach kpa · odwołanie doręcza się II instancji za pośrednictwem I instancji · wszyscy uczestnicy postępowania muszą się zgodzić · dotyczy całej decyzji, a nie jej cząstkowych elementów · środek dewolutywny i suspensywny · zasada niesformalizowania odwołania - brak wymogów w treści i formie (podanie), brak uzasadnienia (wyjątek: sprawy podatkowe) b) wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy · stosowany, gdy decyzja została wydana przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze · ten sam organ rozpatruje - brak charakteru dewolutywnego · tryb, jak przy odwołaniu c) zażalenie na postanowienie · przysługuje tylko wtedy, gdy z kpa wynika, że można złożyć zażalenie · termin: 7 dni · względna suspensywność (zależy od woli organu) · nie ma charakteru dewolutywnego 2. NADZYWCZAJNE ŚRODKI PRAWNE: a) wniosek o wznowienie postępowania Zarzut nieprawidłowości dotyczącego postępowania organu I lub II instancji. Konieczne przesłanki: · fałszywe dowody · decyzja została wydana w wyniku przestępstwa · decyzja została wydana przez pracownika/organ, który podlega wyłączeniu · strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu · nowe fakty lub dowody · decyzja została wydana bez wymaganego prawem stanowiska innego organu · zagadnienie wstępne zostało odmiennie rozstrzygnięte · decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję, która została następnie uchylona lub zmieniona b) wniosek o nieważności decyzji Przesłanki: · z naruszeniem przepisów o właściwości · bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa · dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną · została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie · była niewykonalna w dniu wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały · jej wykonanie wywołałoby czyn zagrożony karą · zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa c) skarga do NSA

PRAWNE FORMY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

• I. Wprowadzenie

Formy działania a.p.:

- akty administracyjne;

- akty normatywne;

- formy działań faktycznych;

- umowy.

II. Akty administracyjne.

akt administracyjny- sformalizowany (podjęty w wyniku postępowania) objaw woli organu administrującego podjęty na podstawie prawa i w granicach przysługujących temu organowi kompetencji, skierowany do zindualizowanego adresata, w konkretnej sprawie, wywołujący skutki prawne w sferze prawa administracyjnego, a niekiedy również w sferze innych działów prawa.

Podział aktów administracyjnych:

Ze względu na sposób kształtowania stosunków prawnych:

- akty konstytutywne tworzą, zmieniają, lub uchylają skutki prawne, przy czym zmiana konkretnej sytuacji prawnej następuje tu nie z mocy samej ustawy, ale z mocy tego właśnie aktu administracyjnego; ponieważ tworzą nową sytuację prawną mają charakter twórczy, obowiązują zatem ex nunc np. decyzja o zmianie nazwiska, wydanie paszportu;

- akty deklaratoryjne potwierdzają (deklarują) prawa i obowiązki, które dla adresatów wynikają z ustawy, same zaś ich nie tworzą (ex tunc); dopiero od chwili wydania takiego aktu adresat może się skutecznie powoływać na swoje prawo; np. stwierdzenie nabycia obywatelstwa, dyplom uniwersytecki, decyzje stwierdzające wygaśnięcie lub nabycie określonych uprawnień z mocy prawa.

Z.w. na charakter stosunku organu administracyjnego wydającego akt do adresata:

- akty zewnętrzne adresowane są do odrębnych podmiotów prawnych, np. obywatela , sp zoo, zakładu administracyjnego i innych instytucji nie podporządkowanych organizacyjnie organowi wydającemu akt;

- akty wewnętrzne adresowane są do instytucji, organów, pracowników podległych służbowo organowi wydającemu akt;

Z.w. na zakres prawnej regulacji warunków wydania aktu:

- związane- takie, których warunki podjęcia zostały wyraźnie określone normami prawa;

- swobodne- takie, których warunki wydania nie są przez prawo w ogóle określone, albo w sposób niewyczerpujący; wypełnienie dokonuje się w obrębie samodzielnosci (swobody) prawnej jaką organ administracyjny otrzymuje od ustawodawcy, który zrezygnował z dokładnego uregulowania.

Z punktu widzenia wyrażenia woli ich adresata, gdy jest ono warunkiem podjęcia aktu lub też takiego warunku stanowić nie musi:

- akty, które dochodzą do skutku za zgodą adresata;

- bez jego zgody.

Zgoda ta jest wyrażana najczęściej przedwstępnie, np. w podaniach o przyjęcie na studia. Czasem akty te nazywa się dwustronne i jednostronne co jednak jest mylące.

Z p.w. wywoływania skutków prawnych w sferze pr. cywilnego:

- akty rodzące bezpośrednie skutki cywilnoprawne (np. ostateczna decyzja o wywłaszczeniu stanowi z mocy prawa podstawę do dokonania odpowiednich wpisów w księdze wieczystej);

- akty wywołujące pośrednio skutki cywilnoprawne (np. decyzja o przydziale lokalu mieszkalnego rodzi obowiązek zawarcia umowy najmu przez adresata decyzji).

Uznanie administracyjne- jest to samodzielność której organowi administracji publ. udziela norma prawna blankietowa; organ administracyjny w warunkach określonych w hipotezie ma wybór mdzy różnymi sposobami zachowania się; organ ma jednak obowiązek wydać decyzję.

Warunki jakim powinien odpowiadać prawidłowy akt administracyjny:

- musi być wydany zgodnie z prawem materialnym (forma);

- z prawem ustrojowym (kompetencja);

- z prawem procesowym (tryb);

- z właściwym wykorzystaniem samodzielności prawnej przyznanej organowi przez normy pr. mat, usr i pro.

III. Wadliwe akty administracyjne.

Akty niespełniające tych kryteriów są aktami wadliwymi, są to więc akty, które:

- zostały wydane przez organy rzeczowo lub miejscowo niewłaściwie;

- zawierają oczywistą wadę procesową (np. wydane bez podstawy prawnej lub w sprawie już rostrzygniętej innym aktem, lub skierowane do niewłaściwego adresata);

- są skierowane do osiągnięcia efektu prawniczo lub faktycznie niemożliwego do osiągnięcia.

Traktuje się jako akty, które nigdy nie wywarły zamierzonych skutków prawnych i które nie mogą być wykonane. Istnieją do czasu ich unieważnienia tylko pozornie i organ administracyjny winien z urzędu stwierdzić nieważność. Stwierdzenie takie ma charakter deklaratoryjny (ex tunc) co oznacza że nigdy nie istniał.

Nieakty - czynności podejmowane:

- przez organy oczywiście niewłaściwe;

- z pominięciem wszelkiej procedury.

Nie leżą w sferze prawa, np. wydanie prawa jazdy przez kumpla, przydział lokalu przez kierownika budowy.

Akty zaskarżalne (wzruszalne)- naruszające normy pr. mat lub pro ale w tak wysokim stopniu by prowadzić do stwierdzenia nieważności. Są skuteczne dopóki nie zostaną zmienione lub uchylone przez właściwy organ. Z takim żądaniem wystąpić może też adresat aktu, np. dcyzje administracyjne wydane w wyniku przestępstwa lub przez pracownika administracji lub organ, którzy podlegają wyłączeniu z mocy prawa.

W doktrynie przyjęto zasadę ważności aktu administracyjnego (akt nawet wadliwy uznawany jest za obowiązujący dopóki nie zostanie zmieniony lub uchylony). Nie jest to domniemanie prawidłowości wydanych aktów lecz że do czasu udowodnienia sytuacji przeciwnej akt taki obowiązuje prawnie jako całkowicie poprawny.

IV. Formy aktów administracyjnych w polskim ustawodawstwie. Definicje i przykłady.

1. Decyzja

Decyzja- akt stanowiący jednostronne ustalenie organu administracji publiczne o wiążących dla jednostki (i organu) konsekwencjach normy prawa administracyjnego; decyzje przyznają lub odmawiają przyznania uprawnień jednostce; np. decyzja o zmianie nazwiska małoletniego dziecka (starosta), uchwała rady wydziału szkoły wyższej o nadaniu stopnia naukowego.

2. Decyzje o szczególnej nazwie

A. Zezwolenie

Zezwolenie- jest formą aktu administracyjnego ustalającego uprawnienia w sferze prawa adm. lub wyrażającego zgode na dokonanie przedsięwzięcia lub podjęcie czynności dopuszczonej normami prawa adm.; nnp zezwolenie na nabycie nieruchomości przez cudzoziemca; na utworzenie uczelni niepaństwowej. Niekiedy ustawodawca przyjmuje dla tej formy aktu inne określenia, np. pozwolenie, zgoda, karta.

Zezwolenia wydawane są na czas oznaczony lub nieoznaczony. Zezwolenia na działalność dla której określono szczególne warunki jej wykonywania mogą być cofnięte gdy nie są przestrzegane.

B. Koncesja

Koncesja- akt który osobie fizycznej lub prawnej nadaje uprawnienia do wykonywania określonej działalności, najczęściej produkcyjnej lub usługowej. Katalog dzidzin koncesjonowanych nie jest zamknięty, czas i cofnięcie - j.w.

C. Licencja

Licencja- akt ustalający uprawnienia do wykonywania określonej działalności lub pracy zawodowej gdy wykonywanie takiej działalności jest związane z posiadaniem odpowiednich kwalifikacji.

Licencja łączy w sobie element nabycia uprawnienia do wykonywania określonej działalności oraz element zezwolenia na tę działalność; np. licencje lotnicze, przewodnickie, sportowe.

Mogą przyjmować inne nazwy (np. patent żeglarski). Czas i cofnięcie - j.w.

V. Akty normatywne administracji.

Wszelkie akty prawne nie mające rangi ustawy, przyjmujące różne nazwy, wydawane przez upoważnione organy administracji publicznej, w oparciu o rozmaicie skonstruowane podstawy prawne, o ile tylko zawierają treści normatywne, a więc zobowiązują adresatów do określonego lub skonkretyzowanego zachowania się. Mogą być powszechnie obowiązujące lub obowiązujące jedynie w sferze wewnętrznej administracji.

VI. Formy działań faktycznych.

Działania faktyczne to dopuszczalna i niewadliwa prawnie kategoria działań administracji pub. uzupełniająca działania prawne tej administracji; np. organ administracyjny jest obowiązany „w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć materiał dowodowy”.

1. Formy działań faktycznych w stosowaniu prawa.

2. Inne formy działań faktycznych.

Działania podejmowane poza postępowaniem administracyjnym dzielimy na:

a) działania faktyczne zmierzające do nawiązania współpracy z obywatelami;

b) działania informacyjne administracji;

c) działania faktyczne o charakterze materialno- technicznym.

a) Są zaliczane do sfer tzw. zjawisk niekonfliktowych w prawie administracyjnym. Ich cechą jest powstrzymanie się administracji pub. od władczego regulowania stosunków społecznych, niepodejmowanie działań mających charakter rozstrzygnięć między interesem społecznym i indywidualnym, rezygnacja z działalności polegającej na ustaleniu sytuacji prawnej jednostki.

b) Wyróżniamy działania informacyjne:

- podejmowane w obrębie struktury organizacyjnej administracji pub. - prawidłowy przebieg informacji;

- podejmowane wobec adresatów spoza tej struktury - związane głównie z ochroną praw podmiotowych obywateli (mają prawo do uzyskania pełnej informacji w sprawach dotyczących ich interesów [ograniczone tajemnicą państwową i służbową]).

c) Obejmują takie czynności jak np. odebranie rzeczy ruchomej przez organ egzekucyjny i wydanie jej wierzycielowi, używanie radarów przez drogówkę, założenie blokady na koła. Czynności te wywołują skutki prawne poprzez fakty dokonywane przez organy administracyjne lub ich upoważnionych przedstawicieli. Gdy te czynności wkraczają w wolność obywatela (np. dmuchanie w balona) muszą być unormowane aktem rangi ustawowej.

VII. Umowy.

W hierarhii mają to samo miejsce co akty administracyjne.

1. Umowy cywilnoprawne.

Stosowane z reguły dla wykonania kompetencji związanych z dysponowaniem majątkiem (Skarbu Państwa lub samorządowym); np. umowy sprzedaży, najmu czy umowy o dostawę. Umowa taka może rozwijać postanowienia aktu administracyjnego, ale zmiana lub unieważnienie takiego aktu nie musi być wystarczającą przesłanką do zmiany umowy.

2. Umowy publicznoprawne.

Związane najczęściej ze wspólnym wykonywaniem zadań lub też przekazaniem albo powierzeniem wykonywania zadań z zakresu administracji pub.

Charakter takich umów mają:

- związki komunalne;

- porozumienia komunalne;

- porozumienia o wykonywaniu zadań z zakresu administracji rządowej;

- kontrakty wojewódzkie.

SFERY INGERENCJI ADMINISTRACJI

• I. Policja administracyjna.

Całość interwencji administracji zmierzających do narzucenia swobodnej działalności jednostek dyscypliny wymaganej przez życie w społeczeństwie. Ma charakter raczej prewencyjny. Jej główny cel to regulacja tych zadań które mają znaczenie publiczne a zwłaszcza znaczenie dla spokoju, bezpieczeństwa i zdrowia publicznego. Policja jest raczej reakcją niż akcją.

II. Reglamentacja.

Oznacza różnorodną sferę działalności administracji, której istotą jest ograniczenie w dziedzinie wykorzystania składników procesu wytwarzania, świadczenia usług i obrotu towarowego, swobody działalności podmiotów gospodarujących w imię szeroko pojętego interesu społeczno-ekonomicznego.

III. Świadzenia materialne.

Działania polegające na zapewnianiu materialnych warunków życia w społeczeństwie, np. zapewnienie mieszkania, ubezpieczenia społeczne.

IV. Świadczenia niematerialne.

Regulacja taka następuje poprzez wydanie decyzji administracyjnej (np. przyjęcie chorego do kliniki) lub wynika wprost z prawa (np. realizacja obowiązku szkolnego).

V. Zakaz ingerencji administracji.

STOSUNKI ADMINISTRACYJNOPRAWNE I SYTUACJE ADMINISTRACYJNOPRAWNE

I. Pojęcie stosunku administracyjnoprawnego.

Stosunek prawny- gdy ze względu na jakąś obowiązującą normę prawną przedmiotem obowiązk jednego podmiotu jest jakieś określone zachowanie się wobec drugiego.

Stosunek administracyjnoprawny- stosunek prawny, którego:

1) jednym z podmiotów jest zawsze (obligatoryjnie) organ administracji pub. który przez nawiązanie stosunku prawnego staje się podmiotem praw i obowiązków w sferze realizacji zadań administracji;

2) drugim z podmiotów jest np. obywatel, spółka, zakład administracyjny.

II. Sytuacja administracyjnoprawna.

Sytuacja prawna- każda sytuacja społeczna określonego podmiotu, której elementy składowe zostały ukształtowane prawnie w sposób bezpośredni lub pośredni, ze względu na konkretne zdarzenie faktyczne

Sytuacja administracyjnoprawna- sytuacja społeczna regulowana przez prawo administracyjne.

III. Rodzaje stosuków administracyjnoprawnych.

Z.w. na charakter normy prawnej:

a) materialnoprawne- mają charakter trwały, np. decyzja o nadaniu obywatelstwa, decyzja o powtarzaniu roku;

b) procesowe- mają charakter przejściowy i nie są samodzielne bo zmierzają do ustalenia stosunku materialnoprawnego;

- proceduralne

- sporne.

IV. Rodzaje sytuacji administracyjnoprawnych.

Pierwszy podział:

a) potencjalne- np. sytuacja prawna starającego się o przyjęcie na studia;

b) realne- np. sytuacja prawna studenta.

Drugi podział:

a) proste- jeden stosunek prawny, np. obowiązek uiszczenia opłaty rejestracyjnej za fure można też kwalifikować za pomocą stosunku prawnego;

b) złożone- sytuacja podmiotu odpowiada treści wielu różnych stosunków prawnych, np. sytuacja prawna budującego dom.

Ze względu na wywoływanie skutków prawnych:

a) zamknięte - ukształtowane ostatecznie (choćby na czas określony);

b) otwarte - mogą być modyfikowane lub wywołują skutki cywilnoprawne.

Z.w. na czas trwania:

a) jednorazowe- np. uiszczenie opłaty;

b) okresowe- w których uprawnienia i obowiązki są realizowane w sposób powtarzalny, np. koncesja na czas określony, obowiązek szkolny;

c) trwałe- np. decyzja o przydziale mieszkania.

Piąty podział:

1) organizacyjnoprawne;

2) materialnoprawne;

3) procesowe.

V. Sposoby powstawania sytuacji administracyjnoprawnych i nawiązywania stosun. ap.

Sposób jest taki sam w obu przypadkach:

1) powstają z mocy samego prawa:

a) gdy w danym stanie faktycznym lub prawnym zaczyna obowiązywać norma prawna, wiążąca z tym stanem określone skutki prawne (np. wprowadzenie godziny policyjnej);

b) gdy w danym stanie prawa zmienia się sytuacja faktyczna (bądź prawna), np. powstanie obowiązku szkolnego, powstanie obowiązku udzielenia pomocy;

2) powstają z mocy decyzji organu administracyjnego, np. obowiązek odbycia służby wojskowej.

KONTROLA PRAWNA ADMINISTRACJI

I. Pojęcie i zasięg kontroli.

Kontrola to:

- badanie zgodności stanu istniejącego ze stanem postulowanym;

- ustalenie zasięgu i przyczyn rozbieżności;

- przekazanie wyników a czasem i wynikających z stąd dyspozycji zarówno podmiotowi kontrolowanemu jak i organizacyjnie zwierzchniemu.

II. Podziały kontroli.

Nadzór- jeśli kontrola sprawowana jest przez organ zwierzchni organizacyjnie nad kontrolowanym, a zatem i odpowiedzialny za jego działania, i jeśli temu zwierzchniemu służą środki oddziaływania władczego wobec kontrolowanego.

Ze względu na zasięg zależności organizacyjnej:

a) zewnętrzna- podmiot kontrolujący znajduje się po za organizacyjną strukturą administracji publicznej (np. prokurator, sąd);

b) wewnętrzna- w obrębie tej struktury;

Z.w. na inicjatywę kontroli:

a) podejmowana z urzędu (NIK);

b) podejmowaną na wniosek (kontrola instancyjna);

Z.w. na sposób przeprowadzenia:

a) inspekcja (obserwacja zachowania się ludzi);

b) lustracja (ocena stanu rzeczywistego);

c) rewizja (zwykle kontrola finansowa);

d) wizytacja (zmierzająca do oceny przez bezpośredni wgląd w całokształt działalności).

Z.w. na podmiot kontrolujący:

a) parlamentarna (sejmowa i senacka); b) prezydencka; c) społeczna;

d) sądowa; e) prokuratorska; f) NIK;

g) administracji rządowej nad samorządową; h) resortowa; i) instancyjna;

j) międzyresortowa (w tym bankowa); k) dyscyplinarna;

l) RPO; ł) Trybunał Konstytucyjny.

Wszystkie te rodzaje mieszczą się w ramach prawnego systemu kontroli administracji.

III. Prawny system kontroli.

Jest oparty na podstawowym celu- zapewnienie zgodności działania z prawem.

1. Kontrola parlamentarna.

A. Kontrola sejmowa.

Sprawuje kontrolę:

a) na sesjach;

b) poprzez działalność Marszałka i Prezydium Sejmu;

c) poprzez działalność komisji sejmowych, stałych i nadzwyczajnych;

d) za pośrednictwem posłow.

Najważniejszy obszar kontroli Sejmu (jego organów) dotyczy stosunków z rządem, a najbardziej znacząca jest działalność komisji sejmowych.

B. Kontrola senacka.

Podobna do sejmowej aczkolwiek senatorzy mają nieco większe uprawnienia.

C. Kontrola państwowa (NIK).

- NIK-iem kieruje Prezes wybrany przez Sejm za zgodą Senatu i odpowiadający przed Sejmem za działalność Izby (ma immunitet);

- wiceprezesów (2-4) po- i odwołuje Marszałek Sejmu na wniosek Prezesa;

- Prezes za zgodą Marszałka Sejmu po- i odwołuje dyrektora generalnego.

- te podmioty Izby tworzą Kolegium NIK-u, w skład którego wchodzi jeszcze 14 członków powoływanych przez Marszałka Sejmu (ma ono spore kompetencje);

- departamenty i delegatury są jednostkami organizacyjnymi NIK-u;

- organizację wewntrzną NIK-u (w tym siedziby i zasięg delegatur) określa statut NIK-u;

Ustawowo określony zakres kontrli NIK-u:

I. Organy admin. rządowej, NBP, państowych osób prawnych i innych pań. jednostek organizacyjnych.

II. Organy samorz. teryt., samorządowe osoby prawne i inne samorz.j.o. stosując kryteria: legalności, gospodarności i rzetelności.

III. Inne organizacje i podmioty gosp. jeśli mają jakiś związek z państwem.

IV. Wszystkie jednostki wykonujące zadania z zakresu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego (legalności i gospodarności).

V. Wykonanie budżetu, Kancelarie, NSA itp.

NIK stosuje kryteria: legalności, gospodarności, celowości i rzetelności.

3. Kontrola sądowa.

Jest sprawowana przez sądy powszechne i administracyjne, czasem przez obydwa.

Z.w. na przedmiot kontroli:

a) kontrola decyzji administracyjnych;

b) kontrola aktów normatywnych;

c) kontrola umownej działalności organów administracyjnych.

Ad.a) Z.w. na sposób uruchamiania kontroli:

a) bezpośrednia- zaskarżenie decyzji adm. w celu jej uchylenia lub zmiany do sądu;

b) pośrednia- zostaje uruchomiona z innych powodów niż potrzeba kontroli danego aktu.

A. Kontrola dokonywana przez sąd administracyjny.

Zakres kontroli NSA to sądowa kontrola wykonywania administracji publicznej:

- cały proces administrowania (nie tylko decyzje) jego przebieg oraz efekt określony prawem;

- czynności i bezczynności administrujących w państwie organów tj.:

- naczelne i centralne or. ad. państwowej;

- terenowe or. ad. rządowej;

- or. samorządu terytorialnego;

- inne or. powołane z mocy prawa do załatwiania spraw z zakresu ad. pub.;

- rozstrzyga spory o właściwość mdzy organami samorz. teryt. a terenowymi or. ad. rządowej.

W enumeracji negatywnej wyłączono:

- sprawy z tzw. interny administracyjnej wynikające z podległości i nadrzędności organizacyjnej i służbowej;

- sprawy należące do innych sądów, dyscyplinarne, nominacji pracowników ad. pub., wiz i zezwoleń dla cudzoziemców oraz zgód na ich wydawanie itp., sprawy mające charakter cywilnoprawny.

W NSA obowiązuje zasada skargowości. Nie działa z urzędu tylko na wniosek (skarga, sprzeciw, rewizja nadzwyczajna i inne środki prawne). Przedmiotem skargi mogą być: akty prawne generalne i indyw. i inne akty, a także sprawy i czynności administrujących w państwie organów.

B. Kontrola bezpośrednia decyzji administracyjnych sprawowana przez inne sądy.

(1) Bezpośrednia kontrola dokonywana przez sąd cywilny.

Bez. kontrola legalności aktów adm. podejmowana przez powszechne sądy cyw. nie istnieje w zasadzie. Obejmuje jedynie sytuacje wyrażnie określone przez prawo. Oto niektóre z nich:

a) decyzja nie uwzględniająca reklamacji lub powodująca skreślenie z listy wyborców;

b) sprawy o unieważnienie, sprostowanie lub ustalenie treści aktu stanu cywilnego;

c) wniosek o zwolnienie od egzekucji administracyjnej rzeczy lub praw;

(2) Bezp. kontrola dok. przez sąd ubezpieczeń społecznych.

Kontrola nad decyzjami Zakładu Ubezp. Społecz. wydawanymi w zakresie ubezpieczenia społecznego.

(3) Bezp. kontrola dok. przez sąd karny.

Wtedy gdy na podstawie szczególnej normy prawa materialnego lub procesowego można przenieść lub zaskarżyć na drodze sądowej decyzje podejmowane przez organy adm. publicznej.

(4) Bezp. kontrola decyzji przez sąd antymonopolowy.

Obejmuje odwołania od decyzji:

- Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów;

- P.U. Regulacji Energetyki;

- P.U. Regulacji Telekomunikacji i Poczty;

- wydanych na podstawie przepisów o transporcie kolejowym.

C. Kontrola pośrednia.

Zostaje uruchomiona z innych powodów niż potrzeba kontroli danego aktu. Oznacza to, że przedmiotem postępowania sądowego jest jakaś czynność prawna czy zachowanie się faktyczne istotnie związane z określonym działaniem prawnym administracji, które sąd bada przy okazji oceny legalności wspomnianej czynności prawnej czy faktycznej.

D. Sądowa kontrola aktów normatywnych administracji.

Trybunał Konstytucyjny jest organem władzy sądowniczej powołanym do badania zgodności z Konstytucją aktów normatywnych i umów międzynarodowych. Orzeka w sprawach:

1) zgodności ustaw i umów mdznr. z Konstytucją;

2) zgodności ustaw z ratyfikowanymi um. mdzynr., których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie;

3) zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe z Konstytucją, ratyfikowanymi um. mdznr. i ustawami;

4) skargi konstytucyjnej;

5) sporów kompetencyjnych mdzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa;

6) zgodności z Konstyt. celów lub działalności partii politycznych.

Z wnioskami do TK występować mogą:

a) Prezydium Sejmu; b) komisje Sejmowe; c) co najmniej 50 posłów;

d) Prezydent; e) Komitet Obrony Kraju; f) Trybunał Stanu;

g) Prezes NIK; h) Prezes Rady Ministrów; i) pierwszy Prezes Sądu Najwyższego;

j) Prezes NSA; k) Prokurator Generalny; l)w pewnych okolicznościach inni.

W razie nieusunięcia niezgodności aktu orzeczonej przez TK, akt ten traci moc w zakresie ustalonym w orzeczeniu. W szczególnych przypadkach TK może zawiesić w całości lub w części stosowanie aktu z dniem ogłoszenia orzeczenia.

E. Sądowa kontrola umownej działalności administracji.

Idzie tu o kontrolę tych działań adm. pub., które są oparte na prawie cywilnym (umowy w których stroną jest organ administracyjny). Organ adm. ma przed sądem pozycję strony, tj. powoda lub pozwanego, a podstawę prawną rozstrzygania sporów stanowi prawo cywilne.

4. Kontrola prokuratorska.

Obejmuje dwie wielkie dziedziny:

1) rozstrzyganych przez organy administracyjne (administrujące) indywidualnych spraw, w których wydaje się decyzje administracyjne;

2) spraw spoza zakresu postępowania administracyjnego.

Ad.1 Pozycja prawna prokuratora:

- ma prawo zwrócenia się do właściwego organu adm. pań. o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem;

- ma prawo udziału w każdym stadium postępowania , aby zapewnić postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy zgodnie z prawem;

- w obu przypadkach służą mu prawa strony (ale nie jest stroną).

Jedynym kryterium udziału prok. w postępowaniu jest kryt. legalności- albo dąży do usunięcia stanu niezgodnego z prawem, albo do zapewnienia, by postępowanie i rozstrzygnięcie zgodne były z prawem.

5. Kontrola społeczna.

1) Niezorganizowana;

2) Zorganizowana.

1) Obejmuje sytuację gdy jako podmiot kontrolujący występuje obywatel lub niezorganizowana grupa obywateli oraz składanie skarg i wniosków na podstawie k.p.a. przez osoby fizyczne i prawne.

Podstawowe formy kontroli niez.:

a) prawo składania petycji;

b) prawo składania wniosków i skarg.

2) Sprawowana jest przez:

a) działającą na sesjach radę gminy;

b) zarząd gminy;

c) komisje rad;

d) organizacje społeczne (np. Polski Związek Wędkarski);

e) inne zorganizowane organizmy społeczne (np. Straż Ochrony Przyrody);

f) obywateli jako podmiot referendum i referendum samorządowego;

g) grupę obywateli jako podmiot konsultacji.

6. Kontrola resortowa.

Oznacza taką kontrolę, która odbywa się w organizacyjnych granicach jednego resortu bez względu na to czy kontrolujący i kontrolowany stanowią odrębne jednostki organizacyjne, czy mieszczą się w ramach jednej jednostki.

Wyróżniamy:

1. Kontrolę sprawowaną przez jednostkę (lub jednostki) nadrzędną funkcjonalnie, mającą za przedmiot sprawy nie wykraczające poza zakres organizacji i działania wewnętrznego podmiotu kontrolowanego.

2. Kontrolę sprawowaną przez jednostkę (lub jednostki) nadrzędną funkcjonalnie, mającą za przedmiot takie działania podmiotu kontrolowanego, które ustalają sytuację prawną podmiotów spoza resortu:

a) kontrola aktów normatywnych administracji;

b) kontr. umów administracyjnych;

c) kontr. decyzji administr.

3. Kontrolę sprawowaną przez organy danej jednostki organizacyjnej wobec niej samej, czyli kontrolę wewnętrzną w urzędach organów administr. publicznej.

7. Kontrola międzyresortowa.

Odznacza się tym, że:

a) organy kontroli zwane inspekcjami wbudowane są organizacyjnie w ramy określonego resortu choć zakres ich działalności jest powszechny (obejmuje też podmioty samorz. terytorialnego);

b) sposób określenia zasięgu kontroli jest p.w. rzeczowy a nie podmiotowy (czyli kontroluje się nie określone jednostki organizacyjne, a określone działania);

c) organy inspekcji często są władne modyfikować bezpośrednio działalność podmiotu kontrolowanego (prawo wydawania decyzji administr.), czyli zachowywać się jak jednost. zwierzchnie w ramach nadzoru.

Kontrolę taką przeprowadzają: Pań. Inspekcja Sanitarna; UOKiK; Inspekcja Handlowa; Kontrola skarbowa; Dozór Techniczny; IJKHAR-S; Inspekcja Farmaceutyczna itp.

8. Kontrola dokonywana przez Ombudsmana.

RPO pełni funkcje czysto kontrolne. Działa na wniosek obywateli, ich organizacji, organów samorządu lub z własnej inicjatywy.

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl <<<>>> Zacznij zarabiać http://partner.e-sciagi.plPraca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

4

---